Gölgeleme: İki nötr uyarıcının bir arada verilmesi durumunda, koşullanmanın daha çok dikkati çeken uyarana verilmesidir.

Transkript

1 Gölgeleme Ve İlkeleri Gölgeleme: İki nötr uyarıcının bir arada verilmesi durumunda, koşullanmanın daha çok dikkati çeken uyarana verilmesidir. İlkeleri: İki nötr uyaran bir arada, aynı anda verilir. Bu nötr uyarandan biri, koşullanma sonrasında koşullu tepki oluşturması açısından diğerine göre herhangi bir nedenle daha baskındır. Bu nötr uyaran diğerini gölgeler ve koşullu uyaran haline dönüşür. Diğer nötr uyaran, koşullanma sonrasında koşullu tepki oluşturması açısından, herhangi bir nedenle daha az baskındır ve koşullu tepki üretmez ve koşullu uyaran haline dönüşemez. Koşullanma sonrasında gölgeleyen koşullu- uyaran koşullu tepkiyi üretirken, diğer nötr uyaran koşullu tepkiyi üretmez. Hiç Bunları Düşündünüz Mü? Neden sigara içme alışkanlığını bırakamıyoruz. Neden yemek yemekten bıkmıyoruz. Neden bazılarımız dişçiden hemşireden korkuyor. Köpek, yılan gibi hayvanlardan niçin korkuyoruz. Uçağa binmekten niçin korkuyoruz. Bitişiklik Kuramı Koşullanma konusundaki ilk çalışmalar Thorndike ve Pavlov tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu iki araştırmacının çalışmaları birçok psikoloğu etkilemiş ve davranışçı yaklaşımın temelini oluşturmuştur. Pavlov ve Thorndike ın çalışmalarından yola çıkarak koşullanma konusuna eğilen ve psikolojide davranışçı yaklaşımı benimseyen psikologların başında Watson ve Gutrie gelmektedir.

2 Hem Watson hem de Gutrie öğrenme olgusunu açıklarken özellikle uyarıcı- tepki bitişikliğine vurgu yaptıkları için bu iki kuramcının öğrenme kuramları bitişiklik kuramları olarak adlandırılmaktadır. Her iki kuramcı da U-T bitişikliğini öğrenme için temel ilke olarak kabul etmektedir. Örnek Bir Durum Sigarayı bırakmaya uzun zaman önce karar vermiş olan Ahmet kararını bu sabah uygulamaya koyduğunda bu kadar zorlanacağını tahmin etmemişti. Çünkü gün içinde gerçekleştirdiği birçok rutin eylem, sigara yakma davranışı ile bitişik hale gelmişti. İlk olarak kahvaltıdan kalkar kalkmaz eli sigara paketini aradı çünkü kahvaltının bitmesiyle birlikte hemen bir sigara yakma alışkanlığı vardı. Bunu fark edince dikkatini dağıtmak için televizyonu açtı ve kendisine bir kahve hazırladı. Kahve fincanını eline alır almaz yine sigara paketini aradığını fark etti çünkü kahve ve sigara içme davranışı da bitişik hale gelmişti. Bu durum işyerine gidince de değişmedi. Çünkü ofise girer girmez bir sigara yakma alışkanlığı, gün içinde içtiği her çay ya da kahvenin yanında bir sigara yakma isteği peşini bırakmadı. Bir arkadaşının tavsiyesiyle canı sigara içmek istediğinde bir şeyler atıştırmaya karar veren Ahmet bir süre sonra bunun da işe yaramadığını anladı. Çünkü bir şeyler yedikten sonra sigara yakmak yönünde öyle güçlü bir alışkanlığı vardı ki canı her sigara içmek istediğinde bir şeyler atıştırması onun sigara içmek isteğini tetiklemekten başka bir işe yaramıyordu. Watson ve Gutrie nin bitişiklik kavramı ile kastettikleri şey uyarıcı ve tepkinin zamanda yakın olmasıdır. Bitişiklik ilkesine göre belli bir uyarıcıya karşı bir tepki gösterildiğinde bu ikisi arasında çağrışım meydana gelmekte daha sonra da aynı uyarıcıyla karşılaşıldığında aynı tepki gösterilmektedir. U-T Watson ve Gutrie U-T bağını yalnızca koşulsuz uyarıcılarla eşleşen nötr uyarıcıların koşullu uyarıcılar haline gelmesiyle açıklamamış ve daha çok bir uyarıcıyla bir tepkinin bitişik hale gelmesi üzerinde durmuşlardır. Örn: Arkadaşımızı gördüğümüzde selam vermek, önümüze bir yaya çıktığında kornaya basmak, iki kere ikinin kaç ettiği sorulduğunda dört olduğunu söylemek gibi davranışları U-T bitişikliği ile açıklamışlardır.

