LYS 2 ÖZ-DE-BÝR YAYINLARI BÝYOLOJÝ DENEME SINAVI. 2. Otsu bitkilerde, ÜNÝVERSÝTE HAZIRLIK

Transkript

1 LS 2 ÜNÝVERSÝTE HAIRLIK Ö-DE-BÝR AINLARI BÝOLOJÝ DENEME SINAVI A Soru sayýsý: 0 anýtlama süresi: 5 dakika Bu testle ilgili yanýtlarýnýzý optik formdaki Biyoloji bölümüne iþaretleyiniz. Doðru yanýtlarýnýzýn sayýsýndan yanlýþ yanýtlarýnýzýn sayýsýnýn dörtte biri düþülecek ve kalan sayý bu testle ilgili ham puanýnýzý oluþturacaktýr Bað sayýsý Bað sayýsý Bað sayýsý H 2 O ukarýda, bir insanýn sindirim kanalýnda gerçekleþen enzimsel bir tepkimeye katýlan ve tepkime sonucunda oluþan moleküller numaralandýrýlarak gösterilmiþtir. Buna göre, I. 1 numaralý molekül substrat, ve numaralý moleküller üründür. 1 X Monomer çeþidi sayýsý ukarýdaki sütun grafiklerinde, bir bitki hücresinden alýnan polipeptit, yað, karbonhidrat özelliðinde olan X, ve moleküllerinin monomerleri arasýndaki bað sayýsý ile maksimum monomer çeþidi sayýsý gösterilmiþtir. Buna göre, X, ve molekülleriyle ilgili, Monomer çeþidi sayýsý 20 Monomer çeþidi sayýsý I 2 numaralý molekül, hidroliz olayýnda görevli bir enzim çeþididir. ve numaralý moleküllerin toplam aðýrlýðý, 1 numaralý molekülün aðýrlýðýndan fazladýr. yargýlarýndan hangileri doðrudur? I. Birer gramlarýnýn kalorimetre kabýnda yakýlmasý sonucu açýða çýkan enerji miktarlarý arasýndaki iliþki, > X > þeklindedir. X molekülü, bitkilerde hücre duvarý yapýsýna katýlan selülozdur. A) alnýz I B) alnýz II C) I ve III I Bitki molekülünün yapýsýna katýlan bazý monomer çeþitlerini, dýþ ortamdan hazýr almýþtýr. IV. apýlarýndaki monomer sayýlarý arasýndaki iliþki, X = > þeklindedir. yargýlarýndan hangileri kesinlikle doðrudur? A) alnýz IV B) I ve III C) II ve IV D) I, II ve III E) II, III ve IV 2. Otsu bitkilerde, I. stomalarýn açýlmasý, I nasti hareketlerinin gerçekleþmesi, gövdenin dik durmasý olaylarýndan hangilerinde turgor basýncý etkilidir? A) alnýz I B) I ve II C) I ve III Bu testin her hakký Ö-DE-BÝR ayýnlarý na ait ve saklýdýr. Hangi amaçla olursa olsun, testlerin tamamýnýn veya bir kýsmýnýn Ö-DE-BÝR yayýnlarýnýn yazýlý izni olmadan kopya edilmesi, fotoðrafýnýn çekilmesi, herhangi bir yolla çoðaltýlmasý ya da kullanýlmasý yasaktýr. Bu yasaða uymayanlar gerekli cezai sorumluluðu ve testlerin hazýrlanmasýndaki külfeti peþinen kabullenmiþ sayýlýr.

