Merkez Bankası da faiz artırımına hazırlanıyor; ama ne zaman ve nasıl?

Transkript

1 Haftanın Ortası Güncel konularla her Çarşamba İçerdeki politik kaosun ekonomiye olan yansımaları çoktan can yakıcı hale gelmiş durumda. Tüm bu karmaşanın, neredeyse aylardır yazıp çizildiği üzere, beklenen Fed faiz artışına denk gelmesi TL üzerindeki baskıları ise artık dayanılmaz bir hale getirmeye başladı. PPK dan dün çıkan açıklamalar ise, faiz artışlarına kapının açılmakta olduğu yönünde. Ancak, sadeleşme yolunda adımların piyasanın ve ekonominin ihtiyaçlarına göre çok ağırdan alınacağı mesajlarını da içermekte. Banka nın artık orta vadeli enflasyon beklentilerindeki bozulmanın, TL de geri dönüşü kolay kolay olmayan değer kaybı ile beraber kalıcı hale geldiğinden yola çıkarak, para politikasını gerçek anlamda sıkılaştırması gerekiyor. Bunun tercümesi de, %8 de seyreden enflasyonu kontrol altına almak için mevcut %7,5 haftalık repo faizinin ilk etapta kademeli olarak sene sonuna kadar 200 baz puan civarında tekleştirilmiş bir faiz üzerinden artırılması gereği. Bankanın bugün yapacağı açıklamalar, bu ihtiyacı ne şekilde karşılayacağı konusunda ışık tutacak. Gerçeklerle yüzleşmeme hali ise, 2014 başında faiz artışının geciktirilmesi sonrasında 400 puanlık şok artışa benzer bir durumun önümüzdeki aylarda tekrarıyla sonuçlanacak. Merkez Bankası da faiz artırımına hazırlanıyor; ama ne zaman ve nasıl? Türkiye çok zor günlerden geçiyor. Ölümler ne kadar gerçek olsa da, Güneydoğu da yaşananlar bir sis perdesi altında ve henüz ne olanlar ne de olanların orta vadeli etkileri net olarak seçilemiyor. Diğer yandan, neredeyse adının iç savaş konabileceği bir gündemle beraber, sonuçlarının 7 Haziran sonrasında neyi değiştireceği belli olmayan bir erken- ya da yeniden seçim geri sayımına girilmiş durumda. Söz konusu seçimde hedefin adı bu kez daha açıkça başkanlık sistemi olarak konsa da; AKP iktidarının nasıl olup da ihtiyacı olan anayasal çoğunluğu elde edebileceği şimdilik meçhul. Zira son anketlerde AKP nin oyları %39-44 Grafik 1: Dolara Karşı Gelişmekte Olan Ekonomilerin Kurları (sene başından bu yana) Ukrayna Brezilya Kolombiya Türkiye Malesya Şile Güney Afrika Meksika Endonezya Estonya Arjantin Peru Güney Kore Sırbistan Romanya Rusya Polonya Hindistan Çin 3,0 3,5 6,0 7,6 7,6 8,1 7,9 7,7 8,7 8,4 10,5 10,3 10,2 13,2 14, ,2 20,7 23,9 28,4 Kaynak: Bloomberg, Egeli & Co. 1

