1. Şirket kanunen yasaklanmamış her türlü ekonomik amaç ve konular için kurulabilir (TTK 331).

Transkript

1 ANONİM ŞİRKETLER Sermaye şirketlerinde ortakların ve şirketin alacaklılara karşı sorumluluğu, getirilen sermaye ile ve şirketin malvarlığıyla sınırlıdır. Bu nedenle uygulamada sermaye şirketleri şahıs şirketlerine göre daha fazla tercih edilirler. Sermaye şirketi türlerinden birisi anonim şirkettir. Anonim şirket, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan şirket olarak tanımlanır. Gerek yukarıda ve tanımda belirtilen sınırlı sorumluluk, gerek bu şirketlere tanınan bazı avantajlar (vergi vb. konularda) gerekse bazı konularda faaliyette bulunmak için anonim şirket olma koşulunun getirilmiş olması Türkiye de kurulan anonim şirket sayısını artırmaktadır. Özellikle küçük tasarrufların bir araya getirilerek büyük sermaye tutarlarına ulaşılması ve bunların yatırıma dönüştürülmesi açısından önemli bir işlevi olan anonim şirketler aile şirketi veya halka açık şirket olarak yapılandırılabilmektedir. Aynı ailenin bireylerinden oluşan aile anonim şirketleri veya birbirini iyi tanıyan ve güvenen az sayıdaki ortağın kurduğu anonim şirketlerle sıklıkla karşılaşılmaktadır. Bunların dışında hisse senetleri borsalarda işlem gören veya ortak sayısı 250 nin üzerinde olan halka açık anonim şirketler de vardır. Anonim şirketlerin kuruluşu, sermaye artırımı ve azaltımı, kâr dağıtımı, tasfiyesi gibi konularda TTK hükümleri, halka açık şirketlerin tabi olduğu Sermaye Piyasası Kanunu ve Sermaye Piyasası Kurulu nun yaptığı düzenlemeler yönlendirici ve belirleyici olmaktadır. Bu ünitede öncelikle anonim şirketin tanımı yapılarak şirketin temel özellikleri açıklanmakta, daha sonra da kuruluş, sermaye artırımı ve azaltımı ile kâr dağıtımı konuları ele alınmaktadır. ANONİM ŞİRKETİN TEMEL ÖZELLİKLERİ Çok sayıdaki ve farklı yerlerdeki kişilere ait sermaye ve bilgi birikiminin üretime dönüştürülmesi, işletme uygulamalarının daha kurumsal bir yapıya dönüştürülmesi vb. amaçlarla kurulan sermaye şirketlerinden birisi anonim şirkettir. Özelikle küçük tasarrufların birleştirilerek büyük sermaye tutarlarına dönüştürülmesi açısından taşıdığı önem nedeniyle yaygın olarak kurulan bir şirket türü olan anonim şirket, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan şirkettir (TTK 329). 1 Anonim şirketin temel özellikleri şu şekilde sıralanabilir: 1. Şirket kanunen yasaklanmamış her türlü ekonomik amaç ve konular için kurulabilir (TTK 331). 2. Şirket en az sermaye ile kurulur. Kayıtlı sermaye sistemini seçen halka açık olmayan anonim şirketlerde başlangıç sermayesi den aşağı olamaz (TTK 332). 3. Şirket ortakları gerçek ve tüzel kişilerden oluşabilir (TTK 337). Anonim şirketin kurulabilmesi için pay sahibi olan bir veya daha fazla kurucunun varlığı şarttır (TTK 338). 4. Şirkete sermaye olarak emek konulamaz (TTK 342). 5. Şirket tüzel kişiliğe sahiptir. 6. Şirket sermayesi belirli paylara bölünmüştür ve bu paylar hisse (pay) senedi ile temsil edilirler. 7. Şirket ve ortaklarının sorumluluğu sahip oldukları sermaye ile sınırlıdır. 8. Sermaye ve ortaklık hisse senediyle temsil edildiğinden, ortak değişikliği hisse senedinin devriyle kolaylıkla gerçekleştirilir. 9. Şirket, Kurumlar Vergisi mükellefidir.

2 Tüzel kişiliğe sahip olan anonim şirkette iki yönetim organı vardır: Genel kurul Yönetim kurulu Genel kurul, anonim şirketin en yüksek karar organıdır ve bütün hisse senedi sahiplerinden oluşur. Hisse senedi sahipleri şirket işlerine ilişkin haklarını genel kurulda kullanırlar. Olağan genel kurul toplantısı her faaliyet dönemi sonundan itibaren üç ay içinde yapılır. Bu toplantıda; organların seçimi, finansal tablolar, yönetim kurulunun yıllık raporu, karın kullanım şekli, dağıtılacak kar ve kazanç paylarının oranlarının belirlenmesi, yönetim kurulu üyelerinin ibra edilmesi ile faaliyet dönemini ilgilendiren ve gerekli görülen diğer konular ele alınır. Gerekli görülmesi durumunda olağanüstü genel kurul toplantısı yapılabilir (TTK 409). Yönetim kurulu anonim şirketi yöneten ve temsil eden organ olup, şirketin yasal temsilcisidir ve bu görevi şirket sahibi gibi yürütür. Yönetim kurulu, esas sözleşmeyle atanmış veya genel kurul tarafından seçilmiş bir veya daha fazla kişiden oluşur. Bir tüzel kişi de yönetim kuruluna seçilebilir. Bu durumda, tüzel kişi tarafından belirlenen bir gerçek kişi, tüzel kişi adına yönetim kurulunda yer alır (TTK 359). ANONİM ŞİRKETİN KURULUŞU VE KURULUŞ İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ Anonim şirketin kuruluşu belirli şekil şartları taşır. Hukuki konumu, niteliği ve işletme konusu ne olursa olsun, şirketin kuruluşu ve esas sözleşme değişiklikleri herhangi bir makamın iznine bağlı değildir (TTK 333). Ancak bazı anonim şirketlerin kuruluşu Gümrük ve Ticaret Bakanlığı nın izni ile kurulur. Şirketin esas sözleşmesindeki değişiklikler de aynı bakanlığın iznine bağlıdır. Bakanlık bu izinleri verirken sadece kanunun emredici hükümlerine aykırılık bulunup bulunmadığını inceler. Halka açık anonim şirketler, TTK hükümleri dışında Sermaye Piyasası Kanunu hükümleriyle Sermaye Piyasası Kurulu nun yaptığı düzenlemelere uygun hareket etmek zorundadır. Bir anonim şirketin kuruluş süreci ana hatlarıyla şu şekilde özetlenebilir: 2 Kurucu ortaklar tarafından esas sözleşmenin yazılı olarak hazırlanması Tüm ortakların imzalarının noterce onaylanması Başvuru-İlgili kuruluşlardaki kayıt ve işlemler Tescil ve ilanla ilgili işlemlerin yapılması Kuruluşun tamamlanması Şirket; kurucuların, kanuna uygun olarak düzenlenmiş bulunan, sermayenin tamamını ödemeyi şartsız taahhüt ettikleri, imzalarının noterce onaylandığı esas sözleşmede, anonim şirket kurma iradelerini açıklamalarıyla kurulur (TTK 335). Şirket esas sözleşmesinde aşağıdaki gibi hususların yer alması gerekir (TTK 339): a. Şirketin ticaret unvanı ve merkezinin bulunacağı yer b. Şirketin faaliyet konusu c. Şirketin sermayesi, her hissenin itibari (nominal) değeri, sermayenin ödenme şekli ve şartları d. Hisse senetlerinin nama veya hamiline yazılı olacakları, bu hisselere tanınan imtiyazlar e. Paradan başka sermaye olarak konan haklar ve ayınlar, bunların değerleri f. Kuruculara, yönetim kurulu üyelerine ve diğer kimselere şirket karından sağlanacak menfaatler g. Yönetim kurulu üyelerinin sayıları, bunlardan şirket adına imza koymaya yetkili olanlar h. Genel kurulun toplantıya nasıl çağrılacağı, oy hakları i. Şirket bir süre ile sınırlandırılmışsa, bu süre j. Şirkete ait ilanların nasıl yapılacağı k. Şirketin hesap dönemi