3 Jhon B. Watson Watson, psikolojinin bilimsel bir disiplin olabilmesi için; güvenilir bir biçimde ölçülebilen, gözlenebilen bir birim olan davranış üstünde çalışması gerektiğini savunmuştur. Onun bu görüşünü benimseyen ve önerisini uygulayan psikologlara davranışçılar denilmektedir. Gelişimde ve kişilik oluşumunda kalıtımın etkili olduğu fikrine de karşı çıkan Watson, çevreci psikologların önde gelenlerindendir. John Locke un zihin, üzerine deneyimlerin yazıldığı boş bir sayfadır görüşünü benimsemiştir. Watson, Pavlov un koşullu reflekslerle ilgili görüşlerini kabul etmekle birlikte koşullanmayı insanın refleksif olmayan karmaşık davranışlarının öğretilmesinde de kullanılabilecek temel bir yapı olarak görmüştür. Korku Koşullanması (Albert Deneyi) Pavlov un şartlı refleks deneylerine benzer bir çalışmayı 11 aylık bir bebek (Albert) üzerinde gerçekleştiren Watson çocuklarda koşullanma yoluyla belli nesnelere karşı korku tepkisinin gelişebileceğini göstermiştir. Bu deneyde Watson, küçük çocukların hemen hepsinde bulunan gürültü ve korku arasındaki U-T bağıyla işe başlamıştır. Fare, köpek, tavşan gibi hayvanlara karşı herhangi bir korku tepkisi vermeyen Albert, laboratuvarda beyaz deney faresine dokunurken ortama yüksek şiddette bir ses verilmiş ve Albert in korku tepkileri sergilediği görülmüştür. Albert in, fareye bir sonraki dokunuşunda ortama verilen yüksek ses yinelenmiş ve Albert in yine korku tepkileri verdiği ve ağladığı görülmüştür. Yedi denemeden sonra Albert, yüksek ses olmasa da beyaz fareyi gördüğünde korkmaya ve ağlamaya başlamıştır. Soru: Bu olgu öğrenme midir? Davranışta değişime var mı? Değişiklik bir yaşantı sonucunda mı gerçekleşti? Davranışta değişiklik nispeten kalıcı mıdır? Watson öğrenmeyi en son (sonunculuk) ve en sık (tekrar) ilkesi ile açıklamayı tercih etmektedir.