2 civarında seyrederken, HDP % gibi bir destekle halen Meclis e girerek, başkanlık sistemini getirebilecek bir AKP hükümetinin önünü yine kesecek gibi. 12 Eylül deki AKP kongresinden Davutoğlu nun koltuğunu, Cumhurbaşkanı Erdoğan ın işaret ettiği başka bir isime bırakabilecek olması bile, AKP nin başkanlık arzusuna hayat öpücüğü veremeyebilir. İçerdeki politik kaosun ekonomiye olan yansımaları çoktan can yakıcı hale gelmiş durumda. Tüm bu karmaşanın, neredeyse aylardır yazıp çizildiği üzere, beklenen Fed faiz artışına denk gelmesi TL üzerindeki baskıları ise artık dayanılmaz bir hale getirmeye başladı. Çünkü piyasa beklentilerine göre %44 olasılıkla Eylül de; %72 olasılıkla da Aralık ta Fed den gelmesi beklenen faiz artışı, zaten tüm gelişmekte olan ülkelere yönelik risk iştahını düşürmekte; tüm gelişmekte olan ülkelerin para birimleri baskı altına sokmakta. TL ise üçlü kıskaç içinde, tam anlamıyla ateş altında. Siyasilerin arzularından bağımsız tartışmasız bir gerçek var ki o da yakın bir vadede tüm bu nedenlerle Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası nın (TCMB) faiz artırmak zorunda olması. Keza, son bir senede dolar karşısında % 30 a yakın değer kaybeden TL nin hem manşet hem çekirdek enflasyon üzerindeki olumsuz yansımaları, artık düşen petrol fiyatlarının ya da işlenmiş gıda enflasyonunun yarattığı geçici rahatlığın baskılayabileceğinin ötesine geçmek yolunda. Dolayısıyla dikkatler, dün yapılan Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısı üzerindeydi. Ağustos ayında, karmaşık para politikasında sadeleşmeye gideceği mesajı veren bankanın, politik karmaşanın TL üzerindeki yansımalarına elbette çözüm üretmesi beklenmiyor. Ancak, göstererek gelen Fed faiz artışı öncesinde, bir de politik belirsizliğin etkisiyle TL nin değerindeki hızlanan erimenin sınırlanması artık elle tutulur bir ihtiyaç halinde. PPK dan dün çıkan açıklamalar ise, faiz artışlarına kapının açılmakta olduğu yönünde. Ancak, sadeleşme yolunda adımların piyasanın ve Grafik 2: Gelişmekte Olan Ülke Kurları (Nisan 2013=100) Grafik 3: Çekirdek Enflasyon ve TL Sepeti Kaynak: TDM, Egeli & Co. 2

3 Tablo 1: Merkez Bankası Sadeleşme Adımları-TL Likidite Yönetimi ekonominin ihtiyaçlarına göre çok ağırdan alınacağı mesajlarını da içermekte. Her şeyden önce, atılması planlanan adımların normalleşme öncesi ve normalleşme süreci olarak ayrıştırılması bile başlı başına bir belirsizlik unsuru. Her ne kadar Banka bugün ekonomistler ile yapacağı toplantıda bu tanımlara ışık tutabileceğini ima etmiş olsa da, Fed in kendi faiz artırımlarından önce geçtiğimiz bir sene boyunca çoktan normalleşme süreci içinde olduğunun bilinmesi bile, TCMB nin bu konuda ne kadar geriden geldiğinin bir ispatı neredeyse. Elbette, düşen petrol fiyatlarının enflasyonist baskıları son bir senedir dizginlemiş olması TCMB yi yavaşlatan önemli bir değişim olarak öne sürülebilir. Bu sürede büyümenin Kaynak: TCMB, Egeli & Co. yavaşlaması da talep yönlü enflasyonu yavaşlatmakta. Ancak, önümüzdeki enflasyon tehdidi zaten talep değil, maliyet kaynaklı. Özellikle 2015 başında yoğunlaşan ve siyasilerden Banka nın faiz artırmasını engellemeye yönelik gelen telkinlerin Banka nın güvenilirliğini temelden zedelediği bir gerçeklikte; TCMB nin daha rasyonel şekilde en azından Temmuz-Ağustos aylarında önemleler alabilmiş Tablo 2: Merkez Bankası Sadeleşme Adımları-Döviz Likiditesi Önlemleri Kaynak: TCMB, Egeli & Co. 3

