RULMANLI YATAKLAR Rulmanlı Yataklar

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "RULMANLI YATAKLAR 28.04.2016. Rulmanlı Yataklar"

Kudret Genç
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 RULMANLI YATAKLAR MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAKİNE ELEMANLARI-II DERS NOTU Doç.Dr. Akın Oğuz KAPTI Rulmanlı Yataklar Yataklar minimum sürtünme ile izafi harekete müsaade eden, fakat kuvvet doğrultusundaki harekete engel olan elemanlardır. İzafi hareketin dönme olması halinde Yatak, doğrusal olması halinde Kızak denir. 2 1

harekete müsaade eden, fakat kuvvet doğrultusundaki harekete engel olan

2 Rulmanlı Yataklar 3 Yataklar, kaymalı ve rulmanlı olmak üzere iki çeşittir. Kaymalı yataklarda yüzeyler arasında kayma hareketi ve rulmanlarda ise yüzeyler arasında yuvarlanma hareketi vardır. Rulmanlı Yataklar 4 Rulmanlı yataklar; mil üzerine sıkı geçen bir iç bilezik ile gövdeye sıkı geçen bir dış bilezik arasında, kafes içinde çalışan bilye, silindirik makara, konik makara, fıçı makara ve iğne şeklindeki yuvarlanma elemanlarından oluşan yataklama elemanlarıdır. Kayma sürtünmesini yuvarlanma sürtünmesine dönüştürerek makinenin iç sürtünme kaybını azaltırlar. Makine boyutlarının daha küçük olmasına imkân verirler. Yağlama gereksinimleri düşük, ömürleri uzundur. Mil malzemesinden bağımsız olduğundan sarma tehlikesi yoktur. 2

Rulmanlı Yataklar 4 Rulmanlı yataklar; mil üzerine sıkı geçen bir iç bilezik ile gövdeye sıkı geçen bir dış bilezik arasında, kafes içinde çalışan bilye, silindirik makara, konik

3 Rulmanlı Yataklar Rulmanlı yataklar: Yuvarlanma elemanının şekline Rulmanın taşıyacağı kuvvet Yuvarlanma elemanı sıra adedine Oynaklık özelliğine göre sınıflandırılır. 5 Rulmanlı Yataklar 6 Rulmanlı yatakların boyutları mil çapı, dış çap ve genişlik ölçülerine göre standartlaştırılmışlardır. (d: iç çap, D: dış çap ve B: genişlik) Rulman iç çapı mil çapına göre; rulman dış çapı ise yuva çapına göre, aşağıda belirtilen sıkı geçme toleransları dikkate alınarak boyutlandırılır. 3

5 Rulmanlı Yataklar 6 Rulmanlı yatakların boyutları mil çapı, dış çap ve genişlik ölçülerine göre

4 Rulmanlı Yataklar 7 Rulmanlı Yatak Türleri 1. Sabit bilyeli rulman 2. Oynak bilyeli rulman 3.Eğik bilyeli rulman 4. Çift sıralı eğik bilyeli rulman 5. Silindirik makaralı rulman 6. Oynak fıçı makaralı rulman 7. Konik makaralı rulman 8. Eksenel sabit bilyeli rulman 8 9. Eksenel oynak makaralı rulman 4

Çift sıralı eğik bilyeli rulman 5. Silindirik makaralı rulman 6.