4 Fare (Nötr uyarıcı) Gürültü (Koşulsuz uyarıcı) Fare + Gürültü Fare (Koşullu uyarıcı) Korku tepkisi yok Korku (Koşulsuz Tepki) Korku Korku (Koşullu Tepki) Watson korkuların öğrenme ile oluşabileceği gibi öğrenme ile de ortadan kaldırılabileceğini belirtmiştir. Örn: Tavşanlardan korkan Peter isminde bir çocuğun bu korkusunu ortadan kaldırmak için Peter yemek yerken, ondan korku tepkisini ortaya çıkarmayacak kadar uzak bir mesafede olmak kaydıyla odaya bir tavşan alınmıştır. Peter yemeğini yerken tavşan her defasında aşama aşama daha yakına getirilmiştir. Sonunda Peter korkmadan tavşana dokunabilecek duruma gelmiştir. Farelere küçük bir oyun kutusunu bir yiyecek ödülüyle açmayı öğretmiştir. Basit bir labirent hazırlamış ve koridorun sonuna yiyecek koymuştur. Labirente koşmayı bir kez öğrenen farenin daha sonraki denemelerde otomatik olarak yiyeceğe ulaştığını gözlemlemiştir. İç gözleme dayanan psikoloji kuramına tepki olarak davranışçılığın ilkelerini belirlemiştir. Uyarıcı tepki arasında meydana gelen öğrenmeyi vurgulamıştır. En önemli şey uyarıcı-tepki ikileminin tekrarlanma sıklığıdır. Bilişsel süreçlere tamamen karşı çıkmıştır. Bir insan ne öğrenirse odur der. İçgüdü ve kalıtımın rolünü dikkate almamıştır. Öğrenme, koşullu ve koşulsuz uyarıcının birbirleriyle bağlanması sonucu oluşur. Bu süreçte koşullu uyarıcıdan hemen sonra koşulsuz uyarıcı verilir. Öğrenmede ödülün önemli olmadığını, uyarıcı ve tepki arasında kurulan bağın nedeninin en son ve en sık ilkesi olduğunu belirtmektedir. Hem Watson hem de Guthrie, Thorndike tan farklı olarak öğrenme de ödülün gerekli olmadığını kabul etmektedir. Etki yasasını (pekiştirme ilkesini) kabul etmeyen Watson ve

5 Guthrie, Thorndike ın deneylerine benzer deneyler gerçekleştirmişler ancak deneyler sonucunda elde ettikleri bulguları etki yasası ile değil bitişiklik ilkesi ile açıklamayı tercih etmişlerdir. En Son En Sık İlkesi Watson a göre bir uyarıcıya verilecek olan tepki, o uyarıcıya karşı en son verilmiş (o uyarıcıyla bitişik hale gelmiş) ve en sık tekrarlanmış tepkidir. Örn: Albert ile gerçekleştirilen deneyde öğrenme (koşullanma) gerçekleşmeden önce Albert in fareye karşı verdiği tepki korku değil gülümseme ve yönelmeydi. Eğer koşullanma gerçekleşmemiş olsaydı fareyi gördüğünde yine gülümseme ve ona doğru yönelme tepkisi verecekti çünkü fare uyarıcısıyla bu tepki bitişikti. Diğer bir ifadeyle fareye karşı vermiş olduğu en son ve en sık tepki buydu. Ancak koşullanma sırasında fare uyarıcısı ve korku tepkisi bitişik hale geldi. Artık Albert in fare uyarıcısına verdiği son tepki ve bu uyarıcı ile tekrar tekrar bitişik hale gelen (en sık) tepki korku tepkisi olduğu olduğu için bundan sonra Albert fareyi gördüğünde korku tepkisi verecektir. Bu nedenle de öğrenmenin temeli en son ve en sık ilkesidir. Okulda matematik problemi çözmekten zevk almayan bir öğrenci, karşılaştığı benzer bir başka matematik problemini de çözmekten hoşlanmamaktadır. Yemekten sonra bir sigara yakma alışkanlığı olan kişi bir şeyler yedikten sonra yine sigara yakma eğiliminde olacaktır. Bulmaca Kutusu Deneyi Watson 3 yaşındaki bir çocuğa içinde şeker bulunan bir bulmaca kutusu vermiştir. Çocuk elindeki kutuyu evirip-çevirmiş, yere vurmuş, kutunun orasını burasını çekiştirmiş sonunda tesadüfen kutuyu açmaya yarayan düğmeye basmıştır. Bu şekilde kutu açılmış çocuk da şekeri elde etmiştir. Kutu, içinde şekerle birlikte kapağı kapatılmış olarak çocuğa tekrar verildiğinde çocuk daha önce kutuya vermiş olduğu bazı tepkileri tekrar vermiş ancak kutuya verdiği son tepki yine düğmeye basmak olmuştur. Bu denemeler tekrar ettikçe çocuk her defasında bir öncekine göre işe yaramayan diğer tepkileri daha az vermiş ve daha kısa sürede düğmeye basarak kutuyu açmaya başlamıştır. Bir süre sonra da içinde şeker olan bulmaca kutusu kendisine verildiğinde doğrudan düğmeye basarak kutuyu açmayı öğrenmiştir.

