TÜRKİYE DE AVRUPA-ŞÜPHECİLİĞİ Türk Halkının AB Konusundaki Şüpheleri, Kaygıları ve Korkuları

Transkript

1 TÜRKİYE DE AVRUPA-ŞÜPHECİLİĞİ Türk Halkının AB Konusundaki Şüpheleri, Kaygıları ve Korkuları Açık Toplum Enstitüsü Boğaziçi Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonu Boğaziçi Üniversitesi Avrupa Çalışmaları Merkezi

2 Proje Yöneticisi: Doç. Dr. Hakan Yılmaz (Boğaziçi Üniversitesi, Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü) Proje Asistanları: Nazan Maksudyan, Zeynep Özgen Saha Araştırmasının Yürütücüsü: Infakto Research Workshop Danışmanlar: Dr. Emre Erdoğan, Güçlü Atılgan

3 Metodoloji Saha çalışması tarihleri: 17 Ekim-10 Kasım 2003 Örneklem Yapısı: Örneklem, Türkiye çapında 18 yaş ve üstü nüfusu temsil eden, çok aşamalı olarak tabakalandırılmış, rassal örnekleme metodu ile ulaşılmış 2123 kişiden oluşturuldu. Görüşmelerin yüzde 68 i kentlerde yüzde 32 si kırsal yerleşim birimlerinde gerçekleştirildi. 3

4 Örneklem Dağılımı COĞRAFİ BÖLGE İL ANKET SAYISI AKDENİZ ANTALYA 137 ADANA 125 KAHRAMANMARAŞ 48 DOĞU ANADOLU ERZURUM 98 MALATYA 86 EGE DENİZLİ 169 AFYON 27 GÜNEYDOĞU ANADOLU DİYARBAKIR 143 GAZİANTEP 47 İÇ ANADOLU KONYA 138 NİĞDE 86 ÇANKIRI 58 KARADENİZ SAMSUN 69 KASTAMONU 68 TRABZON 46 MARMARA BURSA 166 TEKİRDAĞ 82 İSTANBUL İSTANBUL 301 ANKARA ANKARA 131 İZMİR İZMİR 98 4

5 BÖLÜM 1 TÜRKİYE NİN AB ÜYELİĞİNE YÖNELİK GENEL EĞİLİMLER

6 BÖLÜM 1: TÜRKİYE NİN AB ÜYELİĞİNE YÖNELİK GENEL EĞİLİMLER Bugün Türkiye'nin AB'ye üyeliği için bir referandum yapılacak olsa, siz hangi yönde oy kullanırdınız? Her şeyi göz önünde tuttuğunuzda, sizce Türkiye'nin Avrupa Birliği üyesi olması ülkemize fayda sağlar mı, yoksa sağlamaz mı? Avrupa Birliği'ne girmenin Türkiye'ye en önemli yararı ne olacaktır? Sizce Türkiye Avrupa Birliği'ne ne zaman tam üye olabilecektir? Bugün Türkiye'nin AB'ye üyeliği için bir referandum yapılacak olsa, siz hangi yönde oy kullanırdınız? 3 Kasım 2002 seçimlerindeki oy verme davranışı temelinde siyasi parti tercihlerine göre dağılım. Bugün Türkiye'nin AB'ye üyeliği için bir referandum yapılacak olsa, siz hangi yönde oy kullanırdınız? Coğrafi bölgelere ve üç büyük ile göre dağılım. Bugün Türkiye'nin AB'ye üyeliği için bir referandum yapılacak olsa, siz hangi yönde oy kullanırdınız? Yerel dil ve lehçe gruplarına göre dağılım. 6

7 Bugün Türkiye'nin AB'ye üyeliği için bir referandum yapılacak olsa, siz hangi yönde oy kullanırdınız? Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne üyeliğine karşı oy kullanırdım, 17,3% Fikri yok / Bilmiyor, 8,3% Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne üyeliğini destekler yönde oy kullanırdım, 74,4% 7

8 Her şeyi göz önünde tuttuğunuzda, sizce Türkiye'nin Avrupa Birliği üyesi olması ülkemize fayda sağlar mı, yoksa sağlamaz mı? Fikri yok / Bilmiyor, 7,9% Sağlamaz, 13,3% Sağlar, 78,8% 8