4 olması TL de bugün ulaşılan Faiz artışının Aralık ayında hasarın bir nebze daha az olması beklendiği varsayımıyla, ile sonuçlanabilirdi. Banka nın öncelikli adım olarak kademeli olarak likiditeyi Dün itibarıyla TCMB, yeni bir kısmaya ve ortalama fonlama para politikası uygulamasının faizini mevcut %8,7 çerçevesini çizmekte. Ancak seviyesinden yavaş yavaş çift Banka, belirsizliği devam hanelere doğru çekmeye ettirmek denebilecek şekilde başlaması gerçekçi bir beklenti sadeleşme adını verdiği olur. adımlarla, işi ağırdan almaya devam edeceğinin ilanı ile TL deki Eş zamanlı bir diğer adım döviz ateşi söndürmek bir yana; ihaleleri tarafında bugün aslında körüklemiş bile olmakta. itibarıyla atılmış olacak. Aşırı oynaklık günlerinde döviz satım Sadeleşme Matriksine göre, tutarı bir gün önce ilan edilen Tablo 1-2 ve 3 ten Banka nın seviyenin 30 milyon dolar üzeri birkaç aylık yol haritasını yerine 70 milyon dolar üzerine çıkarmak mümkün. çekilebilecek. Söz konusu Buna göre her şeyden önce oynaklığın belli ki daha da TCMB nin Fed faiz artışını Eylül de artmasını bekleyen Merkez beklemediği yorumu yapılabilir. Bankası nın döviz satımlarını artırdığı günlerde Banka nın Grafik 4: TCMB Net Dış Varlıklar (USD) TL deki oynaklıktan memnun olmadığı mesajını alabileceğiz. Ancak, net döviz varlıkları 30 milyar dolar civarında olan bir merkez bankasının, Fed in akan suyu terse çevirmeye başladığı dönemde, akıntıya kürek çekemeyeceği tartışmasız bir gerçek. Bu nedenle, bankanın döviz satım ihalelerin sinyal etkisinden öteye geçmeyeceği, hatta doğrudan satış bile yapsa TL nin seviyesi üzerinde etkili olamayacağı sonucuna varmak mümkün. Diğer yandan, döviz hesaplarındaki zorunlu karşılıklarda indirimler ve rezerv karşılığı olarak tutulan miktar içindeki dövizin payının düşürülmesi için karşılık oranları yanında ödenen faizlerde ayarlamalar da hemen önümüzdeki haftalarda beklenen gelişmeler arasında olmalı. Döviz depo limitlerini artırarak da, bankaların TCMB nezdinde erişebilecekleri döviz likiditesini bir yıllık dış borç ödemelerini kapsayacak oranda artırılması planlanıyor. Kaynak: TDM, Egeli & Co. Elbette, döviz tarafındaki tüm bu adımların ortak amacı, bankaların elindeki döviz likiditesini genişletmek. Ancak, sadece bu adımlarla, TL deki hareketinin değil önünü kesmesi, 4

5 Tablo 3: Merkez Bankası Sadeleşme Adımları-Finansal İstikrarı Destekleyici Önlemler Kaynak: TCMB, Egeli & Co. hızını kesmesi bile tartışmalı görünüyor. Dolayısıyla, asıl odak noktası, faizlerin ne yöne doğru evrileceği ve karmaşık faiz demeti içindeki sadeleştirmenin nasıl ve ne hızla gerçekleştirileceği. Mevcut durumda Banka, piyasayı üç temel kaynaktan fonlamakta. Ağırlıklı olarak haftalık repo ile ve burada bankaların maliyeti % 7,5; bankalar arası piyasadan % 10,75 ile ve çok az miktarda da piyasa yapıcılarına %10.25 ten. Bu üç seviyenin ağırlıklı ortalaması da son günlerde % 8,7 ye denk gelmekte. 8,7 den daha yüksek bir faiz Politika faizleri demetini zamana seviyesinden yapmak. Zaten yayarak basitleştirirken, Banka nın en az fonlama yapılan faiz yapması gereken esasta, Grafik seviyesi olan %10,25 kategorik 3 ten izlenebileceği şekilde, gecelik olarak iptal edildi dün açıklanan borçlanma (bandın alt sınırı), metinde. Geriye kalan faizler, gecelik borç verme (bandın üst haftalık repo, gecelik borç sınırı), ortalama fonlama maliyeti verme ve gecelik borç alma ile haftalık repo faizini aynı faizleri. noktaya çekmek. Bu işleme, beş Grafik 5: TCMB Politika Faizi ve Kısa Vadeli Faizler Basitleştirmenin anlamı da, aslında bu üç faiz yerine tek bir faizden fonlama yapmak; bu fonlamayı da mevcut ortalama faiz seviyesi olan % 5 Kaynak: TDM, Egeli & Co.

