Kabul Edilmiş Makale/Accepted Manuscript

Transkript

1 Kabul Edilmiş Maale/Accepted Manuscript Başlı: Uzmanlı atsayılarının belirlenmesinde ullanılan farlı yalaşımların geliştirilmiş bulanı analiti hiyerarşi süreci metodu üzerindei etilerinin analizi Title: An analysis for the effects of different approaches used to determine expertise coefficients on improved fuzzy analytical hierarchy process method Yazarlar/Authors: Beir Şahin, Devran Yazır ID: DOI: Dergi İsmi: Gazi Üniversitesi Mühendisli-Mimarlı Faültesi Dergisi Journal Name: Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University Geliş Tarihi/Received Date: Kabul Tarihi/Accepted Date: Maale Atıf Formatı/Manuscript Citation Format: Beir Şahin, Devran Yazır, An analysis for the effects of different approaches used to determine expertise coefficients on improved fuzzy analytical hierarchy process method, Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University (2018), Dergi Bilgi Notu: Bu PDF belgesi, abul edilmiş olan maalenin dizgi işlemi yapılmamış halidir. Kabul edilmiş maalelerin ullanılabilir olması amacıyla maalenin dizgisiz hali internet üzerinden yayımlanmıştır. Maale, nihai formunda yayımlanmadan önce yazım ve dilbilgisi olara ontrol edilece, daha sonra dizgilenece ve yeniden gözden geçirilmesi işlemine tabi tutulacatır. Bu dizgileme işlemleri esnasında içeriği etileyebilece hataların bulunabileceğini ve Gazi Üniversitesi Mühendisli ve Mimarlı Dergisi için geçerli olan yasal sorumlulu reddi beyanlarının bulunduğunu lütfen unutmayın. Journal Early View Note: This is a PDF file of an unedited manuscript that has been accepted for publication. As a service to our customers we are providing this early version of the manuscript. The manuscript will undergo copyediting, typesetting, and review of the resulting proof before it is published in its final form. Please note that during the production process errors may be discovered which could affect the content, and all legal disclaimers that apply to the journal pertain.

2 Uzmanlı atsayılarının belirlenmesinde ullanılan farlı yalaşımların geliştirilmiş bulanı analiti hiyerarşi süreci metodu üzerindei etilerinin analizi Beir Şahin, Devran Yazır Karadeniz Teni Üniversitesi, Sürmene Deniz Bilimleri Faültesi, Deniz Ulaştırma İşletme Mühendisliği Bölümü, 61530, Trabzon Öne Çıanlar Özet Bu çalışmada ço riterli arar verme metotlarında sılıla ullanılan uzman görüşlerinin öncelilendirilmesi avramının dört farlı yalaşımı, geliştirilmiş bulanı analiti hiyerarşi süreci metodu üzerinde uygulanmıştır. Genellile anetlere dayandırılara yapılan çalışmalar haında uzmanların im olduları, ilgili onuya tam anlamıyla vaıf olup olmadıları, eğitim, tecrübe durumları ve buna benzer soruların dile getirildiği görülmetedir. Literatürde (1) yıl ile ifade edilebilen ariyer, yaş veya tecrübe, (2) mezuniyet, eğitim ve setörde çalışma durumu (3) arar matrisi tutarlılı atsayısının uzmanlı atsayısı olara ullanılması ve (4) bahseonu anettei sorulara göre uzmanlığın belirlenmesi, şelinde dört farlı uzmanlı atsayısı belirleme yalaşımı bulunmatadır. Bu çalışmada herbir yalaşım analiz edilere geliştirilmiş bulanı analiti hiyerarşi süreci metodu içerisine yerleştirilmiştir. Sonuç itibariyle uzman yargılarına dayanan arar verme problemlerinde uzmanlarla ilgili istenen tüm bilgilerin arar verme metoduna atarılabildiği ortaya onmuştur. Uzman atsayıları ve arar matrisine moderatör etisinin riter ve alternatiflerin nihai ağırlılarına ve sıralamasına esinlile eti ettiği ve sonuçları büyü ölçüde değiştirebildiği gözlemlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Uzmanlı atsayısı, geliştirilmiş bulanı analiti hiyerarşi süreci, ço riterli arar verme An analysis for the effects of different approaches used to determine expertise coefficients on improved fuzzy analytical hierarchy process method Highlights Abstract In this study effect of one of preparation steps, reduction temperature, and reaction temperature on activity of catalyst and coe formation were investigated. Mesoporous alumina materials were prepared by following a sol-gel method. The catalysts with different nicel amount (16 wt% and 8 wt%) were synthesized via one-pot and impregnation methods and reduced at different reduction temperatures (550 o C and 750 o C). Dry reforming of methane reaction was performed at 600 o C and 750 o C in a paced bed reactor system. It was observed that increase in the reduction temperature led nicel in the structure of the catalyst to form metallic Ni and increased the crystal size of Ni through sintering and changed the fractional methane conversion and selectivity of hydrogen. At high reaction temperature occurrence of reverse water gas shift and coe formation reactions as side reactions of dry reforming of methane could be reduced. Key Words: Expertise coefficients, improved fuzzy analytical hierarchy process, multicriteria decision maing 2

