SAKARYA BÖLGESİNDE YEREL ZEMİN ÖZELLİKLERİNİN HASAR BÜYÜKLÜĞÜNE ETKİSİ, ARİFİYE-GEYVE-GÜNEŞLER ÖRNEĞİ

Transkript

1 SAKARYA BÖLGESİNDE YEREL ZEMİN ÖZELLİKLERİNİN HASAR BÜYÜKLÜĞÜNE ETKİSİ, ARİFİYE-GEYVE-GÜNEŞLER ÖRNEĞİ Sedat SERT 1, Aşkın ÖZOCAK 1, Ersin AREL 1, Ertan BOL 1 sert@sakarya.edu.tr, aozocak@sakarya.edu.tr, earel@sakarya.edu.tr, ebol@sakarya.edu.tr Öz: Deprem Sakarya nın en önemli problemi ve kaçınılmaz gerçeğidir. Kuzey Anadolu Fayı bölgenin içinden geçmekte ve -3 yıl aralıklarla meydana gelen büyük depremler zemin koşullarına bağlı olarak farklı sonuçlar doğurmaktadır. Bu çalışmada, 1999 depreminden sonra Sakarya Üniversitesi Geoteknik Laboratuvarı tarafından Sakarya iline bağlı farklı zemin özellikleri gösteren üç bölgede (Arifiye, Geyve, Güneşler) yürütülen arazi ve laboratuvar çalışmalarından elde edilen verilerin Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) yardımıyla jeolojik ve geoteknik açıdan değerlendirilmesi yapılmış, deprem sonu beliren hasar ve yıkımın sebeplerinin ortaya konmasına çalışılmıştır. Anahtar Kelimeler: Arifiye, Coğrafi Bilgi Sistemi, Depremsellik, Geyve, Güneşler, Hasar, Sıvılaşma Giriş Araştırma için Kuzey Anadolu Fayı nın tam ortasından geçtiği Arifiye ile kuzeyinde yer alan Güneşler beldesi ve güneyinde yer alan Geyve ilçesi seçilmiştir (Şekil 1). Arifiye deki jeolojik birimler bir anlamda Kuzey Anadolu Fayı ile ikiye ayrılmıştır. Bölgede fayın kuzeyi Kuvaterner yaşlı alüvyonlarla, güneyi ise Miyosen-Piliyosen yaşlı çakıltaşı, kumtaşı, çamurtaşı ve kiltaşından oluşan Örencik Formasyonu (Tör) ile temsil edilmektedir (Şekil 2.a). Bölgede alüvyon günümüzde beldenin doğusundan geçen ancak geçmişte beldenin büyük bir bölümünde etkin olan Sakarya Nehri nin taşımış olduğu çökeller ile oluşmuştur (Özocak ve diğ., 24). Şekil 1. Çalışma bölgelerini içeren neo-tektonik harita (Koçyiğit ve diğ. den, 1999) 1 Sakarya Üniversitesi, Müh. Fak., İnşaat Müh. Böl., Geoteknik Ana Bilim Dalı, Esentepe, 4187, Sakarya 1214

2 a) Arifiye b) Geyve Şekil 2. Arifiye beldesi ve Geyve ilçesi yerel jeoloji haritaları İmar alanı 1/ ölçekli 19 adet imar paftasından oluşan Geyve ilçesi Kuzey Anadolu Fayı nın güneyinde yer almaktadır. Arifiye ile aralarında Sakarya Nehri nin yardığı Geyve Boğazı bulunmaktadır. Arifiye ve Güneşler de olduğu gibi incelenen bu bölgede de temeli oluşturan zeminler Kuvaterner yaşta alüvyonlardır. Önalp ve diğ. (2a) ve Bol ve diğ. (24) sondaj verilerine dayanarak sözü geçen alüvyonu jeolojik (litolojik) olarak farklı bölgelere ayırmışlardır (Şekil 2.b). Araştırmacılar bölgede hakim olan litolojik katmanların bir arada bulunduğu bölgeleri; siltli kum (Qsk), killi kum (Qklk), kumlu kil (Qkkl), kumlu çakıl (Qkç), killi çakıl (Qklç) olarak isimlendirmişlerdir. Arifiye nin kuzeyinde, Adapazarı kentinin kuzeybatısında yer alan Güneşler beldesi ise doğu sınırını oluşturan Sakarya Nehri nin her