AFET HABERLEŞME ALTYAPISI

Transkript

1 AFET HABERLEŞME ALTYAPISI Yrd.Doç.Dr. Levent Aksoy Maltepe Üniversitesi Uluslararası Ticaret ve Lojistik Yönetimi Bölümü İSTANBUL İÇİN SENARYO AFAD İl Afet Müdürü akşam Levent teki evine dönmeye çalışmaktadır. Çalışmaktadır diyorum çünkü İstanbul un akşam trafiği sağanak yağışın da etkisiyle Mecidiyeköy civarında iyice tıkanmıştır ve son 10 dakikada ancak m ilerleyebilmişlerdir. Bu son zamanlardaki tipik bir İstanbul deneyimine dönüşmektedir. O sırada makam aracının sarsıldığını hisseder; sanki birileri aracı sallamaktadır. Ancak bu sarsıntıyı yapacak kimse yoktur üstelik sokak lambaları titremekte, direkler sallanmaktadır. Biraz dikkatli bakınca binaların da sallandığı fark edilmektedir. Kısa bir süre sonra bazı yüksek binaların cam kaplamaları yerlerinden çıkarak caddeye düşmeye başlar. Hatta bir tanesi biraz ileride bekleyen aracın üzerine düşer. Sarsıntı tahminen 2 dakika devam eder. İnsanlar çığlık atarak koşturmaktadırlar. Düşen cam panellerden yaralanan insanlar vardır; kimi yaralılar yerde yatmaktadır. İnsanlar şaşkın, korkmuş halde birbirlerine bakmaktadırlar. Bu durumda AFAD müdürünün yapacakları konusunda tahminlerinizi alabilir miyim? İlk başta kişisel bir tahminde bulunur: Bu oldukça yakında meydana gelmiş kuvvetli bir depremdir! İkinci olarak telefonla Hasdal daki AFAD komuta merkezini arar durum hakkında bilgi alır. Hemen gerekli önlemlerin alınmasını emir verir. İstanbul Valiliği ni, AKOM u arayıp Vali ve Başkan, o anda mevcut değillerse yardımcıları ile konuşur ve kurtarma çalışmalarına başlar Bu iyi senaryodur. Unutmamak gerekir ki Planlar hiçbir işe yaramaz; asıl olan planlamadır. (Eisenhower, Churchill) ve Hiçbir savaş planı düşmanla karşılaşmada hayatta kalamaz. (Helmuth von Moltke, Prusya Genel Kurmay Başkanı) YA DA Telefon şebekesi çalışmamaktadır. Bu sebeple telsizle iletişime geçer. Telsiz kullanmış olan kaç kişi var? Önce karşı tarafa çağrı yapmanız ve kendinizi tanıtmanız gerekir. Örn. AFAD dan AKOM a AKOM- Merkez, AKOM-Merkez, AKOM-Merkez, AFAD-Komuta şeklinde çağrı yaparsınız (ya da çağrı kodları ne ise). Arada bolca anlaşılmadı larla dolu bir konuşma gerçekleşir. Telsizle (veya uydu telefonuyla) iletişim tam bir yönetim için yeterli değildir. Daha iyi bir koordinasyon için AFAD Müdürü ve diğer tüm acil durum görevlilerinin Hasdal a intikal etmeleri beklenmektedir. ANCAK Zaten çoktandır tıkalı olan trafik artık tamamen kilitlenmiştir. Bazı yollarda köprülerin yıkıldığı söylentisi dolaşmaya başlamıştır. Merkeze hangi yolların kapalı olduğu telsizle sorulduğunda cevap alınamamaktadır. Trafik merkezi ne ulaşılamamaktadır.