5 Rulmanlı Yataklar Türleri 9 1. Sabit Bilyeli Rulman: Radyal kuvvetleri ve çift yönlü küçük eksenel kuvvetleri taşıyabilir. Tüm makine gruplarında yaygın olarak kullanılır. 2. Oynak Bilyeli Rulman: Mil ekseninin 5 o ye kadar açı yapmasına müsaade edilmesi istenen, milin eğilme ihtimalinin olduğu yerlerde kullanılır. 3. Eğik Bilyeli Rulman: Sadece bir yönde gelen eksenel kuvvetleri taşıyabilir. 4. Çift Sıralı Eğik Bilyeli Rulman: Radyal ve çift yönlü eksenel kuvvetleri taşıyabilir. 5. Silindirik Makaralı Rulman: Büyük radyal kuvvetlerin etki ettiği ve yüksek sıcaklıklarda çalışılan yerlerde kullanılır. 6. Oynak Fıçı Makaralı Rulman: Radyal kuvvetleri ve her iki yönde gelen eksenel kuvvetleri taşıyabilir. Mile oynaklık kazandırır. 7. Konik Makaralı Rulman: Radyal kuvvetleri ve sadece tek yönde etkiyen eksenel kuvvetleri taşıyabilir. Genellikle çiftler halinde O ya da X montaj olacak şekilde kullanılırlar. 8. Eksenel Sabit Bilyeli Rulman: Sadece eksenel kuvvetleri karşılayabilirler. 9. Eksenel Oynak Makaralı Rulman: Oynak millerde eksenel kuvvetleri taşır. Kafes 10 5

Eğik Bilyeli Rulman: Sadece bir yönde gelen eksenel kuvvetleri taşıyabilir. 4. Çift Sıralı Eğik Bilyeli Rulman: Radyal ve çift yönlü eksenel kuvvetleri taşıyabilir. 5.

6 Sabit Bilyeli Rulmanlar 11 Sabit Bilyeli Rulmanlar 12 6

7 Sabit Bilyeli Rulmanlar 13 Tek Sıra Bilyeli Eğik (Omuzlu) Rulmanlar 14 7

8 Çift Sıra Bilyeli Eğik (Omuzlu) Rulmanlar 15 Çift Sıra Bilyeli Oynak Rulmanlar 16 8

9 Bilyeli Eksenel Rulmanlar 17 Silindirik Makaralı Rulmanlar 18 9

10 Fıçı Makaralı Oynak Rulmanlar 19 Konik Makaralı Rulmanlar 20 10

11 İğne Rulmanlar 21 Rulmanlı Yatakların Standart Gösterimi 22 11

12 Rulmanlı Yatakların Standart Gösterimi 23 Rulmanlı Yatakların Standart Gösterimi 24 12

13 Rulmanlı Yatakların Standart Gösterimi 25 Rulmanlı Yatakların Standart Gösterimi 26 13

14 Rulmanlı Yatakların Standart Gösterimi 27 Rulmanlı Yatakların Standart Gösterimi 28 14

15 Rulmanlı Yatakların Standart Gösterimi 29 Rulmanlı Yataklar 30 15

16 Yuvarlanma Elemanında Yorulma Aşınması 31 Eşdeğer Yük (Bilyeli Rulmanlar) 32 16

17 Yük Emniyet Derecesi 33 Yük Emniyet Derecesi 34 17

18 C/F: Yük Emniyet Derecesi (Bilyeli Rulmanlar) 35 C/F: Yük Emniyet Derecesi (Bilyeli Rulmanlar) 36 18

19 C/F: Yük Emniyet Derecesi (Makaralı Rulmanlar) 37 C/F: Yük Emniyet Derecesi (Makaralı Rulmanlar) 38 19

20 Rulman Tablosu 39 Rulman Tablosu 40 20

21 Rulman Tablosu 41 Rulmanlı Yataklar 42 21

22 Eşdeğer Yük (Bilyeli Rulmanlar) 43 Eşdeğer Yük (Makaralı Rulmanlar) 44 22

23 Lineer Bilyeli Kızaklar 45 Lineer bilyeli kızaklar doğrusal hareket için kullanılan yataklama elemanlarıdır. Ray veya mil üzerinde doğrusal hareket ederek yük taşırlar. Sınırsız strok uzunluklarına uygun olarak tasarlanırlar. Lineer Bilyeli Kızaklar 46 23