iki yakasına yapılmış olan taşkın seddelerinin dışında düz bir topoğrafyaya sahiptir. Bölge tamamen gevşek alüvyonlardan (Qal) oluşmuştur. Alüvyonların kökeni Sakarya Nehri dir. Beldenin tamamını kapsayan bu birim; tutturulmamış çakıl, kum, silt, ve kilden oluşmuştur (Arel ve diğ., 24). Kullanılan Yöntem Arifiye beldesinde derinliği 1-2 m arasında değişen 38 (64 m) sondaj ve 1 m yi bulan 4 SCPTU, Geyve ilçesinde bir kısmı 4 m ye ulaşan 29 sondaj (9 m) ve 1 m derinliğinde 1 SCPTU, Güneşler beldesinde ise 1 er metrelik sondaj (1 m) ve 14 m lik bir SCPTU deneyi değerlendirilmiştir. Araziden gelen; Arifiye de 46 sı örselenmemiş toplam 121, Geyve de 1 i örselenmemiş toplam 117, Güneşler de 13 ü örselenmemiş 42 numune laboratuvarda TS 19/1987 uyarınca deneye tabi tutulmuş ve zeminler TS 1/2 e göre sınıflandırılmıştır. Sondaj çalışmalarında her 1. m derinlikte standard penetrasyon deneyi uygulanmış, SCPTU deneylerinde ise her 2 cm de bir okuma alınmıştır. Ayrıca çalışılan bölgelerde kuyu içi sismik yöntemi kullanılarak çeşitli derinliklerde kayma dalgası hızları ölçülmüştür. Laboratuvar deneylerinden ve arazi ölçümlerinden derlenen tüm veriler bilgisayar ortamında oluşturulan bir veri tabanına aktarılmıştır. Daha sonra incelenen bölgelerin genel anlamda birer sayısal haritası oluşturulmuştur. Tüm sondaj ve SCPTU noktaları da koordinatlandırılarak sayısal haritalara eklenmiştir. Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) tabanlı bir bilgisayar yazılımı ile veri tabanındaki tüm veriler ile sayısal harita ve sondaj noktaları ilişkilendirilerek çeşitli sorgulamalar yapılmış, çalışılan bölgelerin jeolojik ve geoteknik özelliklerini ortaya koyan tematik haritalar oluşturulmuştur. Şekil 3 te Arifiye, Güneşler ve Geyve beldelerinde gerçekleştirilen sondaj ve SCPTU çalışmalarının yerleri gösterilmektedir. 121

3 Şekil 3. Arifiye ve Güneşler beldeleri ile Geyve ilçesi sondaj ve SCPTU yerleri (ölçeksiz) Zemin Türleri Şekil 4 te sunulan inceleme alanlarına ait üst 1 metrede yer alan ana zemin guruplarının dağılımına bakıldığında incelenen tüm bölgelerde killerin egemen olduğu anlaşılmaktadır. Deney Sayısı Çakıl Kum Silt Kil Deney Sayısı G S ML MI MH CL CI CH a) Arifiye Denay Sayısı Çakıl Kum Silt Kil Deney Sayısı G S ML MI MH CL CI CH b) Geyve Deney Sayısı Çakıl Kum Silt Kil Deney Sayısı G S ML MI MH CL CI CH c) Güneşler Şekil 4. Arifiye-Geyve-Güneşler zeminlerinde üst 1 metrede ana zemin gruplarının dağılımı 1216

