Dünyanın sağlığı bozuldu; İklim Değişikliği

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Dünyanın sağlığı bozuldu; İklim Değişikliği"

Pembe Topbaş
8 yıl önce
İzleme sayısı:

5 Dünyanın sağlığı bozuldu; İklim Değişikliği Dr. Hüseyin Toros (İTÜ Meteoroloji Mühendisliği) (İnsan ve Hayat Dergisi Kasım 2011) İklim değişiklikleri, seller ve aşırı sıcaklar gündemden hiç düşmeyen konulardan bazıları. Dünyanın değişik yerlerinde, hemen her yıl yaşanan sel felaketleri sebebiyle pek çok can ve mal kayıpları yaşanmaktadır. Pakistan, Bangladeş, Çin vb. pek çok ülkede bu olaylar sık sık tekrarlamaktadır. Ülkemizde ise yaşanan pek birçok üzücü örnek bulunmaktadır. Bunların başında Eylül 2009 başlarında Silivri ve İkitelli de ve Ekim 2011 başlarında Antalya bölgesinde meydana gelen seller iklimimiz değişiyor mu sorusunu beraberinde getirdi. Nedir bu küresel ısınma ve iklim değişikliği? Dünyamızı gerçekten bir tehlike mi bekliyor? Afetlerdeki artışlar neyin işaretçisi? Sahiller tehlike altında mı? Baharlar yok mu oluyor? Türkiye çölleşecek mi? Bu ve benzeri sorular çoğaltılabilir. İster aşırı sıcaklıklar olsun isterse meydana gelen aşırı yağışlar olsun, her ikisi de hayatımızı doğrudan veya dolaylı yollarla etkilemektedir. Bu yazımızda iklimimiz değişiyor mu sorusuna cevap bulmaya çalışacağız. İklim nedir? Atmosferde meydana gelen hava olaylarının nasıl oluştuğunu, gelişimini, zamanla değişimini, sebeplerini ve muhtemel sonuçlarını araştıran bilim dalı meteorolojidir. Sıcaklık, yağış, rüzgâr gibi hadiselerin kısa süreli değişimi hava durumu olarak adlandırılır. Bir yerin uzun süreli (en az yıl) ortalama hava şartlarına ise iklim denir. İklim araştırmaları geçmişte dünyamızın bugünkünden daha sıcak veya daha soğuk evreler geçirdiğini göstermektedir. Sanayileşme ve israf iklimi değiştiriyor Artan sanayileşme ve gelişen teknoloji insanların hayatlarını kolaylaştırmaktadır. Sanayileşmeye bağlı olarak son yıllarda fosil yakıt kullanımında sürekli artış ve aşırı şehirleşme, dünya yüzeyinde ormanlık alanların gün geçtikçe azalmasıyla birleşince, atmosferimizdeki sera gazları ciddi oranda artış göstermektedir. İnsanların kanaatsizleşmesi ve kaynakların israfı dünyamızın sağlığını zamanla bozmaktadır. Bu durum ise iklim hareketlerini etkileyerek hızlı ve zamansız hava olaylarına neden olmaktadır. Sera gazları ve ozon deliği Dünyanın kaynağı güneştir. Güneşten gelen kısa dalga boyundaki ışınların bir kısmı dünyamıza ulaşmadan geri yansır ve bir kısmı ise saçılarak yeryüzüne ulaşır. Yeryüzüne ulaşan ışınların bir kısmı yeryüzü tarafından tutulur ve bir kısmı ise atmosfere geri yansıtılır. Yeryüzüne gelen ışınlar uzun dalga boyunda geri gönderilir. Dünyamızdan geri gönderilen uzun dalga boylu ışınlar dünya atmosferinde bulunan bazı gazlar (su buharı, karbondioksit, metan vs.) tarafından emilir. Sera gazları, atmosferimizdeki ısı tutma özelliğine sahip olan bileşiklerdir. Atmosferdeki sera gazları yeryüzündeki ısının bir kısmını tutar ve yeryüzünün fazla ısı kaybetmesine engel olurlar. Sera etkisi sayesinde dünya yüzeyinin canlılar için uygun sıcaklıkta kalması sağlanır. Sera gazlarının atmosferde giderek artması sonucunda yer yüzeyi atmosferi bundan olumsuz yönde etkilenmeye başlamıştır. Bugün CO 2 seviyesi 400 ppm e (milyonda parçacık sayısı) ulaşmıştır. Bu tehlikeli gidişi durdurmak için ülkeler uluslararası anlaşmalar yapmakta, Kyoto protokolü gibi bir anlaşmayı hayata geçirmek üzere yeni yatırımlar, yeni stratejiler oluşturmaktadır. Çünkü yeryüzünün sıcaklığı artan sera gazları sebebiyle daha fazla ısınması durumunda dünyamızın ekosisteminde olumsuzluklar beklenmektedir. Güneşten gelen ve canlılar için zararlı olan kısa dalga (mor ötesi) boylu ışınlar km arasında yoğunlaşan ozon gazı tarafından tutulur. Son yıllarda başta kloroflorokarbon (CFC) gibi zararlı maddeler yukarı seviyedeki ozon ile tepkimeye girerek ozon tabakasındaki ozon miktarının azalmasına sebep olmaktadırlar. Eğer bir bölgede ozon yoğunluğunun 200 Dobson birim altına düşmesi durumunda, ozon tabakası delindi olarak isimlendirilmektedir. Aslında bir tabakanın bildiğimiz anlamda delinmesi diye bir şey, söz konusu değildir. Küresel ısınma Dünyanın ısı bütçesi hakkında bilmediklerimiz çoktur. Bunun yanında insanların çevreye bıraktıkları atıklar sonucu başta karbon dioksit gazındaki artış dünyanın ısı alış verişi dengesinin bozulmasına sebep olabilmektedir. Atmosferdeki karbondioksit miktarı son yüzyıl içerisinde %35 artmış durumdadır. Bu artış dünyanın fazladan ısınmasına sebep olabileceğinden dolayı, sıcaklıklarda gözlemlenen artışlar küresel ısınma olarak isimlendirilmektedir. Küresel ısınmanın sebepleri arasında fosil yakıt kullanımı, enerji üretimi, sanayileşme ve ormansızlaşma başta gelmektedir. İnsanın faaliyetlerinin fazla olduğu şehirlerde, sıcaklıktaki artışlar daha fazla hissedildiği için, şehir ısı adası etkisi görülmektedir.

