Çocuklarda gece idrar kaç rma s kl ve iliflkili etkenler: Ankete dayal kesitsel bir çal flma

Transkript

1 Research Article Türk Aile Hek Derg 2011;15(2):48-52 doi: /tahd Çocuklarda gece idrar kaç rma s kl ve iliflkili etkenler: Ankete dayal kesitsel bir çal flma Enurezis prevalence in children and associated factors: a survey based cross-sectional study Sebahat Gücük 1, Tamer Edirne 2, Seçil Günher Ar ca 1, Yeflim Edirne 3, Vefik Ar ca 4, Servet Alkan 5 Özet Summary Amaç: Bu çal flmada birinci basamakta enürezis noktürna (EN) s kl n n belirlenmesi ve iliflkili etkenlerin saptanmas amaçlanm flt r. Yöntem: Bu kesitsel çal flmaya Van Ana Çocuk Sa l ve Aile Planlamas Merkezine Eylül 2009-fiubat 2010 tarihleri aras nda baflvuran 6-16 yafl aras 260 çocuk ve ana-baba randomize olarak dahil edildi. DSM-IV tan ölçütlerini ve demografik verileri içeren bir soru formu kullan ld. Bulgular: Enürezis noktürna s kl k zlarda %29,8, erkeklerde %23,5 (toplamda%26,5) idi. K zlar ve erkekler aras nda EN s kl aç s ndan anlaml fark bulunamad. Çocuklar n e itim durumu, annenin okuryazarl, anne baba akrabal ve gelir düzeyi de anlaml fark oluflturmad. EN li çocuklar n olmayanlara göre anlaml olarak daha fazla (p=0.006) fiziksel fliddete maruz kald klar ve akrabalar nda daha fazla (p<0.001) yata n slatma öyküsü oldu u gözlendi. EN li çocuklar anlaml olarak daha az oranda (p=0.03) kendilerine ait bir odaya sahiplerdi ve ço unun (p=0.001) evinde tuvalet d flarda idi. EN li çocuklar n %30.4 ü bu flikayetle bir sa l k kurulufluna hiç baflvuram flt. Sonuç: Bölgedeki EN s kl her iki cinste de yüksektir. Aileler EN konusunda yeterince hassas davranmamakta ve birçok enüretik çocuk tedavi görmemektedir. Anahtar sözcükler: drar kaç rma, enürezis, aile içi fliddet. Objective: The aim of this study was to determine the prevalence of enuresis nocturna and associated factors in a primary care setting. Methods: A cross-sectional study was conducted from September 2009 to February 2010 including 260 children aged 6-16 years and their parents selected randomly from the patient list of the Family Planning Center in Van. A questionnaire using the DSM-IV criteria for diagnosis and questions inquiring demographic data was used. Results: The prevalence of enuresis nocturna was 29.8% in girls and 23.5% in boys (26.5% in total). We found no statistical difference between girls and boys. Educational status of the children and their mothers, kinship between the parents and income level were not associated with enuresis nocturna. More children (p=0.06) with enuresis were subject to physical violence than healthy children and had more relatives (p<0.001) with bed wetting history. Higher percentages were reported for children with enuresis to have no private room (p=0.03) and to have a toilet outside the house (p=0.001) compared with healthy children and 30.4% of the children were not offered any health care for enuresis. Conclusions: The prevalence of EN is high for both female and male children in the region. Families do not pay sufficient attention to enuresis and many enuretic children do not receive professional treatment. Key words: Bedwetting, enuresis, domestic violence. G ece uykuda tekrarlayan idrar kaç