24 Lineer Makaralı Kızaklar 47 Lineer Bilyeli Kızaklar 48 24

25 Sabit Bilyeli Kızaklar 49 Lineer Kızakların Avantajları 50 Dinamik ve statik sürtünme kuvvetleri farkları küçüktür. Sürtünme nedeniyle hız değişimi azdır. Düşük sürtünme kuvveti Böylece lineer yataklarda anlık hareketlerde ve hızlı hareketlerde hassas konumlandırma yapılabilmektedir. Yüksek hız, enerji korunumu ve düşük ısı üretimi Aşınma sonucu kaybedilen hassasiyet azdır. (Kaymalı yataklara göre sürtünme sonucu aşınma çok az.) Uzun süre hassasiyet korunur. Çalışma ömrü tahmin edilebilir. Gereken çalışma ömrüne göre optimum tasarım seçilir Tasarımları kolaydır. Standart ürünlerin kaliteleri garantilidir. Maliyeti düşüktür. Güvenilirdir. Bakımı kolaydır. İşletme maliyeti düşüktür. 25

26 Raylar ve Miller 51 Raylar birleştirilerek sınırsız strok uzunluklarına ulaşılabilir. Birçok çeşidi ve uygulaması mevcuttur. Ray Üretimi 52 Montaj delikleri Isıl işlem İndüksiyonla sertleştirme Düzeltme Taşlama Diş Açma 26

27 Kafes Uygulaması 53 Bilyelerin doğrudan temasını önleyerek sürtünme ve aşınmayı en düşük seviyeye düşürür. Bilyelerin yağ tutma özelliği uzun süre bakım gerektirmeden çalışmayı sağlar. Yüksek hızlarda gürültüsüz ve düşük ısı üreterek çalışır. Klasik ve Kafesli Kızakların Karşılaştırılması 54 27

28 Lineer Bilyeli Kızaklar 55 Yukarı-aşağı yönde dikey yükleri taşır. Sağ-sol yönde yatay yükleri taşır. Düşey ve yatay eksenlerde döndürme momentleri taşır. Raylar arasındaki eksenel kaçıklıkları dengeler. Uygulama Örnekleri 56 Plastik enjeksiyon makineleri Ağaç işleme makineleri Paketleme makineleri Yazıcılar ve baskı makinaları Taşıma makineleri Dişçi koltukları vb. uygulamalar. 28

29 Teflon Lineer Kızaklar 57 Teflon ve katkı maddeleri ile düşük sürtünme/aşınma, yüksek mukavemet ve kendinden yağlama sağlanır. Ekseneln ötelenme ve dönme hareketine müsaade eder. Uzun ömürlüdür ve yüksek sıcaklıklarda çalışabilir. Teflon Lineer Kızaklar 58 29

30 Teflon Lineer Kızaklar 59 Grafitli Lineer Kızaklar 60 Yataklarda grafit kullanımı ile düşük kayma mukavemeti, düşük sürtünme katsayısı, düşük aşınma, bakım gerektirmeden kendinden yağlama, minimum yapışma etkisi, sessiz çalışma, titreşim sönümleme, kolay şekillendirilebilme, sıcaklık dayanımı ( C) gibi özellikler sağlanır. 30

31 Grafitli Lineer Kızak Uygulaması 61 Karşılaştırma Tablosu 62 31

Benzer belgeler

Yuvarlanmalı Yataklar- Rulmanlar. Bir rulman iç bilezik, dış bilezik, yuvarlanma elemanları ve kafesten oluşan bir sistemdir.

Yuvarlanmalı Yataklar- Rulmanlar. Bir rulman iç bilezik, dış bilezik, yuvarlanma elemanları ve kafesten oluşan bir sistemdir. YATAKLAR Yataklar Genellikle milleri veya aksları destekleyen yataklar, kaymalı ve yuvarlanmalı (rulman) olmak üzere iki gruba ayrılır. Kaymalı yataklarda yüzeyler arasında kayma, rulmanlarda ise yüzeyler