4 Arifiye beldesinde incelenmiş 122 örnekten 76 sının C-kil simgesi taşıdığı, bunlardan 41 inin de CH-yağlı kil simgesi taşıdığı görülmüştür. Zemin cinsleri derinliğe göre incelendiğinde üst.-9. m arasında genel olarak tüm zemin türleri ile karşılaşılmaktadır. Çakıllar birçok kuyuda 3-4 m ve 7- m derinliklerde kesilmekte, buna karşın 9-1 m aralığında çakıla rastlanmamakta, yer yer kumların gözükmesiyle beraber hakim zemin olarak tekrar killer öne çıkmaktadır. Ayrıca sondaj loglarından zeminde 1 m ye kadar derinliklerde gri/siyah renklerle de tanınan organik mercekler bulunduğu anlaşılmaktadır. Birkaç gri ve karışık renk dışında numunelerin hemen tümü yüzeyde kahverengi, bunun altında yeşil egemenliğindedir. Yeşil rengin, çökelmenin Holosen de metamorfik kayaçların etkisini yansıtmakta olduğu (Önalp ve diğ., 2b), kahverenginin daha yakın jeolojik geçmişte üstteki kil tabakalarının oksidasyonu sonucu geliştiği (Bol, 23) söylenmektedir. Geyve ilçesinden gelen numunelerden zeminlerin çok fazla tür göstermediği ve çakıl içeriğinin yer yer yükseldiği, kimi yerlerde demir oksit tutturması ve kaliş oluşumları içerdiği izlenebilmektedir. Yapılan sınıflama deneylerinden numunelerin 3/4 e yakınının kil simgesi aldığı, siltlerin varlığının ise azlığı dikkat çekmektedir. Güneşler beldesinden gelen numuneler sınıflandırıldığında yağlı killerin ağırlık taşıdığı, sınıflanan örneklerin 2/3 ünden fazlasının kil simgesi aldığı görülmektedir. Numunelerde doğal su muhtevası ML-MI ve CL-CI guruplarında likit limite, CH örneklerde ise plastik limite yakındır. Bu, CH killerin aşırı konsolide özelliğini yansıtan bir bulgudur. SCPTU deneylerinden elde edilen veriler Şekil te her üç bölge için tipik olarak sunulduğunda, zeminlerin Robertson (199) sınıflandırma grafiğindeki dağılımının laboratuvar sonuçlarını destekler şekilde yoğun olarak 3 (kil-siltli kil) nolu bölgede toplandığı görülmektedir. SPT Sonuçlarının Değerlendirilmesi Şekil 6 da inceleme alanlarının üst derinliklerini temsil eden SPT-N tematik haritaları sunulmuştur. Sondajların sadece birkaçında ana kayaya benzer bir formasyona ulaşılan Arifiye beldesinde, SPT-N değerlerinin 2 ile refü arasında değiştiği görülmüş, Örencik Formasyonu nda refüye varan SPT-N değerlerine karşın alüvyon ortamda bir sondajda m derinlikte ölçülmüş SPTN=2 değeri bataklık ortamının Arifiye de rastlanabilen bir oluşum olduğunu ortaya koymuştur. Bunlar yörede KAF na en yakın yerleşim olan Arifiye de zeminin ne denli karmaşık bir yapıya sahip olduğunu kanıtlama açısından önem taşımaktadır. Geyve ilçesinde standard penetrasyon deneyinde okumaların yüksek çıkmasının zeminlerin her zaman çok iyi olmasından değil bunların çakıl içeriğinin yüksek ya da çimentolanma etkisi sonucu belirdiği düşünülmektedir. Üst 7. m derinliğe kadar alınan SPTN okumaları analiz edildiğinde SPTN = 3 ±12 ortalama ve standart sapma değerleri bulunmaktadır. Bu değer aluviyal birikimler için dikkati çekecek kadar yüksektir (Önalp ve diğ., 2a). SPT-N değerleri genelde 2 den büyük olup, en yüksek değerlerini kuzeyde ve güneydoğuda almaktadır. Diğer yandan, özellikle temiz kumlar için geliştirilen standart penetrasyon deney sonuçlarının ilçede yaygın olarak gözlenen killerde yorumlanmasının yanıltıcı sonuçlar verebileceğini göz ardı etmek yanlış olacaktır. İlçe merkezi