3 Esas sermayeyi oluşturan payların tamamının kurucular tarafından esas sözleşmede taahhüt olunduğu, esas sözleşmenin altında yer alan bir noter şerhi ile onaylanır (TTK ). Şirket esas sözleşmesinin tamamı, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı nın izniyle kurulacak olan anonim şirketlerde izin alınmasını, diğer şirketlerde şirketin kuruluşunu izleyen otuz gün içinde şirketin merkezinin bulunduğu yer ticaret siciline tescil ve Türkiye Ticaret sicil Gazetesi nde ilan olunur (TTK 354). Şirket, ticaret siciline tescil ile tüzel kişilik kazanır. Tescilden önce şirket adına işlem yapanlar ve taahhütlere girişenler, bu işlem ve taahhütlerinden şahsen ve müteselsilen sorumludur. İşlem ve taahhütlerin, ileride kurulacak olan şirket adına yapıldığı açıkça bildirilmiş ve tescil işleminden sonra üç ay içinde bu taahhütler şirket tarafından kabul edilmişse, yalnız şirket sorumlu olur. Şirketçe kabul edilmemişse kuruluş giderleri kurucular tarafından karşılanır (TTK 355). Anonim şirket kurulduktan sonra esas sözleşmede değişiklik yapılması mümkündür. Şirket genel kurulu, aksine esas sözleşmede hüküm bulunmadığı takdirde, kanunda öngörülen şartlara uyarak, esas sözleşmenin bütün hükümlerini değiştirebilir. Esas sözleşmenin değiştirilmesine ilişkin genel kurul kararı, yönetim kurulu tarafından, şirket merkezinin ve şubelerinin bulunduğu yer ticaret siciline tescil edilir; ayrıca ilana bağlı hususlar ilan ettirilir. Anonim Şirkette Kuruluş İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi Her şirket belirli bir sermaye tutarı karşılığında kurulur. Şirketin amacına, faaliyet konusuna ve hacmine uygun olarak ortaklar tarafından taahhüt edilen bu sermaye tutarına esas (nominal) sermaye denir. Bu sermayenin getirilme şekli ve zamanı TTK ve şirket esas sözleşmesinde yer alan hükümlere göre belirlenir. Esas sermayenin ortaklar tarafından yerine getirilen kısmı ödenmiş sermaye; henüz yerine getirilmemiş kısmı ise ödenmemiş sermaye olarak adlandırılır. Anonim şirkette kuruluş, ani kuruluş olarak da bilinen şekliyle, kurucu ortakların ortaklık sermayesinin tamamını ödemeyi taahhüt etmeleriyle gerçekleşir. Bu doğrultuda anonim şirketin kuruluş işlemleriyle ilgili muhasebe kayıtları iki aşamada incelenebilir: 3 1. Ortakların sermaye taahhüdünde bulunması: Bu aşamada ortakların sermaye olarak yerine getirmeyi taahhüt ettikleri payların kayıtları yapılır. Bu aşamada şirkete getirilmiş herhangi bir değer yoktur. 2. Ortakların sermaye taahhütlerini yerine getirmeleri: Bu aşamada ortaklar tarafından taahhüt edilen değerler şirkete getirilir ve bunların kayıtları yapılır. Ortaklar sermaye taahhütlerini nakit olarak yerine getirebilecekleri gibi; üzerlerinde sınırlı ayni bir hak, haciz veya tedbir bulunmayan; nakden değerlendirilebilen ve devrolunabilen, fikri mülkiyet hakları ile sanal ortamlar ve adlar da dâhil, malvarlığı unsurları ayni sermaye olarak konulabilir. Hizmet edimleri, kişisel emek, ticari itibar ve vadesi gelmemiş alacaklar bir anonim şirkette sermaye olamaz (TTK 342). Sermaye Taahhüdünün Nakit Olarak Yerine Getirilmesi Nakit olarak taahhüt edilen payların itibari değerlerinin en az %25 i tescilden önce, kalanı ise şirketin tescilini izleyen 24 ay içinde ödenir (TTK 344). Nakit ödemeler, kurulmakta olan şirket adına bir bankada açtırılacak özel bir hesaba, sadece şirketin kullanabileceği şekilde yatırılır (TTK 345). Örnek: X Anonim Şirketi üç ortak tarafından kurulmuştur. Şirketin sermayesi dir ve ortakların sermaye payları eşittir. Ortaklar sermayenin 1/4 ünü bankaya yatırmışlar, kalan kısmını ise üç ay sonra nakit olarak getirmeyi taahhüt etmişlerdir. Ortak X, şirket kuruluşu sırasında noter, tescil vb. giderler karşılığında 100 ve Rekabet Kurumu na 36 ödemiştir. Şirket kuruluşu ile ilgili tüm yasal işlemler tamamlanmıştır.

4 501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE HS Ortakların sermaye taahhütleri 500 SERMAYE HS Sermaye Hesabı şirketin tescil edilmiş sermayesinin raporlandığı hesaptır. Aynı zamanda ortakların getirmeyi taahhüt ettikleri tutarı da gösterir. Diğer bir bakış açısıyla, ortakların şirket varlıkları üzerindeki haklarının izlendiği pasif karakterli bir hesaptır. Şirket, sermayesinde herhangi bir değişikliğe gitmediği sürece bu hesaba başka bir kayıt yapılmaz. 501 Ödenmemiş Sermaye Hesabı ise, ortakların şirket sözleşmesi ile ödemeyi taahhüt ettikleri sermaye paylarından henüz yerine getirilmemiş olan kısmı izlemek için kullanılan pasifi düzenleyici bir hesaptır. 102 BANKALAR HS ÖDENMEMİŞ SERMAYE HS Ortakların sermaye taahhütlerinin ¼ ünü yerine getirmeleri Büyük Defter Kayıtları 501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE HS 500 SERMAYE HS 102 BANKALAR HS Ortaklar taahhütlerinin ¼ ünü yerine getirmiş durumdadır. X Anonim Şirketi Tarihli Kuruluş Bilançosu Aktif Pasif DÖNEN VARLIKLAR ÖZKAYNAKLAR Bankalar Sermaye Ödenmemiş Sermaye (-) (67.500) AKTİF TOPLAMI PASİF TOPLAMI Muhasebe Sistem Tebliğlerine göre şirketler, kuruluş aşamasında katlanılan giderleri aktifleştirebilecekleri gibi doğrudan gider hesaplarında da izleyebilirler. Bu örnekte kuruluş giderleri doğrudan gider olarak kaydedilebilir Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun un Kurum Gelirleri başlıklı 39. maddesine göre; yeni kurulacak olan anonim ve limited şirket statüsündeki tüm ortaklıkların sermayelerinin ve sermaye artırımı halinde artan kısmın on binde dördü oranında bir tutarın Rekabet Kurumu na ödenmesi gerekmektedir. Ödenen bu tutar da kuruluşta katlanılan bir gider olarak muhasebeleştirilir.