3 1. GİRİŞ (INTRODUCTION) Karar deste sistemlerinin tasarlanması ve geliştirilmesi son günlerde artan bir eğilime sahiptir. Uygulamada arar verme problemleri genellile yeğleme (ödünleşim) esasına dayandığından dolayı uzman yargılarına dayanan arar süreçleri olduça armaşı ve uzman seçimi ise bir o adar önemlidir [1]. Karar verme süreçlerinde uzmanlarda bazen problemi üçümseme, gereen önemi vermeme, gerçeten uzalaşma, önyargılı veya fazla iyimser olma durumu gözlenebildiği gibi bazen de uzmanın bilgi veya tecrübesi problem için tamamen yetersiz olabilmetedir [2]. Uzmanlığa dayanan farlı problemler amaçlanan arar verme sürecinin tipine göre değişili arzedebilmetedir. Örneğin, lojisti setöründe arşılaşılan tenoloji ürün seçimi probleminde, bu onuda yargısına başvurulan uzmanın hem tenoloji, hem finans, hem de lojisti setörü üzerine bilgisinin ve tecrübesinin olması belenir. Ayrıca tenoloji alternatifler arasında seçim yaparen bu tenoloji ürünü ullanaca personel özellileri, yatırımın şirete getirisini-götürüsünü, müşteri memnuniyetini ve uzun vadeli ar marjını da arar verme sürecinde hesaba atmalıdır [3-4]. Benzer şeilde ço özellili bilgi geretiren dar bir alanda yapılan bir çalışma için rastgele seçilen ço sayıda uzman görüşünün alınması yerine özel seçilmiş sadece o bilgiye sahip az sayıda uzman değerlendirmeleri bulguların ala yatınlığı açısından daha mantılı gözümetedir. Herhangi bir setöre çözüm önerisi sunma amacıyla ele alınan bir arar verme problemi her türlü belirsizli ve arışılıtan arındırılmalıdır. Setör temsilcilerinin, ouyucuların ve problemle doğrudan veya dolaylı olara ilgili işilerin, bulguların endilerini etilemesi sebebiyle, yapılan çalışmada anete atılan uzmanların ayırtedici özellileri haında bilgi sahibi olmaları en doğal halarıdır. Karar verme metotlarının uygulandığı çalışmaların büyü bölümünde uzmanlar özdeş yani birbirleriyle tamamen aynı abul edilmete ve birço çalışmada bu uzmanların probleme ilişin tüm onuyu yüzde yüz bildiği varsayılmatadır [5]. Yani bilenle bilmeyen arasındai o ayrım, tam olara maaleye yansıtılmamatadır. Uzman isimleri çoğu zaman maalelerde eti nedenlerden dolayı anonim olara geçmete, bazı çalışmalarda ise sadece sayı ile ifade edilmetedir. Nadir çalışmalarda ise uzmanların çalıştıları yerler veya uzmanların ünvanları haında da bilgiler verilmetedir. Bu çalışmada, uzmanların ayırt edici özellileri haında detayları ortaya oyan dört farlı yalaşımın geliştirilmiş bulanı analiti hiyerarşi süreci (GBAHS) metoduna uygulanışı gösterilmiştir. Literatürde, genel olara (i) sayı veya yıl ile ifade edilebilen ariyer, yaş veya tecrübe, (ii) eğitim durumları, mezuniyet ve setördei çalışma durumu (iii) uzmanlı atsayısının arar matrisi tutarlılı atsayısı olara belirlenmesi ve (iv) uzmanlı alanlarına göre uzmanlığın belirlenmesi, şelinde dört farlı uzmanlı atsayısı belirleme yalaşımı bulunmatadır. Maalede her bir yalaşım için GBAHS metodunda uzman atsayılarının dahil edilere hesap edildiği sonuçlar ile uzman atsayılarının dahil edilmeden derlendiği sonuçlar arşılaştırmalı olara analiz edilmiştir. Bu çalışma, pratite arar verme süreci problemine daha nesnel yalaşılara, sonuçların daha gerçeçi ve ala yatın çımasına atıda bulunmatadır. Sonuç olara ço uzmanlı arar verme problemlerinde uzmanlı atsayısı veya moderatörün etisi problem sonucunu esinlile etilemetedir. Çoğu durumda riter veya alternatif ağırlılarıyla birlite sıralama da değişebilmetedir. Uzmanlı atsayısı yalaşımlarından hangisinin ullanılacağı, problemin tipine, setörün 3

4 yapısına ve arar deste sisteminin tasarımına göre değişili arz etmete, dolayısıyla nedensel altyapısını açılama oşulu ile moderatörün insiyatifine bıraılmalıdır. Maalenin devamı şu şeilde organize edilmiştir: Karar verme metotlarındai uzmanlı yalaşımlarına ilişin literatür taraması 2. Bölümde; GBAHS metodu ve uzmanlığın belirlenmesine ilişin her bir yalaşım, metodolojinin verildiği 3. Bölümde; her bir yalaşımın GBAHS metodu üzerine ayrı ayrı uygulanışı 4. bölümde sunulmuştur. 5. bölümde bulguların analizi ve tartışma, 6. bölümde ise maalenin sonuç bölümüne yer verilmiştir. 2. LİTERATÜR TARAMASI (LITERATURE REVIEW) Ço riterli arar verme metotları, tüm dünyada neredeyse tüm setörlere uygulanmıştır. Anetlere veya iili görüşmelere dayandırılara yapılan çalışmalarda uzman değerlendirmelerinden faydalanılmatadır. Örneğin Büyüözan ve Güleryüz [6] Analiti Hiyerarşi Süreci (AHS) ve Technique for Order Preference by Similarity to Ideal Solution (TOPSIS) metotları yardımıyla lojisti firma web sitelerinin performanslarının ço riterli değerlendirilmesinde, Asaal ve Dağdeviren [7] AHS ve Decision Maing Trial and Evaluation Laboratory (DEMATEL) yöntemleriyle yetene yönetimi temelli personel atama problemlerinde, Üstün ve Anagün [8] AHS ile İstanbul un ilçelerinin afet yönetimi açısından önem derecelerinin tespitinde uzman görüşlerine başvurmuştur. Örneğin, Yılmaz ve Şenol [9] bulanı AHS ve bulanı TOPSIS yöntemleriyle üç işili bir uzman grubuna anet uygulayara iş sağlığı ve güvenliği ris değerlendirmesi yaparen,yerliaya ve Arıan [10] üç, Karabulut ve Öcalır-Aünal [11] on, İç vd. [12] üç, Kaba vd. [13] beş uzmanın, Delice [14] ise TOPSIS yönteminde ullanılma üzere 180 deneğin görüşüne başvurmuştur. Bununla birlie Yüsel [15], Büyüözan ve Güleryüz [6], Çetinaya [16] ve Karaman [17] gibi bir ço araştırmacının çalışmasında uzman sayıları belirtilmemiştir. Literatürde uzman sayılarının yanısıra detaylı uzman özellilerinin de belirtildiği çalışmalar mevcuttur. Örneğin, Miri vd. [18] anete atılan uzmanların aademi ünvanlarını, hizmet yılını ve eğitim seviyelerini hesaba atan bir ağırlılandırma sistematiği geliştirmiştir. Benzer yalaşımlar, Şenol vd. [19], Kum ve Şahin [20] ve Yazdi vd. [21] nin çalışmalarında mevcuttur. Bu yalaşımlarda uzmanlığın özellilerine ilişin her durum (profesyonel pozisyon, iş tecrübesi, yaş, eğitim seviyesi gibi) ayrı ayrı sınıflandırılara her sınıfa bir değer atanır. Normalize edilmiş toplam değerler her uzmanın atsayısı olara belirlenir. Moderatöre de ayrıca beta atsayısı esneliği sunulmatadır. Uzmanlı atsayısının belirlenmesinde Bulut vd. [22] uzmanları öncelilendirece bir yalaşım sunmuştur. Bu yalaşıma göre profesyonel ariyer için harcanan süre, bir uzmanlı göstergesi olara değerlendirilmiştir. Buna benzer çalışmalardan bazıları Şahin ve Şenol [23] ve Satir [24] tarafından yapılmıştır. Literatürde bir diğer yalaşım [4], [22] ve [25] çalışmalarıyla ortaya onmuştur. Buna göre, her arar vericinin arar matrisinin tutarlılı değeri, ilgili arar vericinin uzmanlı atsayısı olara ullanılmatadır. Geometri tutarlılı indesi olara adlandırılan bu yalaşım Aguarón ve Moreno-Jiménez [27] tarafından bulunmuştur. Bir ço çalışmada da bu yalaşıma yer verilmiştir [28-30]. 4

