Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science

Transkript

1 ISSN: Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science Yıl: 5, Sayı: 26, Ağustos 2018, s Dr. Kemal ÖZCAN Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun Meslek Yüksekokulu, kozcan@omu.edu.tr Mustafa ÖCAL Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun Meslek Yüksekokulu, mustafa.ocal@omu.edu.tr MESLEK YÜKSEKOKULU ÖĞRENCİLERİNİN SOSYAL MEDYA KUL- LANIM ALIŞKANLIKLARI İLE KENDİNE SAYGI DÜZEYLERİ ARA- SINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ: SAMSUN MESLEK YÜKSEKO- KULU ÖRNEĞİ 1 Özet Bu araştırmanın amacı Meslek Yüksekokullarında eğitim-öğretim görmekte olan öğrencilerinin kendine saygı düzeyleri ile sosyal medya kullanım alışkanlıkları arasındaki ilişkileri belirlemektir. Araştırmaya Samsun İli Merkez İlçede bulunan Meslek Yüksekokulu nda öğretim yılında çeşitli da öğrenim gören ve seçkisiz olarak örneklenen 269 ön lisans üniversite öğrencisi katılmıştır. Araştırmada Kendine Saygı Ölçeği (KSÖ) (Bogenç, 2005) ile Ergenlerde Sosyal Medya Kullanım Alışkanlıkları Anketi kullanılmıştır. Sonuçlar, araştırmada elde edilen bulgular ışığında tartışılmış ve araştırmada belirlenen değişkenlerin aralarında ilişki düzeyi ve anlamlılığı istatistiksel olarak incelenmiştir. Araştırmadan elde edilen bulgular yükseköğretimde psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinde bireylerin kendine saygılarını artırmada okul psikolojik danışmanlığı hizmetinin önemini vurgulamaktadır. 1 Bu çalışma IV. Uluslararası Sosyal Beşeri ve İdari Bilimler Sempozyumu nda (Alanya, 3-5 Mayıs 2018) sözlü bildiri olarak sunulmuş ancak tam metin bildiri olarak yayınlanmamıştır.

2 Anahtar Sözcükler: Kendine Saygı, Meslek Yüksekokulu, Ön lisans, Sosyal Medya Kullanım Alışkanlıkları THE INVESTIGATION OF THE RELATIONSHIP BETWEEN SOCIAL MEDIA USE HABITS AND SELF-RESPECTING LEVELS OF VOCATIO- NAL SCHOOL STUDENTS: SAMSUN VOCATIONAL SCHOOL SAMPLE Abstract The aim of this research is to determine the relationship between self-esteem levels of students who are studying in Vocational Schools and social media usage habits. 269??associate undergraduate students participated in the research in the Vocational School of Higher Education in Samsun Province in academic years. The self-esteem scale (KSÖ) (Bogenç, 2005) and the Social Media Habits Questionnaire were used in the study. The results were discussed in the findings of the research, and the level of relationship and the significance of the variables determined in the study were examined statistically. Findings from the research emphasize the importance of school psychological counseling in increasing self-esteem of individuals in psychological counseling and guidance services in higher education. 109 Keywords: Self-Esteem, Vocational School, Associate Degree, Social Media Habits GİRİŞ İnternetin hayatımıza girmesinin üzerinden çok değil 26 yıl oldu (Altun, 2003), ama şu an ergenlik dönemindeki bireyler internetin olmadığı bir dönemi hatırlamıyorlar. İnterneti arama, haberleşme, alışveriş, oyun gibi onlarca amaçla kullanırken cep telefonlarının da bu sisteme katılmasıyla sosyalleşmek içinde kullanmaya başladık. Bu sosyalleşme öyle bir noktaya geldi ki artık bireylerin sanal ortamdaki arkadaşlarının sayısı gerçek ortamdaki arkadaşlarının sayısının çok üzerinde olmaya başlamıştır. Günümüzde insanların pek çoğu günlük yaşamlarının önemli bir zaman dilimini sanal alemde yer alan sosyal medya sitelerinde harcamaktadırlar. Sosyal medyayı, özellikle, genç olarak nitelendirilen, üniversite öğrencileri yaygın olarak kullanmaktadır (Öztürk, 2018) Sosyal medya; internet aracılığı ile kullanılan insanların sanal bir kimlik oluşturmak suretiyle iletişime geçmek istedikleri insanlardan oluşan kişi listesi oluşturarak, çeşitli konularda çeşitli materyaller sergilemek ve paylaşmak suretiyle faaliyetlerde bulundukları; diğer kullanıcıların kimliklerini, paylaşımlarını ve ilişkilerini görebildikleri sanal ortamlardır (Ellison, N; Boyd, 2008). 21. yüzyılda teknoloji alanında gelişimeler ve değişmeler gözlenirken eş zamanlı olarak iletişim alanında da önemli gelişmeler kaydedilmiştir. Bunun sonucunda insanların; iletişim kurmak, haber almak, bilgilenmek ve eğlenmek amacıyla kullandığı kitle iletişim araçları da değişmiştir.