rma; enürezis noktürna (EN) ve gündüz idrar kaç rma befl yafl ve üzerindeki çocuklarda görülür. Erkeklerde k z çocuklar na göre 1.5 kat daha yayg nd r, s kl kla aile öyküsü efllik eder. [1-4] EN da biyolojik, fizyolojik ve psikososyal faktörler rol oynar. [5] Befl ile alt yafllar nda %15-30 olan enürezis s kl yafl ilerledikçe azal r. [6] Santral sinir sisteminin olgunlaflmas nda gecikme, mesane kapasitesi azl, üriner sistem malformasyonlar, gece sal nan antidiüretik hormon yetersizli i ve psikojenik faktörler enüreziste etkili bulunmufltur. [7-10] Tüm dünyada 50 milyonun üzerinde enürezisli çocuk oldu u tahmin edilmektedir. Ülkemizde enürezis s kl %10.5 ile %27.5 aras ndad r. [11-20] 48 1) Aile Hekimli i Uzman, Van AÇSAP Bafltabipli i, Van 2) Pamukkale Üniversitesi T p Fakültesi, Aile Hekimli i AD, Yard. Doç. Dr., Denizli 3) Yüzüncü Y l Üniversitesi, Çocuk Cerrahisi AD, Yard. Doç. Dr., Van 4) Mustafa Kemal Üniversitesi T p Fakültesi, Çocuk Sa l ve Hastal klar AD, Yard. Doç. Dr., Hatay 5) And r n Devlet Hastanesi, Aile Hekimli i Uzman, Kahramanmarafl 2011 Yay n haklar Türkiye Aile Hekimli i Uzmanl k Derne i (TAHUD)'a aittir. Her hakk sakl d r. Deomed Yay nc l k taraf ndan yay mlanmaktad r. Copyright 2011 Turkish Society of Family Practice. All rights reserved. Published by Deomed Publishing, Istanbul.

2 Yaz nda EN ve iliflkili etkenler ile ilgili birçok çal flma bulunmaktad r. EN n n psikososyal stres alt nda, uygun olmayan sosyal flartlarda yaflayan çocuklarda daha s k görüldü ü bildirilmifltir. Düflük sosyo-ekonomik düzey, e itim koflullar n n yetersizli i, ana-baban n e itim düzeyinin düflüklü ü, sosyal hizmet kurumlar nda yaflaman n enürezis riskini art rd ileri sürülmüfltür. [4,5,9,15,16,18,21-28] Bu çal flma birinci basamakta EN s kl n belirlenmeyi ve iliflkili etkenleri saptamay amaçlamaktad r. Gereç ve Yöntem Kesitsel tipteki bu çal flma için Van Ana Çocuk Sa l - ve Aile Planlamas Merkezine (AÇSAP) Eylül fiubat 2010 tarihleri aras nda baflvuran (befl yafl n bitirmifl) 6-16 yafl aras çocuklar ve ana-babalar randomize olarak ça r ld. Bu amaçla bir randomizasyon tablosu kullan larak hasta kay t defterinden uygun rakamlar önceden iflaretlenerek adaylar belirlendi. Yaz nda bildirilen en düflük ve en yüksek EN prevalans aras ndaki fark olan %17 kullan larak %5 sapma, %95 güven aral ile örneklem büyüklü ünün 215 olmas gerekti i hesapland. Ça r lan 290 çocuk/anne den 260 (%89.6 cevap oran ) çal flmaya kat lmay kabul etti. Tüm ana-babalardan sözel onay al nd ve soru formu yüz yüze uyguland. Sorular DSM-IV tan ölçütlerine göre haz rland : Befl yafl n üzerinde, ard fl k üç ay boyunca haftada en az iki kez idrar kaç rma veya belirgin idrar s k nt s EN olarak kabul edildi. [24] drar s k nt s n n tan s nda sosyal, akademik veya di er önemli ifllevlerde belirgin klinik s k nt veya azalma esas al nd. Soru formlar AÇSAP aile hekimli i uzmanlar nca hastalar n cevaplar na göre dolduruldu. Soru formunun doldurulmas yaklafl k 20 dakika sürdü. Çocuklar n yafla göre vücut a rl (kilogram) ve boyu (cm) de erlendirildi. Annenin e itim durumu okuryazar veya de il, çocuklar n e itim durumu yafl na göre uygun ya da uygun de il fleklinde belirlendi. Tuvaletin evin içinde olup olmad, anne-baba