5 Kuruluş Giderleri 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS İNDİRİLECEK KDV HS ORTAKLARA BORÇLAR HS Ortak X Hs. Kuruluş giderleri için ilgili ortağa borçlanılması Rekabet Fonu Ödemesi 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS ORTAKLARA BORÇLAR HS Ortak X Hs. Rekabet Kurumu na yapılan ödeme için ortağa borçlanılması Üç ay sonra ortaklar taahhütlerinin kalan kısmını yerine getirdiklerinde Ödenmemiş Sermaye hesabı 102 BANKALAR HS ÖDENMEMİŞ SERMAYE HS Ortakların sermaye taahhütlerinin kalan kısmını yerine getirmeleri Ayni Sermaye Konulması Kurucu ortaklar sermaye taahhütlerini ayni olarak da yerine getirebilirler. Üzerlerinde sınırlı ayni bir hak, haciz ve tedbir bulunmayan, nakden değerlendirilebilen ve devrolunabilen, fikri mülkiyet hakları ile sanal ortamlar da dahil, malvarlığı unsurları ayni sermaye olarak konulabilir. Hizmet edimleri, kişisel emek, ticari itibar ve vadesi gelmemiş alacaklar ise sermaye olamaz (TTK 342). Konulan ayni sermaye ile kuruluş sırasında devralınacak işletmeler ve ayınlar, şirket merkezinin bulunacağı yerdeki asliye ticaret mahkemesi tarafından atanan bilirkişilerce değerleme yapılır (TTK 343). Örnek: X Anonim Şirketi üç ortak (X, Y ve Z) tarafından kurulmuştur. Şirketin sermayesi dir ve ortakların sermaye payları eşittir. Sermaye taahhütlerinin karşılığı olarak ortak X lik bir bina, ortak Y lik nakit, ortak Z ise lik ticari mal getirecektir. Ortak Y, şirket kuruluşu sırasında noter, tescil vb. giderler karşılığında 100 ve Rekabet Kurumu na 36 ödemiştir. Şirket kuruluşu ile ilgili tüm yasal işlemler tamamdır. Günlük Defter Kayıtları 501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE HS Ortakların sermaye taahhütleri 500 SERMAYE HS

6 Şirket ortaklarının sermaye taahhüdü karşılığında kendi şahsi malvarlıklarından getirdikleri ayni değerler Katma Değer Vergisi ne tabi değildir. Ortakların taahhütlerini şahsi malvarlıklarından karşıladığı varsayılmıştır. 100 KASA HS TİCARİ MALLAR HS BİNALAR HS Ortakların sermaye taahhütlerini yerine getirmeleri Büyük Defter Kayıtları 501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE HS ÖDENMEMİŞ SERMAYE HS. 500 SERMAYE HS KASA HS. 153 TİCARİ MALLAR HS 102 BANKALAR HS X Anonim Şirketi Tarihli Kuruluş Bilançosu Aktif Pasif DÖNEN VARLIKLAR ÖZKAYNAKLAR Kasa Sermaye Ticari Mallar DURAN VARLIKLAR Binalar AKTİF TOPLAMI PASİF TOPLAMI Kuruluş Giderleri 262 KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİDERLERİ HS İNDİRİLECEK KDV HS ORTAKLARA BORÇLAR HS Ortak Y Hs. Kuruluş ile ilgili yapılan gider

7 Şirket kuruluş giderini gider olarak muhasebeleştirmek yerine bilançoda da izleyebilir. Bu durumda katlanılan kuruluş giderleri 262 Kuruluş ve Örgütlenme Giderleri hesabında muhasebeleştirilir. Rekabet Fonu Ödemesi 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS. 36 Rekabet Kurumu na yapılan ödeme 331 ORTAKLARA BORÇLAR HS Ortak Y Hs. ANONİM ŞİRKETTE SERMAYE DEĞİŞİKLİKLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ Şirketler zaman içerisinde çeşitli nedenlerle kuruluş aşamasında koydukları sermayeyi değiştirmek zorunda kalabilirler. Bu değişiklik sermaye artırımı veya azaltılması şeklinde olur. Sermayenin Artırılması Şirketlerde kuruluşta belirlenen ve getirilen sermayede artırıma gidilmesinin temel nedenleri şunlardır: 1. Kuruluş sırasında ihtiyaca göre düşük belirlenmiş ve getirilmiş bir sermaye tutarı olabilir. 2. Şirketin iş hacminin genişlemesi veya iş hacminin genişletilmesi yönünde karar alınmış olması nedeniyle yeni durum için sermaye yetersiz kalabilir. 3. Yanlış yatırım politikaları, kötü yönetim vb. nedenlerle nakit sıkıntısı yaşanıyor olabilir Faaliyetler sonucunda ortaya çıkan büyük zararlar nedeniyle sermaye yetersiz kalabilir. 5. Paranın satın alma gücünde meydana gelen azalma nedeniyle ek sermayeye ihtiyaç duyulabilir. 6. Şirket borç yerine özkaynak ağırlıklı bir finansman yapısıyla faaliyette bulunma kararı almış olabilir. 7. Yedekler veya geçmiş yıl kârları sermayeye dönüştürülmek istenebilir. Sermaye artırımı karşılığında ihraç edilen hisse senetlerinin nominal değerle veya nominal değerin üzerinde satılması, bu satış sırasında mevcut ortakların rüçhan hakkı kullanımı gibi özellikli konular da dikkate alınmalıdır. Sermaye artırımı çeşitli yollarla yapılabilir; Şirkete yeni ortaklar almak, Dağıtılmamış kârları ve yedekleri sermayeye eklemek, Tahvili borçlar karşılığında hisse senedi ihraç etmek, Başka şirketlerle birleşmek, Mevcut ortakların sermaye paylarını arttırmak, Şirket borçlarını sermayeye dönüştürmek mümkündür. İç kaynaklardan yapılan sermaye artırım dışında, ortaklar tarafından yerine getirilmemiş sermaye taahhüdü varsa, sermaye artırımına gidilemez. (TTK 456). Sermaye artırımına esas sermaye sisteminde genel kurul; kayıtlı sermaye sisteminde yönetim kurulu karar verir. Artırım, genel kurul veya yönetim kurulu kararı tarihinden itibaren üç ay içinde tescil edilir.