9 Avrupa Birliği'ne girmenin Türkiye'ye en önemli yararı ne olacaktır? Ekonominin gelişmesi, işsizlik ve hayat pahalılığının düşmesi 38,0% Türk vatandaşlarının Avrupa Birliği ülkelerinde serbest dolaşımı Demokrasinin gelişmesi, halkın yönetime katılımının yaygınlaşması Türkiye nin uluslararası alanda gücünün artması Devletin vatandaşlara karşı daha eşit ve adil davranması Rüşvet ve yolsuzlukların azalması Toplumsal huzurun artması Avrupa Birliği ne girmenin Yararı Yok Diğer 13,4% 12,4% 12,2% 9,1% 8,0% 4,4% 1,8% 0,7% 0,00 5,00 10,00 15,00 20,00 25,00 30,00 35,00 40,00 9

10 Sizce Türkiye Avrupa Birliği'ne ne zaman tam üye olabilecektir? Önümüzdeki 5 sene içinde 17,8% Önümüzdeki 10 sene içinde 25,5% Olur ama görmeye benim ömrüm yetmez 21,9% Hiçbir zaman 18,2% Fikri yok / Bilmiyor 16,6%

11 Bugün Türkiye'nin AB'ye üyeliği için bir referandum yapılacak olsa, siz hangi yönde oy kullanırdınız? (2002 Parti Seçmenlerine Göre) Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) 70,7% 17,9% 11,4% Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) 85,8% 10,6% 3,5% Doğru Yol Partisi (DYP) 79,0% 14,5% 6,5% Genç Parti (GP) 69,6% 25,3% 5,1% Halkın Demokrasi Partisi (HADEP/DEHAP) 84,3% 5,9% 9,8% Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) 60,6% 37,2% 2,1% Saadet Partisi (SP) 57,9% 26,3% 15,8% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne üyeliğini destekler yönde oy kullanırdım Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne üyeliğine karşı oy kullanırdım Fikri yok / Bilmiyor 11

12 Bugün Türkiye'nin AB'ye üyeliği için bir referandum yapılacak olsa, siz hangi yönde oy kullanırdınız? (Coğrafi Bölgelere Göre) AKDENİZ 73,7% 21,2% 5,2% EGE 68,2% 19,6% 12,3% İÇ ANADOLU 67,1% 16,7% 16,2% KARADENİZ 69,7% 19,3% 11,1% DOĞU ANADOLU 75,9% 19,9% 4,2% G.DOĞU ANADOLU 78,6% 9,2% 12,2% MARMARA 80,5% 13,7% 5,8% İSTANBUL 75,6% 18,9% 5,5% İZMİR 78,2% 18,2% 3,6% ANKARA 82,3% 13,6% 4,1% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne üyeliğini destekler yönde oy kullanırdım Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne üyeliğine karşı oy kullanırdım Fikri yok / Bilmiyor 12

13 Bugün Türkiye'nin AB'ye üyeliği için bir referandum yapılacak olsa, siz hangi yönde oy kullanırdınız? Kürtçe bilen ve konuşanlar 78,2% 11,5% 10,3% Türkçe haricinde bir dil kullanmayanlar 72,6% 21,0% 6,4% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne üyeliğini destekler yönde oy kullanırdım Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne üyeliğine karşı oy kullanırdım Fikri yok / Bilmiyor 13

14 BÖLÜM 2 AVRUPALILIK KİMLİĞİ NE ÖLÇÜDE BENİMSENİYOR? Yakın geleceği düşündüğünüzde, aşağıdaki tanımlardan hangisinin sizin için daha uygun olacağını düşünürsünüz? Türkiye Cumhuriyeti'nin bir vatandaşı olarak siz kendinizi en çok hangi dünyanın bir parçası olarak görürsünüz? Türkiye Avrupa'nın bir parçası mıdır?

15 60 54,2% Yakın geleceği düşündüğünüzde, aşağıdaki tanımlardan hangisinin sizin için daha uygun olacağını düşünürsünüz? ,5% ,7% 4,1% 2,1% 4,4% 0 Türk, Türk ve Avrupalı, Avrupalı ve Türk, Avrupalı, Diğer Fikri Yok/CY 15

16 Türkiye Cumhuriyeti'nin bir vatandaşı olarak siz kendinizi en çok hangi dünyanın bir parçası olarak görürsünüz? 35 32,5% ,0% 20 17,5% 18,8% ,3% 5 0 1,9% Asya Avrupa Ortadoğu Balkanlar Akdeniz Fikri yok / Bilmiyor 16

17 Türkiye Avrupa'nın bir parçası mıdır? Tarihsel Olarak 52,1% 33,0% 14,9% Coğrafi Olarak 60,2% 25,2% 14,6% Kültürel Olarak 24,1% 63,0% 12,8% Ekonomik Olarak 24,5% 62,9% 12,6% Dinsel Olarak 6,8% 84,9% 8,3% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Avrupa'nın parçasıdır Avrupa'nın parçası değildir Fikri yok / Bilmiyor 17