2 . Tütün mozaik virüsünün genomu nitröz asidi ile muamele edilecek olursa, prolin aminoasidini þifreleyen kodonun, lösin aminoasidini þifreleyen bir kodona dönüþtüðü belirlenir. Bu deðiþiklik, kýlýf proteininin hatalý üretilmesine neden olmaktadýr. Normal kýlýf proteini, protein sindirebilen karboksipeptidaz enzimi tarafýndan parçalanamazken, hatalý olarak üretilen mutant kýlýf proteini bu enzim tarafýndan parçalanmaktadýr. Bu durumda mutant kýlýf proteinine sahip bir virüs, hücre içine enjekte edildiðinde hücre içinde karboksipeptidaz enzimi etkisi ile tamamen yok edilebilmekte ancak normal kýlýf proteinine sahip virüs yok edilememektedir. ukarýda verilen bilgilere göre, aþaðýdaki ifadelerden hangisine ulaþýlamaz? 6. Aþaðýdakilerden hangisi, vejetatif üremeye örnek deðildir? A) Asma aðacýnýn dalýnýn topraða dikilmesi ile yeni asma bitkisinin oluþmasý B) Bezelye tohumlarýnýn çimlendirilmesi ile yeni bezelye bitkilerinin oluþmasý C) Süsen bitkisinin, yerin altýnda yatay olarak büyüyen gövdesi üzerindeki düðümlerinden, yeni süsen bitkilerinin oluþmasý D) Muz bitkisinden alýnan çeliklerden, uygun çevre koþullarýnda yeni muz bitkilerinin oluþmasý E) Afrika menekþesinden koparýlan yapraktan, yeni Afrika menekþesi bitkisinin oluþmasý A) Virüs genomunda gerçekleþen bir deðiþim sonucu, bir aminoasit çeþidinin yerine baþka bir aminoasit çeþidinin þifrelenmesi saðlanabilir. B) Virüste gerçekleþen bir mutasyon, virüsün hastalýk oluþturma özelliðini artýrýcý yönde etki yapmayabilir. C) Mutant kýlýf proteinine sahip her virüs, normal virüslere göre çoðalabilme özelliðini daha uzun süre korur. D) Nitröz asidi, virüs genomunun deðiþebilmesinde etkili olan bir mutajendir. E) Karboksipeptidaz enzimi her protein çeþidinin sindiriminde etkili olmayýp, özel bir protein çeþidinin sindirimini saðlayabilir. 7. ukarýda bir bölünme evresi gösterilmiþtir. 5. apýsýndaki pentoz ve adenin nükleotit sayýsý bilinen DNA molekülü ile ilgili, aþaðýda verilen niceliklerden hangisi hesaplanamaz? A) apýsýndaki guanin nükleotit sayýsý B) Bir kez eþlenmesi sýrasýnda kullanýlacak serbest deoksiribonükleotit sayýsý C) apýsýndaki ikili hidrojen baðlarýnýn, üçlü hidrojen baðlarýna oraný D) Bir zincirindeki timin nükleotitlerinin, ayný zincirdeki pürin bazý bulunduran nükleotitlere oraný E) apýsýndaki glikozit baðý sayýsý Bu bölünme evresiyle ilgili, I. n = kromozomlu bir hücrenin mitoz bölünmesinin metafaz evresi olabilir. I 2n = kromozomlu bir hücrenin mayoz bölünmesinin metafaz I evresi olabilir. 2n = 8 kromozomlu bir üreme ana hücresinin mayoz bölünmesinin metafaz II evresi olabilir. yargýlarýndan hangileri doðrudur? A) alnýz I B) alnýz II C) alnýz III D) I ve III E) I, II ve III 2

3 8. I IV 10. Anne Baba DDEeFf x ddeeff ukarýda genotipleri verilen anne ve babanýn DdeeeFf genotipli bir çocuðu olduðuna göre, bu durum, II III I. annede anafaz II de ayrýlmama ile oluþan bir yumurtanýn, babadan gelen normal bir sperm ile döllenmesi, V ukarýdaki soyaðacýnda bir hastalýðý fenotipinde gösteren bireyler koyu renkli olarak belirtilmiþtir. Buna göre, bu hastalýðýn X kromozomunun kromozomu ile homolog olmayan bölgesinde taþýnan çekinik bir özellik