2 Diğer tüm yetkililer de benzer durumdadırlar. Çok azı afet komuta merkezine yaklaşabilmişlerdir. Yollar kapalı, haberleşme sistemi çökmüş, bilgi almak neredeyse imkânsız haldedir. Trafik tamamen kilitlenmiş, insanlar araçlarını bırakıp yaya olarak yoluna devam etmeye çalışmaktadırlar. BÜYÜK RESİM İstanbul büyük bir deprem yaşamıştır. Az sayıda da olsa binalar yıkılmış, geçitler hasar görmüş, molozlar yollara dökülmüş, trafik açılmamacasına kilitlenmiş, elektrik, su, haberleşme altyapıları çökmüş, hizmetler tamamen durmuş, insanlar evlerinden çok uzakta yollarda mahsur kalmışlardır. Arama kurtarma ekipleri olay yerlerine intikal edememekte, hatta bilgi eksikliğinden dolayı ancak bulundukların yakınında yardım faaliyetleri yürütmeye çalışmaktadırlar. Devlet, AFAD, yerel yönetimler, silahlı kuvvetler, STK lar ancak kendi yakın çevrelerine kısmi yardım yapmaktadırlar. Enkaz altında kalan insanların sayısı çok az olmasına karşın nüfusun büyük bir bölümü ailelerine ulaşmaya çalışmakta, yollarda aç, susuz, yorgun halde yağan yağmurun altında 10 saatten daha fazla süredir yürümektedirler. Yakınlarda yardım koordine edecek hiçbir görevli yoktur. Daha önce yapılmış olan planlar çerçevesinde faaliyet gösterecek birim ve personel görev yerlerine ulaşmaya çalışmakta ancak aile-görev ikilemi yaşamaktadırlar. EN TEMEL SORUN Afet sonrası yaşanacak en temel sorun (kanımızca) yönetim ve koordinasyon sorunudur. Bunun birinci sebebi ise birimler ve personel arasında sağlıklı iletişim kurulamayacak olmasıdır. 17 Milyon nüfuslu bir şehirde afet sonrası yapılacak arama-kurtarma, sağlık, altyapı, lojistik destek çalışmalarında görev alacak personel sayısının 100 binler mertebesinde olması beklenmektedir. Yani her 100 kişiye en fazla bir görevli demektir; bu ise yapılacak işler göz önüne alındığında oldukça düşük bir sayı demektir. 100 Bin kişinin birbirleriyle uydu telefonu, telsiz gibi araçlarla kuracakları sesli iletişimin etkin ve verimli olmasını beklemek ancak safdillik olur. Bahsedilen etkinlik ve verim, coğrafi bilgilerin ve görsel verilerin aktarılması, iş emirlerinin hatasız olarak verilmesi ve eksiksiz yerine getirilmesi ile gerçekleşir. Bu ise veri haberleşmesini gerektirmektedir. Ekiplerin önemli bir bölümünün sahada çalışıyor olması, bu kişilere kablolu şebeke ile ulaşmanın mümkün olamayacağı anlamına gelir. Kurulacak şebekenin uç noktalarının kablosuz olması şarttır. Gerçek anlamda bir afet yönetimi, mobil temelli, ERP benzeri bir Afet Yönetim Sistemi uygulamasıyla mümkündür. KABLOSUZ AĞLAR Kablosuz ağ kurmanın temelde birkaç yöntemi vardır: Bunlardan birincisi anlık (ad-hoc) kurulan ve her cihazın bir diğerine bağlanarak oluşturdukları ağlardır. Cihazlardan herhangi birinin Internet bağlantısı olması, tüm cihazların da Internet e bağlanabileceği anlamına gelir. İkinci yöntemde her cihaz mevcut Wi-Fi ağlarına bağlanır. Bu şekilde oluşturulacak ağlar oldukça hızlı veri akışı sağlamakta olmasına karşın menzilleri kısıtlıdır. Kısıtlı menzilleri olan bağlantılar ise çok sayıda anteni