18 BÖLÜM 3 AVRUPA, AVRUPALILIK VE AVRUPA BİRLİĞİ KONUSUNDAKİ TEMEL KAYGI ALANLARI NELERDİR? DIŞLANMA-OYALANMA KAYGISI TARİHSEL HAFIZADAN KAYNAKLANAN KAYGILAR - SEVRES SENDROMU BAĞIMSIZLIK VE EGEMENLİĞİN YİTİRİLMESİ KAYGISI DİNSEL KAYGILAR: AB BİR HRİSTİYAN KULÜBÜ MÜDÜR? BÖLÜNME KAYGISI AHLAKİ BOZULMA KAYGISI

19 BÖLÜM 3A DIŞLANMA-OYALANMA KAYGISI Avrupa Birliği Türkiye'ye çifte standart uyguluyor mu? Avrupa Birliği Türkiye'yi oyalıyor mu? Avrupa Birliği Türkiye'yi Avrupa ailesinin bir parçası olarak görüyor mu?

20 "Kimileri Avrupa Birliği'nin diğer aday ülkelerden istemediği şartları Türkiye'den istediğini, yani Türkiye'ye çifte standart uyguladığını öne sürmektedir." Kesinlikle katılmıyorum 9,6% Pek katılmıyorum 10,3% Biraz katılıyorum 25,4% Tamamen katılıyorum 36,4% Fikri yok / Bilmiyor 18,4%

21 Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne üyeliği konusunda okuyacağım görüşlerden hangisi sizinkine daha yakındır? Türkiye üzerine düşenleri tamamlarsa Avrupa Birliği'ne girmesi işten bile değildir 16,8% Avrupa Birliği hemen almak istese de, Türkiye AB'ye girmeye hazır değildir 23,0% Avrupa Birliği'nin Türkiye'yi kabul etme niyeti yoktur, sadece oyalamaktadır 49,7% Fikri yok / Bilmiyor 10,4%

22 "AB diğer Doğu Avrupalı aday ülkeleri aileden sayarken Türkiye yi Avrupa nın parçası olarak görmemektedir." Fikri yok / Bilmiyor, 14,9% Kesinlikle katılmıyorum, 9,3% Pek katılmıyorum, 13,2% Tamamen katılıyorum, 40,1% Biraz katılıyorum, 22,5% 22

23 BÖLÜM 3B TARİHSEL HAFIZADAN KAYNAKLANAN KAYGILAR - SEVRES SENDROMU AB nin Türkiye den talepleri kapitülasyonlara ve Sevres Antlaşması şartlarına benziyor mu? Avrupa ile olan ilişkilerimizden fayda mı yoksa zarar mı gördük?

24 Tarihsel Bölünme ve Sevr Sendromu Kaygıları Avrupa Birliği'ne üye olmak için yapılan reformlar kapitülasyonlardan farksızdır. 13,8% 13,2% 15,8% 25,1% 32,2% Avrupa Birliği'nin Türkiye'den talep ettiği reformlar geçmişte Sevr Anlaşması'nda istenenlerle benzerdir. 14,2% 12,5% 14,6% 21,4% 37,3% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Kesinlikle katılmıyorum Pek katılmıyorum Biraz katılıyorum Tamamen katılıyorum Fikri yok / Bilmiyor 24

25 Avrupa ile olan ilişkilerimiz hakkında bazıları eskiden beri faydadan çok zarar gördüğümüzü düşünürken, diğerleri de Avrupa ile ilişkilerimizin bize yarar getirdiğini düşünmektedir. Siz kendinizi bu iki görüşten hangisine daha yakın görmektesiniz? Fikri yok / Bilmiyor, 17,9% Avrupa ile ilişkilerde faydadan çok zarar gördük, 40,3% Avrupa ile ilişkilerimiz yararlı oldu., 41,8% 25

26 BÖLÜM 3C BAĞIMSIZLIK VE EGEMENLİĞİN YİTİRİLMESİ KAYGISI AB ye girmek ulusal bağımsızlığın yitirilmesine yol açar mı? AB nin bayrak ve marş gibi siyasal sembolleri kabul edilebilir mi?