5 Bununla birlite bir diğer yöntem de Şahin ve Bulut [31] tarafından önerilmiştir. Yaptığı çalışmada teni ve finansal riterleri iiye ayırara her bir uzmanın uzmanlı bilgisine göre derecelendirme yapmıştır. Bu çalışmada Şahin ve Bulut [31] in çalışmasının daha genel hali il ez tanıtılmata ve GBAHS metodunda uygulaması gösterilecetir. Uzmanlı atsayısının belirlenmesi yalnızca aademi maalelerde değil, uzman görüşlerine başvurulan araştırma projelerinde de sözonusu olmatadır. Örneğin limanlar ve suyolları ris değerlendirme çalışmalarında uzmanlara uzmanlı durumlarına göre 1, 2 ve 3 dereceleri ile ağırlılar atanmatadır [32]. 3. METODOLOJİ (METHODOLOGY) 3.1. Geliştirilmiş bulanı analiti hiyerarşi süreci metodu (Improved fuzzy analytical hierarchy process method) Li vd. [33] tarafından geliştrilmiş olan GBAHS metodu, projelerin ris değerlendirmesi [34,35], model geliştirme ve sistem dinamileri analizi [36], sistem simülasyonu ve güvenilirli değerlendirmesi [37] gibi peço çalışmada ullanılmıştır. GBAHS, iili arşılaştırma arar matrisini bulanı tutarlı arar matrisine atarır, ayrıca normalleştirilmiş yığılma, areö ve özvetör yöntemleri sürecini içerir. GBAHS nin adımları aşağıda ifade edilmiştir. GBAHS metodu için (0.1~ 0.9) ölçeleri ullanılmıştır. Ölçeler ve anlamları Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Sayı ölçeği: ( ) ve anlamı (Comparison Scale: ( ) and its meaning) a ij a ij nin önemi a ji 0.5 ai ile aj eşit önemde (EÖ) ise ai, aj üzerinde hafif önceliğe (HÖ) sahip ise ai, aj üzerinde güçlü önceliğe (GÖ) sahip ise ai, aj üzerinde ço güçlü önceliğe (ÇGÖ) sahip ise ai, aj üzerinde aşırı önceliğe (AÖ) sahip ise 0.1 Adım 1: Karşılaştırmalı arar matrisi F 0a ij 1, a ij a ji 1, a ii 0.5 özellilerine sahiptirler. a ij dir. Fa (, a ) nxn ij ji matrisinin elemanları Adım 2: Bulanı tamamlayıcı arar matrisi oluşturulur. F=(r ij) nxn bulanı tutarlı matris olara listelenir, burada r i, satırlar toplamı i n ij, j j=1 r= r r, F arar matrisinin sütunlarıdır n r j r i 1 ij ve i, j 1, 2,..., n. Adım 3: Dönüşüm formülü r i - r j r i 0.5 satırların toplamını çözme için ullanılır 2n n r i f j 1 ij R ( r ij ) nn bulanı tutarlı yargılama matrisi F ( f ij ) nn bulanı arar matrisinden dönüştürülür. Adım 4: Toplam (1) veya areö metodu (2) sıralama vetörünü elde etme için ullanılır. 5

6 Adım 5: T n n n e e e (0) 1 1 j 1 2 j 1 nj (,,... ) T j j j W w w w,, n n n n n n n e e e i 1j 1 ij i 1j 1 ij i1j1 ij T n n n n e e e 1 1j n 1 2j n (0) 1 nj (,,... ) T j j j W w w w,, n n n n n n n n e n e n e i 1 j 1 ij i 1 j 1 ij i 1 j 1 ij r ij e ij r dönüşüm formülü ters matrisi elde etme için ullanılır. E ( e ij ) nn ji (1) (2) bulanı tamamlayıcı arar matrisinden dönüştürülür R ( r ij ) nn. Sıralama vetörünün yüse doğruluğu V özdeğer yöntemi olara 0 () 0 bilinen W ullanılara çözülmüştür. İterasyon başlangıç değeri V 0 olma üzere, V özvetörünü ve sonsuz 1 normu V 1 max Adım 6: V 1 bulma için V 1 EV enbüyü özdeğerdir. V +1 (3) ile normalleştirilir. iterasyon formülü ullanılır. V - V olana adar 1 T V V V 1,1 1,2 1, n V,,... 1 n n n V V V i 1 1, i i 1 1, i i 1 1, i T V V V V 1 1,1 1,2 1, n V,,..., V V V V alınır ve sıralama vetörü üzere hesaplama tamamlanmış olur. Burada V yeni iteratif başlangıç değeridir. (3) ( ) W V i 1 olma 3.2. Uzmanlı atsayılarının belirlenmesinde ullanılan yalaşımlar (Approaches used for determining the expertise coefficients) Yalaşım 1. Sayı veya yıl ile ifade edilebilen ariyer, yaş veya tecrübe (Approach 1. Career, age or experience that symbolizes with a number or year) GBAHS metodu için, uzman önceliği olara çarpan lambda atsayısı bireysel matrislerin toplanması için yürütülür. a ij 0, a ij a ji 1 ve A ( a ij ) nn bir arar matrisi olduğu varsayıldığında, A arar matrisinden öncelilendirme metodunu ullanara bir önceli vetörü olan w ( w, w w ) 1 2 T n elde edilmiştir. Burada n w i 0 ve i 1 wi 1, D { d, d d } 1 2 m arar vericiler ümesi ve {, } 1 2 m ise herbir arar vericinin ağırlı vetörüdür. Ayrıca 0, 1, 2 m ve 1 m 1 dir. 6

7 E { e, e... e } 1 2 m her arar verici için mesle ariyeri tecrübelerinden biridir ve herbir arar verici için e m şelinde tanımlanmıştır. e 1 ( ) A ( a ij ) n n, arar vericiden elde edilen arar matrisi, ( ) w i hesaplanan ölçütlerin önceli vetörüdür. 1/ n n ( ) 1 a j ij w i 1/ n n n i 1 j 1 a ij Uzmanların önceliler toplamı aşağıda verildiği şeildedir: m ( ) ( ) ( ) w w w 1 i i n m ( ) 1 ( w ) i 1 i ise her arar verici için aşağıdai gibi (4) (5) Yalaşım 2. Eğitim, mezuniyet ve setöre özgü çalışma durumu (Approach 2. Education, graduation and sector-specific woring situations) Bu çalışmada uzmanlar eğitim, mezuniyet ve setördei çalışma durumuna göre ii farlı şeilde öncelilendirilebilir. Bunlardan ili, uzmanlı riterlerini önceden belirlenmiş bir ölçeğe uygun olara belirleyip normalize değerler ullanara uzman ağırlığının saptanmasıdır. İincisinde ise [18-21,38] çalışmalarında olduğu gibi uzman atsayılarının vermiş olduğu ararlar üzerinde uzlaşmanın aranması şeliyle yapılan yalaşımdır. Bu yalaşım aşağıda detaylarıyla izah edilmiştir. Tecrübe ve bilgiye bağlı olara farlı görüşlere sahip olan uzmanlar farlı ararlar verebilirler. Burada önemli olan bütün ararları toplama ve bir uzlaşma elde etmetir. Hsu ve Chen [39] hem homojen hem de heterojen grup ararlarını toplamaya yöneli bir algoritma önermişlerdir. Her uzmanın E ( 1,2,..., M) endi görüşünü belirli bağlamda önceden belirlenmiş sözel terimlerle ifade ettiği varsayılmatadır. Dilsel terimler, aşağıda açılanan uygun algoritma ile bulanı sayılara dönüştürülür. Adım 1: Benzerli derecesi: S sembolü, R sembolüyle belirtilen uzman görüş birliğinin benzerli derecesini ifade etmetedir. S ( R, R uv u v ) [0,1] ien, E u ve E v uzmanlara ait R u ve R v görüşlerinin benzerli dereceleri hesaplanacatır. R u ( r, r, r, r ) u1 u2 u3 u4 ve R v ( r 1, r 2, r 3, r v v v v4 ) ii standart yamusal bulanı sayıdır. Bu ii uzman görüşü arasındai benzerli oranı, aşağıda belirtilen benzerli fonsiyonuyla hesaplanmatadır: 1 4 SR ( u, R v) 1 r r 4 i 1 ui vi (6) 7

