İŞ İLE İLİŞKİLİ KAS İSKELET SİSTEMİ BOZUKLUKLARI

Transkript

1 İŞ İLE İLİŞKİLİ KAS İSKELET SİSTEMİ BOZUKLUKLARI Öğr. Gör. Uzm. Dr. Banu DİLEK Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı

2 Öğrenme Hedefleri İşe bağlı KİS bozukluğu kavramı? Bu bozuklukları oluşturabilecek risk faktörleri? En sık etkilenen bölgeler? Sık görülen işe bağlı KİS bozukluklarını tanıma?

3 *İşe bağlı rahatsızlıklar; sakatlanma, iş günü kaybı ve hastalığa bağlı erken emekliliklerin nedenleri arasında ilk sırayı alır. * Nedenleri ve etkileri multifaktöriyeldir. * İş günü kaybı ve sigorta tazminatları nedeniyle maliyeti en yüksek hastalıklar arasında yer alırlar. * Korunmak büyük ölçüde mümkündür

4 Uygun olmayan çalışma koşulları ve vücut postürü yüzünden sekreterlerde görülen sırt ve bel ağrıları konusu Ramazzini nin dikkatini çekmiştir. (17. yüzyılda Bernardino Ramazzini) The Father of Occupational Medicine

5 Tekrarlayan Eklem hareketler Tendon ve zorlanmalar KAS (repetetive strain injuries) Kemik Birikimli travmalar (cumulative trauma disorders) Kaslarda, tendonlarda, eklemlerde ve kemik yapılarda değişiklikler olmakta ve bu değişiklikler çeşitli klinik tablolar halinde ortaya çıkmaktadır.

6 İşle İlişkili KİS Bozuklukları * Tekrarlı Gerilme ya da Stres İncinmesi (RSI) * Tekrarlı Haraket İncinmesi (RMI) * Kümülativ Travma Rahatsızlığı (CTD) * Aşırı Kullanma Sendromu * Faaliyetle İlgili Ağrı Sendromu

7 Evre 1 Evre 2 Evre 3 Erken Evre Çalışırken hasta olan yerde ağrı ve yorulma olur. Dinlenince geçer Performansı etkilemez Orta evre Ağrı ve yorulma işin başlangıcında hemen ortaya çıkar Gece boyu sürer. Performans azalması olur İleri evre Ağrı dinlenmekle geçmez uykuya engel olabilir Performans azalması belirgindir

8 Çalışma Yaşamı ve Sağlık İlişkisi Çalışma Ortamı fiziksel kimyasal biyolojik ergonomik psikososyal Çalışma Koşulları Süre Ücret Vardiya Gece Çalışma İlişkileri Örgütlenme İş güvencesi İstihdam biçimi SAĞLIK Bireysel Özellikler Yaşanan Çevre

9 İşle İlişkili KİS Bozukluklarının Ortak Özellikleri * Aşırı kullanım sonucu gelişir * Yavaş oluşur ( haftalar- aylar ) * Etkin bir şekilde önlenebilir * Birçok nedeni vardır (çoklu risk faktörü)

10 Ergonomik Riskler * Hızlı tekrarlayıcı hareketler * Kötü pozisyonda çalışmak * Yetersiz istirahat araları * Yetersiz ekipman tasarımı * Artmış iş yükü * Aşırı zorlama * Ekipmanın uygunsuz kullanımı

11 OSHA Risk Eşiği Tekrarlayan hareket paterninin >2 saat sürekli ya da günde >4 saat yapılması Nötral olmayan (Desteksiz, statik veya kötü postürde) bir kerede bir saatten fazla kalmak ya da günde >4 saat kalmak Elin günde 2 saatten fazla zorlanması

12 Bazı Risk Grupları * Kasiyerler, giyim işçileri, kaynakçılar, inşaat işçileri * Kuaförler, daktilograflar * Montaj ve paketleme işçileri * Terziler, cilalama, zımparalama yapanlar * Titreşimli cihaz kullananlar * Kamyon sürücüleri, taşımacılık yapanlar, madenciler * Ressamlar, boyacılar, aşçılar, hekimler, hemşireler * Temizlik elemanları