civarında siltli kum (Qsk) ve kil (Qkl) olarak ayırtlanan birimlerde bu derinlikler için darbe sayılarının ortalama 2 civarında olduğu görülmektedir. İlçenin güneydoğusunda görünen kumlu çakıl (Qkç) ve killi çakıl (Qklç) birimlerinde ise SPTN sayılarının ortalama 7 olan yüksek değerlere ulaştığı görülmüştür. Bununla birlikte ilçenin hemen tüm çevresinde beliren ve kil (Qkl) olarak ayırtlanan birimindeki SPTN değerlerinin dağılımına bakılacak olursa birbirlerinden farklılıklar sunduğu görülmektedir. Bu verilere dayanarak güney, kuzey ve batı olmak üzere üç farklı yerde yüzeylenen kil (Qkl) birimlerinin geoteknik açıdan farklı karakter taşıdığını söylemek yanlış olmayacaktır. Güneşler de yapılan sondajlarda anakayaya rastlanmamıştır. 8-1 arasında değişen SPTN değerleri killerin orta katı veya katı kıvamda olduğunu göstermekte ise de mekanik deneylerin daha gerçekçi sonuçları yansıtacağı açıktır. 1217

5 a) Arifiye b) Geyve 7 8 YASS:1.32m c) Güneşler 1- Hassas, ince daneli 6- Kumlar, temiz kum - siltli kum 2- Organik zemin - turba 7- Çakıllı kum - sıkı kum 3- Killer, siltli kil - kil 8- Çok sıkı kum - killi kum 4- Silt karışımları, killi silt - siltli kil 9- Çok katı, ince daneli - Kum karışımları, siltli kum - kumlu silt Şekil. Robertson(199) a göre SCPTU zemin sınıfı dağılımı ve derinlik-i c grafikleri 1218

6 a) Arifiye (-3 m) b) Geyve (-4 m) c) Güneşler (4-. m) Şekil 6. Arifiye-Geyve-Güneşler zeminleri SPTN haritaları (ölçeksiz) Yer Altı Suyu Durumu ve Sıvılaşma Potansiyeli Deprem bölgesinde en çok ilgi çeken konulardan biri 1999 da birçok yerde beliren sıvılaşma olayı olmuştur. Adapazarı merkezinde sıvılaşma genellikle yüzeye yakın düşük plastisiteli siltlerde ve ince kumlarda belirmiştir (Bol, 23). Bu bölgede siltlerde meydana gelen sıvılaşmanın oluşabilmesi için Adapazarı kriteri geliştirilmiştir (Önalp ve Arel 22). Bu kritere göre sıvılaşmanın belirebilmesi için siltlerin ML (NP) sınıfında olması, doğal su muhtevasının likit limite eşit veya büyük olması (I L 1), likit limitin 3 dan küçük olması ve içerdiği kil boyutu (D.2mm) danelerin %1 den az olması gerekmektedir. Temiz ve siltli kumlarda ise çevrimsel kayma gerilmesi yöntemini kullanan yöntemlerden (Seed ve diğ., 23, Youd ve diğ., 21) yararlanılmaktadır. SCPTU deneyinden elde edilen verilere göre sıvılaşmanın gerçekleşebilmesi için derinlik boyunca hesaplanan, örtü yüküne göre normalleştirilmiş uç direncinin (Q c ) ve sürtünme oranının (F s ) fonksiyonu olan, zemin davranış indeksi değerlerinin (I c ) Robertson ve Wride (1998) e göre 1.7 den büyük veya 2.6 dan küçük olması gerekmektedir. Arifiye, Geyve ve Güneşler e ait YASS haritaları Şekil 7 de sunulmaktadır. Arifiye beldesinde alüvyonda yapılmış sondajlarda YASS nin -. m derinliğe kadar yükseldiği gözlenirken Örencik Formasyonu nda adece kısıtlı sayıda sondajlarda yer altı su seviyesiyle karşılaşılmıştır. Arifiye de