8 Anonim şirkette sermaye artırımı konusu incelenirken, ilgili şirketin halka açık olup olmadığı da göz önünde bulundurulmalıdır. Halka açık olmayan şirketlerde (ki genellikle aile şirketleridir) sermaye artırımına ilişkin işlemler TTK hükümlerine göre yapılır. Halka açık şirketlerde ise TTK hükümleri geçerli olmakla birlikte, bu tip şirketlerin tabi olduğu Sermaye Piyasası Kanunu hükümleri ve buna bağlı olarak Sermaye Piyasası Kurulu nun yaptığı düzenlemelere uymak da zorunludur. Halka açık anonim şirketlerde esas sermaye sistemi veya kayıtlı sermaye sistemi uygulanabilmektedir. Esas sermaye sisteminde arttırılan sermayeyi temsil eden payların tamamı ya değiştirilmiş esas sözleşmede ya da iştirak taahhütnamelerinde taahhüt edilir. İştirak taahhüdü belirlenen koşullarla yerine getirilerek sermaye arttırılır (TTK 459). Yani, esas sermaye sisteminde sermaye artırımına ilişkin işlemler, şirketin kuruluşunda gerçekleştirilen işlemlere benzerdir. Sermaye Piyasası Kanunu nda düzenlenen ve dolayısıyla halka açık şirketleri ilgilendiren bir kavram olan kayıtlı sermaye; şirket ana sözleşmesinde hüküm bulunmak kaydıyla, yönetim kurulu kararıyla TTK nın sermaye artırımına ilişkin hükümlerine tabi olmaksızın hisse senedi çıkarılabilecek en yüksek tutarı gösterir. Kayıtlı sermaye sistemi; hisse senetleri halka arz edilmek suretiyle kurulan veya sonradan halka açılan anonim şirketlerin kullanabileceği bir sistemdir. Bu sistemi uygulayan anonim şirkette; esas sözleşmede belirlenen kayıtlı sermaye tavanına kadar sermayeyi arttırma yetkisi yönetim kuruluna tanınmışsa, bu kurul sermaye artırımını gerçekleştirilebilir (TTK 460). Bu yetki yönetim kuruluna en çok beş yıl için tanınır. Bu sistemde, çıkarılan hisse senetlerinin bedelleri tamamen ödenmedikçe sermaye arttırılamaz, Sermaye taahhütlerinin nakit dışındaki değerlerle yerine getirilmesi de mümkün değildir. Kayıtlı sermaye sistemini uygulayan şirketlerde kayıtlı sermaye sistemine geçmeden önceki ticaret siciline tescil edilmiş sermaye tutarı çıkarılmış sermaye olarak da adlandırılır. Başka bir deyişle, kayıtlı sermaye sistemini uygulayan bir anonim şirketin ödenmiş sermayesi çıkarılmış sermaye olarak da ifade edilir. Kayıtlı sermaye sisteminde şirketin faaliyette bulunabilmesi için belirlenen en düşük sermaye tutarına ise başlangıç sermayesi denir. O halde kayıtlı sermaye sisteminde kayıtlı sermaye tutarı şirketin sermaye tavanını, başlangıç sermayesi sermaye tabanını gösterir. Sermaye artırımının muhasebe kayıtları, kuruluş kayıtlarında olduğu gibi iki aşamada yapılır. Arttırılan sermaye tutarı 500 Sermaye hesabına eklenirken, Ilgili tutar aynı zamanda 501 Ödenmemiş Sermaye hesabına ortakların taahhüdü olarak kaydedilir. Sermaye taahhütlerinin yerine getirilme aşamasında ise 501 Ödenmemiş Sermaye hesabı kapatılarak ilgili diğer hesaplara aktarılır. Sermaye artırımı sırasında katlanılan giderlerin bilançoda aktifleştirilmesi veya gider olarak muhasebeleştirilmesi mümkündür. Anonim şirketlerde mevcut ortakların sermaye paylarını artırarak yapılan sermaye artırımına ilişkin örnek: 8 X Anonim Şirketi nin lik sermayesi iş hacmindeki gelişmelerden dolayı yetersiz kalmıştır. Genel kurulda sermayenin ye artırılması ve bu artışın tamamının mevcut ortaklar tarafından getirilmesi kararlaştırılmıştır. Nominal değeri 2 olan adet hisse senedi ihraç edilmiştir. Ortaklar sermaye taahhütlerinin ¼ ünü nakit olarak yerine getirmişlerdir. Yasal işlemlerle ilgili olarak lik gider ve 200 lik KDV peşin olarak ödenmiştir.

9 Günlük Defter Kayıtları 501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE HS Ortakların sermaye artırımına ilişkin taahhütleri 500 SERMAYE HS BANKALAR HS Ortakların sermaye taahhütlerinin ¼ ünü yerine getirmesi 501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE HS GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS İNDİRİLECEK KDV HS. 200 Sermaye artırımı ile ilgili olarak ödenen gider 100 KASA HS Anonim şirkete yeni ortak alınması yoluyla sermaye artırımında da benzer muhasebe kayıtları yapılmaktadır. Farklı bir durum olarak; hisse senetlerinin nominal değerlerinin üzerinde bir fiyatla satılması durumu incelenebilir. Özellikle halka açılan anonim şirketlerde yeni ortakların taahhüt ettikleri sermayeden daha fazla nakit katkı sağlaması ve böylece bir anlamda mevcut ortaklara dolaylı olarak bir prim ödenmesi sonucunu doğuran bu uygulamada hisse senetleri nominal değerlerinin üzerinde bir fiyatla satılır. Nominal değerle satış fiyatı arasındaki fark hisse senedi ihraç primi (emisyon primi) olarak adlandırılır ve şirketin özkaynakları arasında sermaye yedeği olarak raporlanır. 9 Örnek: B Anonim Şirketi sermayesini artırma kararı almıştır. Bu amaçla nominal değeri 1 olan adet hisse senedi ihraç edilmiştir. Genel kurulda alınan karar gereği bu hisse senetleri 2 lik birim fiyatla ve banka aracılığıyla satılmıştır. Sermaye artırımı sırasında katlanılan 400 lik gider ve 20 lik KDV peşin olarak ödenmiştir. Ayrıca Rekabet Kurumu na banka hesabından 16 ödenmiştir. Katlanılan giderler, hisse senedi ihraç primlerinden mahsup edilmiştir. Günlük Defter Kayıtları 501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE HS Sermaye artırımına ilişkin taahhüt kaydı 500 SERMAYE HS BANKALAR HS ÖDENMEMİŞ SERMAYE HS HİSSE SENEDİ İHRAÇ PRİMLERİ HS Hisse senetlerinin primli satışı ve ortakların sermaye taahhütlerinin yerine getirmesi

