İş Sağlığı ve Güvenliğinde Araştırma Yöntemleri

Transkript

1 İş Sağlığı ve Güvenliğinde Araştırma Yöntemleri İş Sağlığı ve Güvenliği Diğer Sağlık Personeli Temel Eğitim Programı Dr. V.Aydan İZGİ

2 Problem çözerken hangi bilgi kaynaklarından yararlanıyoruz? Örnek arama Gelenek Otorite Kişisel deneyim Medya. veya Bilim

3 Bilim, diğer bilgi edinme yollarıyla karşılaştırıldığında; Tarafsız Doğru Güvenilir bilgi sağlar.

4 BİLGİ TÜRLERİ Bilimsel bilgi Ampirik bilgi Felsefi bilgi Dinsel bilgi Genetik bilgi

5 Alternatif tıp uygulamaları bilimsel bilgi Geleneksel Ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları Yönetmeliği ( ) (Sülük uygulama, Kupa çekme, hacamat, akupunktur, fitoterapi, larva uygulaması )

6 Bilim; insanın doğayı, evreni, kendini bilme, anlama ve yaşamı güvenilir ve rahat kılma gereksinimlerinin ürünüdür ve bir bilgi türüdür.

7 Bilim tarihinin gelişiminde 4 aşama: 1) Mısır, Mezopotamya, Çin ve Hint uygarlıklarındaki ampirik (deneme-yanılma) bilgi toplama dönemi. 2) Yunan uygarlığındaki evreni açıklamaya yönelik akılcı sistemlerin kurulduğu dönem (Aristo- Socrates-Hipocrates...) 3) Ortaçağın dinsel dogmalarına karşın İslam dünyasının başarılı dönemi (İbni Sina..) 4) Rönesansla birlikte başlayan modern bilim dönemi.

8 Bilimsel Araştırma Nedir? Problemlere güvenilir çözümler aramak amacıyla, planlı ve sistemli olarak, verilerin toplanması, çözümlenmesi, yorumlanarak değerlendirilmesi ve raporlaştırılması sürecidir.

9 Bilimsel Araştırma Yöntemleri Bilimsel bilgi üretmek için izlenen yol Yöntem; araştırmanın modelini, evren ve örneklemi, verilerin toplanmasını, verilerin çözümlenmesini ve yorumlanmasını içerir.

10 Veriler Bir problemin çözümüne hizmet edecek her türlü ölçüm, değer, olgu ve bilgiye veri denir. Sözlü ya da yazılı bilgiler, gözlemler, nesneler ve semboller veri olabilir

11 Bilimsel Araştırmaların Aşamaları 1. Araştırma Konusunu Belirleme Aradığını bilmeyen bulduğunu anlayamaz. (Konfüçyus) 2. Problemi Ortaya Koyma 3. Kaynak Taraması Yapma

12 4. Hipotezler Yazma 5. Araştırma Yöntemini Belirleme 6. Evren ve Örneklemi Belirleme

13 7. Ölçü Araçlarını Belirleme/Hazırlama 8. Araştırmayı Gerçekleştirme 9. Verileri Analiz Etme 10. Araştırmayı Raporlaştırma

14 Gözlem Varsayım Kontrollü Gözlem (Deneyler-Araştırmalar) Varsayımın doğrulanamaması Varsayımın doğrulanması Yeni bir varsayım oluşturulması Yasa

15 Temel Araştırma ARAŞTIRMA TÜRLERİ Uygulamalı Araştırma Temel Araştırmalar: Yeni bilgi oluşturmak amacıyla yapılan araştırmalardır.

16 Uygulamalı Araştırmalar Üretilen bilgilerin denemeli uygulamasıdır. Var olan uygulamaları iyileştirmek veya teknoloji üretmek- AR GE amacıyla yapılır. Örnek: Sesin dalgalarla iletildiğini bulmak Temel araştırma Telefonu üretmek: Uygulamalı araştırma

17 Epidemiyoloji Nedir? Belirli bir toplumda sağlıkla ilgili durum ya da olayların dağılımı bu olayı etkileyen faktörlerin incelenmesi ve bu çalışmaların sağlık sorunlarının önlenmesi ve kontrolüne uygulanmasıdır. Epidemiyoloji Yunanca da -epi hakkında -demos insanlar -logos çalışma, bilgi anlamında kullanılır.