8 Burada, SR ( u, R v) [0,1] ve SR ( u, R v ) değerinin büyü olması, bu ii bulanı sayı arasındai benzerliğin daha fazla olduğu anlamını verir. SR ( u, R v) 1 ise uzmanların fiirlerinin aynı olduğu anlamındadır. Adım 2: Uzmanların ortalama anlaşma derecesi AA( E u ): 1 N AA( Eu) SR (, R ) N 1 u v uv v1 Burada N, uzmanların toplam sayısıdır. Adım 3: Uzmanların nispi anlaşma derecesi RA( E u ): (7) Adım 4: Uzmanın CC( E u ), o onudai uzlaşma atsayısı (CC) derecesi: Eu ( u 1, 2,..., N) (8) AA( E ) RA( E ) u u N (9) AAEu ( ) u 1 CC( Eu). w( Eu) (1 ) RA( Eu) (10) Burada,, esneli fatörüdür ve (0 1)., we ( u ) nun RA( E u ) üzerindei önemini belirtir. Eğer 0 ise uzmanlı atsayısı hesaba atılmamata, 1 olduğu zaman uzlaşma derecesi atsayısı, uzmanlı atsayısı ile aynı abul edilmetedir. Miri vd. [18] e göre her uzmanın uzlaşma derecesi atsayısı, uzman görüşünün göreceli değerini ölçen iyi bir ölçümdür. değerini saptama moderatörün sorumluluğundadır. Adım 5: Uzman görüşlerinin bir araya getirilmesi ( R ) AG : R CCE ( ) R CCE ( ) R... CCE ( ) R AG M M (11) Yalaşım 3. Uzmanlı atsayısında arar matrisi tutarlılı atsayısının ullanılması (Approach 3. Use of consistency index in judgment matrix as an expertise coefficient) Bu yalaşım satır geometri ortalama metodundan biçimlendirilen geometric consistency index (GCI) yani geometri tutarlılı indesine dayanmatadır [27,40]. Klasi AHS yöntemi için GCI, arar matrislerinin te te tutarlılığını ölçme için önerilir. Geometri tutarlılı indesi aşağıda gibi hesaplanır, 2 GCI A e ij ( n1)( n2) i j 2 ( ) (log ( )) GCI A 0 olduğu zaman, A nın tamamen tutarlı olduğu düşünülür. Aguarón ve Moreno-Jiménez [27] aynı zamanda diğer durumları da şu şeilde belirtmiştir: ( GCI ), n=3 için GCI 0.31 ; n=4 için GCI 0.35 ve n>4 için GCI 0.37 dir. Her bir arar matrisinin geometri tutarlılı indesi bulundutan sonra herbir uzman için normalize I değeri bulunur. (12) 1 I GCI (13) 8

9 I m (14) 1 I burada I, GCI m nın normalizasyonun tersi olup, 0, 1, 2,, m ve Yalaşım 4. Uzmanlı alanlarına göre uzmanlığın belirlenmesi (Approach 4. Determining the expertise based on expertise field) Klasi ço riterli arar verme yöntemleri, uzmanların her riter veya alternatifler haındai bilgi düzeyini diate almamatadır. Bununla birlite, uzmanların arar verme problemlerinde birbirlerinden farlı bilgi ve deneyimi olabilmetedir. Bu nedenle, uzmanların her riter için bilgi düzeylerinin sıralanması gereir. Daha sonra bu veriler, iili arşılaştırmalı matrisleri için ilgili riterlerin atsayısını hesaplama için ullanılır. Gelenesel ço riterli arar verme yöntemleri ile ilgili literatürde yapılan çalışmaların çoğu, hesaplama olsun ya da olmasın riterlerin endine özgü ayırıcı niteliğinden bahsetmemetedir. Bazı riterler sayısal verilerle belirtiliren bazılarında dilsel ifadeler ullanılabilir. A ( a ij ) nn, burada a ij 0 ve a ij a ji 1 arar matrisidir. Öncelilendirme yöntemi, ölçütlerin bir atsayı vetörünün türetilmesi işlemine atıfta bulunmatadır. (,,, ) T n w w w w 1 2 n, burada w i 0 ve wi 1 arar i 1 matrisinden M m, m,, m 1 2 n arar belirteçleri ümesi ve,,, 1 2 n arar belirteçlerinin atsayı n vetörü burada t 0, t 1, 2,, n ve t 1. Her bir bireysel yargıya eşit derecede ağırlı verilmediğinden, t 1 ağırlılı geometri ortalama, bireysel arar matrisinin toplanması olara abul edilir [39]. Bunun matematisel algoritması aşağıdai gibidir: m () t t w ( w) t 1 i w i n m (15) () t t w t 1 t 1 i w Burada, w i toplam ağırlı vetörüdür. Her bir riter için ağırlılar bulundutan sonra GBAHS metodu adım adım uygulanır. 4. UYGULAMA (APPLICATION) Uzmanlı atsayısının belirlenmesine yöneli literatürde yer alan dört yalaşım GBAHS metoduna uyarlanara hesaplanmıştır. Uzman atsayılarını belirleme yalaşımlarının ullanılmasıyla hesap edilen ağırlı ve sıralamalar, uzman atsayısının ullanılmadığı sonuçlarla yani il durumla arşılaştırılmıştır Yalaşım 1. Sayı veya yıl ile ifade edilebilen ariyer, yaş veya tecrübe 9