10 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ İNDİRİLECEK KDV HS. 200 Sermaye artırımı ile ilgili olarak ödenen ve hisse senedi ihraç Primlerinden mahsup edilen giderler ve rekabet fonu 100 KASA HS Şirket hesaplarında yer alan yedekler kullanılarak bedelsiz sermaye artırımına gidilmesi Örnek: A Anonim Şirketi sermayesini arttırma kararı almıştır. Arttırılan sermayenin şirket hesaplarında yer alan lik yasal yedek, lik statü yedeği ve lik olağanüstü yedek kullanılarak karşılanması uygun görülmüştür. Yasal süreç tamamlanarak çıkarılan hisse senetleri ortaklara verilmiştir. Yasal işlemlerle ilgili olarak 800 lik gider ve 70 lik KDV ile 12 lik rekabet fonu peşin olarak ödenmiştir. Günlük Defter Kayıtları 501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE HS SERMAYE HS Ortakların sermaye artırımına ilişkin taahhütleri 540 YASAL YEDEKLER HS STATÜ YEDEKLERİ HS OLAĞANÜSTÜ YEDEKLER HS ÖDENMEMİŞ SERMAYE HS Ortakların sermaye taahhütlerinin yedeklerle karşılanması 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS İNDİRİLECEK KDV HS. 70 Sermaye artırımı ile ilgili olarak ödenen gider ve rekabet fonu Sermayenin Azaltılması 100 KASA HS. 882 Anonim şirketlerde sermaye azaltımına gidilmesi nedenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir: 1. Şirket, faaliyetleri için gerekli olan sermaye miktarından fazla bir sermaye ile kurulmuş olabilir veya zaman içerisinde şirket faaliyetlerindeki daralma nedeniyle sermayenin bir kısmı âtıl kalmış olabilir. 2. Şirket, sürekli veya büyük zararlara uğramış olabilir. 3. Varlıklarda önemli değer kayıpları yaşanmış olabilir. 4. Şirket kendi hisse senetlerini elinden çıkaramamış olabilir.

11 Sermaye azaltımı yapabilmek için ana sözleşme değişikliği zorunludur. Kanunda sayılan koşulların (TTK 473) bulunması ve genel kurulda sermayenin ¾ ünü temsil eden payların bu yönde karar vermesi durumunda sermaye azaltımı kararı alınabilir. Bu azaltım işlemi sonucunda sermaye, hiçbir surette şirket kuruluşu için öngörülen en az sermaye tutarının altına düşürülemez. Şirketin sermaye azaltımına giderken kuruluş aşamasında izlediği yasal süreci tekrarlaması gerekir. Bu amaçla şirket esas sözleşmesinde yapılan değişiklikler notere onaylatıldıktan sonra yeniden tescil ve ilan edilir. Sermaye azaltımında aşağıdaki yöntemler kullanılabilir: 1. Ortaklardan hisse senetleri toplanır ve bedelleri ödenir. Böylece hisse senedinin nominal değeri değiştirilmeden hisse senedi sayısı azaltılır. 2. Piyasadan hisse senetleri toplanır ve iptal edilir. 3. Yeni ihraç edilen nominal değeri daha düşük hisse senetleri eski hisse senetleriyle değiştirilir. Örnek: A Anonim Şirketi nin sermayesi dir. Şirketin son yıllardaki iş hacmi dikkate alındığında fazla olduğuna karar verilen şirket sermayesinin azaltılmasına karar verilmiştir. Borsada işlem gören aynı tutardaki hisse senetleri satın alınarak iptal edilmiştir. Günlük Defter Kayıtları 500 SERMAYE HS ORTAKLARA BORÇLAR HS Sermaye azaltımı nedeniyle ortaklara borçlanılması ORTAKLARA BORÇLAR HS Azaltılan sermaye tutarının ortaklara ödenmesi Büyük Defter Kayıtları 102 BANKALAR HS SERMAYE HS.331 ORTAKLARA BORÇLAR HS Örnek: B Anonim Şirketi nin sermayesi dir. Son yıllarda sürekli zarar eden şirketin hesaplarında lik geçmiş yıllar zararı görünmektedir. Daralan iş hacmini de dikkate alan ortaklar, geçmiş yıllar zararını da karşılayacak şekilde şirket sermayesini ye düşürme kararı almışlardır. Bu amaçla eski hisse senetleri yenileriyle değiştirilmiş; Geçmiş yıllar zararı mahsup edildikten sonra kalan tutar ortaklara bankadan ödenmiştir.

12 Günlük Defter Kayıtları 500 SERMAYE HS ORTAKLARA BORÇLAR HS GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI HS Sermaye azaltılırken geçmiş yıllar zararının mahsubu ve sermaye Azaltımı nedeniyle ortaklara borçlanılması 331 ORTAKLARA BORÇLAR HS Ortaklara borcun bankadan ödenmesi Büyük Defter Kayıtları 102 BANKALAR HS SERMAYE HS.331 ORTAKLARA BORÇLAR HS 580 GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI HS ANONİM ŞİRKETTE KÂR DAĞITIMI Şirketlerin faaliyetleri sonucunda öz kaynaklarında artış veya azalış gerçekleşebilir. Ortakların sermaye artırımıyla şirkete getirdiği veya sermaye azaltımı ve kâr dağıtımı yoluyla şirketten çektiği tutarların dışında kalan bu artış ve azalışlar şirketin kâr ve zarar durumunu da ortaya koyar. 12 Döneme ilişkin toplam gelirler ile toplam giderler arasındaki fark da dönemin kârını veya zararını gösterir. Şirketler elde ettikleri kârı dağıtmak zorunda değildir. Bununla birlikte her pay sahibi, kanun ve esas sözleşme hükümlerine göre pay sahiplerine dağıtılması kararlaştırılmış net dönem kârına, payı oranında katılma hakkına sahiptir (TTK 507). Hatta şirketin sona ermesi halinde her pay sahibi, esas sözleşmede sona eren şirketin mal varlığının kullanıma ilişkin başka bir hüküm bulunmadığı takdirde, tasfiye sonucunda kalan tutara da payı oranında katılır. Kâr dağıtımı yapılırken ortaklar dışında çalışanlara ve yöneticilere de dağıtım yapılabilir. Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtım Esasları Kâr dağıtımı kararı alan bir anonim şirket çeşitli düzenlemeleri (TTK, SPK, esas sözleşme, genel kurul Kararı, vergi mevzuatı vb.) dikkate alarak bu süreci yönetir. Bu süreçte dikkate alınması gereken temel esaslar: Esas sözleşmede aksine bir hüküm yoksa, kâr payı pay sahibinin sermaye payı için şirkete yaptığı ödemelerle orantılı olarak hesaplanır. Yıllık kâr yıllık bilançoya göre belirlenir (TTK 508). Kâr payı ancak net dönem kârından ve serbest yedek akçelerden dağıtılabilir (TTK 509). Her yıl yıllık kârın yüzde beşi, ödenmiş sermayenin yüzde yirmisine ulaşıncaya kadar genel kanuni yedek akçe olarak ayrılır (TTK 519).