6 Grafik 6: Gösterge Tahvil Faizi ve Haftalık Repo Faizi Grafik 7: TCMB Ortalama Fonlama Faizi Kaynak: TDM, Egeli & Co. yıl boyunca devam eden deneysel para politikasının ardından ortodoks para politikasına geri dönmek adını da koyabiliriz. Gerçi Banka, faiz koridorunu daralmaya razı olmakla birlikte, faiz koridoru aracından tam da vazgeçmeyeceğini ilan ediyor bir yandan. Keza, Banka açıkladığı likidite yönetimi çerçevesinde, faiz koridorunun haftalık repo faizi etrafında daha simetrik bir hale getirilerek daraltılacağı maddesiyle, ortalama fonlama faizini şartların gereğine göre haftalık repo faizine yaklaştıracağını söylüyor. Buradan çıkarılacak anlam da, Fed in faiz artışları derinleştikçe, mevcut faiz bandının haftalık repo faizine yakınlaştırılırken, haftalık repo faizinin de şimdiki seviyesi %7,5 tan yukarı çekilmeye başlanması. Bu sayede haftalık repo faizi, PPK toplantılarında artık- ya da uzunca bir süreliğine - en önemli faiz haline gelecek. Tabi şu plan çerçevesinde, Fed in faiz artış sürecini izleyen yılarda bandın yeniden genişletilmesi ve haftalık repo faizinde de paralel indirimler yoluyla çoklu faiz Grafik 8: Döviz Mevduatları Grafik 9: Döviz Mevduatları ve Dolar/TL 6 Kaynak: TDM, Egeli & Co.

7 politikasına geri dönülmesi mümkün hale geliyor. Bu faiz politikasının daha basit ve daha anlaşılır olacağını iddia etmek hiç kolay değil. Bankanın finansal istikrar adına yaptığı açıklamalar ise, TL nin değeri üzerinde kısa vadede herhangi bir olumlu etki yaratmaktan çok uzak. İkincil piyasa gösterge faizi neredeyse sene başından bu yana belirgin ve artan oranda haftalık repo faizinin üzerinde seyrediyor; hatta dün itibarıyla %10,6 ya gelmiş durumda. Mevduat faizleri de zaten %11-13 aralığında. Sene sonu enflasyon beklentisi ikinci çeyrek başından beri %8 civarında dolaşıyor ve üstelik hane halkı da çoktan döviz mevduatlarını artırma çabasına girmiş durumda. Grafik 10 dan izlenebileceği üzere, yabancıların elindeki tahvil-bono stoku özellikle 2015 başından bu yana ciddi oranda gerilemiş durumda. Bunun temel nedeni de, katkısı olmasına rağmen politik belirsizlik değil. Dolayısıyla yeniden seçimleri geride bırakınca da bu resim tersine dönmeyecek. Çünkü yabancıların bono satışı esasta doların cazibesinin Fed in artıracağı faizlerle beraber yükselmesi ve sermayenin evine dönüş dalgasının başlamış oluşu. Yabancı fonların azalmaya başlaması da elbette paranın fiyatının, yani faizler genel seviyesinin artması ile sonuçlanmakta. Ve Grafik 11 den de net bir şekilde izlenmekte olduğu üzere temel değişim, faiz artışlarının başlamasıyla ivme kazanacak şekilde Türkiye ekonomisinde seküler bir yavaşlama dönemine girildiği. Bu genel resme bir kaç detay not düşmekte fayda var. Eylül-Aralık döneminde TCMB nin artık faiz artırması beklenmeli. Bu faiz artışları Eylül den öteye sarktıkça, gerekli faiz artış miktarı da o ölçüde fazlalaşmış olacak. Bu acı ilacın bünyede, yani ekonomide bir şok yaratmasının önüne geçmek için de, Ağustos un kalan günlerinde likidite sıkılaştırması yanında Eylül toplantısından itibaren faiz TCMB nin faiz artışlarına artık başlaması gerek. Yeniden seçim büyük olasılıkla Kasım sonuna sarkabilecekken, TCMB den Eylül de bu yünde bir karar çıkabilir mi? Grafik 10: Yabancıların Elindeki Tahvil-Bono Stoku Grafik 11: Bileşik Öncü Göstergeler Kaynak: TDM, Egeli & Co. 7

