YUVARLAMALI YATAKLAR RULMAN TĐPLERĐ

Transkript

1 YUVARLAMALI YATAKLAR RULMAN TĐPLERĐ

2

3 YUVARLAMALI YATAK ÖMRÜ Genelde rulman katalog ömrü L10 yada B 10 simgeleri ile gösterilir. Sabit bir hızda, dış bilezik sabit ve sabit yükte rulman üzerinde algılanabilir ilk hasarın oluştuğu süre (saat) yada toplam dönüş sayısı şeklinde tanımlanır. 10 alt indisi %10 oranında algılanabilir ilk hasarın, belirlenen süreden önce oluşacağı anlamındadır. (%90 Güvenilirlik) Dış bilezik sabit ve sabit yükte çalışan bir rulman için iç bileziğin 10 6 çevrime %90 güvenilirlikte ulaştığı yüke, dinamik yük sayısı denir. Üretici kataloglarında C 10 simgesi ile gösterilir. Kimi üreticiler (Timken) devir için dinamik yük sayısını vermektedir. Statik yük sayısı C 0, bilezik yuvasında, yuvarlanma eleman çapının 10-4 kalıcı deformasyona uğradığı yük değeridir. Bu değer, yatağın işlevini sürdürebildiği sınır yük olarak değerlendirilir.

4 YUVARLAMALI YATAK YÜKÜ Deneyler göstermiştir ki, iki farklı yük altında çalışan, eşdeğer rulmanlar arasında; L L F = F a Burada a sabiti; a = 3 (Bilyeli yataklar) 10 a = (Makaralı yataklar) 3 Sonuç olarak katalog ömründen farklı bir uygulama ömrü için; a Sabit 1/ a L = FL = Sabit F L F = F L 1/ a 1/ a C L = FL 1/ a 1/ a L n 60 = 60 D D C10 FD L R n R 1/ a D alt indisi istenilen (Desired) R alt indisi ise katalog (Rated) değerlerini ifade eder.

5 GÜVENĐLĐRLĐK x x R = exp θ x 0 0 b R= Güvenilirlik x = L/L 10 x o = Garanti edilen ya da minimum değişken değeri θ = % oranına karşılık gelen değişkenin karakteristik parametresi b = Şekil parametresi 1/ a x C F R xo + ( θ xo )( 1 RD ) D 10 = D / b ve x D L LD n = = L L n 10 R D R 60 60

6 BĐLEŞKE YÜKLEMEDE EŞDEĞER YÜK F e = VF (sadece Radyal yönde yük taşıyan rulmanlar için) r Fe = X ivfr + Yi Fa Fa Eğer e i 1 VF =, Eğer Fa e i VF > = 2 r F e = Eşdeğer Radyal Yük X = Radyal Yük Katsayısı, Y = Eksenel Yük Katsayısı V = Dönüş Katsayısı Đç bilezik dönüyor ise V = 1 Diş bilezik dönüyor ise V = 1.2 r Bilyeli Yataklar için Eşdeğer Radyal Yük Katsayıları C C = Mn d (Bilyeli yataklar) 2 o b b o = Mn l d (Makaralı yataklar) r c C o =Statik yük sayısı (kn) n b =Rulmanda bilye sayısı n r =Rulmanda makara sayısı l c =Temas çizgisi uzunluğu(mm) d b = Bilye çapı (mm) d= Makara çapı (mm) M mm ve kn Radyal Bilye Eksenel bilye Radyal Makara Eksenel Makara

7 Rulmanlar için ABMA (American Bearing Manufacturers Association) Boyut Planı Tek sıralı 02 Serisi Omuzlu ve Eğik Bilyeli Yataklar için Ölçüler ve Yük Sayıları

8 02 ve 03 Serisi Silindirik Makaralı Yataklar için Ölçüler ve Yük Sayıları Tavsiye edilen ömürler Ömür, kh Alet ve seyrek kullanılan makinalar <0.5 Uçak motorları Kısa süreli ve aralıklı çalışan makinalar 4-8 Güvenilirliğin önem taşıdığı, kısa süreli ve aralıklı çalışan makinalar saat servis veren sürekli kullanılmayan makinalar saat sürekli servis veren makinalar saat sürekli çalışan makinalar Güvenilirliğin önem taşıdığı 24 saat sürekli çalışan makinalar Uygulama Yükü Yük Katsayısı (AF ) Hassas Dişliler Ticari Dişliler Rulmanda zayıf sızdırmazlık ile uygulamaları 1.2 Darbesiz makinalar Hafif Darbeli makinalar Orta darbeli makinalar 1.5-3

9 Değişken Yüklemeler a F L = sabit = K D = F l + F l + F l a a a e1 1 e2 2 e3 3 a D = F ( l + l + l ) F F eq / a a a a Fe 1l1 + Fe 2l2 + Fe 3l 3 a eq fifei l1 + l2 + l3 = = 1/a a niti F ei eq = niti ( ) a 1/a eq i fi ei ve Leq F = f a F K = F eq 1/ a

10 KONĐK MAKARALI RULMANLARIN SEÇĐLMESĐ L D C10 = a fp 2/3 L 6 D = Dönüş sayısı 4.48 ft fv ( 1 RD ) /10

11

12 Bu tip rulmanlar hem radyal hem de eksenel yükleri taşırlar. Eksenel yüklerin sadece tek yönde taşınabildiğinde dikkat ediniz. Bu tür uygulamalarda, uygulanan radyal yük, eksenel bir kuvvet bileşeni oluşturur. Mil üzerinde iki konik makaralı rulman karşılıklı X ya da O düzeninde kullanılarak, iki eksenel yönde yüklere karşı konulur. Aşağıda, TIMKEN rulmanları için, eşdeğer yük hesaplama yöntemi görülmektedir. K değerleri uygulanan radyal kuvvetinin, oluşan eksenel yüke oranıdır. K = F / F değeri genellikle 0.75 ile 1.5 arasında değişir. F e ise dış eksenel yüktür. Temel anlamı ile seçim prosedürü değişmemekle birlikte, üretici firma kataloglarında notasayon farklılıkları görülmektedir. Ayrıca geliştirilmiş ömür hesaplama prosedürlerine de sıkça rastlanmaktadır. Temel olarak seçimin, üretici firma tarafından belirlenen prosedür ile seçilmesi esastır. r a

13

14 KONĐK MAKARALI RULMANLARDA GÜVENĐLĐRLĐK R x a F f D D o C10 = exp θ x0 a b x 1 Not: 1 R = ln R R x a F f D D o C 10 1 R 0.90 θ x a x Konik makaralı rulmanlar için iki parametreli Weilbull dağılım sabitleri 10 6 dönüş sayısı için 0 b x 0 = 0 θ = 4.48 b = 1.5 b 3/2 xd xd R = exp a = exp a θ ( C10 / a f FD ) 4.48 ft fv ( C10 / a f F D ) R D = 1 10/ ft fv C / a f F D x ( 10 ) Bir yuvarlamalı yatak çiftinin güvenilirliği ise R = RARB 3/2 Yağlama

15 MONTAJ DÜZENLERĐ

16 MĐNĐMUM ASGARĐ YÜK SIZDIRMAZLIK

17

18

19

20