13 Ayrıca bu sınıra ulaşıldıktan sonra da; Yeni payların çıkarılması dolayısıyla sağlanan primin, çıkarılma giderleri, itfa karşılıları ve hayır amaçlı ödemeler için kullanılmamış bulunan kısmı, Isk 1 at nedeniyle iptal edilen hisse senetlerinin bedeli için ödenmiş olan tutardan, bunların yerine verilecek yeni senetlerin çıkarılma giderlerinin düşülmesinden sonra kalan kısmı, Pay sahiplerine yüzde beş oranında kâr payı ödendikten sonra, kârdan pay alacak kişilere dağıtılacak toplam tutarın yüzde onu, genel kanuni yedek akçeye eklenir. Esas sözleşmeye konulacak hükümlerle şirket isteğe bağlı olarak da yedek akçe ayırabilir (TTK 521). Esas sözleşmede hüküm bulunmasa bile, genel kurul bilanço kârından yedek akçe ayrılması yönünde karar alabilir. Kâr dağıtımında öncelikli konu, dağıtıma esas oluşturacak tutarın belirlenmesidir. Şirketin gerçekleştirdiği faaliyetler sonunda elde edilen kârın dağıtım konusu yapılacağı düşünülebilir. Ticari kâr olarak da ifade edilebilen bu tutar, TTK ile muhasebe ilke ve kurallarına (genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri, muhasebe ve finansal raporlama standartları vb.) göre bir muhasebe döneminde elde edilmiş olan gelirler ve giderler arasındaki olumlu farktır. Başka bir deyişle, muhasebe ilke ve kurallarına göre hesaplanarak gelir tablosunda da raporlanan vergi öncesi kâr ticari kârdır. Bununla birlikte, elde edilen kâr üzerinden vergi vb. yasal yükümlülükler hesaplanmakta ve devlete ödenmektedir. 13 Bir sermaye şirketi olan anonim şirket Kurumlar Vergisi mükellefidir. Kurumlar Vergisi, ticari kârdan vergi kanunları dikkate alınarak ulaşılan mali kâr (vergi matrahı) üzerinden hesaplanır Kurumlar Vergisi oranı %20 dir. Bir anonim şirket için mali kâr, Vergi Usul Kanunu nda belirtilen değerleme hükümleri ile Kurumlar Vergisi Kanunu nda belirtilen indirim, istisna ve kanunen kabul edilmeyen giderler dikkate alınarak bulunan, üzerinden Kurumlar Vergisi nin hesaplanacak tutardır. Kurumlar Vergisi matrahı aşağıdaki şekilde hesaplanır: Dönem Kârı (Ticari Kâr) XX (+) Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler X (-) Vergiden Muaf Gelirler ve İndirimler X Kurumlar Vergisi Matrahı (Mali Kâr) XX Kanunen kabul edilmeyen giderler, muhasebe ilke ve kuralları dikkate alındığında şirket açısından gider oldukları halde, vergi kanunları tarafından gider kabul edilmeyen tutarlardır. Bu nedenle vergi matrahının belirlenmesinde şirketin dönem kârına eklenirler. 1 Iskat usulü (1) Kanunun 482 nci maddesinin ikinci ve üçüncü fıkralarının uygulanabilmesi için, yönetim kurulu tarafından, mütemerrit pay sahibine, 35 inci maddede yazılı gazete ile esas sözleşmenin öngördüğü şekilde ilan yoluyla şirketin internet sitesinde de yayımlanacak bir mesajla ihtarda bulunulur. Bu ihtarda, mütemerrit pay sahibinin temerrüde konu olan tutarı bir ay içinde ödemesi, aksi hâlde, ilgili paylara ilişkin haklarından yoksun bırakılacağı ve sözleşme cezasının isteneceği belirtilir. (2) Nama yazılı pay senetlerinin sahiplerine bu davet ve ihtar, ilan yerine, iadeli taahhütlü mektupla ve internet sitesi mesajı ile yapılır. Bir aylık süre, mektubun alındığı tarihten başlar. (3) Mütemerrit pay sahibi, yeni pay sahibinin ödemelerinden açık kalan tutar için şirkete karşı sorumludur.

14 Vergiden muaf gelirler ve indirimler ise, muhasebe ilke ve kurallarına göre gelir oldukları halde, vergi kanunları açısından vergi konusu yapılmayan tutarlardır. Genellikle şirketleri teşvik amaçlı olarak vergi dışı tutulan bu tutarlar şirketin dönem kârından çıkarılarak mali kârı azaltırlar. Hesaplanan mali kâr, başka bir deyişle vergi matrahı üzerinden Kurumlar Vergisi hesaplanır. Anonim şirketin dağıtabileceği kâr; ticari kârdan vergi ve diğer yasal yükümlülükler düşüldükten sonra kalan tutardır. Eğer şirkette geçmiş dönem zararları varsa, kâr dağıtımından önce bu zararların kapatılması esastır. Ticari kârdan düşülen vergi vb. tutarlar dışında, geçmiş yıllar zararları da çıkarılarak dağıtılabilir kâra ulaşılır. Örnek: İşletme faaliyet dönemini lik kârla kapatmıştır. Vergi kanunları dikkate alınarak yapılan değerlemeler ve hesaplamalar sonrasında lik kanunen kabul edilmeyen gider olduğu, tutarında da vergiden muaf gelir elde edildiği saptanmıştır. Kâr dağıtımı kararı alan şirkette tutarında geçmiş yıllar zararı bulunmaktadır. Bu bilgilere göre şirketin dağıtılabilir kârı şu şekilde hesaplanır: Dönem Kârı (Ticari Kâr) (+) Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler (-) Vergiden Muaf Gelirler ve İndirimler ( 6.000) Mali Kâr (-) Kurumlar Vergisi (%20) ( 9.600) Dönem Net Kârı (Vergi Sonrası Kâr) (-) Geçmiş Yıllar Zararları ( ) 14 Dağıtılabilir Kâr Dağıtılabilir kâr belirlendikten sonra bu tutar üzerinden ayrılacaklar yedeklerin hesaplanması gerekir. Kâr dağıtacak şirketler kârın belirli bir kısmını çeşitli nedenlerle yedek olarak ayırırlar, Yani şirkette bırakırlar. Şirketin sermaye yapısını güçlü tutmak, Şirketin sürekliliğini güvence altına almak, Alacaklıların haklarını korumak, Gelecekte karşılaşılabilecek zararlar için önceden önlem almak vb. amaçlarla kanunlar, esas sözleşmede yer alan hükümler ve ortakların genel kurulda aldıkları kararlar doğrultusunda yedek ayrılması mümkündür. TTK da yedekler yedek akçe olarak ifade edilir ve Yasal olarak ayrılması gereken yedek akçe (kanuni yedek akçe) Ve isteğe bağlı yedek akçe olmak üzere ikiye ayrılır. Yasal olarak TTK ya göre ayrılması gereken kanuni yedek akçe de kendi içinde ikiye ayrılır: Genel kanuni yedek akçe Ve şirketin iktisap ettiği kendi pay senetleri için ayrılan yedek akçe ve yeniden değerleme fonları. Yıllık kârın yüzde beşi, ödenmiş sermayenin yüzde yirmisine ulaşıncaya kadar genel kanuni yedek akçeye ayrılır.