akrabal, gelir düzeyi, evde yaflayan kifli say s ve çocu un ayr odas olup olmad araflt r ld. Gelir düzeyi için 2009 y l asgari ücret esas al nd. Buna ek olarak, ailede akrabalarda enürezis öyküsü, aile içi fiziksel fliddet EN için tedavi aray fl ve sonuçlar da soruldu. Çocuklar muayene edildi, s rtta, belde k llanma art fl ve spina bifida arand. Pozitif bulgular olanlar Yüzüncü Y l Üniversitesi T p Fakültesi Çocuk Cerrahisi Anabilim Dal na yönlendirildi. Baban n anneyi dövmesi aile içi fliddet ve anne ve/veya baban n çocu u dövmesi çocu a karfl fliddet olarak kaydedildi. Tedavi aray fl n ve sonucunu sorgulamak amac yla iki soru yöneltildi. Primer-sekonder enürezis ay r m yap lmad ve hastal k fliddeti araflt r lmad. Veri analizinde SPSS 16.0 istatistik program nda ki kare ve t testi, çok de iflkenli analizde lojistik regresyon analizi ile %95 güven aral nda (GA) olas l klar oran (odds ratio) hesapland. Bulgular Ankete kat lan 260 çocu un yafl ortalamas 8.9±2.6 y l, a rl k ortalamas 27.6 kilogram (Türk erkek ve k z çocuklar persentil e risine göre %25-50 aral nda), boy ortalamas 126 cm (Türk erkek ve k z çocuklar persentil e risine göre %10-25 aral nda) idi. Toplam 124 (%47.7) k z ve 136 (%52.3) erkek çocuk incelendi. EN s kl k zlarda %29.8, erkeklerde %23.5 (toplamda %26.5) idi. Evde yaflayan ortalama kifli say s alt n n üzerindeydi. Çocuklar n sadece %16.9 unun ayr bir odas vard, hanelerin %78.8 inde tuvalet evin içindeydi. Yafl - na uygun e itim alan çocuklar n oran %90.0 d. Aile içi ve çocu a yönelik fliddet yaflayanlar n oran yüksekti; (s - ras yla %63.8 ve %78.1). Kat l mc lar n özellikleri Tablo 1 de görülmektedir. K z ve erkek çocuklar aras nda EN s kl aç s ndan anlaml fark yoktu. Çocuklar n e itim durumu, annenin okur-yazarl, anne-baba akrabal, gelir düzeyi aç s ndan EN bulunan ve bulunmayan çocuklar aras nda anlaml fark saptanamad. Ancak, EN flikayeti olanlar n olmayanlara göre anlaml olarak daha fazla (p=0.006) fliddete maruz kald klar ve akrabalar n n daha fazla (p<0.001) EN tan s ald gözlendi. EN l çocuklar n anlaml olarak daha az n n; (p=0.03) kendilerine ait bir odas vard. EN l çocuklar n daha büyük bölümü; (p=0.001) tuvaletin ev d fl nda oldu u bir hanede yafl yordu (Tablo 2). Enüretik çocuklar n %69.6 s (48) tedavi için bir sa l k kurulufluna götürülmüfl, %30.4 ü (21) götürülmemiflti. Tedavi edilenlerin %52.1 inde (25) tedavi sürüyordu, %25.0 nda (12) ise ifle yaramad düflünülerek kesilmiflti. %22.9 u (11) tedaviden fayda görmüfltü. Tart flma Çal flmam zda elde etti imiz EN s kl, kullan lan tan ölçe ine göre ulusal ve uluslar aras oranlardan yüksektir. Ülkemizde bildirilen enürezis s kl klar aras nda büyük farklar (%10.5 ile %27.5 aras nda) bulunmaktad r. [11-20] Kullan lan ölçüt, incelenen popülasyon, etnik ve Türkiye Aile Hekimli i Dergisi Turkish Journal of Family Practice Cilt 15 Say