13 Sık Etkilenen Bölgeler * Bel * Sırt * Boyun * Omuzlar * Dirsek * Dizler * Eller

14 Sık Görülen Klinik Tablolar *Servikal- lomber myofasyal ağrı * Gerilim boyun ağrısı * Omuz sıkışma sendromu * Bisipital tendinit * Epikondilit * De Quervain sendromu Karpal Tünel Sendromu Torasik Çıkış Sendromu Kübital Tünel Sendromu Tendinitis and Tenosinovit El bileğinde ganglion kistleri Lomber disk hernisi

15 Temel Belirtiler * Ağrı, sancı * Uyuşma, hissizlik * Elektriklenme ve yanma hissi * Sertlik * Hareket kısıtlılığı * Beceriksizlik * Kas güçsüzlüğü ve yorgunluk * Kas spazmı * Eklem hareketlerinde kısıtlılık

16 Kişiye Etkileri Ağrı nedeniyle kişiye ızdırap verir. Hareketleri kısıtlayarak sakat bırakır. Psikolojik yapıyı olumsuz etkileyerek depresyona yol açar. Aile fonksiyonlarını olumsuz etkiler. Yaşam kalitesini düşürür. İşe ve Topluma Etkileri İş memnuniyetini, verimliliğini, kalitesini ve katitesini azaltır İş vereni, endüstriyi, sağlık bakım ve sigorta sistemlerini ve ekonomiyi olumsuz etkiler. Maliyeti Yüksek harcama!

17 BOYUN VE ÜST EKSTREMİTE BOZUKLUKLARI BEL VE ALT EKSTREMİTE BOZUKLUKLARI

18 BOYUN VE ÜST EKSTREMİTE BOZUKLUKLARI (Omuz,Dirsek, El- el bileği ) rotasyon fleksiyon rotasyon ekstansiyon

19 Boyun Ağrısı * Boyun ağrılarının prevalansı genel populasyonda kadınlarda %13 erkeklerde %9 dur. * İşyerlerinde görülme sıklığı ise daha fazladır. * İşçilerin %51 ile 80 inin boyun ve kol ağrısı geçirdiği ve sıklığın yaş ile arttığı görülmüştür.

20 Risk Faktörleri -Postür Risk grupları -Tekrarlayan hareketler -Vibrasyon -Organizasyonel faktörler Terziler -Psikolojik ve sosyal faktörler -Bireysel faktörler Görsel gösterge ünitesi operatörleri Ofis çalışanları Dikiş makinesi operatörü Elektronik montaj işçileri Kömür madencileri Diş hekimleri Et endüstrisi işçileri

21 Boyun ağrısı sıklıkla iş gereği uzamış baş önde postür, özellikle boynu hiperekstansiyona zorlayıcı şekilde sürekli başüstü çalışma ile daha fazla ortaya çıkar. Bu durum kaslarda sürekli kullanıma bağlı yorgunlukla sonuçlanır ve kaslarda hassasiyete neden olur.

22

23 Boyun Rahatsızlıkları Ağrılı Yumuşak Doku Bozuklukları - Servikal gerilme sendromu, myalji, akut tortikolis Dejeneratif Bozukluklar - Akut: Disk Hernisi (fıtığı) - Kronik: Disk Hernisi, spondiloz

24 Belirtiler Boyun ağrısı Baş ağrısı Sırta ya da kola yayılan ağrı Boyunda sertlik ve boyun hareketlerinde kısıtlılık Omuz, kol ya da elde güçsüzlük Omuz, kol ya da elde duyusal değişiklikler (uyuşukluk, karıncalanma)

25 Omuz Ağrısı *İşe bağlı omuz ağrılarının nedenlerinin başında da tekrarlayıcı hareketler, vibrasyon ve kötü postür ( aşırı omuz fleksiyonu veya abduksiyonu ile çalışmak gibi) gelmektedir. * Ayrıca ileri yaş, sigara kullanma ve öncesinde travma geçirme de omuz ağrısını artıran nedenlerdendir.