15 Bu yedek uygulamada yaygın bir şekilde I. Tertip Yasal Yedek Akçe adıyla bilinir. Belirtilen bu sınıra ulaşıldıktan sonra da; a. Yeni payların çıkarılması dolayısıyla sağlanan primin, çıkarılma giderleri, itfa karşılıkları ve hayır amaçlı ödemeler için kullanılmamış bulunan kısmı, b. Iskat sebebiyle iptal edilen pay senetlerinin bedeli için ödenmiş olan tutardan, bunların yerine verilecek yeni senetlerin çıkarılma giderlerinin düşülmesinden sonra kalan kısmı, c. Pay sahiplerine yüzde beş oranında kâr payı ödendikten sonra, kârdan pay alacak kişilere dağıtılacak toplam tutarın yüzde onu (uygulamada yaygın bir şekilde II. Tertip Yasal Yedek Akçe adıyla bilinir), genel kanuni yedek akçeye eklenir. Anonim şirket, iktisap ettiği kendi payları için iktisap değerlerini karşılayan tutarda yedek akçe ayırır. Bu yedek akçeler, anılan paylar devredildikleri veya yok edildikleri takdirde iktisap değerlerini karşılayan tutarda çözülebilirler. Yeniden değerleme fonu ile ilgili mevzuat uyarınca pasifte yer alan diğer fonlar, sermayeye dönüştürüldükleri ve yeniden değerlendirilen aktifler amorti edildikleri veya devredildikleri takdirde çözülebilirler. İsteğe bağlı olarak ayrılan yedeklerin ilki, şirket esas sözleşmesinde yer alan hükümler doğrultusunda ayrılan yedeklerdir. Yedek akçeye yıllık kârın yüzde beşinden fazla bir tutarın ayrılacağı ve yedek akçenin ödenmiş sermayenin yüzde yirmisini aşabileceği hakkında esas sözleşmeye hüküm konabilir. Esas sözleşme ile başka yedek akçe ayrılması da öngörülebilir ve bunların harcanma yolları ve şartları belirlenebilir. Esas sözleşmeye göre ayrılan bu yedekler muhasebe uygulamasında statü yedekleri olarak adlandırılır. İsteğe bağlı olarak ayrılan yedeklerin ikincisi, genel kurul kararıyla ayrılan yedeklerdir. Yasal yedekler ve esas sözleşmede öngörülen isteğe bağlı yedek akçeler ayrılmadıkça pay sahiplerine dağıtılacak kâr payı belirlenemez. Bununla birlikte genel kurul; a. Aktiflerin yeniden sağlanabilmesi için gerekliyse, b. Bütün pay sahiplerinin menfaatleri dikkate alındığında, şirketin sürekli gelişimi ve olabildiğince kararlı kâr payı dağıtımı yönünden haklı görülüyorsa, TTK da ve esas sözleşmede öngörülenlerden başka yedek akçe ayrılmasına da karar verebilir. Bu çerçevede; esas sözleşmede hüküm bulunmasa bile, genel kurul, şirketin işçileri için yardım sandıkları ve diğer yardım örgütleri kurulması veya bunların sürdürülebilmesi amacıyla veya diğer yardım ve hayır amaçlarına hizmet etmek üzere, bilanço karından yedek akçe ayırabilir. Genel kurul kararıyla ayrılan yedekler muhasebe uygulamasında olağanüstü yedekler olarak da adlandırılır. Kâr payı ortaklara, çalışanlara ve yöneticilere dağıtılabilir. Yönetim kurulu üyelerine kazanç payları, sadece net kârdan ve ancak kanuni yedek akçe için belirli ayrım yapıldıktan ve pay sahiplerine ödenmiş sermayenin yüzde beşi oranında veya esas sözleşmede öngörülen daha yüksek bir oranda kâr payı dağıtıldıktan sonra verilebilir. Dağıtılacak kâr uygulamada I. Temettü ve II. Temettü olarak da bilinen iki kısma ayrılır. I. Temettü, ortaklara dağıtılmak üzere ödenmiş sermayenin en az yüzde beşi kadardır. II. Temettü ise dönem kârından vergiler, geçmiş yıllar zararları, yasal ve isteğe bağlı yedekler ile I. Temettü düşüldükten sonra kalan kârdan dağıtılmasına karar verilen tutardır. Bu tutarın tamamı veya bir kısmı dağıtım konusu yapılabilir. 15

16 Yukarıda yapılan açıklamalar dikkate alındığında kâr dağıtımı süreci ve hesaplanacak tutarların özetlenmesi: 1. İlgili dönemin Kurumlar Vergisi tutarı hesaplanır. 2. Ödenmiş sermayenin yüzde yirmisine ulaşıncaya kadar, dönem kârının yüzde beşi I. Tertip Yasal Yedek Akçe olarak ayrılır. 3. Ödenmiş sermayenin en az yüzde beşi ortaklara I. Temettü olarak ayrılır. 4. Kurumlar Vergisi, I. Tertip Yasal Yedek Akçe ve ortaklara I. Temettü ayrıldıktan sonra kalan tutarın yüzde onu kadar II. Tertip Yasal Yedek Akçe ayrılır. 5. Kalan tutardan, varsa esas sözleşme hükümlerince statü yedeği ve/veya genel kurul tarafından alınan kararla olağanüstü yedek ayrılır. 6. Yukarıdaki tüm aşamalardan sonra şirket eğer isterse kalan kârın tamamını ortaklara II. Temettü olarak dağıtabileceği gibi, isterse bir kısmını ileriki dönemlerde kullanmak amacıyla şirkette geçmiş yıllar kârları olarak tutup kalan kısmını II. Temettü olarak dağıtabilir. Halka açık anonim şirketler kâr dağıtımı konusunda Sermaye Piyasası Kanunu nun hükümlerine ve Sermaye Piyasası Kurulu nun düzenlemelerine de uymak zorundadırlar. Kâr Dağıtımına İlişkin Hesaplamalar ve Kâr Dağıtımının Muhasebeleştirilmesi Örnek: Sermaye payları birbirine eşit 5 ortağı olan A Anonim Şirketi nin ödenmiş sermayesi dir. Şirket önceki dönemde kâr elde etmiştir. Vergi yükümlülüğüyle ilgili yapılan çalışmalar sırasında lik kanunen kabul edilmeyen gider, lik vergiden muaf gelir olduğu da saptanmıştır. İlgili dönem sonu itibariyle peşin ödenmiş geçici vergi tutarı dir. Şirket esas sözleşmesinde, ayrılması gereken tüm vergi vb. yükümlülüklerden sonra kalan kâr üzerinden %25 yedek ayrılması hükmü bulunmaktadır. Kâr dağıtım kararının alındığı genel kurulda aynı tutar üzerinden %10 oranında ek (olağanüstü) yedek ayrılması ve kalan kârın tamamının dağıtılması kararı alınmıştır. Ortakların kâr payları bir süre sonra şirketin banka hesabından ödenmiştir. 16 Kâr Dağıtımı İle İlgili Hesaplamalar: Dönem Kârı Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler Vergiden Muaf Gelirler ve İndirimler (10.000) Mali Kâr (Vergi Matrahı) Kurumlar Vergisi x 0,2 (20.000) Net Kâr I. Tertip Yasal Yedek Akçe x 0,05 (4.500) I. Temettü x 0,05 (22.500) Kalan II. Tertip Yedek Akçe x 0,1 (4.300) Kalan Statü Yedekleri x 0,25 (9.675) Olağanüstü Yedekler x 0,10 (3.870) II. Temettü