3 kültürel özelliklerin ve zaman aral klar n n farkl l ; (nokta prevalans-12-ayl k prevalans) s kl k aral n n bu kadar genifl olmas na yol açm fl olabilir. Uluslar aras Hastal klar ve liflkili Sa l k Sorunlar -10. Bask (ICD- 10) ve DSM-III rehberlerine göre enürezis tan s, 5-6 yaflta son üç ayda en az iki kez, 7 yafl üstündeki çocuklarda ayda en az bir kez idrar kaç rma ile konur. DSM-IV e göre 5 yafl ndan sonra yafla bakmaks z n son üç ayda haftada en az 2 kere idrar kaç rma flart koflulmaktad r. ICD- 10 ve DSM-III tan ölçütleri kullan lan çal flmalarda saptanan prevalans DSM-IV e göre daha yüksektir. [25,26] Çal flmam zda k z ve erkek çocuklar aras nda s kl k aç s ndan fark saptanamad. Enürezis s kl dünya genelinde erkeklerde k zlardan anlaml derecede s k olmakla beraber, [2,29,30] dünyada ve ülkemizde anlaml fark saptanamayan çal flmalar da vard r. [13,22,31,32] Düflük sosyo-ekonomik düzey ve EN s kl aras nda iliflki saptayan çal flmalar [17,18,23,27] oldu u gibi, gelir düzeyi ile anlaml bir iliflki saptanamayan çal flmalar da [11,20, 28] bulunmaktad r. Çal flmam zda ailenin gelir düzeyi ile EN s kl aras nda anlaml bir iliflki bulamad k. Bunun nedeni, örneklem grubumuzun ço unlu unun asgari ücretin alt nda, düzensiz bir gelire sahip olmas olabilir. Popülas- Tablo 1. Kat l mc lar n cinsiyete göre sosyo-demografik özellikleri ile gece ve gündüz idrar kaç rma s kl, Van K z Erkek Toplam Yafl ortalamas, y l (SD) 8.8± ± ±2.6 Ortalama vücut a rl, kg (SD) 27.0± ± ±1.0 Ortalama boy, cm (SD) 125.3± ± ±14.7 Ortalama kardefl say s Ortalama anne yafl Evde ortalama kifli say s ±2.9 Yafl na uygun e itim al yor 111 (89.5) 123 (90.4) 234 (90.0) Tuvalet ev içinde 98 (79.0) 107 (78.7) 205 (78.8) Evde ayr odas var 24 (19.4) 20 (14.7) 44 (16.9) Anne okur yazar 77 (62.1) 75 (55.1) 152 (58.5) Anne-baba akraba 38 (30.6) 33 (24.3) 71 (27.3) Aile ayl k geliri > asgari ücret* 38 (30.6) 39 (28.7) 77 (29.6) Aile içi fliddet yok 44 (35.5) 50 (36.8) 94 (36.2) Çocu a karfl fliddet yok 31 (25.0) 26 (19.1) 57 (21.9) Enürezis noktürna var 37 (29.8) 32 (23.5) 69 (26.5) Akrabalarda enürezis noktürna öyküsü var 52 (41.9) 35 (25.9) 87 (33.5) Gündüz idrar kaç rma var 6 (4.8) 7 (5.1) 13 (5.0) SD: Standart sapma, *Asgari ücret Türkiye 2009= 497 TL net Tablo yafl çocuklarda EN ile iliflkili etkenlerin lojistik regresyon analizleri, Van Var Yok p OR (%95 GA) K z 37 (53.6) 87 (45.5) ( ) Erkek 32 (46.4) 104 (54.5) Anne okuryazar de il 32 (46.4) 76 (39.8) ( ) Ev reisinin düzenli geliri yok 55 (79.7) 133 (69.6) ( ) Anne baba akraba 22 (31.9) 49 (25.7) ( ) Anne baba aras nda fliddet var 52 (75.4) 114 (59.7) ( ) Çocu a karfl fliddet var 62 (89.9) 141 (73.8) ( ) Ayr odas yok 63 (91.3) 153 (80.1) ( ) Tuvalet evin d fl nda 24 (34.8) 31 (16.2) ( ) Akrabalarda EN öyküsü var 42 (60.9) 45 (23.6) ( ) OR: Odds ratio, GA: Güven aral Enürezis noktürna 50 Gücük S ve ark. Çocuklarda gece idrar kaç rma s kl ve iliflkili etkenler: Ankete dayal kesitsel bir çal flma

4 yonumuzun ço unlu u kalabal k evlerde (ortalama yedi kifli ile) yafl yorlard ; ayr odas olan çocuklar n oran çok düflüktü (%16.9). Buna ek olarak, tuvaletin hane içinde olmad aileler vard. Bu veriler beraber de erlendirildi- inde, elde edilen yüksek EN s kl düflük sosyo-ekonomik koflullar ile iliflkili görünmektedir. Buna ek olarak, enüretik çocuklardan yaklafl k üçte birinin idrar kaç rma flikayeti ile hiçbir sa l k kurulufluna götürülmemifl olmas, ailelerin düflük sa l k okur-yazarl ile aç klanabilir. Birçok ulusal çal flmada anne-baban n e itim düzeyi ile EN aras nda anlaml bir iliflki oldu u, e itim düzeyinin düflmesiyle