10 (Approach 1. Career, age or experience that symbolizes with a number or year) Tablo 2 de üç arar vericinin tecrübeleri sırasıyla 5, 12 ve 26 yıl olara belirtilmiştir. Uzmanlı atsayıları ise herbirinin toplam uzmanlı yılına bölünmesiyle tespit edilmiştir. Tablo 2. Karar vericilerin yıl bazında tecrübeleri ve ilgili uzmanlı atsayıları (Experience of experts based on year and relative expertise coefficients) Karar Verici 1 Karar Verici 2 Karar Verici 3 Tecrübe (Yıl) Uzmanlı atsayısı Herbir arar verici, Tablo 1 dei ölçeği esas alara Tablo 3 tei gibi dilsel ifadeler ile riterler üzerinde görüşlerini belirtere değerlendirmede bulunmuşlardır. Herbir dilsel ifadeye arşılı gelen değerler ise Tablo 4 te belirtilmiştir. Tablo 3. Karar vericilerin iili arşılaştırmalarda ullandığı dilsel ifadeler (Linguistic expressions of decision maers for each pairwise comparison) K1 EÖ HÖ GÖ GÖ GÖ K2 EÖ HÖ GÖ EÖ EÖ Karar K3 EÖ EÖ EÖ Verici 1 K4 EÖ EÖ EÖ K5 AÖ EÖ EÖ K6 AÖ EÖ K1 EÖ EÖ HÖ EÖ EÖ HÖ K2 EÖ HÖ EÖ HÖ HÖ Karar K3 EÖ HÖ EÖ EÖ Verici 2 K4 EÖ EÖ EÖ K5 EÖ EÖ K6 EÖ K1 EÖ GÖ HÖ EÖ EÖ HÖ Karar K2 EÖ GÖ HÖ EÖ EÖ Verici 3 K3 EÖ EÖ AÖ EÖ 10

11 K4 EÖ EÖ EÖ K5 EÖ EÖ K6 EÖ Tablo 4. Karar vericilerin iili arşılaştırmalarla riterler üzerindei arar matrisleri (Judgement matrices of decision maers on criteria by pairwise comparisons) K K Karar K Verici 1 K K K K K Karar K Verici 2 K K K K K Karar K Verici 3 K K K

12 Eşitli (2) dei formül ile uzman ağırlılarının dahil edildiği ortalama grup arar matrisi Tablo 5 tei gibi elde edilmiştir. Tablo 5. Karar vericilerin riterler için uzmanlı atsayılarının dahil edildiği toplam ağırlılı arar matrisi (Total aggregated judgment matrix of decision maers involving expertise coefficients for each criterion) K K K K K K Uzman ağırlılarının dahil edilmediği ortalama grup arar matrisi Tablo 6 da verilmiştir. Tablo 6. Karar vericilerin riterler için uzmanlı atsayılarının dahil edilmediği toplam ağırlılı arar matrisi (Total aggregated judgment matrix of decision maers excluding expertise coefficients for each criterion) K K K K K K Görüldüğü gibi Tablo 5, Tablo 6 dan farlıdır. Bu farlılığın nedeni, herbir arar vericinin yapmış olduğu iili arşılaştırma değerlendirmelerine uzmanlı atsayısının da dahil edilmesidir. Örneğin, Tablo 5 te K1 ile K2 nin iili arşılaştırma toplam ağırlılı değeri 0.63 olara bulunmuştur. Bu değer 0.60 ^ *0.50 ^ *0.70 ^ eşitliğinden elde edilir. Burada arar vericilerin herbir arar için endi uzmanlı atsayıları sonuca dahil edilmetedir. Uzmanlı atsayılarının dahil edilmediği Tablo 6 da ise sonuç, arar vericilerin ararlarının ortalaması alınara bulunmuştur ( ) / Diğer yalaşımlara ait tüm uygulamalar da benzer şeilde yapılmatadır. Uzman atsayıları dahil edilere ve edilmeyere riterler üzerindei uzman değerlendirmeleri GBAHS metodunda uygulanara Tablo 7 de arşılaştırılmıştır. Uzman atsayılarının dahil edilmesi durumunda ağırlıların ve sıralamanın değiştiği gözlemlenmiştir. Tablo 7. Ağırlı ve sıralama için arşılaştırma vetörleri (Comparison vectors of final weights and ranings) Uzman atsayılarının dahil edildiği Uzman atsayılarının dahil edilmediği 12

13 Ağırlılar Sıralama Ağırlılar Sıralama K K K K K K Yalaşım 2. Eğitim, mezuniyet ve setöre özgü çalışma durumu (Approach 2. Education, graduation and sector-specific woring situations) Bu yalaşıma göre uzmanın aldığı eğitim, mezuniyet durumu, elde ettiği sertifialar, setöre özel çalışma durumları gibi ilgili alanda uzmanlığını gösterebilece bazı değişenler yer almatadır. Her değişenin alt birimleri ve puan durumları yer almatadır. Örneğin, Miri [18], profesyonel pozisyon, hizmet süresi ve eğitim seviyesini ele alıren Yazdi vd. [21], ölçeğinde profesyonel pozisyon, iş tecrübesi, eğitim ve yaş değişenlerini ullanmıştır. Tablo 8 de Kum ve Sahin [20] ve Şenol vd. [19] de yer alan ölçeğe benzer denizcili setörü için örne olabilece bir ölçe geliştirmişlerdir. Bu ölçeğin oluşturulması ve puan atamaları çalışmayı yürütenin insiyatifinde olup, problemin tipine, setörün ihtiyaçlarına ve hitap eden itleye göre belirlenmetedir. Literatürde ullanılan ölçeler farlılılar arzedebilmetedir. Moderatör, problemde ullandığı ölçeği nasıl ve neden hazırladığını izah etmele birlite puanlamanın gereçelerini de belirtmetedir. Tablo 8. Karar vericilerin uzmanlı atsayılarını belirlemede ullanılan ölçe: Denizcili setörü için örne (The scale used to determine expertise coefficients of decision maers: An example for maritime sector) Aademisyen 5 Şiret Operasyon Müdürü 4 Profesyonel Pozisyonu Enspetör 3 Kaptan 2 Uzayol Vardiya Zabiti 1 >= Deniz Hizmet Süresi <2 1 > Kara Hizmet Süresi <=3 1 13

14 Eğitim Seviyesi Dotora 5 Yüse Lisans 4 Lisans 3 Önlisans 2 Lise Katsayının doğrudan ullanılması şelindei yalaşım (An approach that processes the coefficient directly) Eğitim, mezuniyet ve setördei çalışma durumu gibi değişenlerin yer aldığı ölçeten elde edilen uzmanlı ağırlıları doğrudan GBAHS metodunda ullanılabilir. Örneğin denizcili setöründe yer alan üç arar vericiye ait özelliler ve uzmanlı atsayısı Tablo 9 da belirtilmiştir. Tablo 9. Karar vericilere ait özelliler ve ağırlı atsayısı: Denizcili setöründe çalışanlara ilişin örne (Particulars of decision maers and expertise coefficients: An example related to worers in maritime sector) Karar Verici Profesyonel Pozisyonu Deniz Hizmet Süresi Karada Çalışma Süresi Eğitim Seviyesi Ağırlı Fatörleri Toplam Uzmanlı Katsayısı 1 Kaptan >=15 <=3 Lisans Şiret Operasyon Müdürü <2 >22 Y.Lisans Aademisyen 0 0 Dotora Eşitli (2) de yer alan formüle doğrudan uzmanlı atsayıları dahil edildiğinde bulunan matris Tablo 10 da sunulmuştur. Tablo 10. Karar vericilerin riterler için toplam ağırlılı arar matrisi (Total aggregated judgment matrix of decision maers for each criterion) K K K K K K Tablo 9 da yer alan ağırlı atsayıları ullanılara bulunan ağırlı ve sıralama vetörleri, uzmanlı atsayılarını ullanılmadığı sonuçlarla Tablo 11 de arşılaştırılara ağırlıların ve sıralamanın değiştiği gözlemlenmiştir. 14