26 Risk Grupları Kasiyerler, Giyim işçileri, Kaynakçılar, İnşaat işçileri, Kuaförler, Sıvacılar, Montaj işçileri ve Uzun süre bilgisayar başında çalışmak durumunda olan meslek grupları

27 Rotator Kılıf Sorunları Supraspinatus tendiniti, subdeltoid bursiti, rotator kılıfı yırtığı Omuzun en sık görülen problemidir. Rotator kılıf, omuzu saran dört tendondan oluşur. Bunlar kola pronasyon ve supinasyon yaptıran ve abduksiyona yardım eden kaslara bağlanır. Ellerin havada tutulduğu çalışma pozisyonları veya omuz bursa ve tendonlarını zorlayan hareketlerle tetiklenir. Ağrı dışında omuz hareketlerinde kısıtlılık olabilir.

28 Torasik Çıkış Sendromu Kola doğru yayılan sinirlerin oluşturduğu sinir demetleri, köprücük altı atar ve toplar damarları göğüs kafesinden çıktığı olukta çeşitli nedenlerle sıkışmalarla karşı karşıya kalabilir. Köprücük kemiği,7.boyun omurgası yan çıkıntısı, 1 kaburga, kaslardan kaynaklanan bu sorunlara Torasik çıkış sendromu adı verilir

29 * Boyun ve kol ağrısı, kolda uyuşma ve hareket kusurları TÇS'de en sık rastlanan bulgulardır. * Daha nadir olarak bölgedeki atardamarın yukarıda sayılan yapılar arasında sıkışması sonucu kollarda erken yorulma, soğukluk ve uyuşmalar ortaya çıkarken toplardamarın baskı altında kalması halinde bu kez ağrı kolda şişme ve kolda morarma şeklinde renk değişikliği ortaya çıkabilecektir. * Kollarda yorulma özellikle ellerin yukarıda olduğu çalışmalar sırasında çok belirgindir ve hasta böyle bir çalışma düzenini hiçbir şekilde gerçekleştiremez

30 Dirsek Rahatsızlıkları Lateral Epikondilit (Tenisçi dirseği) Dirsek dış yüzünde ağrı ile kendini belli eder. Dirsek bükülmüşken el bileğinin dışa döndürülmesi, ya da arkaya bükülmesi, Bu da vidalama işinde, küçük parçaların montaj işinde, çekiçle çalışanlarda, müzik aleti çalanlarda daha sık görülmektedir

31 Pronator Teres Sendromu Önkolun hızla dışa çevrilmesi, güçlü olarak dışa çevrilmesi, yada el bileğinin öne bükülmesi ile beraber dışa çevrilmesi Ağrı, median sinir basısı varsa elde uyuşma, karıncalanma yakınmalardır. Parlatma, cilalama, törpüleme, bileme gibi işleri yapanlarda daha sık görülür.

32 Radyal Tünel Sendromu * Önkolun içe yada dışa doğru çevrilmesi ile birlikte el bileğinin tekrarlı şekilde öne bükülmesi * Radial sinir sıkışması oluşur. Ağrı ve güçsüzlük gelişebilir. * El aletleri kullanımı,diş hekimliği, Cerrahi risk gruplarıdır.

33 Kubital Tünel Sendromu * Kubital tünel sendromu dirsekte ulnar sinirin sıkışmasıdır. * Başlıca bulgular; 4.5 parmakta deformite, duyu kaybı ve elin intrinsik kaslarında güçsüzlük

34 El bilek- El Rahatsızlıkları De Quarvain Tenosinoviti Tetik parmak Ganglion Karpal Tünel Sendromu Guyon Tüneli Sendromu

35 De Quervain Tenosinoviti * El bileği hareketleri, parmaklarla güç uygulayarak el bileğinin öne yada arkaya bükülmesi, el bileğinin hızlı döndürülmesi * El bileği ve ön kolun baş parmak köküne yayılan ağrı ve şişlikle kendini gösteren bir tendon ve tendon kılıfı iltihabıdır

36 Risk grupları Parlatma, cilalama, törpüleme, bileme, zımba pres operatörleri, cerrah, kasap, Pense kullanımı, testere kullanımı, elle kavranıp döndürülerek kontrol edilen araçlar (motosiklet), vidayı yatağına yerleştirme işi, elle burma işi