27 Bağımsızlık - Egemenlik Kaygıları AB ye girmek Türkiye nin milli egemenlik esasını zedeleyecektir 23,0% 18,9% 22,5% 21,8% 13,7% Avrupa Birliği nin her istediğini yapmak bu devletin sonu olur 16,3% 19,5% 19,4% 33,7% 11,1% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Kesinlikle katılmıyorum Pek katılmıyorum Biraz katılıyorum Tamamen katılıyorum Fikri yok / Bilmiyor 27

28 Bağımsızlık - Egemenlik Kaygıları Okullarda, resmi dairelerde, milli bayramlarda Türk bayrağının yanına AB bayrağının da asılacak olması 22,4% 15,2% 14,4% 44,6% 3,3% Okullarda, resmi dairelerde, milli bayramlarda İstiklal marşının yanı sıra AB marşının da çalınması 18,3% 12,1% 14,3% 51,9% 3,3% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Kesinlikle rahatsız etmez Pek rahatsız etmez Biraz rahatsız eder Kesinlikle rahatsız eder Fikri yok / Bilmiyor 28

29 BÖLÜM 3D DİNSEL KAYGILAR AB BİR HRİSTİYAN KULÜBÜ MÜDÜR? Avrupalılar Türkiye ye karşı Haçlı Ruhu ile mi hareket etmektedirler? AB, Hristiyan Değerleri üzerine mi kurulmuştur? AB, bir Hristiyan Kulübü müdür?

30 "Avrupalıların Türkiye'ye karşı tutumlarının arkasında Haçlı Ruhu yatmaktadır." Fikri yok / Bilmiyor, 27,6% Kesinlikle katılmıyorum, 14,5% Pek katılmıyorum, 12,2% Tamamen katılıyorum, 28,6% Biraz katılıyorum, 17,1% 30

31 "Avrupa Birliği Hıristiyanlık değerleri üzerine kurulmuştur." Fikri yok / Bilmiyor, 13,7% Kesinlikle katılmıyorum, 12,4% Pek katılmıyorum, 17,8% Tamamen katılıyorum, 36,1% Biraz katılıyorum, 20,0% 31

32 Bazıları Avrupa Birliği'nin bir Hıristiyan kulübü olduğunu iddia ederken, diğerleri Avrupa Birliği'nde Türkiye gibi Müslüman ülkelere yer olduğunu düşünmektedir. Sizin görüşünüz bu iki görüşten hangisine daha yakındır? Fikri yok / Bilmiyor, 14,9% Avrupa Birliği bir Hıristiyan kulübüdür, 39,8% AB'de Türkiye gibi Müslüman ülkelere de yer vardır, 45,3% 32

33 BÖLÜM 3E BÖLÜNME KAYGISI Avrupa, bölücü hareketlere destek vermiş midir? AB nin insan hakları taleplerinin gizli amacı Türkiye yi bölmek midir? AB üyeliği Türkiye nin bölünmesine yol açacak mıdır?

34 "Avrupa Türkiye'de PKK gibi bölücü örgütlerin güçlenmesine yardım etmiştir." Fikri yok / Bilmiyor, 13,5% Kesinlikle katılmıyorum, 11,5% Pek katılmıyorum, 8,9% Biraz katılıyorum, 20,6% Tamamen katılıyorum, 45,5% 34

35 "Avrupa Birliği Türkiye'den insan hakları konularında bazı reformlar yapmasını beklemektedir. Bazı kişiler bu isteğin asıl hedefinin Türkiye'deki farklı etnik kökenli grupları, mesela Kürt'leri Türkiye'den koparmak olduğunu söylemektedirler." Fikri yok / Bilmiyor, 24,4% Kesinlikle katılmıyorum, 20,4% Tamamen katılıyorum, 17,5% Pek katılmıyorum, 19,4% Biraz katılıyorum, 18,3% 35

36 Bölünme Kaygısı AB üyeliği Türkiye de bölücü örgütlerin artmasına sebep olacaktır 20,6% 19,7% 23,6% 21,8% 14,3% AB üyeliği Türkiye nin bölünmesine sebep olacaktır 28,7% 22,1% 17,7% 18,8% 12,7% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Kesinlikle katılmıyorum Pek katılmıyorum Biraz katılıyorum Tamamen katılıyorum Fikri yok / Bilmiyor 36

37 BÖLÜM 3F AHLAKİ BOZULMA KAYGISI Avrupalılar ve Türklerin değer farklılıkları nelerdir? AB üyeliği ahlâki değerlerimizi yozlaştıracak mıdır?