6 Bu olgu öğrenme tanımımızla tutarlı mı? Davranışta değişme var mı? Daha önce kutuyu açmak için işe yarayan ve yaramayan birçok farklı tepki sergileyen ve kutuyu açması uzun zaman alan çocuk artık kutu kendisine verildiğinde çok kısa bir sürede işe yarayan (kutuyu açmasını sağlayan) tepkiyi sergilemektedir. Değişiklik yaşantı sonucu mu gerçekleşti: Çocuğun kutuyla etkileşimi sonucunda kendisinde kalan izler bu davranış değişikliğine yol açmıştır. Davranıştaki değişiklik nispeten kalıcı mı: Çocuk bundan sonra kutu kendisine verildiğinde düğmeye basarak kutuyu açma tepkisini vermeye devam eder. Guthrie (Tek Denemede Öğrenme) Thorndike ve Pavlov dan etkilenen ve Watson ın davranışçı geleneğini sürdüren Guthrie, ödülün ve tekrarın öğrenme için gerekli olmadığını, öğrenmenin tek yasasının bitişiklik olduğunu ifade etmiştir. Bitişiklik ilkesi Tek denemede öğrenme Sonunculuk ilkesi Bitişiklik İlkesi Belli bir uyarıcıya karşı bir tepki gösterildiğinde bu ikisi arasında çağrışım meydana gelmesi daha sonra da aynı uyarıcıyla karşılaşıldığında aynı tepkinin gösterilmesi eğilimidir. Burada koşulsuz uyarıcılardan söz edilmemektedir. Eğer tepki bir uyaranı takip ettiyse aralarında çağrışım oluştuysa o uyaran ilerde aynı tepkinin ortaya çıkmasına neden olacaktır. Örn: Eve girer girmez ellerini yıkamak, sabah uyanır uyanmaz TV yi açmak, öğretmen sınıfa girince ayağa kalkmak, evden çıkarken kapıyı kilitlemek ve yemekten sonra sigara yakmak Tek Denemede Öğrenme Guthrie, Tekrar (sıklık) yasasını reddetmektedir. Ona göre öğrenme U-T arasındaki bitişikliğin bir sonucudur ve yapılan tekrarlar oluşan bağın gücünü arttırmaz.

7 Bir uyarıcı sahip olduğu çağrışım gücünün tamamını yol açtığı tepkiyle ilk eşleşmesinde kazanır. İlk kez ve doğru yapılan şey öğrenilmiştir, tekrar gerekli değildir. Örn: Çivi çakmak için çiviye çekiçle vuran bir kişinin bu konuda yapacağı tekrarlar onun öğrenmesine katkıda bulunmaz. Uyarıcıya vermesi gereken tepkiyi öğrenmiştir zaten. Pedal çevirmek için pedala basmayı tekrarlamaya gerek yoktur. Önemli: Guthrie, tekrarın gerekli olmadığını savunduğu olgular hareketlerin öğrenilmesi ile ilgili öğrenmelerdir. Becerilerin ya da etkinliklerin öğrenilmesinde tekrarın önemli role sahip olduğunu kabul eder. Etkinlikler: Bazı sonuçlara yol açan hareket ya da hareketler dizileridir. Bir harf yazma, topu fırlatma, yemek yeme gibi davranışlarımız belli hareketleri içeren etkinliklerdir. Beceriler: Birçok etkinliği kapsayan daha karmaşık davranışlardır. (Örn. Otomobil kullanma, piyano çalma, bisiklete binme, dans etme). Sonunculuk İlkesi Bitişiklik ve tek denemede öğrenme ilkeleri sonunculuk ilkesini de zorunlu kılmaktadır. Sonunculuk ilkesi, belli bir uyarıcıya karşı yapılan sonuncu tepkinin, aynı uyarıcı örüntüsü ile karşılaşıldığında tekrar gösterilmesi eğilimidir. Bitişiklik, Tek Denemede Öğrenme Ve Sonunculuk Deneyi Guthrie, Thorndike ın deneme-yanılma yanılma yoluyla öğrenme deneyinde kullandığı bulmaca kutusuna benzer bir kutuyla kediler üzerinde bir dizi kaçma-kurtulma deneyi yapmıştır. Bu deneylerde kedinin kafesin içindeki çuğu iterek kapağı açması ve kafesten kurtulmayı öğrenmesi gerekmektedir. Çok sayıda kedinin toplamda 800 kez kutudan kurtulmasını gözleyen aynı zamanda bunları filme alan Guthrie her bir kedinin kutudan kurtulmayı kendine özgü bir yolla öğrendiğini gözlemiştir. Belirli bir kedinin öğrenmiş olduğu belirli kurtulma davranışı, kutudan kurtulmadan önce gerçekleştirdiği son davranış