8 Bekleyip görmek gerek. Ancak, hareketin yönü alt banttan başlayarak, haftalık repo faizini de kapsayacak şekilde faizlerin yukarı çekilmesi olacak. Öyle baz puanlık faiz artışının da, büyük resimdeki değişikliği kavrayanlar açısından yeterli gelmeyeceği aşikar. Banka nın artık orta vadeli enflasyon beklentilerindeki bozulmanın, TL de geri dönüşü kolay kolay olmayan değer kaybı ile beraber kalıcı hale geldiğinden yola çıkarak, para politikasını gerçek anlamda sıkılaştırması gerekiyor. Bunun tercümesi de, %8 de seyreden enflasyonu kontrol altına almak için mevcut % 7,5 haftalık repo faizinin ilk etapta kademeli olarak sene sonuna kadar 200 baz puan civarında tekleştirilmiş bir faiz üzerinden artırılması gereği. Bankanın bugün yapacağı açıklamalar, bu ihtiyacı ne şekilde karşılayacağı konusunda ışık tutacak. Gerçeklerle yüzleşmeme hali ise, 2014 başında faiz artışının geciktirilmesi sonrasında 400 puanlık şok artışa benzer bir durumun önümüzdeki aylarda tekrarıyla sonuçlanacak. İletişim: Güldem Atabay Şanlı Direktör, Araştırma ve Strateji guldem.atabaysanli@egelico.com Bu doküman Egeli & Co. Portföy Yönetim A.S. ( Egeli & Co. Mersis No: ) tarafından hazırlanmıştır. Egeli & Co. SPK düzenlemelerine tabi ve SPK tarafından düzenlenen yetki belgesine sahip, kendine değer yaratmaya adamış bağımsız bir portföy yönetim şirketidir. (Yetki belgeleri: PYŞ /PY.34 YD.14/638). Portföy yönetimi ve yatırım danışmanlığı hizmeti veren Egeli & Co yılından bu yana, dürüst ve seçkin yaklaşımı ile yerli ve yabancı kurumsal yatırımcılara, aile şirketlerine ve özel bireysel portföylere hizmet etmektedir. Başarısı, yatırımcıları için yurtiçi ve yurtdışında geliştirdiği finansal ürünler ile değer yaratma becerisinden gelmektedir. Egeli & Co. yu diğerlerinden ayıran fark alternatif varlık sınıflarına ve yatırım temalarına odaklanmasıdır. Egeli & Co. Türk sermaye piyasalarındaki alternatif yatırım temaları alanında bulunan geniş bilgi, tecrübe ve geçmiş performansı ile yatırımcıları için uzun vadeli yatırımlarla önemli getiriler yaratmaktadır. YASAL UYARI: İşbu araştırma raporu, ticari iletişim ve ticari elektronik ileti olmayıp sadece ekonomik konjonktür ile ilgili bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Bu rapor ve yorumlardaki yazılar, bilgiler ve grafikler, ulaşılabilen kaynaklardan iyi niyetle ve doğruluğu, geçerliliği, etkinliği velhasıl her ne şekil, suret ve nam altında olursa olsun herhangi bir karara dayanak oluşturması hususunda herhangi bir teminat, garanti oluşturmadan, yalnızca bilgi edinilmesi amacıyla derlenmiştir. Bu belgedeki bilgilerin doğruluğu, güvenirliliği ve güncelliği hakkında gerekli özeni göstermekle birlikte bu bilgilerin güvenirliliği, doğruluğu, güncelliği ve eksiksizliği hakkında hiçbir garanti vermemektedir. (Varsa) Yürürlükteki herhangi bir yasa veya düzenleme ile sorumluluğun sınırlandırması ölçüde tasarruf olarak, Egeli & Co., yöneticileri, çalışanları, temsilcileri ve ajansları bu belgenin içeriği, hatası veya eksiklerinden ya da bu bilgilere dayanılarak yapılan işlemlerden doğacak her türlü maddi/manevi zararlardan (ihmal olup olmadığı ya da başka bir şekilde olursa da) ve her ne şekilde olursa olsun üçüncü kişilerin uğrayabileceği her türlü zararlardan dolayı sorumlu tutulamaz. Herhangi bir şirket, sektör, hisse veya yatırım için detaylı ve tam bir analiz değildir. Egeli & Co. her an, hiçbir şekil ve surette ön ihbara ve/veya ihtara gerek kalmaksızın söz konusu bilgileri, tavsiyeleri değiştirebilir ve/ veya ortadan kaldırabilir. Bu rapor hangi amaçla olursa olsun çoğaltılamaz, dağıtılamaz ve yayınlanamaz. 8