38 Özellikler hangisine daha uygundur? Aile bağları sağlam 93,9% 3,2% 2,9% Büyüklerine saygılı 92,5% 4,1% 3,4% Misafirperver 92,2% 1,7% 6,1% Komşuluk ilişkileri iyi 84,4% 5,7% 9,8% Hoşgörülü 64,3% 10,4% 25,3% Temiz 57,6% 17,6% 24,8% Akılcı 42,4% 15,6% 42,0% Bireyci 39,2% 11,2% 49,6% Başkalarının haklarına saygılı 35,8% 8,6% 55,6% Irkçı 28,7% 12,6% 58,7% Pis 24,7% 14,5% 1,4% 59,4% Kurallara uyan/sistemli 23,3% 6,7% 70,0% Cinsel açıdan serbest 3,8% 3,2% 93,0% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Türkiye'ye uygundur Her ikisine de uygundur Hiçbirine uygun değildir Avrupa'ya uygundur 38

39 Avrupa ile ilişkilerimizin artması... Gençlerimizin ahlakını bozacaktır 21,2% 19,8% 22,6% 32,6% 3,8% Aile yapımızı bozacaktır 26,0% 22,8% 19,8% 27,8% 3,6% Komşuluk ilişkilerimize zarar verecektir 29,0% 26,2% 17,3% 22,7% 4,8% Dilimize zarar verecektir 26,4% 20,3% 22,2% 27,1% 4,1% Dini değerlerimizi zedeleyecektir 24,0% 18,6% 22,4% 31,4% 3,5% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Kesinlikle katılmıyorum Pek katılmıyorum Biraz katılıyorum Tamamen katılıyorum Fikri yok / Bilmiyor 39

40 BÖLÜM 4 AVRUPA-ŞÜPHECİLERİN PROFİLİ 3 Kasım 2002 seçimlerindeki siyasi parti tercihlerine göre Avrupa- Şüphecilerin dağılımı Coğrafi bölgelere göre Avrupa-Şüphecilerin dağılımı Avrupalılık kimliğini tercih etme eğilimine göre Avrupa-Şüphecilerin dağılımı AB yi bir Hristiyan Kulübü olarak görme eğilimine göre Avrupa- Şüphecilerin dağılımı AB ye üyelik referandumunda oy verme eğilimine göre Avrupa- Şüphecilerin dağılımı

41 2002'deki Siyasi Parti Tercihlerine Göre Avrupa-Şüphecileri Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) 41,7% 58,2% Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) 20,8% 79,2% Doğru Yol Partisi (DYP) 35,5% 64,5% Genç Parti (GP) 40,5% 59,5% Halkın Demokrasi Partisi (HADEP/DEHAP) Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) 18,6% 52,1% 81,4% 47,9% Saadet Partisi (SP) 57,9% 42,1% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Avrupa-Şüphecileri Avrupa-Taraftarları 41

42 Coğrafi Bölgelere Göre Avrupa-Şüphecileri AKDENİZ EGE İÇ ANADOLU KARADENİZ DOĞU ANADOLU 42,1% 42,0% 43,0% 42,0% 38,8% 57,9% 58,0% 57,0% 58,0% 61,2% G.DOĞU ANADOLU MARMARA İSTANBUL İZMİR ANKARA 27,7% 30,4% 37,6% 32,3% 27,5% 72,3% 69,6% 62,4% 67,7% 72,5% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Avrupa-Şüphecileri Avrupa-Taraftarları 42

43 Yakın geleceği düşündüğünüzde, aşağıdaki tanımlardan hangisinin sizin için daha uygun olacağını düşünürsünüz? ,5% ,0% 54,2% 38,9% 30,5% 20 16,3% ,0% 7,4% 4,7% 5,7% 4,1% 4,4% 2,5% 1,4% 2,8% 1,0% 2,1% 2,6% Türk, Türk ve Avrupalı, Avrupalı ve Türk, Avrupalı, Diğer Fikri Yok/CY Avrupa-Şüphecileri Avrupa-Taraftarları Toplam Kitle 43

44 Bazıları Avrupa Birliği'nin bir Hıristiyan kulübü olduğunu iddia ederken, diğerleri Avrupa Birliği'nde Türkiye gibi Müslüman ülkelere yer olduğunu düşünmektedir... Avrupa Birliği bir Hıristiyan kulübüdür 34,2% 39,8% 49,2% AB'de Türkiye gibi Müslüman ülkelere de yer vardır 27,8% 45,3% 55,6% 22,9% Fikri yok / Bilmiyor 10,2% 14,9% Avrupa Şüphecileri Avrupa Taraftarları Toplam Kitle 44

45 Bugün Türkiye'nin AB'ye üyeliği için bir referandum yapılacak olsa, siz hangi yönde oy kullanırdınız? Avrupa-Taraftarları 100,0% Avrupa-Şüphecileri 31,2% 46,4% 22,4% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne üyeliğini destekler yönde oy kullanırdım Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne üyeliğine karşı oy kullanırdım Fikri yok / Bilmiyor 45