8 olmuştur. Örneğin kedilerden biri çubuğa kuyruğuyla dokunarak kutudan kurtulmuş ve bundan sonraki denemelerde de çubuğu kuyruğuyla iterek kutunun açılmasını sağlamıştır. Bu durum Thorndike ın etki yasası ve seçme-bağlama ilkeleriyle açıklanabilir. Ancak Guthrie kedilerde gerçekleşen bu öğrenmeyi sonunculuk, tek denemede öğrenme ve bitişiklik ilkeleriyle açıklamayı tercih etmiştir. Guthrie ye göre kedinin kolu kendine özgü bir yöntemle iterek kurtulmasının nedeni Thorndike ın belirttiği gibi bu tepkinin doğurduğu sonuç değildir. Öğrenmede ödülün önemini kabul etmediği için deneyin sonucunda elde ettiği bulguyu sonunculuk ilkesiyle açıklamıştır. Özetle Guthrie ye göre öğrenmeyi sağlayan tepkinin sonucu (ya da ödül) değil uyarıcıyla tepkinin bitişik hale gelmesi ve sonunculuk ilkesidir. Guthrie nin Alışkanlıkları Yok Etme Yöntemleri Alışkanlıkların yok edilmesinde temel kural hep aynıdır. İstenmeyen ve ortadan kaldırılması istenen tepkiye yol açan uyarıcı (ipuçları) bulunur ve bu uyarıcının varlığında başka (istendik) bir tepkinin ortaya çıkması sağlanır. Bu şekilde uyarıcıyla istenmeyen tepki (alışkanlık) arasında kurulmuş olan bitişiklik (çağrışım) yok edilerek uyarıcıyla yeni ve istendik tepkiler arasında çağrışım kurulması sağlanır. Eşik yöntemi Bıktırma yöntemi Zıt tepki yöntemi Eşik Yöntemi İstenmeyen tepkiye neden olan uyarıcı çok az düzeyde (tepkiyi doğuracak eşik seviyesinin altında) verilir ve düzeyi yavaş yavaş arttırılır. Uyarıcının düzeyinin yavaş yavaş arttırılması organizmanın uyarıcıya alışmasını sağlayacağı için eşik zamanla aşılsa bile organizma uyarıcıya karşı istenmeyen tepkiyi vermeyecektir. Bu şekilde uyarıcıyla istenmeyen tepki arasında kurulmuş olan çağrışım (bitişiklik) yok edilmeye çalışılır.