EN s kl n n yükseldi i bildirilmifltir. [13,15-17,20] Bu çal flmada anne e itim durumu ile EN s kl aras nda iliflki saptanamam flt r; bunu destekleyen ulusal yay nlar mevcuttur. [11,14,18,31,32] Çal flmalar n büyük ço unlu unda ailelerde ve birinci derece akrabalarda EN öyküsü bulunmaktad r. Bu çal flmada da akrabalarda EN öyküsünün bulunmas EN riskini üç kat art rm flt r. Ayr ca, akraba evlili i oran (%27.3) Türkiye ortalamas n n (%20.9) üzerindedir. [33] Yap sal bozukluk ve genetik yatk nl k EN geçiflini art rd ndan ülkemizdeki akraba evlili i oran büyük önem tafl maktad r. Evliliklerin yaklafl k beflte birinin akrabalar aras nda gerçekleflmesi, ülkemizdeki ve çal flmam zdaki enürezis s kl n n yüksek olmas n n nedenlerinden biri olabilir. Çal flmam zda aile içi fliddet ile EN s kl aras nda istatistiksel olarak anlaml bir iliflki saptad k: Fiziksel fliddete u rayan annenin daha çok stres alt nda oldu u, yata n ve alt n slatan çocu a karfl daha az sab r gösterdi i varsay labilir. Ataerkil ve cinsiyet ay r mc toplumlarda çocuklardan öncelikle anne sorumlu tutulur, çocuklar n sorunlar annelere mal edilir. Çal flmam zda aile içi fliddetin bafllama zaman hakk nda veri toplamad - m z için, EN ile iliflkisini kuram yoruz. Çal flmam zda enüretik çocuklar n dayak ile daha çok karfl laflt klar n saptad k. Ne var ki, kesitsel çal flmam z fiziksel fliddetin EN ile zamansal iliflkisini sorgulamad için, bir neden-sonuç yorumu yapmay do ru bulmuyoruz. Çocuklar n yafllar n n küçük olmas nedeniyle fiziksel, duygusal ve cinsel istismar n ölçekler yard m ile de- erlendirilememifl olmas da yorum yapmay engellemektedir. Baz araflt rmalarda enüretik çocuklar n psikolojik ve fiziksel istismara daha çok maruz kald klar n ve daha s k cezaland r ld klar n bildirilmifltir. [34,35] lar, stres düzeyi yüksek annelerin çocuklar - n n alt n slatmas na afl r tepki verdiklerini, çocuklar ile yeterli iletiflim kurmakta zorland klar, dolay s yla çocu a daha s k fliddet uygulad klar n göstermifltir. [36,37] Çocuklarda artm fl anksiyete düzeyi de stabil olmayan detrusor aktivitesine kas cevab n n yetersiz olmas na yol açabilmekte ve enürezis s kl n art rabilmektedir. [38] Ulusal çal flmalar, ailelerin EN tedavisi konusunda pek hassas olmad klar n göstermektedir. Bir çal flmada vakalar n %25 i hiç doktora gitmemifl ve %65 i alternatif t p yöntemlerine baflvurmufl iken, bir baflka çal flmada çocuklar n ço u tedavi almam fl ve yine bir çal flmada vakalar n sadece %15 i bir doktora götürülmüfltü. [15,23,39] Çal flmam zda da enüretik çocuklar n yaklafl k üçte biri uygun tedavi görmemiflti. Çal flmam z kesitsel oldu undan sonuçlar dikkatle yorumlanmal d r. Her ne kadar kesitsel çal flmalarda etkenler analiz edilebilse de, neden sonuç iliflkisi ileriye dönük araflt rmalarla kurulabilir. Anketlerde veriler beyan ile elde edildi inden, annelerin cevaplar de iflik çevresel ve içsel faktörlerden etkilenmifl olabilir. Baz araflt rmac lar en do ru sonuçlar n çocuklar ile yap lan anketlerden elde edilebilece ini ileri sürmüfltür. [40] Bu çal flmada elde etti imiz en önemli sonuç EN s kl n n bu bölgede her iki cinste de yüksek oldu udur. Bu bölgede çal flan aile hekimlerinin bu konuda hem do rudan, hem de dolayl olarak