15 Tablo 11. Ağırlı ve sıralama için arşılaştırma vetörleri (Comparison vectors of final weights and ranings) Uzman atsayılarının dahil edildiği Uzman atsayılarının dahil edilmediği Ağırlılar Sıralama Ağırlılar Sıralama K K K K K K Uzman yargılarının arşılaştırmalı olara uzlaşısının arandığı yalaşım (An approach that sees the consensus of expert judgments in a comparative way) Bu yalaşımda metodoloji bölümünün Yalaşım 2. Eğitim, mezuniyet ve setördei çalışma durumu ısmında yer alan adımlar ullanılmatadır. Yamusal bulanı sayı olara atanan uzmanların ararları iili arşılaştırmalar yapılara aralarında uzlaşma olup olmadığı araştırılmatadır. Bu çalışmada uzman ararları Tablo 1 de sunulduğu gibi te bir sayı ile ifade edildiğinden yuarıda adıgeçen yalaşıma dönüştürülere hesaplanmıştır. Tablo 12 de arar vericilerin riterler için toplam ağırlılı arar matrisi sunulmatadır. Tablo 13 te bulunan sonuçlar, uzman atsayılarının dahil edilmediği il durumla arşılaştırılmıştır. Tablo 12. Karar vericilerin riterler için toplam ağırlılı arar matrisi (Total aggregated judgment matrix of decision maers for each criterion) K K K K K K

16 Tablo 13. Ağırlı ve sıralama için arşılaştırma vetörleri (Comparison vectors of final weights and ranings) Uzman atsayılarının dahil edildiği Uzman atsayılarının dahil edilmediği Ağırlılar Sıralama Ağırlılar Sıralama K K K K K K Yalaşım 3. Uzmanlı atsayısında arar matrisi tutarlılı atsayısının ullanılması (Approach 3. Use of consistency index in judgment matrix as an expertise coefficient) Bu yalaşımda uzmanların arar matrisinin tutarlı olup olmadığı soruşturulmatadır. Aguarón ve Moreno-Jiménez tarafından önerilen geometri tutarlılı indesi bir matrisin tutarlılığını belirtmetedir [27]. Bu tutarlılı indesi uzmanlı atsayısı olara ullanılabilir [22,26]. Tablo 3 te verilen arar vericilerin arar matrisleri Aguarón ve Moreno-Jiménez in önerdiği formata dönüştürülere Tablo 14 tei değerler elde edilmiştir. Tablo 14. Karar matrislerinin geometri tutarlılı indesi ve ilgili uzmanlı atsayıları (Geometric consistency index for judgment matrices and relative expertise coefficients) Karar Verici 1 Karar Verici 2 Karar Verici 3 GCI Uzmanlı atsayısı Tablo 14 tei uzmanlı atsayıları ullanılara elde edilen toplam ağırlılı arar matrisi Tablo 15 te, arşılaştırmalı sonuçlar ise Tablo 16 da sunulmuştur. Tablo 15. Karar vericilerin riterler için toplam ağırlılı arar matrisi (Total aggregated judgment matrix of decision maers for each criterion) K K K K K K Tablo 16. Ağırlı ve sıralama için arşılaştırma vetörleri (Comparison vectors of final weights and ranings) Uzman atsayılarının dahil edildiği Uzman atsayılarının dahil edilmediği 16

17 Ağırlılar Sıralama Ağırlılar Sıralama K K K K K K Yalaşım 4. Uzmanlı alanlarına göre uzmanlığın belirlenmesi (Approach 4. Determining the expertise based on expertise field) Bu yalaşımda uzmanların herbir riter için gereli onuyu bilip bilmedileri 1-0 esasına dayanara belirlenir. Burada amaç, o onuyu ne adar bilip bilmediği ve böylece yaptığı değerlendirmeyi nasıl etileyeceğinin tespitidir. Tablo 17 de uzmanlar endileri haında örne bir değerlendirme yapmışlardır. Daha sonra genel ortalamalar ve herbir riter için uzmanların bilgi düzeyleri saptanmatadır. Tablo 18 de herbir arar vericinin hangi riter üzerinde ne adar bilgi sahibi olduğu normalize şeilde verilmiştir. Tablo 17. Herbir riter için arar vericilerin 1-0 esasına dayanan bilgi düzeyleri (Knowledge level of decision maers depending on 1-0 for each criterion) Kriterler Karar Karar Karar Topla Ortalam Karar Karar Karar Verici 1 Verici 2 Verici 3 m a Verici 1 Verici 2 Verici 3 K K K K K K Tablo 18. Karar vericilerin herbir riter için normalize bilgi düzeyleri (Normalized nowledge levels of decision maers for each criterion) Kriterler Karar Verici 1 Karar Verici 2 Karar Verici 3 K K K

18 K K K Neticede arar vericilerin riterler için toplam ağırlılı arar matrisi oluşturulmuştur (Tablo 19). Tablo 20 de ise sonuçlar il durumla arşılaştırılmıştır. Tablo 19. Karar vericilerin riterler için toplam ağırlılı arar matrisi (Total aggregated judgment matrix of decision maers for each criterion) K K K K K K Tablo 20. Ağırlı ve sıralama için arşılaştırma vetörleri (Comparison vectors of final weights and ranings) Uzman atsayılarının dahil edildiği Uzman atsayılarının dahil edilmediği Ağırlılar Sıralama Ağırlılar Sıralama K K K K K K Burada şunu belirtme gereir i uzmanların bir onudai bilgi düzeyleri her zaman o onuyu tamamen bilme veya hiç bilmeme üzerine olmayabilir. Buna alternatif olara uzman bilgi düzeyleri Tablo 21 de gösterildiği gibi arasında bir değer ile de ifade edilebilir. Tablo te sırasıyla arar vericilerin normalize bilgi düzeyleri, toplam ağırlılı arar matrisi ve ağırlı/sıralama arşılaştırma vetörleri yer almatadır. Tablo 21. Herbir riter için arar vericilerin esasına dayanan bilgi düzeyleri (Knowledge level of decision maers depending on for each criterion) Kriterler Karar Karar Karar Topla Karar Karar Karar Ortalama Verici 1 Verici 2 Verici 3 m Verici 1 Verici 2 Verici 3 K K K K