9 Örnekler Annesinin yemesi için ağzına koyduğu yeşil zeytini tüküren bir çocuğa, annesi önce çok küçük bir parça zeytin vermiş ve her defasında verdiği zeytinin büyüklüğünü yavaş yavaş arttırmıştır. Sonunda çocuk bütün bir yeşil zeytini tükürmeden yemeyi başarabilmiştir. Okula korkup gitmek istemeyen bir çocuğa, önce okul korkusunu uyandırmayacak şekilde, eğlenceli, okul yaşamı ile ilgili bir öykü anlatılabilir. Daha sonra arkadaşlarının eve gelmesi, evde ve sokakta oynamaları sağlanabilir. Daha sonra okulun yanından geçecek şekilde bir gezintiye çıkmaları; okulun bahçesinde oynamaları, sonra sınıfa gezmek amacıyla gitmesi, sınıfta kısa süreli durması, daha sonra da okula korkmadan gitmesi sağlanabilir. Guthrie eşik yönteminin vahşi bir atın sırtına konulan eyeri atmaya çalışma tepkisini ortadan kaldırmak içinde kullanılabileceğini belirtmiştir. Atın sırtına önce hafif bir kumaş örtülür. Bu eşik altı bir uyarıcı olduğu için at istenmeyen tepkiyi göstermeyecektir. Daha sonra atın sırtına bir battaniye, sonrada bir kilim konulur. Atın tepinme tepkisine yok açan eşik aniden aşılmadığı ve at sırtındaki uyarıcıya yavaş yavaş alıştığı için son aşamada sırtına eğer konulsa bile tepinmeyecektir. Bıktırma Yöntemi İstenmeyen tepkiye neden olan uyarıcı, organizma istenmeyen tepkiyi vermekten bıkıncaya kadar verilir. Zamanla organizma bu tepkiyi göstermekten bıkacağı için aynı uyarıcıya karşı istenmeyen bu tepkiyi göstermekten vazgeçer. Zıt Tepki Yöntemi İstenmeyen tepkiye neden olan uyarıcı ile birlikte, bu uyarıcıyla rekabet edebilecek ve istenen bir tepkiyi (zıt bir tepkiyi) meydana getirecek uyarıcı birlikte sunulur. Örn: Köpekten korkan bir çocuk annesinin kucağında iken kendisini güvende hissedecektir. Eğer annesinin kucağında iken köpekle etkileşime girmesi sağlanırsa bu durumda annesinin verdiği güven duygusu baskın geleceği için çocuk köpeğin varlığında korku tepkisi vermeyecektir. Daha sonra çocuk tek başına köpeği gördüğünde de korku

10 tepkisi vermeyecek ve bu şekilde köpeğe karşı sergilediği korkma ve kaçma tepkisi ortadan kalkmış olacaktır. Benzer şekilde sütten hoşlanmayan bir çocuğa çok sevdiği çizgi film karakterinin resmiyle süslenmiş bir bardakta süt içirilmesi ve bu sayede süte karşı verdiği olumsuz tepkilerin ortadan kaldırılması da zıt tepki yöntemine örnek teşkil eder. Lisedeyken evlerinde kendine ait bir çalışma odası olduğu için sessiz bir ortamda ders çalışmaya alışmış olan Bengisu bu yıl üniversiteyi kazanmış ve İstanbul da bir öğrenci yurdunda kalmaya başlamıştır. Yurttaki gürültülü ve dikkat dağıtıcı ortamda çalışamayan Bengisu bu sorunun çözümü için ne yapabileceği konusunda okulunun psikolojik danışma birimine başvurmuştur. Birimdeki psikolojik danışman Bengisu ya gürültülü ortamda kendisinin sesleri dinlediği için çalışamadığını belirtmiştir. Yani gürültü uyarıcısı Bengisu da dinleme tepkisini ortaya çıkarmaktadır. Bu sorunu aşmak için yurttaki gürültülü ve dikkat dağıtıcı ortamda (istenmeyen tepkinin, yani dinlemenin ortaya çıktığı ortamda) kendisi için çok cazip olan şeyler (mizah dergisi, sosyal paylaşım ağlarında arkadaşlarının yazdıkları vb.) okumasını önermiştir. Çünkü gürültülü ortamda ortaya çıkan istenmeyen tepkinin (dinlemenin) yerine istenen tepkinin (dikkatini okuduğuna verme) yerleşmesini sağlamak için bu yol işe yarayacaktır. Bu durumda gürültü uyarıcısıyla okuma tepkisi bitişik hale gelecek ve bundan sonra ders çalışmak için kitaplara döndüğünde de yurttaki gürültülü ortamda okuduklarına odaklanabilecektir. Unutma Guthrie ye göre unutmanın nedeni yeni öğrenmelerdir ve unutma da öğrenme gibi tek bir denemede gerçekleşir. Diğer bir ifadeyle belli bir uyarıcı karşısında verilen tepkinin yerine bir başka tepkinin verilmeye başlanmasıyla, uyarıcıyla önceki tepki arasındaki bitişiklik ortadan kalkacağından önceki tepki unutulur. Guthrie nin alışkanlıkları yok etme yöntemleri de bu fikre dayanmaktadır. Guthrie unutmayı ket vurmayla açıklamaktadır. Öğrenilen yeni tepkiler eski tepkilerle yer değiştirmekte ve onların unutulmasına neden olmaktadır. Bu nedenle Guthrie, sönmenin sadece pekiştirmesiz yapılan tekrarların bir sonucu olduğu görüşünü benimsememektedir. Ona göre sönme; çağrışımsal bir rekabetin ya da karışmanın (ket vurmanın) bir sonucudur. Yani eski uyarıcıya karşı yeni bir tepkinin öğrenilmesi sonucunda eski tepki sönmektedir. Eşik yöntemiyle yeşil zeytini yemeye başlayan çocuk tükürmeyi unutmaktadır