anne-babalar üzerinden çocuklarda EN tedavisine bafllamak ve devam ettirmek için yard mc olmalar gerekir. Kaynaklar 1. Akis N, Irgil E, Aytekin N. Enuresis and the effective factors a casecontrol study. Scand J Urol Nephrol 2002;36: Nappo S, Del Gado R, Chiozza ML. Nocturnal enuresis in the adolescent: a neglected problem. BJU Int 2002;90: Bayoumi RA, Eapen V, Al-Yahyaee S, Al Barwani HS, Hill RS, Al Gazali L. The genetic basis of inherited primary nocturnal enuresis: a UAE study. J Psychosom Res 2006;61: Wang QW, Wen JG, Song DK ve ark. Bed-wetting in Chinese children: epidemiology and predictive factors. Neurourol Urodyn 2007;26: Bozlu M, Çayan S, Doruk E ve ark. Çocukluk ça ve adölesan yafl grubunda noktürnal ve diurnal enürezis epidemiyolojisi. Türk Üroloji Dergisi 2002;28: Byrd RS, Weitzman M, Lanphear NE ve ark. Bedwetting in US children: epidemiology and related behaviour problems. Pediatrics 1996;98: Butler RJ. Childhood nocturnal enuresis: Developing a conceptual framework. Clin Psychol Rev 2004;24: Goin RP. Nocturnal enuresis in children. Child Care Health Dev 1998; 24: Gümüfl B, Vurgun N, Lekili M, flcan A, Müezzino lu T, Büyüksu C. Prevalence of nocturnal enuresis and accompanying factors in children aged 7-11 years in Turkey. Acta Paediatr 1999;88: Kefi A, Tekgül S. Nokturnal enürezis. Türk Üroloji Dergisi 2006;32: Abal O, Onur M, Gürkan K, Çelik Ö, Tüzün ÜD. lkö retim ça çocuklar nda görülen enürezis nokturna ve sosyodemografik verilere göre de erlendirilmesi. Çocuk ve Gençlik Ruh Sa l Dergisi 2006;13: Türkiye Aile Hekimli i Dergisi Turkish Journal of Family Practice Cilt 15 Say

5 12. Akbaba M, Kis SU, Sütoluk Z, Demirhindi H, Özdener OE, Kis C. Bir yat l bölge okulunda enürezis nokturna prevalans ve nedenleri. TAF Preventive Medicine Bulletin 2008;7: Ünalan D, Çetinkaya F, Bafltürk M. Kentsel kesimde 7-12 yafl grubunda enürezis noktürna prevalans ve özellikleri. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2001;2: Akman RY, Çam HK, fienel F, Erol A. Düzce de ilkokul ça çocuklarda enürezis noktürna prevalans. Türk Üroloji Dergisi 2001;27: Ozden C, Ozdal LO, Altinova S, Oguzulgen I, Urgancioglu G, Memis A. Prevalence and associated factors of enuresis in Turkish children. Int Braz J Urol 2007;33: Dalg ç N, Y ld z A. Keçiören ilçesi Çizmeci ilkö retim okulunda Enürezis s kl ve etkili faktörlerin de erlendirilmesi. Ankara Üniversitesi T p Fakültesi Mecmuas 1998;51: Çarman KB, Nuho lu Ç, Ceran Ö. stanbul ili Ümraniye ilçesinde bir grup okul çocu unda enürezis nokturna prevalans. Türk Pediatri Arflivi 2003;38: Dündar PE, Ergin D, Kurses M ve ark. Manisa da Bir Gecekondu Bölgesinde 5-16 Yafl Grubunda Enürezis Noktürna S kl ve liflkili Faktörler. DEÜ T p Fakültesi Dergisi 2007;21: Erdogan A, Akkurt H, Boettjer NK, Yurtseven E, Can G, Kiran S. Prevalence and behavioral correlates of enuresis in young children. J Paediatr Child Health 2008;44: Gur E, Turhan P, Can G ve ark. Enuresis: prevalence, risk factors and urinary pathology among school children in Istanbul, Turkey. Pediatr Int 2004;46: De Sousa A, Kapoor H, Jagtap J, Sen M. Prevalence and factors affecting enuresis amongst primary school children. Indian J Urol 2007;23: Elbakry A, Taman