yapılan gözlemler ve zemin özellikleri burada sıvılaşma potansiyeli bulunmadığını göstermektedir. Beldenin zemin cinsleri incelendiğinde Arifiye de gerek siltler, gerekse kumların azınlıkta olduğu, buna karşın killerle hemen her düzeyde karşılaşıldığı görülmektedir. Killerin böylesine çoğunlukta olduğu ortamlarda YASS nin yüksekliğine karşın sıvılaşmanın çok kısıtlı alanlarda belirebileceğini, örneğin Adapazarı merkezine oranla sıvılaşma etkilerinin bulunmadığını söylemek mümkündür. Geyve ilçesinin düzlük yerlerinde yer altı su seviyesinin -. m ile -7. m arasında bulunduğu görülmüştür. Eğimlerin arttığı, bir başka deyişle Pliyosene giriş alanlarında YASS kaybolmaktadır depreminden sonra Geyve de yapılan yüzey incelemeleri hiçbir yerde sıvılaşma olayının gerçekleştiğine dair veriler saptayamamıştır. Bunun nedeni sıvılaşmanın etkin olarak geliştiği üniform kumlar ve siltlerin yok denecek kadar az sayıda belirmiş olmasıdır. Killer ve çakıllı killerde sıvılaşmanın çok özel koşullarda oluşacağı ancak çoğunlukla belirmediği hatırlanmalıdır. Güneşler de YASS nin -.2 m ile -1.7 m arasında değiştiği bulunmuştur (Önalp ve diğ., 2c). Adapazarı içinde değişik kalınlıklarda tabaka şeklinde bulunan kumlar Güneşler bölgesinde daha az ve killerin içinde kama biçiminde belirmektedir. Güneşler de karşılaşılan siltlerin çoğu orta plastisiteli (MI) çıkmakta, ML simgesi alan düşük plastisiteli siltler kısıtlı miktar ve kalınlıklarda bulunmaktadır. Yer altı su seviyesinin yüksek olmasına karşın sıvılaşabilir zeminlerin azlığı sayesinde Güneşler de sıvılaşma olayının çok sınırlı olduğu söylenebilir. Şekil te yer alan, her üç bölgede yapılmış tipik SCPTU deney sonuçlarından elde edilen derinlik-i C grafiklerine bakıldığında da, I c değişiminin yukarıda yazılanları destekler şekilde değerler aldığı görülmektedir. Her üç bölgede de killerin eğemenliği dikkat çekmekte, sıvılaşabilir zeminler kısıtlı miktar ve derinliklerde bulunmaktadır. 1219

7 a) Arifiye b) Geyve c) Güneşler Şekil 7. Arifiye-Geyve-Güneşler YASS haritaları (ölçeksiz) Taşıma Gücü Her üç bölgede sondaj logları ve deney sonuçlarının bir arada değerlendirilmesi ile her bir araştırma noktasının güvenli taşıma gücü hesaplanmış ve sonuçları Coğrafi Bilgi Sistemine (CBS) aktarılarak taşıma gücü dağılım haritaları yapılmıştır (Şekil 8). Nüfus yapısı itibarıyla yüksek yapılar içermeyen Arifiye de günümüze değin de bu tür yapılaşma oluşmamıştır. Belki bu nedenle 1999 depreminde beldede ağır yıkım belirmemiştir. Deney sonuçlarından kayma direnci parametresinin alüvyonda c u >3 kpa olduğu, Örencik Formasyonu nda yer alan bölgede ise c u nun 2 kpa ı aşan değerler aldığı görülmektedir. Yüzeysel temel kullanılması durumunda zemine en az 1. m gömülecek temellerin güvenli taşıma gücünün olağan koşullarda alüvyonda σ em 6- kpa, Örencik Formasyonu na giren alanlarda σ em 9-2 kpa dolayında olacağı