3 Bu ise gazete, radyo ve televizyon gibi geleneksel kitle iletişim araçlarının kullanımını çok düşük seviyelere çekmiş hatta yer yer ortadan kaldırmıştır. Yeni iletişim teknolojilerinin gelişimi tek yoldan geleneksel kitle iletişim araçlarına ulaşımı da sağlamıştır (Üksel, 2015). İnternete paralel olarak gelişim gösteren bilgi teknolojisi, insan yaşamını etkilediği gibi iletişim biçimini de etkilemiştir. Bu değişimin içerisinde önem arz eden kavramlardan biri de sosyal medya kavramı olmuştur. İnsanlar sosyal medya yoluyla diğer insanlarla görüşme, sohbet etme, bilgi ve belgeden görüntüye kadar çok çeşitli paylaşımlarda bulunmak suretiyle sanal ortamda bir sosyal çevre oluşturmaktadır. Bunun yanında sosyal medya kullanıcıları internet yoluyla alış veriş yapabilmekte ve bu faaliyet sonucundaki duygularını da paylaşabilmektedirler (Yıldız & Demir, 2016). Sosyal medya ile insanlar; dünyanın herhangi bir yerinde herhangi bir olayla ilgili görüşünü istediği gibi paylaşabilmekte, diğer insanları etkileyebilmekte ve onlardan da etkilenebilmektedir. İnternet tabanlı etkileşimin bir sonucu olan sosyal ağlar bireylere, içeriğini kendisi yaratabilme özgürlüğünü sağlamaktadır (Onat & Alikılıç Aşman, 2011). Sosyal medya bugün en önde gelen iletişim araçlarından biri haline gelmiştir. İnsanların günlük hayatlarının büyük bir kısmını internet kullanımı oluşturmaktadır. Gelişmeler göstermektedir ki çok uzak olmayan bir gelecekte internet kullanımı çoğunlukla sosyal medya ile sağlanacaktır. Sosyal medya uygulamaları yalnızca iletişim değil birçok konuda insanların ihtiyaçlarına cevap verme yolunda ilerlemektedir. Bu şekilde aradığı birçok şeyi bulan insanlar başka araçlara ihtiyaç duymayacaktır (Tektaş, 2014). 110 Dünyada olduğu gibi ülkemizde de öğrencilerin internet kullanımına bakıldığında etkinlikler üç gurupta toplanabilir. Bilimsel yani öğrenme amaçlı etkinlikleri, eğlence amaçlı(film, oyun gibi) etkinlikler, iletişim amaçlı etkinlikler (Yılmaz, 2012). EVREN VE ÖRNEKLEM Araştırmanın evrenini Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun Meslek Yüksekokulu nda Eğitim-Öğretim yılında öğrenim gören öğrenciler oluşturmuştur. Çalışmadaki örneklemi normal örgün eğitim gören gönüllü olarak çalışmaya katılan tesadüfi olarak seçilen 300 öğrenciye form uygulanmış, eksik ve hatalı form dolduranlar değerlendirme dışı bırakıldığında 269 form değerlendirmeye alınmıştır. Katılımcıların 132 (%49.1) erkek, 137 kız (%50.9) öğrenciden oluşmaktadır. Öğrencilerin yaş ortalaması tir. Öğrencilerin programlara göre dağılımı Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1: Öğrencilerin a Göre Dağılımı N % Basım Yayım Programı 35 13,0 Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Programı 18 6,7 Mimari Dekoratif Sanatlar Programı 17 6,3