A. Prevalence and risk factors of nocturnal enuresis in Egyptian school children. The Journal of Urology 2006;68: Oge O, Kocak I, Gemalmaz H. Enuresis: point prevalence and associated factors among Turkish children. Turk J Pediatr 2001;43: American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-IV). Washington D.C., American Psychiatric Association, 1994; Fergusson DM, Horwood LJ. Nocturnal enuresis and behavioral problems in adolescence: a 15-year longitudinal study. Pediatrics 1994;94: Tai HL, Chang YJ, Chang SC, Chen GD, Chang CP, Chou MC. The epidemiology and factors associated with nocturnal enuresis and its severity in primary school children in Taiwan. Acta Paediatr 2007;96: Erdogan A, Akkurt H, Boettjer NK, Yurtseven E, Can G, Kiran S. Prevalence and behavioural correlates of enuresis in young children. J Paediatr Child Health 2008;44: Safarinejad MR. Prevalence of nocturnal enuresis, risk factos, associated familial factors and urinary pathology among school children in Iran. Journal of Pediatric Urology 2007;3: Pashapour N, Golmahammadlou S, Mahmoodzadeh H. Nocturnal enuresis and its treatment among primary school children in Oromieh, Islamic Republic of Iran. East Mediterr Health J 2008;14: Kajiwara M, Inoue K, Kato M, Usui A, Kurihara M, Usui T. Nocturnal enuresis and overactive bladder in children: an epidemiological study. Int J Urol 2006;13: Toros F, Avlan D, Çamdeviren H. Enüretik çocuklar n biyopsikososyal de erlendirilmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2003;4: Gunes A, Gunes G, Acik Y, Akilli A. The epidemiology and factors associated with nocturnal enuresis among boarding and daytime school children in southeast of Turkey: a cross sectional study. BMC Public Health 2009;9: T.C. Baflbakanl k Aile ve Sosyal lar Genel Müdürlü ü. T.C. Baflbakanl k Türkiye statistik Kurumu, Aile yap s s 2006, Ankara, Türkiye statistik Kurumu Matbaas, 2006; Butler RJ. Annotation; night wetting in children: psychological aspect. J Clin Psychol Psychiatry 1998;39: Warzak WJ. Psychosocial implications of nocturnal enuresis. Special edition: treatment of childhood enuresis. Clin Pediatrics 1993; Dolz L, Cerezo MA, Milner JS. Mother-child interactional patterns in high- and low-risk-mothers. Child Abuse Negl 1997;21: Dubowitz H, Black MM, Kerr MA ve ark. Type and timing of mothers victimization: effect on mothers and children. Pediatrics 2001;107: Butler RJ. Annotation; night wetting in children: psychological aspect. J Clin Psychol Psychiatry 1998;39: Ozkan KU, Garipardic M, Toktamis A, Karabiber H, Sahinkanat T. Enuresis prevalence and accompanying factors in school children: a Questionnaire study from Southeast Anatolia. Urol Int 2004;73: Van Hoecke E, Baeyens D, Vande Walle J, Hoebeke P, Roeyers H. Socioeconomic status as a common factor underlying the association between enuresis and psychopathology. J Dev Behav Pediatr 2003;24: Gelifl tarihi: Kabul tarihi: Çıkar çakıflması: Çıkar çakıflması bildirilmemifltir. letiflim adresi: Dr. Tamer Edirne Pamukkale Üniversitesi T p Fakültesi Aile Hekimli i Anabilim Dal Denizli e-posta: tedirne@pau.edu.tr 52 Gücük S ve ark. Çocuklarda gece idrar kaç rma s kl ve iliflkili etkenler: Ankete dayal kesitsel bir çal flma