37 Tetik parmak Parmakların tekrarlayan bükülmesi, el ayasının aşırı gerilmesi hareketi Çoğunlukla işaret parmağıyla yapılan işler, elin fazla açılmasını gerektiren aletlerin kullanımı Parmağın hareketleri sırasında takılma ve ağrı olması

38 Ganglion Kistleri * Genellikle el bileğinin sırt kısmında oluşan, eklem kapsülü, tendon veya tendon kılıfı üzerinden köken alabilen, içi jel kıvamında bir sıvı ile dolu kistik oluşumlardır. Elde en sık rastlanan iyi huylu tümördür. * Şişlik nedeni ile başvururlar. Şişlik dinlenme ile azalıp aktivite ile artabilir. Bazen kistin patlaması sonucu şişlik tamamen ortadan kalkabilir. Fazla büyüyen kistler eklem hareketleri sırasında ağrıya neden olabilirler. * Gelişmeleri ya akut travmayla ya da el ve el bileğinin tekrarlayıcı zorlanmaları sonucudur. Cilalama, kum serpme, makas, testere kullanma gibi işleri yapanlarda ganglion kisti gelişimi sıktır.

39 Karpal Tünel Sendromu ( el bilek kanalı hastalığı) El bileğinin tekrarlayan şekilde öne-arkaya bükülmesi Hızlı bilek çevirme, eli bilekten sağa-sola yatırma Parmakla baskı uygulama Tutma hareketi Risk Grupları Parlatma Cilalama, Bileme Törpüleme Çekiçle dövme Montaj Daktilo, bilgisayar Ev işleri, halıcılık Müzik aleti çalma, Ameliyat sırasında yapılan işler ** Median sinirin karpal tünelde sıkışmasıdır Uyuşma, yanma, karıncalanma,ağrı, güçsüzlük *

40 Guyon Kanalı Sendromu Ulnar sinirin el bileğinde Guyon kanalı içinde tuzaklanması sonucu oluşur ve dirsekteki tuzaklanmaya göre daha nadir görülür. Risk grupları Halıcılık, pense kullanımı, askerlik, çekiçle dövmek, müzik aleti çalmak

41 BEL VE ALT EKSTREMİTE BOZUKLUKLARI

42 Bel Rahatsızlıkları Ağır sanayide çalışanlar ( Metal sanayi, otomobil üretim yeri) İmalat sektöründe çalışanlar ( Fabrikalar, yiyecek ve içecek üretim ve satış yerleri, depolar gibi) Hizmet ve temizlik sektöründe çalışanlar (Oteller, restoranlar gibi) Sağlık sektöründe çalışanlar ( Hastaneler ve yaşlı bakım evleri gibi) Kötü postür Mekanik stres ve zorlanma Sprain (incinme)-strain (zorlanma) Dejenerasyon Disk herniasyonu Sinir basısı

43 Risk faktörleri * Ağırlık kaldırma, indirme, taşıma, uzanma ve dönme gibi aktiviteler * Tekrarlamalı ve zorlamalı hareketler * Belin ve vücudun yanlış pozisyonda kullanımı * Uzun süreli aynı pozisyonda çalışma * Vibrasyon * Çevresel ve kişisel risk faktörleri

44 Diz Rahatsızlıkları Prepatellar bursit ( hizmetçi dizi) Subpatellar bursit (vaiz dizi) Erken Osteoartrit Bursit uzun süreler boyunca diz çökmek, diz eklemlerinin fleksiyonu ve darbe görmesi nedeniyle olur

45 Eklemde ağrı, şişlik, kızarıklık, hareket güçlüğü, etkilenen tarafta çömelme güçlüğü, ağrının dinlenmekle azalması, tekrarlanan travma öyküsü, uzun süreli çömelerek çalışma öyküsü, dizüstü düşme veya dize künt travma öyküsü yol göstericidir.

46 Genel Yaklaşım Çalışma ortamı ve çalışanların izlemi İş koşullarının hızla analizi ve risk faktörlerinin belirlenmesi Etkin çalışan ve yönetici katılımı Doğru ve erken tanı Zamanında ve uygun tedavi Gerekiyorsa iş modifikasyonu Periyodik takipler

47 Teşekkür ederim