söylenebilir. Buradan Arifiye güneyinin kuzeye nazaran taşıma gücü açısından daha iyi zeminlere sahip olduğu ortaya çıkmaktadır. Geyve deney sonuçları incelendiğinde alınabilen örselenmemiş numunelerde kayma direnci parametresi üst m de tüm numuneler için c u =112.3 ± 61 kpa gibi oldukça yüksek bir düzeyde çıkmaktadır. Konsolidasyon deneyleri numunelerin içerdiği çakıllar nedeniyle her yerde yapılamamıştır. Ancak aşırı konsolidasyon oranı 2-7 arasında değişen killerde yüksek çıkan sıkışma indisleri C c ye karşın yeniden yüklenme indislerinin C r =.2-. arasında çıkması bu zeminlerin büyük bir bölümünde bina temel basıncının kpa altında olması durumunda killerde önemsenecek bir sıkışma ve konsolidasyon belirmeyeceği anlamında algılanabilir. Şehir merkezinde yer yer beliren sıkı kum ve çakıllarda kesme kutusu deneylerinden kayma direnci açısının φ 3 gibi yüksek değerler aldığı görülmektedir. Bu arada kil-çakıl karışımlarında kohezyon değerinin de c=7-7 kpa arasında değiştiğini belirtmek gerekir. Tüm bu bulgular Batı Anadolu Deprem Kuşağı nda rastlanan genç çökellerde gözlemlenen düşük kayma direnci parametrelerinin birkaç istisna dışında Geyve de bulunmadığını göstermektedir (Önalp ve diğ., 2a). Bu parametreler gözönüne alındığında, temellerin zemine en az 1 metre gömüleceği varsayımı ile Geyve merkezinde temel güvenli gerilmelerinin σ em kpa olarak alınabileceği görülecektir. 122

8 a) Arifiye b) Geyve c) Güneşler Şekil 8. Arifiye-Geyve-Güneşler zeminleri üst 1. metrede taşıma gücü haritaları (ölçeksiz) Güneşler beldesinin küçük yüzölçümü zemin olarak tekdüze bir zemin sistemi sağlamaktadır. Bu da profilin yüzeyde oksidasyon sonucu (Bol, 23) açık kahverengi olan 1- m kalınlıkta kil, bunun altında yeşil/kahve kil ve en altta da yukarıda sözü edilen yeşil/gri killer biçiminde özetlenebilir. Kum ve silt tabakaları yer yer bu profile değişik kalınlıklarda sokulmaktadır. Aşırı konsolide killerde makul yükseklikte yapılarda taşıma gücü genellikle bir sorun yaratmamakta ancak toplam ve farklı oturmalar uzun vadede problemler getirebilmektedir. Bu sorunlardan kaçınmak için bina temellerini uygun bir derinliğe indirerek temelde kısmi yüzdürme özelliğinden yararlanmak uygun bir geoteknik çözüm olarak görünmektedir. c u =- kpa aralığında dizilmiş drenajsız kayma direnci parametresi ile 1. m ye gömülmüş 2 m genişlikte sürekli temel için güvenli taşıma gücü σ em = kpa dolayında bulunmaktadır. Hasar Değerlendirmesi Kuzey Anadolu Fayı nın içinden geçtiği Arifiye de kısa aralıklarla tekrarlanan depremlerin yenilerinin belirmesi de kaçınılmazdır. Eldeki bilgiler depremde yıkım ve hasarın faya olan yakınlıkla lineer olarak arttığını söylemektedir. Bu durumda Arifiye depremden en çok etkilenmesi gereken yerleşim merkezlerinden biri olmaktadır. Şekil 9.a da 1999 depreminde Arifiye de beliren hasar ve yıkım haritası verilmiştir. Bu depremde ölüm olmayıp, az