11 Bıktırma yöntemiyle sırtındaki eyerle koşmaya alışan at tepinmeyi unutmaktadır. Zıt tepki yöntemiyle köpeğe yaklaşmaya başlayan çocuğun ondan kaçma davranışı sönmektedir. Ceza Guthrie nin ceza konusundaki görüşleri şu şekilde özetlenebilir: Davranış değişikliğini cezanın organizmada yol açtığı acı değil organizma nın istenmeyen tepkinin aksi yönünde (istendik) bir tepki vermeye başlaması (zıt tepki yöntemi) sağlar. Cezanın etkili olabilmesi için, cezalandırılan tepkinin ortaya çıkmasına yol açan (bu tepkiyle bitişik olan) uyarıcı durumun varlığında uygulanması ve zıt (istendik) tepkiyi ortaya çıkarması gerekir. Örn: Kaldırımda gezdirilirken otomobillerin hızla hareket ettiği yola doğru yönelen bir köpeğin burnuna vurularak geri çekilmesinin sağlanması işe yarayacaktır. Çünkü bu durumda yol uyarıcısı ile geri çekilme tepkisi bitişik hale gelmektedir. Burada cezanın işe yaramasının nedeni hayvanın duyduğu acı değildir. Çünkü aynı durumda burnuna değil de gerisine vurulmuş olsa bu durumda köpek yoldan kaçmayı değil yola doğru kaçmayı öğrenecektir. Hayvanın burnuna vurulmasının işe yaramasının nedeni yol uyarıcısına karşı zıt bir tepkiyi (istendik tepkiyi) ortaya çıkarmaya başlamasıdır. Alışkanlıkların Bastırılması Alışkanlığın yok edilmesinden farklıdır. Organizmanın istenmeyen tepkiye yol açan (bu tepkiyle bitişik olan) uyarıcı durum ya da durumlardan uzak tutulması durumunda istenmeyen tepki de ortaya çıkmayacaktır. Bir diğer ifadeyle organizmanın çevresi değiştirilerek istenmeyen tepkiye yol açan uyarıcılardan uzaklaşması sağlanmaktadır. Hareket Üreten Uyarıcı Bir uyarıcı karşısında verilen tepki uyarıcının ortaya çıkışından uzunca bir süre sonra meydana gelebilir. Bu durumda uyarıcı ile tepkinin bitişik olduğunu söylemek zorlaşır.

12 Hareket üreten uyarıcılar kavramıyla yaptığımız her bir hareketin bir sonraki hareket için uyarıcı işlevi gördüğü vurgulanmaktadır. Dışsal bir uyarıcıya karşı bir tepki başlatıldıktan sonra bir sonraki tepki için vücudun verdiği tepkiler uyarıcı oluşturmaktadır. Daha sonra bu uyarıcıya karşı yapılan tepki de bir sonraki tepki için uyarıcı oluşturur ve bu durum en son tepki yapılıncaya kadar sürer. Örn: Çay demleme süreci buna bir örnektir.