4 Halkla İlişkiler Programı 29 10,8 Tarım Makinaları Programı 17 6,3 Turizm ve Otel İşletmeciliği Programı 44 16,4 Grafik Programı 46 17,1 Peyzaj ve Süs Bitkileri Programı 15 5,6 Bilgisayar Programcılığı Programı 31 11,5 Çocuk Gelişimi Programı 17 6,3 TOPLAM ,0 Araştırmamız, örneklem grubumuzdaki öğrencilerin kendilerine yöneltilen anket maddelerine kendi özgür iradeleriyle ve objektif olarak yanıt verdiklerini varsaymaktadır. Model YÖNTEM Araştırmada kullanılan modeller; ilişkisel tarama modeli ve genel tarama modelidir (Karasar, 2005). İlişkisel tarama modelini kullanarak öğrencilerin kendine saygı düzeylerinin çeşitli değişkenlerle ilişkisinin belirlenmesine çalışılmış, genel tarama modeli ile de öğrencilerinin sosyal medya kullanım alışkanlıkları hakkında bir yargıya varmak için rastgele alınan örneklem üzerinden yapılan tarama modeli uygulanmıştır. 111 Verilerin Toplanması Veri toplama aracı olarak öğrencilere Sosyal Medya Kullanım Alışkanlıklarına yönelik soruların yer aldığı Sosyal Medya Kullanım Alışkanlıkları Anketi ile (Bogenç, 2005) tarafından geliştirilen Kendine Saygı Ölçeği uygulanmıştı. Kendine Saygı Ölçeği, Atlas Bogenç (1994) tarafından geliştirilmiştir. Kişinin kendine olan saygı düzeyi hakkında bilgi edinmek amacıyla hazırlanmıştır. KSÖ Likert tipi, 5dereceli olarak hazırlanmış olup, 20 maddeden oluşmaktadır. Maddelerden 15 i olumlu, 5 i olumsuz olarak düzenlenmiştir. (olumsuz maddeler: 3, 4, 6, 7 ve 12) Maddelere verilen tepkiler Her zaman, Sık sık, Arasıra, Nadiren ve Hiçbir zaman şeklinde derecelendirilmiştir. Olumlu maddelerde Her zaman yanıtı 5, Hiçbir zaman yanıtı 1 puan alırken, olumsuz maddelerden Her zaman yanıtı 1, Hiçbir zaman yanıtı ise 5 puan almaktadır. Ölçekten alınacak en düşük puan 20, en yüksek puan ise 100 dür. KSÖ nin içtutarlılığı Cronbach Alpha katsayısı.81 olarak belirlenmiştir. KSÖ nin kararlı bir ölçme yapıp yapmadığı Testin Tekrarı Yöntemi ile belirlenmiştir. Bunun için 70 kişilik bir öğrenci grubuna test 15 gün ara ile iki kez uygulanmıştır. Bu iki uygulama arasındaki r=.84 bulunmuştur (Bogenç, 2005). Verilerin analizinde anlamlılık düzeyi. 05 olarak alınmıştır. BULGULAR Bu araştırmada, Öğrencilerin Kendine Saygı ortalaması yüksek (X=80.31, SS=9.76) olarak bulunmuştur. Cinsiyetlere göre puan ortalamaları ise erkek (x=80.47,ss=10.17),