19 K K Tablo 22. Karar vericilerin herbir riter için normalize bilgi düzeyleri (Normalized nowledge levels of decision maers for each criterion) Kriterler Karar Verici 1 Karar Verici 2 Karar Verici 3 K K K K K K Tablo 23. Karar vericilerin riterler için toplam ağırlılı arar matrisi (Total aggregated judgment matrix of decision maers for each criterion) K K K K K K Tablo 24. Ağırlı ve sıralama için arşılaştırma vetörleri (Comparison vectors of final weights and ranings) Uzman atsayılarının dahil edildiği Uzman atsayılarının dahil edilmediği Ağırlılar Sıralama Ağırlılar Sıralama K K K K K K BULGULARIN ANALİZİ VE TARTIŞMA (ANALYSIS OF RESULTS AND DISCUSSION) 19

20 Bu çalışmada uzmanlı atsayılarının belirlenmesinde ullanılan dört farlı yalaşım GBAHS metodu üzerine uygulanara etileri analiz edilmiştir. Bu maalede sunulan herbir yalaşımın farlı ombinasyonları tasarlanara ilgili çalışmalarda ullanılabilir. Buradai yalaşımların herbiri endi içerisinde geliştirilebileceği gibi diğer yalaşımlarla da birleştirilere ilgili problemlere uyarlanabilir. 2. ve 4. yalaşımlarda nihai olara moderatörün de görüşünün yansıtabileceği beta atsayısı önerilmiştir. 2. Yalaşımda beta atsayısı 0.5 alınma suretiyle moderatörün etisi arar verme sürecine yansıtılmamıştır. Moderatör etisi 4. yalaşım için Tablo 25 tei gibi örne olara gösterilebilir. Tablo 17 de verilen uzman bilgi düzeyinde çalışmayı yöneten moderatör uzmanların endi bilgi düzeyleri ile yapmış olduları değerlendirmeleri aşağıdai gibi revize etme gereği duyabilir. Tablo 25. Herbir riter için moderatörün arar vericiler için atadığı 0-1 esasına dayanan bilgi düzeyleri (Knowledge level of decision maers depending on 1-0 assigned by moderator for each criterion) Kriterler Karar Verici 1 Karar Verici 2 Karar Verici 3 K K K K K K Moderatörün uzman değerlendirmelerinin üzerine böyle bir değerlendirme daha yapmasının nedeni, uzmanların endileri haında değerlendirme yaparen o ani psiolojilerini de hesaba atması olabilir. Pratite yaşanan uygulamalardan bazı örneler verme gereirse, mesela uzmanlar, bazen endileri haında alçagönüllü olabildileri gibi bazen de endilerini o onunun yegane haimi olara görebilirler. Benzer şeilde imileri anetlerin doğuracağı sonuçları düşünere endisini o onuda tam bilgi sahibi görmeyebilir. Bazı uzmanlar da endisi haında yorum yapmanın gerçeçi olmayacağını, asıl ararı moderatörün vermesinin daha mantılı olabileceğini öngörmetedir. Bu ve buna benzer gereçelerle moderatörlerin de arar verme sürecine etisi sözonusudur. Tablo 26, Tablo 25 in etisinde ortaya onan nihai toplam ağırlılı arar matrisini göstermetedir. Tablo 25. Nihai toplam ağırlılı arar matrisi (Final aggregated judgment matrix) K K K K K K Tablo 26. Ağırlı ve sıralama için arşılaştırma vetörleri (Comparison vectors of final weights and ranings) 20

21 Moderatör atsayılarının dahil edildiği Yalnızca uzman atsayılarının eti ettiği Moderatör etisi ve uzman atsayılarının dahil edilmediği Ağırlılar Sıralama Ağırlılar Sıralama Ağırlılar Sıralama K K K K K K Uzmanlı atsayılarının arar matrisleri üzerine uygulanması esinlile sonuca eti etmete, ağırlıları ve sıralamayı değiştirebilmetedir. Aynı şeilde moderatör etisi de çalışmanın sonuçlarını etilemetedir. Uzman atsayısının ullanılması çalışmanın daha doğru ve tutarlı sonuç vermesine atı sunmatadır. Moderatör tarafından hangi yalaşımın ullanılacağı ve moderatörün arar matrisine etisi; çalışmanın hitap ettiği itle, setörün ihtiyaçları ve problemin tasarımına göre belirlenmetedir. 6. SONUÇLAR (CONCLUSIONS) Karar verme metotlarında genellile anetler, yüzyüze görüşmeler veya internet ortamında hazırlanan sörveyler yoluyla uzman görüşlerinden faydalanılmatadır. Literatürdei çalışmaların ço büyü bölümünde uzmanlar anonim olara belirtilip özdeş abul edilmete ve uzmanların birço farlı boyutu olan incelenen problemdei onuları tam anlamıyla bildiği varsayılmatadır. Halbui pratite böyle bir yalaşım teni olara mümün olmadığından literatürde doğrudan uzman atsayılarının dahil edilmediği çalışmaların sonuçları tartışmalıdır. Bu çalışmada literatürde yer alan dört farlı uzman uzmanlı atsayısı belirleme yalaşımı GBAHS metodu üzerine uygulanmış, sonuçlar arşılaştırmalı olara gösterilmiştir. Uzmanlı atsayısı belirleme yalaşımlarının herbiri te başına geçerli ve yeterlidir. Hangi yalaşımın seçileceği, çalışmayı yürütenlerin insiyatifinde olup setörün veya hedef itlenin ihtiyaçları doğrultusunda ve arar verme probleminin tasarımına bağlı olara farlılı arzetmetedir. Gelecete araştırmacılar, uzmanların öncelilendirilmesi avramını diğer arar verme süreçlerinde de ullanabilirler. Burada GBAHS metodu üzerinde uygulanan bu yalaşımları başa yöntemler üzerinde de uygulayara arşılaştırmalı olara sonuçları gözlemleyebilirler. Uzmanlı atsayısının belirlenmesi üzerine endi problemlerine özgü farlı yalaşımlar da geliştirebilirler. TEŞEKKÜR (ACKNOWLEDGEMENT) Maalenin içeriğinin ve sunumunun geliştirilmesi için yorum ve tavsiyelerinden dolayı Editöre ve anonim haemlere teşeür ederiz. REFERANSLAR (REFERENCES) 21