6 İklim değişikliği İklim değişikliğini belirleyebilmek için uzun süreli meteorolojik ölçümlere ihtiyaç duyulmaktadır. Ölçüm sonuçları değişik istatistik yöntemlerle incelendikten sonra iklim değişikliği hakkında fikir edinilebilir. Verilerde bir değişim varsa bu değişimin dünyanın doğal bir süreci mi yoksa insan etkinlikleri sonucu mu oluştuğunun belirlenmesi gerekmektedir. Hali hazırda yapılan çalışmalar ve bilim adamlarının birçoğunun hemfikir olduğu sonuçlara göre, dünya ikliminde bazı değişiklikler gözlemlenmektedir. Bu değişiklikler maalesef biz insanların etkinlikleri sonucu oluşmaktadır. Bununla birlikte bu değişikliği bizler doğrudan görmemiz mümkün olmamakla birlikte dolaylı olarak sonuçlarını görebiliriz. Yapılan birçok araştırma sonucuna göre geçen yüzyıl içerisinde atmosfer sıcaklığı 0.75 C artmıştı. Bu artışın bir bölgede yaşayanlar tarafından hissedilmesi mümkün değildir. Ancak unutulmamalıdır ki dünyamızı bir canlı gibi kabul ettiğimizde bu artış meteorolojik hadiselerde, aşırı sıcak geçen günler, aşırı yağışlar, daha kurak geçen yaz ayları vs. ile dolaylı yoldan bizleri etkileyecektir. Ayrıca bir bölgedeki yanlış yapılaşma günlük hava olaylarının bizleri olumsuz yönde etkilemesini de şiddetlendirecektir. Yine bir bölgede, planlar bir şekilde delinerek yapılaşma yapıldığında olumsuz hadiselere davetiye çıkarılmakta ama sonuçlardan herkes birbirini suçlamaktadır. Atalarımızın Tepeye Ev Yapma Yel Alır, Dereye Ev Yapma Sel Alır sözünün dikkate alınmamasının bedeli bugünlerde pahalıya mal olmaktadır. Bu durum sadece ülkemizde değil dünyanın pek çok bölgesinde görülmektedir. Hatta ekonomisi daha kırılgan olan bazı kalkınmakta olan ülkelerde iklim değişiminin sonuçları hem can kaybı hem de mal kayıpları ile çok daha pahalıya mal olmaktadır. Şimdilerde dünya bu değişimleri eski konumuna getirebilmeye çabalamakta ancak yatırımlar için yeterli finansal kaynaklar bir türlü temin edilememektedir. Ülkemizde yılı arası 165 noktadan alınan veriler incelendiğinde günlük en yüksek sıcaklıkların yıllık ortalamalarının Doğu Karadeniz bölgesi hariç sıcaklıkların artmaktadır. Günlük en düşük sıcaklıkların yıllık ortalama değerlerinde ise genel olarak sıcaklıkta artış olmakla birlikte bazı şehirlerimizde soğuma görülmektedir. Yıllık ortalama yağış değerlerinde, ülkemizin kuzey doğu kısımlarındaki yağışlarda artışlar, diğer bölgelerde ise aksine azalmanın olduğu görülmektedir. Dünyamızın sağlığının bozulmaması için aşağıdaki bazı tedbirleri alabiliriz. Sürdürülebilir kalkınma ve fosil yakıtların daha az kullanımı anahtar düşünce olmalıdır, Her alanda verimliliğin arttırılması, Her alanda israfın azaltılması, tasarrufa önem verilmesi gerekmektedir, En temiz enerji tasarruf edilen enerji olduğunun bilinmesi, Güneş, rüzgar, dalga ve su gibi yenilenebilir enerji kaynaklarından daha fazla istifade yollarının aranması, Toplu taşımanın özendirilmesi, yaygınlaşması, kısa mesafelerde araç kullanılmaması, Elektrikli cihazların az enerji harcayanlarının tercih edilmesi, Ekip biçmeye elverişli olmayan arazilerin ağaçlandırılması, ağaçsız yeryüzü kıyafetsin insan gibidir. Aşırı sıcak ve soğuklardan fazla etkilenir ve dolayısıyla üzerindekileri etkiler.

Benzer belgeler

NE SOLUYORUZ? Dr. Hüseyin TOROS

NE SOLUYORUZ? Dr. Hüseyin TOROS İTÜ Meteoroloji Mühendisliği huseyintoros@yahoo.com, (İnsan ve Hayat Dergisi, Nisan 2011) Gıdayla ilgili mevzularda yapılan çalışmalar, son günlerde dikkat çekici oranda