5 kız(x=80.16,ss=9.38) şeklinde bulunmuştur. Aşağıda programlara göre kendine saygı puan ortalamaları tablo halinde verilmiştir (Tablo 2). Tablo 2: Öğrencilerin a Göre Kendine Saygı Puan Ortalamaları N Puan Ortalamaları SS Basım Yayım Programı Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Programı Mimari Dekoratif Sanatlar Programı Halkla İlişkiler Programı Tarım Makinaları Programı Turizm ve Otel İşletmeciliği Programı Grafik Programı Peyzaj ve Süs Bitkileri Programı Bilgisayar Programcılığı Programı Çocuk Gelişimi Programı Genel Tablo 2 de görüldüğü gibi programlar arasında Kendine saygı düzeyleri konusunda belirgin farklar bulunmamaktadır. Kendine saygı ortalama puanlarının normal dağılıp dağılmadığını tespit etmek üzere yapılan Kolmogorov-Smirnova ve Shapiro-Wilk testleri sonucunda puanların normal dağılmadığı tespit edilmiştir. Bu sebeple non parametrik testlerin kullanılmasına karar verilmiştir. 112 Cinsiyet ile Kendine saygı arasında ilişkinin incelenmesi için yapılan Spearman korelasyon analizinde istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (rho=-.022,p>.05). Yaş ile Kendine saygı arasında ilişkinin incelenmesi için yapılan Spearman korelasyon analizinde istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (rho=.004,p>.05). Tablo 3: Öğrencilerin a Göre İnternetten Geçirdikleri Zamanlar <1 saat 1-3 saat 4-6 saat >6 saat % % % % Basım Yayım Programı Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Programı Mimari Dekoratif Sanatlar Programı Halkla İlişkiler Programı Tarım Makinaları Programı Turizm ve Otel İşletmeciliği Programı Grafik Programı

6 Peyzaj ve Süs Bitkileri Programı Bilgisayar Programcılığı Programı Çocuk Gelişimi Programı Genel Tablo 3 de görüldüğü gibi öğrencilerin büyük bir çoğunluğu 4-6 saat internette zaman geçirdiklerini beyan etmektedirler. 6 saat ve üstü diyenlerin oranı da çok yüksek belirlenmiştir. İnternet bağımlılığının tek kriterinin zaman olmadığı ama sürenin çok olmasının bağımlılık konusunda ciddi riskler oluşturduğu söylenebilir. Tablo 4: İnterneti hangi amaçlarla kullanıyorsunuz? (Birden fazla seçenek seçilebilmektedir.) İnterneti Kullanım Amacı N % Sosyal Medya ,2% E-Posta almak-göndermek ,3% Gazete Okumak 56 20,8% TV İzlemek ,0% Müzik Dinlemek ,9% Alışveriş ,5% Oyun ,6% Program İndirmek ,4% Bankacılık İşlemleri ,2% Diğer ,2% Tablo 4 de görüldüğü gibi internette geçirilen zamanın en çoğu Sosyal Medya (%86), Müzik dinlemek (%79.9) ve Oyun (%76.6) ile geçirilmektedir. 113 Tablo 5: Sosyal Medyayı hangi sıklıkla kullanıyorsunuz? Günde 1 Günde Haftada 1 den Haftada Ayda 1 den fazla 1 fazla 1 den fazla % % % % Basım Yayım Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Mimari Dekoratif Sanatlar Halkla İlişkiler Tarım Makinaları Turizm ve Otel İşletmeciliği Grafik Tasarım Peyzaj ve Süs Bitkileri Bilgisayar Programcılığı Çocuk Gelişimi Genel

7 Tablo 5 de görüldüğü üzere öğrencilerin sosyal medyaya gün içerisinde defalarca girmek suretiyle yoğun kullandıkları belirtilmektedir. Tablo 6: Ne kadar zamandır sosyal medyayı kullanıyorsunuz? 1 yıldan az 1-2 yıl 3-4 yıl 4 yıldan fazla % % % % Basım Yayım Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Mimari Dekoratif Sanatlar Halkla İlişkiler Tarım Makinaları Turizm ve Otel İşletmeciliği Grafik Tasarım Peyzaj ve Süs Bitkileri Bilgisayar Programcılığı Çocuk Gelişimi Genel Tablo 6 da görüldüğü üzere sosyal medyanın yoğun kullanımının yeni bir olgu olmadığı, %90 seviyesinde 3-4 yıldan daha fazladır kullanıldığının belirtilmesi bize öğrencilerin lise veya öncesinde sosyal medyayı kullanmaya başladıkları söylenebilir. 114 Tablo 7: Sosyal medya sitelerine en çok hangi teknolojik araçla girersiniz? Bilgisayar Tablet Cep Telefonu Akıllı TV % % % % Basım Yayım Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Mimari Dekoratif Sanatlar Halkla İlişkiler Tarım Makinaları Turizm ve Otel İşletmeciliği Grafik Tasarım Peyzaj ve Süs Bitkileri Bilgisayar Programcılığı Çocuk Gelişimi Genel