olmadýðýna, numaralandýrýlmýþ bireylerden hangisinin fenotipi kanýt olarak gösterilebilir? A) I B) II C) III D) IV E) V I IV. babada anafaz I de ayrýlmama ile oluþan bir spermin, anneden gelen normal bir yumurtayý döllemesi, babada anafaz II de ayrýlmama ile oluþan bir spermin anneden gelen normal bir yumurtayý döllemesi, annede anafaz I de ayrýlmama ile oluþan yumurtanýn, babadan gelen normal bir spermle döllenmesi olaylarýndan hangilerinin gerçekleþmesine baðlý olabilir? (Genler baðýmsýzdýr.) A) I ve II B) III ve IV C) I, II ve III D) I, II ve IV E) II, III ve IV 9. Ýnsanlarda, I. otozomal baskýn, I IV. X kromozomunun kromozomu ile homolog olmayan bölgesinde bulunan çekinik, X kromozomunun kromozomu ile homolog olmayan bölgesinde bulunan baskýn, kromozomunun X kromozomu ile homolog olmayan bölgesinde bulunan çekinik genlerden hangileri, babadan erkek çocuðuna aktarýlamaz? A) alnýz I B) alnýz III C) alnýz IV 11. Bir insan geninin bakteriye aktarýlmasý ve bu gendeki þifreye göre sentezlenen molekülden çok sayýda elde edilmesi için yapýlan, I. ilgili geni, taþýyýcý DNA molekülüyle birleþtirme, I IV. rekombinant DNA molekülünü bakteriye nakletme, insan vücudundan alýnan hücreden, ilgili gene sahip DNA molekülünü izole etme, özel enzimlerle ilgili geni insanýn DNA molekülünden ayýrma, V. gendeki þifreye göre üretilen molekülleri kültür ortamýndan izole etme iþlemlerinin gerçekleþtirilme sýrasý, aþaðýdakilerden hangisinde doðru verilmiþtir? A) I, II, III, IV, V B) III, IV, I, II, V C) III, IV, II, I, V D) I, II, V, III, IV E) III, IV, II, V, I

4 Hava III ukarýda, ayný genetik özelliklere sahip, nemli ortamda yaþamaya uyum saðlamýþ özdeþ iki bitki kullanýlarak hazýrlanan deney düzeneði gösterilmiþtir. Deney düzeneðindeki renkli yað damlacýðýnýn B kabýna doðru hareket etmesini saðlamak için, I. A kabýndaki bitkinin yapraklarýný vazelinle kaplama, I A kabý Su kültürü Renkli yað damlacýðý A kabýndaki bitkiyi karanlýkta, B kabýndaki bitkiyi aydýnlýkta bekletme, B kabýndaki bitkinin yaprak sayýsýný azaltma iþlemlerinden hangileri uygulanabilir? B kabý A) alnýz I B) alnýz II C) alnýz III D) I ve II E) II ve III Ba(OH) 2 çözeltisi ukarýdaki düzenekte I. kaba havanýn içindeki karbondioksit moleküllerini tutan Ba(OH) 2 çözeltisi konularak kaptaki bitki tohumlarýna oksijen gazýnýn ulaþmasý saðlanmýþtýr. Bir süre sonra I kapta bulunan Ba(OH) 2 çözeltisinin bulanýklaþtýðý ve bu kabýn aðýrlýðýnda belirli bir miktar artýþ olduðu tespit edilmiþtir. Buna göre, bu deney düzeneði, I. bitki tohumlarýnda aerobik solunum sýrasýnda açýða çýkan karbondioksit miktarý, I I II Bitki tohumlarý Ba(OH) 2 çözeltisi bitki tohumlarýnýn birim zamanda gerçekleþtirdiði etil alkol fermantasyonu hýzý, bitki tohumlarýnda depolanan besin maddesi çeþidi ve miktarý niceliklerinden hangilerini doðrudan belirleyebilmek amacýyla hazýrlanmýþtýr? (Þekildeki oklar, deney düzeneðindeki havanýn hareket yönünü ifade etmektedir.) A) alnýz I B) I ve II C) I ve III 1. Bir bitkinin palizat parankimasý hücresinde, I. glikoliz, 15. Aþaðýda verilen özelliklerden hangisine bakýlarak omurgalý canlýlarýn incelendiði sýnýf belirlenemez? Krebs döngüsü, A) Akciðerlerinin yapýsýnda alveol keselerinin bulunmasý I Calvin döngüsü tepkimelerinden hangileri, çift katlý zarla çevrili organellerde gerçekleþebilir? A) alnýz III B) I ve II C) I ve III B) Boþaltým organýnýn böbrekler olmasý C) Göðüs boþluðunu karýn boþluðundan ayýran kaslý diyaframýn bulunmasý D) Olgunlaþmýþ alyuvar hücrelerinin çekirdeksiz olmasý E) Vücut yüzeyinde tüylerin bulunmasý