18 Epidemiyolojinin Amacı Belirli topluluklarda hastalık yükünü ölçmek Topluluklar arasında hastalık yükündeki farklılıkları karşılaştırmak Hastalık yükündeki farklılıkların sebeplerini ortaya koymak Hastalık yükünü azaltmada tedavi ve müdahalelerin etkisini belirlemek

19 Epidemiyoloji İle Elde Edilen Bilgiler Ne? Sağlık sorunu hastalık veya durum nedir? Bulguları veya belirtileri nelerdir? Kim? Yaş, cinsiyet, sosyal durum, etnik grup, meslek, kalıtım ve kişisel alışkanlıklara göre kimler etkilenir? Nerede? Yerleşim yerine, coğrafi dağılıma ve maruziyet bölgesine göre sorun nerede oluşmaktadır? Ne zaman? Gün, ay, mevsim veya yıllara göre ne zaman olmaktadır?

20 Epidemiyoloji tarihi M.Ö. 5 yy da Hipokrat çevrenin sağlık üzerine etkilerini vurgulamıştır. Sağlığa, mevsimlerin, sıcağın, soğuğun, rüzgarların etkili olduğunu belirtmiş, suyun yumuşak, sert veya tuzlu olmasının, halkın yaşam şeklinin etkilerinden bahsetmiştir. Buna karşın, 19. yüzyıla kadar, hastalığın, belirli insan topluluklarında yayılmasına ilişkin olarak kapsamlı herhangi bir ölçüm yapılamamıştır.

21 John Snow un 19. yy.da Londra da içme suyu kaynağı ile koleradan ölümler arasında belirgin ilişkiyi saptadığı çalışma başlangıç kabul edilmektedir. Richard Doll ve Andrew Hill 1950 lerde tütün kullanımı ile akciğer kanseri arasındaki ilişkiyi ortaya koymuşlardır.

22 Tanımlar Risk Altındaki Nüfus: Belirli bir hastalığa, zararlanmaya yatkın insanlar. İnsidans: Belirtilen nüfusta belirli bir sürede ortaya çıkan yeni vakaların görülme hızı Prevelans: Zaman içinde belirli bir noktada tanımlanan nüfustaki mevcut vakaların sıklığıdır. Eski ve yeni vaka toplamıdır.

23 İnsidans İyileşme Ölüm Prevalans

24 Bir işyerinde hastalar ve iş kazası geçirenlerin oluşturduğu havuzla ilgili verilen şekilde 1,2,3 numaralı bölgeler aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) İnsidans Prevalans Tüm çalışanlar B) İnsidans Prevalans Ölümler ve/veya iyileşenler, işyerinden ayrılmalar C) İnsidans İnsidans İşyerinden ayrılmalar D) Prevalans İnsidans Alt işveren çalışanları E) Prevalans İnsidans İyileşebilenler

25 Bir işyerinde; İnsidans Belirli bir zaman diliminde risk altındakilerde meydana gelen YENİ olguların görülme hızıdır. Belirli bir zaman diliminde ortaya çıkan YENİ olgu sayısı Aynı zaman dilimindeki ORTALAMA İŞÇİ SAYISI x (k)

26 Bir işyerinde; Prevalans Belirli bir zaman diliminde risk altındakilerde görülen MEVCUT olgularla meydana gelen YENİ olguların toplamının görülme sıklığıdır. Belirli bir zaman diliminde TOPLAM olgu sayısı Aynı zaman dilimindeki ORTALAMA İŞÇİ SAYISI x (k)

27 Endemi Bir enfeksiyon etkeninin veya hastalığın belli bir coğrafyada veya toplulukta sürekli görülmesi Epidemi Salgın belli bir zamanda bir hastalığın insidansının sıra dışı şekilde yüksek olması Pandemi Epidemik hastalığın belli bir yerle sınırlı olmaması, birçok noktada aynı anda meydana gelmesi - kuş gribi

28 Morbidite Hastalık durumu, hasta olma hali Ko-morbidite Birden fazla hastalığın birlikte görülmesi (örn., bir kişide hem HT hem de DM olması)

29

30 İş Sağlığında Epidemiyoloji İş yerinde maruz kalınan etkenlerin etkilerinin, ve çalışanlarda meydana gelen hastalıkların ve yaralanmaların nedenlerini, dağılımını ve sıklığını inceleyen bilim dalıdır.

31 İş Sağlığında Epidemiyolojinin Amacı İş yerinde risk altında bulunan kişileri saptamak, hastaları saptamak, hastalık etkenini belirlemek, mevcut risk etmenlerinin yol açtığı sağlık sorunlarını saptamak, alınan koruyucu önlemlerin etkinliğini ve değerlendirmeyi amaçlamaktadır.