17 Ortaklar elde ettikleri kâr paylarından dolayı gelir vergisi mükellefidirler. Bu verginin ödenmesi açısından şirketler vergi sorumlusudurlar. Bu nedenle ortakların kâr paylarından devlete ödenmek üzere gelir vergisi kesintisi yaparlar. Örnek kapsamında vergiyle ilgili hesaplamalar şöyledir: Gelir Vergisinin Hesaplanması: I. Temettü Gelir Vergisi x 0, I. Temettü Net II. Temettü Gelir Vergisi x 0, ,25 II. Temettü Net , ,75 Dönem Sonu Günlük Defter Kayıtları 691 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HS. 370 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HS. Dönem kârı üzerinden hesaplanan Kurumlar Vergisi karşılığı 371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ HS PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE FONLAR HS Dönem içinde peşin olarak ödenmiş olan verginin Kurumlar Vergisi için ayrılan karşılıktan mahsup edilmesi 690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI HS Dönem net kârının ilgili gelir tablosu hesabına kaydı 691 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HS. 692 DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI HS DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI HS DÖNEM NET KÂRI HS Dönem net kârının gelir tablosu hesabından bilanço hesabına aktarılması

18 Büyük Defter Kayıtları İzleyen Dönem Günlük Defter Kayıtları Dönem sonu bilançosunda Dönem Net Kârı olarak raporlanan tutar, izleyen dönem başında 570 Geçmiş Yıllar Kârları hesabına aktarılır. 590 DÖNEM NET KÂRI HS GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI HS Önceki dönem kârının geçmiş yıllar kârları hesabına aktarılması Genel kurul toplantısında kâr dağıtımı kararı alındığında aşağıdaki kayıt yapılır: 570 GEÇMİŞ YILLAR KÂRLARI HS Geçmiş yıllar kârlarının dağıtımı 331 ORTAKLARA BORÇLAR HS ,75 - I. Temettü Net II. Temettü Net , ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HS ,25 - I. Temettü Gelir Vergisi II. Temettü Gelir Vergisi 3.773, YASAL YEDEKLER HS I. Tertip Yasal Yedek Akçe II. Tertip Yasal Yedek Akçe STATÜ YEDEKLERİ HS OLAĞANÜSTÜ YEDEKLER HS

19 331 ORTAKLARA BORÇLAR HS I. Temettü Net II. Temettü Net ,75 Kâr paylarının ortaklara ödenmesi 102 BANKALAR HS Vergi beyannamesinin verildiği tarihte şirketin vergi borcu kesinleşir ve gereken günlük defter kaydı yapılır: 370 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HS. 371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR Kurumlar Vergisi nin tahakkuk ederek kesinleşmesi İzleyen Dönem Büyük Defter Kayıtları 19

20 Anonim Şirketlerde Zarar Durumu Anonim şirket ortakları alacaklılara karşı şirkete getirdikleri sermaye tutarı kadar sorumludurlar. Şirketin faaliyetleri sonucunda zarar ortaya çıkması durumunda ortakların bu zararı karşılaması istenemez. Kâr dağıtımı yapılırken yasal yedek akçelerin ayrılması, esas sözleşmeye kârın bir kısmının şirkette bırakılması yönünde hüküm konması veya genel kurulda şirket kârının bir kısmının şirkette bırakılması yönünde karar alınması, izleyen dönemlerde ortaya çıkabilecek zararı karşılamak için alınan önlemler olarak değerlendirilmelidir. Anonim şirketin faaliyet dönemini zararla kapatması durumunda, bu zarar aşağıdaki şekillerde tasfiye edilebilir: 1. İzleyen dönemlerde kâr elde edilmesi durumunda önceki dönemlerden devreden zarar bu kârdan mahsubu 2. Şirketin ayırmış olduğu yedekler varsa, dönem zararı bu yedeklerden karşılanması 3. Şirket zararı normal faaliyet koşullarında kapatılamayacak kadar büyük tutarlara ulaşmışsa, sermaye azaltımı Örnek: A Anonim Şirketi 2015 yılında zarar etmiştir. Yeni kurulduğu için ayrılmış bir kâr yedeği yoktur. İzleyen Dönem Başında Yapılması Gereken Yevmiye Kaydı GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI HS DÖNEM NET ZARARI HS yılı zararının geçmiş yıllar zararları hesabına aktarılması Şirket 2016 yılı sonunda kâr elde etmiştir yılı zararının 2016 yılı kârından mahsup edilmesi kararlaştırılmıştır DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI HS GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI HS DÖNEM NET KÂRI HS yılı zararının 2016 yılı kârından mahsup edilmesi ve 2016 yılı net kârının bilanço hesabına devri Örnek: A Anonim Şirketi 2014 yılında zarar etmiştir. a. Şirketin 2014 yılına kadar yasal yedekler hesabında birikmiş si vardır yılı zararının yasal yedeklerden karşılanmasına karar verilmiştir YASAL YEDEKLER HS DÖNEM NET ZARARI HS yılı zararının yedeklerden karşılanması b. Şirketin 2014 yılına kadar yasal yedekler hesabında birikmiş si vardır yılı zararının karşılanabilen kısmının yasal yedeklerden karşılanmasına karar verilmiştir YASAL YEDEKLER HS DÖNEM NET ZARARI HS yılı zararının kısmen yedeklerden karşılanması GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI HS DÖNEM NET ZARARI HS yılı zararının yasal yedeklerle karşılanamayan kısmının Geçmiş yıllar zararları hesabına aktarılması 20

21 ANONİM ŞİRKETİN DENETİMİ Anonim şirketin finansal tabloları denetçi tarafından, uluslararası denetim standartlarıyla uyumlu Türkiye Denetim Standartları na göre denetlenir. Yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporu içinde yer alan finansal bilgilerin, denetlenen finansal tablolar ile tutarlı olup olmadığı ve gerçeği yansıtıp yansıtmadığı da denetim kapsamı içindedir. Denetçinin denetiminden geçmemiş finansal tablolar ile yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporu düzenlenmemiş hükmündedir (TTK 397). Denetleme; Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu nun belirlediği esaslar bağlamında, denetçilik mesleğinin gerekleriyle etiğine uygun bir şekilde ve özenle gerçekleştirilir. Denetleme, şirketin ve topluluğun, mal varlıksal ve finansal durumunun dürüst resim ilkesine uygun olarak yansıtılıp yansıtılmadığını, yansıtılmamışsa sebeplerini, dürüstçe belirtecek şekilde yapılır (TTK 397). Denetçi, şirket genel kurulunca; topluluk denetçisi, ana şirketin genel kurulunca seçilir. Denetçinin, her faaliyet dönemi ve her halde görevini yerine getireceği faaliyet dönemi bitmeden seçilmesi şarttır. Seçimden sonra, yönetim kurulu, gecikmeksizin denetleme görevini hangi denetçiye verdiğini ticaret siciline tescil ettirir ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi ile internet sitesinde ilan eder (TTK 399). Hangi Anonim Şirketlerin kademeli olarak denetime tabi tutulacağına Cumhurbaşkanı belirler. 21