sayıda yaralanma kaydedilmiştir. Buradan hasarın çok büyük olmadığı gibi bir izlenim edinilebilirse de bu nüfus, dolayısı ile bina yoğunluğunun düşük olmasından kaynaklanmaktadır. Ancak göz ardı edilemeyecek bir gerçek Arifiye de 4 katın üstünde bina sayısının çok az olmasıdır. Hasar haritasına bakılacak olursa, hasarların 4 ayrı bölgede guruplandığı söylenebilir. Her bölge içindeki yıkım sebeplerinin farklı olduğu düşünülmektedir. Birinci bölge için, ortamın alüvyonlardan oluştuğu ve taşıma gücü haritası da göz önüne alınırsa düşük dirençli zeminlerin hakimiyetinin hasara katkıda bulunan bir etken olduğu söylenebilir. İkinci ve üçüncü bölgelerdeki hasarın ise binaların faya olan yakınlığı sebebiyle oluştuğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Dördüncü bölgede sağlam zemin koşulları ve faya yeterince uzaklık göz önüne alındığında oluşan hasarların sadece düşük yapı kalitesinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Geyve de yapılmış özensiz yerleşim ve yetersiz projelendirilmiş yapılar yıkımın ana nedenidir. Bundan sonraki depremlerde hasar ve yıkımın en aza indirilmesi için gerekli önlemler ödünsüz alınmalıdır. Deprem bölgeleri sınırlanırken genel olarak aktif fayların durumlarından etkilenmektedir. Bunun sonucu olarak Sakarya ilinin çok büyük bir kısmı 1. derece deprem bölgesi sınırlarına girmektedir. Şekil 9.b de 17/8/1999 depreminde ilçe merkezinde oluşan hasar haritası verilmektedir. Buradan hasar ve yıkımın fay ve zayıf bölgelerin yokluğunda herhangi bir modele uymadığı, sonucun daha ziyade yetersiz projelendirilmiş ve taşıyıcı sistemi iyi durumda olmayan binalardan kaynaklandığını göstermektedir. Bunun kanıtı ölü sayısının 1, yıkılan bina sayısının ise 24 te kalmasıdır Marmara depremi ve bunu izleyen olaylar Adapazarı ve çevresinde ağır yıkım getirmesine karşın Güneşler beldesi incelendiğinde hasar ve yıkımın dikkat çekecek kadar az olduğu görülmüştür. Oysa önemli bir bölümü ruhsatsız, 1-3 katlı konutlarda ciddi proje ve imalat hataları bulunmaktadır. Buna karşın resmi rakamlarla ölü sayısı 24 te kalmıştır. Diğer belediyelerle karşılaştırıldığında bu sayılar çok düşük kalmaktadır. Diğer verilerden soyutlandığında yıkımın az olması gerçeği binaların az katlı olması (en fazla 4 kat) yanında, zemin özelliklerine yorumlanabilir: Güneşler de

9 depreminde sıvılaşma ve zemin büyütmesi olayları gelişmemiştir. Bunun en açık kanıtı ise Adapazarı nda çok görülen bina yatmalarının Güneşler de hemen hiç belirmemesidir. a)arifiye b)geyve Şekil 9. Arifiye ve Geyve hasar dağılım haritaları (ölçeksiz) Teşekkür Bu çalışma sırasında deneyimlerinden yararlandığımız hocamız Prof.Dr. Akın ÖNALP e teşekkürler ederiz. KAYNAKLAR 1. Arel, E., Bol, E., Özocak, A., Sert, S., (24), Güneşler Beldesi (Adapazarı/SAKARYA) Zemin İnceleme Raporu, Sakarya Üniversitesi, Bilimsel Araştırma Rapor No: 24.İNŞ.2, Temmuz 24, SAÜ Rektörlük Basımevi,, ISBN , Sakarya. 