8 Tablo 8: En çok kullandığınız sosyal medya programı hangisidir? Cinsiyet Instagram YouTube Facebook Twitter Diğer Toplam % % % % % Kız Erkek Genel TARTIŞMA ve SONUÇ Sosyal medya kullanım alışkanlıkları üzerine elde edilen bulgularda öğrencilerin kullanım ortalamasının (x=80.31, ss=9.76) çok yakın olduğu ve tüm programlardaki öğrencilerin yoğun olarak sosyal medya kullandıkları görülmüştür. Bu sonuç benzer çalışmalarca da desteklenmektedir (Öztürk, 2018; Tektaş, 2014; Üksel, 2015; Yıldız & Demir, 2016). Öğrencilerin sosyal medyayı büyük oranda günde 1 defadan fazla ve 4 yıldan uzun süredir kullandıkları görülmektedir. Bu durum öğrencilerin en geç ortaokul düzeyinde sosyal medya kullanmaya başladıklarını göstermektedir. Sosyal medyada resim ve video paylaşımı site ve uygulamalarının yaygın olması sosyal medya kullanım amacının da sohbetten daha ziyade görsel paylaşımına yöneldiği yönündedir. 115 Sosyal medya paylaşımlarının bireyin kendine saygı düzeyleriyle arasındaki ilişki incelendiğinde cinsiyet yönünden bir fark bulunmamıştır (rho=-.022,p>.05). Literatür incelendiğinde kadınların sosyal medyayı daha çok resim ve video paylaşımı için kullandıkları görülürken erkeklerin ise daha çok eğlence amacıyla kullandıkları tespit edilmiştir(yıldız & Demir, 2016). Kendine saygı düzeyleri açısından ise fark olduğunu destekleyici bir bilgiye rastlanmamıştır. Yaş ile Kendine saygı arasında ilişkinin incelenmesi anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (rho=.004,p>.05). Yaş aralığının iki yıllık eğitim veren ön lisans programlarında çok yakın olması ilişkinin istatistiksel olarak anlamlı çıkmamasına sebep olabilmektedir. KAYNAKLAR Altun, A. (2003). Türkiye de Internet. Tarihinde 30 Nisan 2018, adresinden erişildi Bogenç, A. (2005). Kendine Saygı Ölçeği. Içinde Y. Kuzgun & F. Bacanlı (Ed.), PDR de Kullanılan Ölçekler. Nobel Yayın Dağıtım. Ellison, N; Boyd, D. (2008). Social Network Sites: Definition, History, and Scholarship. Journal of Computer-Mediated Communication, [S.I.](n.13), pp Karasar, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi (15. baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.

9 Onat, F., & Alikılıç Aşman, Ö. (2011). Sosyal Sı telerı nı n Reklam Ve Halkİlı şkı ler Ortamlari OlaraDeğerlendı rmesı. Yaşar Üniversitesi Dergisi, 3(37), Öztürk, S. (2018). Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin İnternet Ve Sosyal Medya Kullanım Alışkanlıkları: Devrekani Meslek Yüksekokulu Örneği. Socıal Scıences Studıes Journal, 4(14), Tektaş, N. (2014). ÜNİVERSİÖğrencı lerı nı n Sosyal Ağlari KullanimlarinaYönelı kbı r Araştirma. Journal Of History School, 7(XVII), Üksel, S. (2015). Kullanimlar Ve Doyumlar KuramiÇerçevesı nde Sosyal Medya Kullanimi:SakarÜnı versı tesiöğrencı lerı Üzerı nebı r Araştirma, Yıldız, A., & Demir, F. M. (2016). Üniversite Öğrencilerinin İnternet ve Sosyal Medya Kullanım Amaçlarının Örneği, 17(3), Yılmaz, M. B. (2012). Profiles of University Students According to Internet Usage with the Aim of Entertainment and Communication and their Affinity to Internet. International Online Journal of Educational Sciences, 4(1),