5 16. Aþaðýdaki þemada, oksijenli solunum tepkimelerinin basamaklarý özetlenmiþtir. 2AT AT Glikoz 2 irüvat 2NADH + H + Sitoplazma memeli türü 1. memeli türü 2CO 2 2NADH + H + 2 Asetil CoA AT Krebs devri 6NADH + H + 2FADH 2 1 Maksimum yaþam süresi (%) CO 2 AT ETS 2e 2e 2H + 6O 2 ukarýdaki grafikte, ayný kapalý alan içinde yaþayan, baþlangýçtaki sayýlarý ayný olan iki farklý memeli canlý türüne ait bireylerin yaþam süreleri ile yaþayabilen birey sayýlarý arasýndaki iliþki gösterilmiþtir. Grafikte verilen canlý türleri ile ilgili, 12H 2 O Mitokondri Buna göre, ökaryot bir hücrede gerçekleþen oksijenli solunumla ilgili, aþaðýda verilen ifadelerden hangisi doðru deðildir? A) Karbondioksitin açýða çýktýðý tepkimeler, mitokondride gerçekleþir. B) NAD + ve FAD molekülleri, hem elektron hem de proton taþýr. C) Oksijenli solunumun mitokondride gerçekleþen tepkimeleri sýrasýnda toplam AT sentezlenir. D) NAD + molekülünün indirgenmesi hem glikoliz hem de Krebs devrinde gerçekleþirken, FAD molekülünün indirgenmesi sadece Krebs devrinde gerçekleþir. E) Oksijenli solunumda harcanan AT sayýsý, sentezlenen AT sayýsýndan daha azdýr. I. Maksimum yaþam süresinin % 60 ý tamamlanana kadar 1. memeli canlý türüne ait bireylerin yaklaþýk yarýsý ölmüþtür. Maksimum yaþam süresinin ilk % 10 luk kýsmý içinde 1. memeli canlý türüne ait birey sayýsýndaki azalma, 2. memeli canlý türüne ait birey sayýsýndaki azalmaya göre daha yavaþtýr. I Maksimum yaþam süresinin % 80 i tamamlanýncaya kadar 2. memeli canlý türünün yoðunluðu daha fazla iken, yaþam süresinin sonlarýna doðru 1. memeli canlý türünün yoðunluðu daha fazla olur. yargýlarýndan hangileri doðrudur? A) alnýz I B) I ve II C) I ve III 17. Ýnsanda, gözbebeðinin karanlýk ortamda büyümesi aydýnlýk ortamda ise küçülmesi, aþaðýda verilenlerden hangisine örnektir? A) Ýçgüdüsel davranýþ B) Ýzlenim yoluyla öðrenme C) Doðuþtan gelen refleks D) Deneme yanýlma yoluyla öðrenme E) Koþullanma yoluyla öðrenme 5

6 19. Güneþ Iþýnlarýn bir kýsmý geri yansýr. Iþýnlarýn bir kýsmý soðurulur. ERÜÜ Uzaya yansýyan ýþýnlarýn oraný azalýr. Iþýnlarýn bir kýsmý yeryüzüne tekrar geri döner. ukarýdaki þekilde, Dünya ya ulaþan güneþ ýþýnlarýnýn, Dünya da izlediði yol gösterilmiþtir. 21. X canlý türünün canlý türü ile birlikte incelendiði en küçük sýnýflandýrma birimi sýnýf, canlý türü ile birlikte incelendiði en küçük sýnýflandýrma birimi takým, canlý türü ile birlikte incelendiði en küçük sýnýflandýrma birimi cinstir. Buna göre,, ve türü canlýlardan alýnan eþit miktarlardaki kan, X türüne ait üç canlýya ayrý ayrý enjekte edildiðinde, X türü canlýlarýn kanýndaki çökelme oranlarýnýn aþaðýdaki grafiklerden hangisindeki gibi olmasý beklenir? A) B) Þekilde verilen bilgilere göre, karbondioksit ve su bu- C) D) harý gibi gazlarýn oranýnýn arttýðý atmosfer tabakasýnýn yaptýðý etki (I) ve bu tabakadan geri dönen ýþýnlarýn yeryüzünde yaptýðý etki (II) aþaðýdakilerden hangisinde doðru isimlendirilmiþtir? I II A) Asit yaðmuru Çevre kirliliði E) B) Sera etkisi Küresel ýsýnma C) Radyasyon Küresel ýsýnma D) Küresel ýsýnma Sera etkisi E) Sera etkisi Asit yaðmuru 20. Bir tohumun çimlenmesinden genç bir fide olana kadar geçen süreçte kuru aðýrlýðýnda meydana gelen deðiþim aþaðýdaki grafikte gösterilmiþtir. Kuru aðýrlýk aman 1 2 Buna göre, 1 ve 2 numaralý zaman aralýklarýnda, I. oksijen üretimi, karbondioksit üretimi, I protein sentezi olaylarýndan hangileri ortak olarak gerçekleþir? A) alnýz I B) I ve II C) I ve III 22. ph azaldýðýnda veya karbondioksitin basýncý arttýðýnda oksijenin hemoglobinden kolaylýkla ayrýlmasýna Bohr etkisi denir. Buna göre, I. akciðer kýlcallarý, I mide kýlcallarý, böbrek kýlcallarý damarlarýndan hangilerinde Bohr etkisi meydana gelir? A) alnýz I B) alnýz II C) alnýz III D) I ve III E) II ve III 6

7 2. 1. tozlaþma 2. tozlaþma. tozlaþma 25. olen S S S 1 S Tepecik Tepecik S 1 S 2 Iþýk 1 2 Diþi organ Diþi organ S 1 S 2 S 1 S 2 S 1 S 2 S S x S 1 S 2 S 1 S x S 1 S 2 S 1 S 2 x S 1 S 2 ukarýda S 1 S 2 genotipli diþi özellik gösteren bir bitkinin S S, S 1 S ve S 1 S 2 genotipli erkek bitkilerle tozlaþmasý durumunda gerçekleþen olaylar gösterilmiþtir. 1. tozlaþmada erkek bitkiden gelen S ve S genlerine sahip iki polen de diþi organda çimlenirken, 2. tozlaþmada S genine sahip polen diþi organda çimlenirken S 1 genine sahip polen çimlenememiþtir.. tozlaþmada ise S 1 ve S 2 genlerine sahip iki polen de diþi organda çimlenememiþtir. ukarýda verilen bilgilere göre, I. Diþi organda bazý polenlerin çimlenip, bazý polenlerin çimlenememesi, bitki türü içindeki genetik çeþitliliði artýrmayý saðlayan bir durumdur. Diþi bitkinin genotipinde bulunan alel gen çeþitlerine sahip olan polenler, diþi organda çimlenemez. Destek ukarýdaki þekillerde, bitki filizleri kullanýlarak yapýlan deneylerde, bitki filizlerinde ok yönünde gerçekleþen yönelim hareketleri gösterilmiþtir. Buna göre, 1, 2 ve ile gösterilen yönelim hareketleri, aþaðýdakilerden hangisinde doðru olarak verilmiþtir? 1 2 A) Fototropizma Geotropizma Haptotropizma B) Fototropizma Travmatropizma Hidrotropizma C) Hidrotropizma Haptotropizma Geotropizma D) Kemotropizma Geotropizma Hidrotropizma E) Haptotropizma Geotropizma Hidrotropizma I Diþi organda döllenme sonucu oluþacak tohumdaki embriyonun bir hücresinde, S özelliðine etki eden ayný gen çeþitleri bulunamaz. yargýlarýndan hangileri doðrudur? A) alnýz I B) I ve II C) I ve III 26. Kanda karbondioksit taþýnmasý sýrasýnda gerçekleþen bazý tepkimeler aþaðýda verilmiþtir. N CO 2 + H 2 O K H 2 CO H 2 CO M H + + HCO L 2. Hücre dýþý sindirim, I. hücre içine alýnamayacak kadar büyük olan besin moleküllerinden yararlanabilme, Buna göre, verilen tepkimelerden, I. akciðer kýlcallarýnda, doku kýlcallarýnda sindirim atýklarý hücre dýþýnda kaldýðýndan, atýklarýn hücreden uzaklaþtýrýlabilmesi için enerji harcamama, gerçekleþenler, aþaðýdakilerden hangisinde doðru olarak verilmiþtir? I besin moleküllerini zardan geçebilecek kadar küçük moleküllere parçalama özelliklerinden hangileri açýsýndan, hücre içi sindirimden farklýlýk gösterir? A) alnýz I B) alnýz II C) I ve II D) I ve III E) II ve III I II A) M N K L B) K L M N C) N K L M D) L M N K E) K L M N 7