2. Bol, E., (23), Adapazarı Zeminlerinin Geoteknik Özellikleri, Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi, FBE, Esentepe. 3. Bol, E., Özocak, A., Sert, S., Arel, E., (24), Geyve İlçesi (SAKARYA) Zemin İnceleme Raporu, Sakarya Üniversitesi, Bilimsel Araştırma Rapor No: 24.İNŞ.1, Temmuz 24, SAÜ Rektörlük Basımevi,, ISBN , Sakarya. 4. Koçyiğit, A., Bozkurt, E., Cihan, M., Özacar, A. ve Teksöz, B., 17 Ağustos Gölcük-Arifiye (KD Marmara) Depremi Jeolojik Ön Raporu, ODTÜ, Jeol. Müh. Böl., 26 sayfa, Önalp, A., Arman, H., Karavul, C., Arel, E., Ramazanoğlu, Ş., Sert, S., Özocak, A., Bol, E., (2a), Sakarya İli Adapazarı Geyve İlçesi İmar Planı Revizyonuna Yönelik Jeolojik Geoteknik Araştırma Raporu, (Verildiği Kurum: Geyve Belediyesi), SAÜ, Adapazarı. 6. Önalp, A., Arman, H., Karavul, C., Arel, E., Ramazanoğlu, Ş., Sert, S., Özocak, A., Bol, E., (2b), Sakarya İli Adapazarı Arifiye Beldesi İmar Planı Revizyonuna Yönelik Jeolojik Geoteknik Araştırma Raporu, (Verildiği Kurum: Arifiye Belediyesi), SAÜ, Adapazarı. 7. Önalp, A., Arman, H., Karavul, C., Arel, E., Ramazanoğlu, Ş., Sert, S., Özocak, A., Bol, E., (2c), Sakarya İli Adapazarı Güneşler Beldesi İmar Planı Revizyonuna Yönelik Jeolojik Geoteknik Araştırma Raporu, (Verildiği Kurum: Güneşler Belediyesi), SAÜ, Adapazarı 8. Önalp, A., ve Arel, E., (22), Siltlerin Sıvılaşma Yeteneği: Adapazarı Kriteri, Zemin Mekaniği ve Temel Mühendisliği Dokuzuncu Ulusal Kongresi, 1: , Anadolu Üniversitesi, Eskişehir. 1222

10 9. Özocak, A., Sert, S., Bol, E., Arel, E., (24), Arifiye Beldesi (Adapazarı/SAKARYA) Zemin İnceleme Raporu, Sakarya Üniversitesi, Bilimsel Araştırma Rapor No: 24.İNŞ.3, Temmuz 24, SAÜ Rektörlük Basımevi,, ISBN , Sakarya.. Robertson, P.K., (199), Soil Classification Using the Cone Penetration Test, Canadian Geotechnical Journal, 27:1: Robertson, P.K., and Wride, C.E., (1998), Evaluating Cyclic Liquefaction Potential Using the Cone Penetration Test, Canadian Geotechnical Journal, 3:3: Seed, R.B., Çetin, K.O., Moss, R.E.S., Kammerer, A.M., Wu, J., Pestana, J.M., Riemer, M.F., Sancio, R.B., Bray, J.D., Kayen, R.E., Faris, A., (23), Recent Advances in Soil Liquefaction Engineering: A Unified and Consistent Framework, 26 th Annual ASCE Los Angeles Geotechnical Spring Seminar, Keynote Presentation, H.M.S., Queen Mary, Long Beach, California. 13. Youd, T.L., Idriss, I. M., Andrus, R.D., Arango, I., Castro, G., Christian, J.T., Dobry, R., Finn, W.D.L., Harder, L.F., Hynes, M.E., Ishihara, K., Koester, J.P., Liao, S.S.C., Marcuson, W.F., Martin, G.R., Mitchell, J.K., Moriwaki, Y., Power, M.S., Robertson, P.K., Seed, R.B., Stokoe, K.H., (21), Liquefaction Resistance of Soils: Summary Report From The 1996 NCEER and 1998 NCEER/NSF Workshops on Evaluation of Liquefaction Resistance of Soils, ASCE Journal of Geotechnical and Geoenvironmental Engineering, 127::