32 Verileri 3 kaynaktan elde ederiz: Kayıtlar Bildirimler Araştırmalar

33 İş Sağlığı Epidemiyolojisinde Veri Kaynakları KAYITLAR BİLDİRİMLER ARAŞTIRMALAR Demografik veriler İş kazası bildirimleri Kesitsel araştırmalar İşe giriş muayeneleri Periyodik muayeneler Poliklinik kayıtları Personel kayıtları Den./İzleme kayıtları Meslek Hst. bildirimleri Hastalık bildirimleri Ölüm bildirimleri Olgu-Kontrol Kohort

34 İş sağlığı ve güvenliğinde Araştırma türü olarak; Kohort çalışmaları Kesitsel çalışmalar Olgu kontrol çalışmaları sıklıkla kullanılır.

35 Kohort Araştırmaları Bu araştırma tipinde; BELİRLİ BİR ETKENLE karşılaşma durumlarına göre İZLEME SÜRESİ içinde İncelenen hastalığa YAKALANMA OLASILIKLARI araştırılır. Bir süre İzleme Önemli!!!!!!!

36 2 gruba ayrılır: Prospektif Kohort Araştırmaları ileriye yönelik izleme yapılır Retrospektif Kohort Araştırmaları kayıtlardan geriye dönük izlemeler yapılır Kayıtlar tam ve düzgün tutulmuş olmalıdır

37 Bir çalışmada; bir grup işçi 20 yıl boyunca izlenmiştir. İşçiler 4 gruba ayrılmıştır. A(-) işçiler asbeste maruz kalmayanlar A(+) işçiler asbeste maruz kalanlar S(-) işçiler sigara içmeyenler S(+) işçiler sigara içenler Akciğer kanserinden ölüm oranları incelenmiş Sigara içen ve asbeste maruz kalan grupta akciğer kanserinden ölüm riski, asbest maruziyeti olmayan ve sigara içmeyen gruba nazaran 53 kat fazla olmuştur.

38 Framingham Kohort çalışması: 1948 de Framingham da (Boston, ABD) başlamış yaş arası kardiyovasküler hastalığı olmayan 5127 kadın ve erkek erişkin izleme alınmış. Sigara, obezite, HT, yüksek kolesterol gibi pek çok etken açısından tanımlanmışlar. Yeni kalp hastalarının oluşumu takip edilmiştir.

39 Kesitsel çalışmalar Bir toplulukta, bir zaman dilimi içinde bir hastalığın ya da sağlık sorununun ne sıklıkta olduğunun saptanması Yöneticilerin ihtiyacı belirleme ve planlamasında yardımcı olur.

40 Örnek: Bir akü imalathanesinde çalışan 120 işçiden alınan kan örneklerinde kurşun düzeyi ölçülüyor. Sonuçlar şu şekilde bulunuyor. İşçilerin; 9 tanesinde 25 mcg üzerinde, 30 işçide mcg arasında, Diğer işçilerin kan kurşun düzeyi ise 10 mcg altında bulunuyor. 40 mcg toksik etki.

41 Vaka Kontrol Araştırması İki veya daha fazla grup oluşturulur: Vaka grubu: X hastalığı olan grup Kontrol grubu: X hastalığı olmayan grup Olası etkenin görülmesi açısından gruplar karşılaştırılır

42 Örnek: Metal eşya imalatı yapılan bir işyerinde çalışan 300 işçiden 100 kişinin son 5 yılda iş kazası geçirmiş olduğu saptanıyor. İş kazası geçirmiş olan işçiler ile iş kazası geçirmemiş olan işçilerin eğitim düzeyleri, çalışma süreleri, çalıştıkları bölümler karşılaştırılıyor.

43 Deneysel Araştırmalar Gözlemsel araştırmaların tersine, bir gruba bir tedavi edici veya önleyici müdahale uygulanarak yapılır. İş sağlığında pek kullanılmaz. Neden-sonuç ilişkisini en iyi gösteren çalışmalardır.

44 Etik konular Çalışmaya katılanlar kendi iradeleriyle ve gönüllü olarak katıldıklarına dair onayları alınmalı. İstedikleri zaman çalışmadan çıkma hakkına sahip olmalıdırlar. Araştırmacılar her zaman kişilerin özel hayatlarına ve gizliliğine saygı göstermelidir. Üzerinde çalışma yapılanlara ne yaptıklarını, niçin yaptıklarını sonuçların nereye iletileceğini ve önemini açıklamakla yükümlüdürler. Çalışma etik kuruldan onay alınarak yapılmalıdır.