3 gerektirmektedir. Üçüncü yöntem ise GSM şebekesidir. Bu yöntemde veri hızları nispeten daha düşük olmakla beraber uzun mesafelerde yeterli hızlara erişilebilinmektedir. Afet bölgesinde her üç yöntemin de kullanılması gerekebilir. Ekiplerin ve cihazların yoğun olarak bulunduğu operasyon merkezlerinde Wi-Fi ağları kolaylıkla kurulabilir; antenler en az 100m yarıçap içindeki (sahadaki) tüm cihazlarla iletişim kurabilir. Merkezi ağlardan uzakta, bina içerinde, çekimin zor olduğu noktalarda çalışan takımların birbirleri ile iletişimini sağlayabilecek en kolay (ve belki de tek) yöntem ad-hoc ağlardır. Geniş çaplı bir şebeke kapsaması ancak mobil (GSM) şebeke ile mümkündür. Dolayısıyla tüm afet bölgesinin kapsanması mümkündür. Bu yöntemlerden Wi-Fi şebekesinin kurulması oldukça basittir. Bir kamyona kurulmuş kule, salınan balonların ucundaki antenler geniş bir alana Wi-Fi erişimi sağlayabilmektedir. Ad-hoc ağlar ise isminden anlaşılacağı üzere cihazlar çalıştığı anda aktifleşirler. Bu iki yöntem her ne kadar kurulması kolay olsalar da geniş çaplı bir mobil şebekenin oluşması için yeterli olamazlar. Bu sebeple kurulumu ve bakımı nispeten daha zor ve bir o kadar da maliyetli bir mobil (GSM) ağ kurulması gereklidir. AFET GSM OPERATÖRÜ Bahçeşehir Üniversitesi Yönetim Bilişim Sistemleri MBA Programı öğrencisi Yiğit Kayda Bitirme Projesi olarak Afet GSM Şebekesi başlıklı bir çalışma yapmıştır. Bu çalışmanın sonuçları aşağıda verilmiştir. İNSAN KAYNAKLARI İHTİYACI Görev Kişi Sayısı Operasyon 120 Planlama 3 Transmisyon 3 SW 3 Kiralama 3 OMC 3 Test Ekibi 12 Finans 3 İK 3 Depo Sorumlusu 2 KULLANICILAR Destek verecek tüm ekiplerin düşük maliyette ve kolaylıkla donatılabilmesi temeldir. Bu sebeple standartlara uygun her an temin edilebilen, arıza halinde kolayca tamir edilecek gerekirse yenisiyle değiştirilebilen cihzların kullanılması esastır. Bu sebeple off-the shelf tabir edilen dükkândan satın alınabilecek cihazlar kullanılacaktır.

4 LOKASYON Afet durumunda kesintisiz haberleşmenin sağlanması için en kritik bölüm, baz istasyonlarının lokasyonlarının belirlenmesidir. Lokasyonların belirlenmesinde aranılan şartlar; a. Lokasyonlara ulaşımın kolay olması b. Lokasyona kurulacak baz istasyonundan verimli kapsamanın sağlanması. c. Yaşanabilecek kesintilerin minimum seviyede tutulması d. Enerji Maliyetinin düşük olması BAZ İSTASYONU MALİYET TABLOSU İş Kalemleri Fiyat (USD) Transmisyon Kule Klima Rectifier RBS Jenerator Mazot($/Haftalık) Akü Anten Toplam İşçilik Enerji Diğer Toplam Toplamda 45 adet baz istasyonu planlanmıştır. BAZ İSTASYONLARININ COĞRAFİ KONUMLARI

5 KAPSAMA ALANI KAPSAMA ALANI İSTATİSTİKLERİ

6 GSM SİSTEMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Afet anında ve sonrasında kapsamanın %99 olarak sağlanması beklenmemektedir. İnsanların yoğun olarak yaşadığı bölgelerde %80, nüfus yoğunluğunun ortalama olduğu yerlerde %70, kırsal bölgelerde ise %50 kapsama sağlanması, pratik olarak yeterlidir. Bu projenin hayata geçirilmesi sonucu, alınacak sokak testleri çerçevesinde %70-%80 arası kapsama, afet haberleşmesi için pratikte yeterli olacaktır. İstanbul un 2G kapsanmasında belirlenen istasyonlar tam verimli çalışacak şekilde oluşturulmuştur ve kapsama teorik olarak %95 sağlanmıştır. Projede oluşturulan GSM sisteminin en kritik noktaları kapsama ve kesintilerdir. Ayrıca sistemin altı ayda bir test edilmesi şebekenin atıl kalmasını engellemiştir. Baz istasyonlarının kurulum aşamasında genel olarak Türk Telekom noktalarının seçilmesi hem kiralama hem de istasyonlara erişim anlamında büyük kolaylık sağlamıştır. İstasyonlarda yaşanabilecek transmisyon kesintileri için çift yönlü önlem alınmıştır. Transmisyon olarak hem MinLink hem de HDSL devrelerin kurulması yaşanabilecek transmisyon kesintilerinin minimumda kalmasını sağlamıştır. GSM Haberleşme sisteminin servise verilmesinden sorumlu olan çalışanlar, sistemin yılda bir kez test edilmesi ile gerekli pratikliği kazanmışlardır. Bu pratiklik olası afet sonrasında karşılaşabilecekleri sorunlar ile nasıl baş edebileceklerini önceden görme imkanı bulmuşlardır. Afet sonrasında yaşanabilecek donanım arızaları için Avrupa ve Anadolu yakalarında belirlenen depolar ile hızlı müdahale sağlanmıştır.