22 1. Kaba, M., Sağlam, F., Atas, A., Farlı Uzalı Hesaplama Yalaşımlarının TOPSIS Üzerinde Kullanılabilirliğinin İncelenmesi, Journal of The Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, 32(1), 35-43, Connoly, T., Hammond, K. R., Ares, H. R., Judgment and Decision Maing: An İnterdisciplinary Reader, Sahin, B., Yip, T. L., Shipping Technology Selection for Dynamic Capability Based on Improved Gaussian Fuzzy Ahp Model, Ocean Engineering, 136, , Sahin, B., Senol, Y. E., Bulut, E., Duru, O., Optimizing Technology Selection in Maritime Logistics. Research in Logistics and Production, 5, Kaba, M., Burmaoğlu, S., Kazançoğlu, Y., A Fuzzy Hybrid MCDM Approach for Professional Selection, Expert Systems with Applications, 39(3), , Büyüözan, G., Güleryüz, S., Lojisti Firma Web Sitelerinin Performanslarının Ço Kriterli Değerlendirilmesi, Gazi Üniversitesi Mühendisli-Mimarlı Faültesi Dergisi, 31(4), Asaal, E., Dağdeviren, M., Yetene Yönetimi Temelli Personel Atama Modeli ve Çözüm Önerisi, Gazi Üniversitesi Mühendisli-Mimarlı Faültesi Dergisi, 30(2), Üstün, A. K., Anagün, A. S., İstanbul un İlçelerinin Afet Yönetimi Açısından Önem Ağırlılarının Analiti Hiyerarşi Süreci Kullanılara Belirlenmesi, Journal of The Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, 31(1), Şenol, M. B., Yılmaz, N., İş Sağlığı ve Güvenliği Ris Değerlendirme Süreci İçin Bulanı Ço Kriterli Bir Model ve Uygulaması, Yerliaya, M. A., Arıan, F., KOBİ lere Sağlanan Destelerin Performans Etinli Sıralarının Promethee ve Oreste Yöntemleri İle Belirlenmesi, Gazi Üniversitesi Mühendisli-Mimarlı Faültesi Dergisi, 31(4), Karabulut, S., Öcalır-Aünal, E. V., Karayolu ile Tehlieli Madde Taşımacılığı için Coğrafi Bilgi Sistemi Desteli Çevresel Ris Analizi, Gazi Üniversitesi Mühendisli-Mimarlı Faültesi Dergisi, 30(3), İç, Y. T., Tein, M., Pamuoğlu, F. Z., Yıldırım, S. E., Kurumsal Firmalar için Bir Finansal Performans Karşılaştırma Modelinin Geliştirilmesi, Gazi Üniversitesi Mühendisli-Mimarlı Faültesi Dergisi, 30(1), Kaba, M., Köse, E., Kırılmaz, O., Burmaoğlu, S., A Fuzzy Multi-Criteria Decision Maing Approach to Assess Building Energy Performance, Energy And Buildings, 72, , Delice, E. K., Havayolu Firmaları Seçimi için Bulanı Ço Kriterli Bir Model, Gazi Üniversitesi Mühendisli- Mimarlı Faültesi Dergisi, 31(2), Yüsel, M., Performans Değerlendirmesine Ço Ölçütlü Bütünleşi Bir Yalaşım, Gazi Üniversitesi Mühendisli-Mimarlı Faültesi Dergisi, 30(3), Çetinaya, C., Özceylan, E., Erbaş, M., Kaba, M., GIS-Based Fuzzy MCDA Approach for Siting Refugee Camp: A Case Study For Southeastern Turey, International Journal of Disaster Ris Reduction, 18, , Karaman, B., Çerçioğlu, H., 0-1 Hedef Programlama Desteli Bütünleşi Ahp Vıor Yöntemi: Hastane Yatırımı Projeleri Seçimi, Journal of The Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, 30(4),

23 18. Miri Lavasani, M. R., Wang, J., Yang, Z., Finlay, J., Application of Fuzzy Fault Tree Analysis on Oil and Gas Offshore Pipelines, International Journal of Marine Science And Engineering, 1(1), 29-42, Senol, Y. E., Aydogdu, Y. V., Sahin, B., Kilic, I., Fault Tree Analysis of Chemical Cargo Contamination By Using Fuzzy Approach, Expert Systems with Applications, 42(12), , Kum, S., Sahin, B., A Root Cause Analysis for Arctic Marine Accidents From 1993 to 2011, Safety Science, 74, , Yazdi, M., Nifar, F., Nasrabadi, M., Failure Probability Analysis By Employing Fuzzy Fault Tree Analysis, International Journal of System Assurance Engineering and Management, 1-17, Bulut, E., Duru, O., Keçeci, T., Yoshida, S., Use of Consistency İndex, Expert Prioritization and Direct Numerical İnputs for Generic Fuzzy-AHP Modeling: A Process Model For Shipping Asset Management, Expert Systems with Applications, 39(2), , Sahin, B., Senol, Y. E., A Novel Process Model for Marine Accident Analysis By Using Generic Fuzzy-AHP Algorithm, Journal of Navigation, 68(01), , Satir, T., Ballast water treatment systems: design, regulations, and selection under the choice varying priorities. Environmental Science and Pollution Research, 21(18), , Bulut, E., Duru, O., Koça, G., Rotational Priority Investigation in Fuzzy Analytic Hierarchy Process Design: An Empirical Study on The Marine Engine Selection Problem, Applied Mathematical Modelling, 39(2), , Duru, O., Bulut, E., Yoshida, S., Regime Switching Fuzzy AHP Model For Choice-Varying Priorities Problem and Expert Consistency Prioritization: A Cubic Fuzzy-Priority Matrix Design, Expert Systems with Applications, 39(5), , Aguarón, J., Moreno-Jiménez, J. M., The Geometric Consistency Index: Approximated Thresholds, European Journal of Operational Research, 147(1), , Şahin, B., Şenol, Y. E., Bulut, E., Duru, O., An Approach for Technology Selection Problem in Maritime Logistics. LM-SCM XII. International Logistics and Supply Chain Congress, Sahin, B., Yip, T. L., Shipping Technology Selection for Dynamic Capability Based on Improved Gaussian Fuzzy AHP Model, Ocean Engineering, 136, , Sahin, B., Consistency Control and Expert Consistency Prioritization for Ffta By Using Extent Analysis Method of Trapezoidal Fahp, Applied Soft Computing, 56, 46-54, Sahin, B., Bulut, E., An Analysis of Ship Investment By Using Expert Classification Fuzzy Analytical Hierarchy Process Method, Annual Conference of The International Association of Maritime Economists Hamburg Germany, August Ports and Waterways Safety Assessment, Us Department of Homeland Security United States Coast Guard 33. Li, Y., Hu, X. H., Qiao, J., An Improved Fuzzy AHP Method [J], Journal of Northwest University (Natural Science Edition), 1, 003, Chen, Y., Fuzzy AHP-Based Method for Project Ris Assessment, In Fuzzy Systems and Knowledge Discovery (FSKD), 2010 Seventh International Conference on Vol. 3, pp , IEEE, Sahin, B., Kum, S., Ris Assessment of Arctic Navigation By Using Improved Fuzzy-Abp Approach, International Journal of Maritime Engineering, 157, ,

24 36. Feng, H., Lim, C. W., Chen, L., Zhou, X., Zhou, C., Lin, Y., Sustainable Deforestation Evaluation Model and System Dynamics Analysis, The Scientific World Journal, Tang, B., Gao, J. System Simulation and Reliability Assessment of Chinese Carbon Sequestration Maret. Journal of Systems Science and Complexity, 27(4), , Senol, Y. E., Sahin, B., A novel Real-Time Continuous Fuzzy Fault Tree Analysis (RC-FFTA) model for dynamic environment, Ocean Engineering, 127, 70-81, Hsu, H. M., Chen, C. T., Aggregation of Fuzzy Opinions Under Group Decision Maing, Fuzzy Sets and Systems, 79(3), , Forman, E., Peniwati, K., Aggregating Individual Judgments and Priorities with The Analytic Hierarchy Process, Europea, Journal of Operational Research, 108(1), ,