8 27. Hormon Gastrin Enterogastrin Sekretin Salgýlandýðý organ Mide Onikiparmak baðýrsaðý Onikiparmak baðýrsaðý Hedef organ Hedef organýn tepkisi Mide özsuyu salgýsýný Mide artýrma Mide özsuyu salgýsýný Mide durdurma Bikarbonat iyonlarý ankreas salgýlama Karaciðer Safra üretimi 29. Salgý hücresi Hücre zarý Kan Hormon reseptörü Sitoplazmik bir enzimin aktive edilmesi mrna Özgül bir protein sentezi Hedef Hücre SÝTOLAMA DNA mrna Hormon reseptörü Çekirdek Hücre zarý Kan Salgý hücresi ukarýdaki tabloda, insanýn sindirim sisteminden salgýlanan bazý hormonlarla ilgili bilgiler verilmiþtir. Tablodaki bilgilere göre, aþaðýdaki yargýlardan hangisine ulaþýlamaz? A) Bir hormon çeþidinin birden fazla hedef organý olabilir. ukarýdaki þekilde, iki farklý salgý hücresinin salgýladýklarý hormonlarýn hedef hücreyi etkileme mekanizmasý gösterilmiþtir. Þekilde verilen bilgilere göre, aþaðýdaki yargýlardan hangisine ulaþýlamaz? B) Hormon salgýlayan bez, salgý yapmasý için sinirsel yollarla uyarýlýr. C) Bir hormon çeþidi, farklý çeþit tepkilerin oluþmasýna neden olabilir. D) Bir organ çeþidi, birden fazla çeþitte hormonla uyarýlabilir. E) Bir organýn salgý miktarý, hormonal uyarýlarla denetlenebilir. A) Bazý hormonlarýn reseptörleri hücre zarýnda iken, bazý hormonlarýn reseptörleri çekirdek içindedir. B) Reseptörü çekirdek içinde bulunan bir hormon, hücre zarýndan geçebilir. C) Reseptörü çekirdek içinde bulunan bir hormon, DNA molekülünden mrna sentezlenmesini uyararak etkinlik gösterebilir. D) Reseptörü hücre zarýnda bulunan bir hormon, etkisini sitoplazmada gösterebilir. E) Reseptörü sitoplazmada bulunan bir hormon, hücre zarýndan geçemez. 0. Bir sinir hücresine, þiddeti giderek artan uyarýlar verildiðinde aksiyon potansiyelinin durumu aþaðýda verilmiþtir. Çok sayýda sinir hücresinden oluþmuþ olan bir sinir kordonuna þiddeti giderek artan uyarýlar verildiðinde aksiyon potansiyelinin durumu aþaðýda verilmiþtir. Aksiyon potansiyeli Aksiyon potansiyeli Uyarý þiddeti 1 2 Eþik deðerdeki uyarý þiddeti Uyarý þiddeti ukarýda verilen eðriler dikkate alýndýðýnda, aþaðýdaki ifadelerden hangisine ulaþýlamaz? 28. Aþaðýda insan böbreðine ait bir nefronun þekli gösterilmiþtir Þekilde numaralandýrýlarak gösterilen madde geçiþlerinden hangisinde, madde geçiþi kan basýncý etkisiyle gerçekleþir? A) 1 B) 2 C) D) E) 5 A) Eþik deðerin altýnda olan bir uyarý, sinir hücresinde aksiyon potansiyeli oluþturmazken, eþik deðerde bir uyarý ile eþik deðerin üzerindeki bir uyarý sinir hücresinde ayný aksiyon potansiyelinin oluþmasýný saðlar. B) Sinir kordonunda eþik deðeri birbirinden farklý olan sinir hücreleri bulunur. C) Hem sinir hücresine hem de sinir kordonuna uygulanan uyarý þiddetinin artmasý ile oluþan impulslarýn iletim hýzý artar. D) Sinir kordonuna uygulanan uyarý þiddetinin artmasý durumunda, sinir kordonunda oluþan aksiyon potansiyeli büyüklüðü de belirli bir deðere kadar artar. E) Bir sinir kordonuna uygulanan uyarý þiddeti arttýkça kordonda bulunan tüm sinir hücrelerinin uyarýlmasý saðlanabilir. 8