45 İlim ilim bilmektir, ilim kendin bilmektir. Sen kendini bilmezsen, ya nice okumaktır. Yunus Emre

46 Epidemiyolojinin iş sağlığı alanında uygulanması ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Epidemiyoloji çalışmaları ile öncelikli sorunlar konusunda karar vermeye yardımcı olacak bilgiler elde edilir. B) Epidemiyolojik çalışmalar sonucunda koruyucu önlemler konusunda planlama yapma ile ilgili bilgiler elde edilir. C) Koruyucu uygulamaların sonuçları epidemiyoloji çalışmaları ile değerlendirilebilir. D) Epidemiyolojik çalışmalar sonucunda hastalıkların erken tanısı amaçlanır.

47 Epidemiyolojinin iş sağlığı alanında uygulanması ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Epidemiyoloji çalışmaları ile öncelikli sorunlar konusunda karar vermeye yardımcı olacak bilgiler elde edilir. B) Epidemiyolojik çalışmalar sonucunda koruyucu önlemler konusunda planlama yapma ile ilgili bilgiler elde edilir. C) Koruyucu uygulamaların sonuçları epidemiyoloji çalışmaları ile değerlendirilebilir. D) Epidemiyolojik çalışmalar sonucunda hastalıkların erken tanısı amaçlanır.

48 300 kadın 1500 erkek çalışanı olan bir iş yerinde son bir yıla ait periyodik muayene sonuçları kronik hastalıklar yönünden inceleniyor 300 çalışanda yüksek tansiyon, 80 çalışanda diyabet, 1 çalışanda meslek hastalığı tespit ediliyor. Hastaların yaş, cinsiyet, çalışma süresi ve yaptığı iş ile ilgili verileri değerlendiriliyor. Bu araştırmanın tipi aşağıdakilerden hangisidir? A) Tanımlayıcı B) Vaka-kontrol C) Yöntemsel D) Müdahale E) Kesitsel

49 300 kadın 1500 erkek çalışanı olan bir iş yerinde son bir yıla ait periyodik muayene sonuçları kronik hastalıklar yönünden inceleniyor 300 çalışanda yüksek tansiyon, 80 çalışanda diyabet, 1 çalışanda meslek hastalığı tespit ediliyor. Hastaların yaş, cinsiyet, çalışma süresi ve yaptığı iş ile ilgili verileri değerlendiriliyor. Bu araştırmanın tipi aşağıdakilerden hangisidir? A) Tanımlayıcı B) Vaka-kontrol C) Yöntemsel D) Müdahale E) Kesitsel

50 Epidemiyoloji ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Epidemiyoloji bilimi ilk olarak kanser hastalığının incelenmesi çalışmaları ile başlamıştır. B) Epidemiyoloji biliminin temelleri Ramazzini tarafından belirlenmiştir. C) Epidemiyolojik çalışmaların amacı hastalıkların nedenlerini çözümleyerek hastalıklardan korunma yollarını ortaya koymaktır. D) Epidemiyolojik çalışmalar sanayi devriminden sonra hız kazanmıştır.

51 Epidemiyoloji ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Epidemiyoloji bilimi ilk olarak kanser hastalığının incelenmesi çalışmaları ile başlamıştır. B) Epidemiyoloji biliminin temelleri Ramazzini tarafından belirlenmiştir. C) Epidemiyolojik çalışmaların amacı hastalıkların nedenlerini çözümleyerek hastalıklardan korunma yollarını ortaya koymaktır. D) Epidemiyolojik çalışmalar sanayi devriminden sonra hız kazanmıştır.

52 600 kişinin çalışmakta olduğu bir akümülatör fabrikasında çalışanların kan kurşun düzeyleri ölçülüyor ve 150 kişinin kan kurşun düzeyi yüksek olarak bulunuyor. Kan kurşun düzeyi yüksek olan kişilerin büyük bölümünün kurşunun eritildiği bölümde çalışmakta olduğu ve çalışma sürelerinin 15 yıl ve daha uzun olduğu saptanıyor. Bu çalışma aşağıdaki araştırma türlerinden hangisine uyar? A) Kesitsel araştırma B) Deneysel araştırma C) Müdahale araştırması D) Vaka-Kontrol araştırması

53 600 kişinin çalışmakta olduğu bir akümülatör fabrikasında çalışanların kan kurşun düzeyleri ölçülüyor ve 150 kişinin kan kurşun düzeyi yüksek olarak bulunuyor. Kan kurşun düzeyi yüksek olan kişilerin büyük bölümünün kurşunun eritildiği bölümde çalışmakta olduğu ve çalışma sürelerinin 15 yıl ve daha uzun olduğu saptanıyor. Bu çalışma aşağıdaki araştırma türlerinden hangisine uyar? A) Kesitsel araştırma B) Deneysel araştırma C) Kohort araştırması D) Vaka-Kontrol araştırması

54 1. Dürüstlük 2. Tarafsızlık 3. Sağlık verilerinin gizliliği 4. İşçilerin özel bilgilerini koruma İş sağlığı etik kuralları yukarıdakilerden hangilerini içerir? A) B) C) D)

55 1. Dürüstlük 2. Tarafsızlık 3. Sağlık verilerinin gizliliği 4. İşçilerin özel bilgilerini koruma İş sağlığı etik kuralları yukarıdakilerden hangilerini içerir? A) B) C) D)

56 İlgili yönetmelik hükümlerine göre çalışanların İSG eğitimlerine ilişkin olarak işveren yükümlülüklerinden hangisi yanlıştır? a. Eğitim için uygun yer, araç ve gereç temin etmek b. Dileyen çalışanların bu programlara katılmasını sağlamak c. Çalışanları yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek d. Çalışanların karşı karşıya bulundukları mesleki riskler konusunda eğitim programları hazırlama

57 İlgili yönetmelik hükümlerine göre çalışanların İSG eğitimlerine ilişkin olarak işveren yükümlülüklerinden hangisi yanlıştır? a. Eğitim için uygun yer, araç ve gereç temin etmek b. Dileyen çalışanların bu programlara katılmasını sağlamak c. Çalışanları yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek d. Çalışanların karşı karşıya bulundukları mesleki riskler konusunda eğitim programları hazırlama

58 İlgili yönetmelik hükümlerine göre çalışanların İSG eğitimlerine ilişkin olarak işveren yükümlülüklerinden hangisi yanlıştır? a. Eğitimler çalışanlara herhangi bir mali yük getirmeyecek şekilde düzenlenir. b. Eğitimlerde geçen süre çalışma süresinden sayılır. c. Eğitim dili çalışanların kolayca anlayabileceği şekilde olmalıdır. d. Eğitim uzman kişi veya kuruluşlardan hizmet alınması şeklinde düzenlendiğinde işverenin eğitimin uygulanmasına ilişkin sorumluluğu kalmaz

59 İlgili yönetmelik hükümlerine göre çalışanların İSG eğitimlerine ilişkin olarak işveren yükümlülüklerinden hangisi yanlıştır? a. Eğitimler çalışanlara herhangi bir mali yük getirmeyecek şekilde düzenlenir. b. Eğitimlerde geçen süre çalışma süresinden sayılır. c. Eğitim dili çalışanların kolayca anlayabileceği şekilde olmalıdır. d. Eğitim uzman kişi veya kuruluşlardan hizmet alınması şeklinde düzenlendiğinde işverenin eğitimin uygulanmasına ilişkin sorumluluğu kalmaz

60 İş sağlığı ve güvenliği risk değerlendirmesi yönetmeliğine göre, risk değerlendirmesine ait I. Risk kontrol adımları II. Denetim, izleme, yenileme, III. Tehlikelerin yayınlanması IV. Dokümantasyon V. Risklerin belirlenmesi ve analizi aşamalarından izleniş sıralaması aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) II IV III I V B) I II III V IV C) III I II V IV D) III V I IV II E) I IV II III V

61 İş sağlığı ve güvenliği risk değerlendirmesi yönetmeliğine göre, risk değerlendirmesine ait I. Risk kontrol adımları II. Denetim, izleme, yenileme, III. Tehlikelerin yayınlanması IV. Dokümantasyon V. Risklerin belirlenmesi ve analizi aşamalarından izleniş sıralaması aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) II IV III I V B) I II III V IV C) III I II V IV D) III V I IV II E) I IV II III V

62 İş sağlığı ve güvenliği risk değerlendirmesi yönetmeliğine göre aşağıdaki kurumlardan hangisinde risk değerlendirmesinin yenilenmesi gerekmez? A) İşyerinin taşınması B) İş kazası meydana gelmesi C) İşverenin değişmesi D) Meslek hastalığı meydana gelmesi E) Üretim yönteminde değişiklik olması

63 İş sağlığı ve güvenliği risk değerlendirmesi yönetmeliğine göre aşağıdaki kurumlardan hangisinde risk değerlendirmesinin yenilenmesi gerekmez? A) İşyerinin taşınması B) İş kazası meydana gelmesi C) İşverenin değişmesi D) Meslek hastalığı meydana gelmesi E) Üretim yönteminde değişiklik olması