I - SEKTÖRÜN TANIMI VE KAPSAMI... 1 II - ISI YALITIM ÇE TLER... 6 III - ISI YALITIM MALZEMELER... 8

Transkript

1 yal m sektör ara rmas Zeynep Kulaks zo lu statistik ubesi Eylül 2006

2 NDEK LER I - SEKTÖRÜN TANIMI VE KAPSAMI... 1 II - ISI YALITIM ÇE TLER SICAK ZOLASYON.. 6 SO UK ZOLASYON. 6 NALARDA ISI YALITIMI III - ISI YALITIM MALZEMELER ÇE TL ISI YALITIM MALZEMELER 9 IV - ISI YALITIM MALZEMELER N SINIFLANDIRILMASI ISI YALITIM MALZEMELER N ÜRÜN STANDARTLARI ISI YALITIM MALZEMELER N GT P NUMARALARI V - TÜRK YE YALITIM SEKTÖRÜNÜN GEL VE MEVCUT DURUMU ISI YALITIM SEKTÖRÜNÜN DI T CARET DURUMU 20 HRACAT THALAT.. 21 VI - SEKTÖRDEK YASAL DÜZENLEMELER VE KANUNLAR.. 21 VII - SEKTÖRDEK DERNEK VE F RMALAR.. 22 SEKTÖRDEK BÜYÜK ISI YALITIM F RMALARI VIII - ISI YALITIM SEKTÖRÜNÜN SORUNLARI IX - SONUÇ EK -1 ( THALAT RAKAMLARI) EK -2 ( HRACAT RAKAMLARI) TABLOLAR TABLO-1 : Örnek Binan n Yal ml ve Yal ms z Durumunda Tüketilebilecek ll k Yakla k Yak t Miktar ve Maliyeti. 3 TABLO-2 : Örnek Binan n Yal ml ve Yal ms z Durumunda Olas Hava Kirletici At k Miktarlar 4 TABLO-3 : Yal m Derecelerine Göre Is htiyac... 4 TABLO-4 : Is Yal m Malzemeleri Ürün Standartlar. 13 TABLO-5 : Is Yal m Malzemelerinin GTIP numaralar TABLO-6 : TS 825 in Sa lad Enerji Tasarrufunun Ekonomik Büyüklü ü... 22

3 ISI YALITIM SEKTÖR ARA TIRMASI I SEKTÖRÜN TANIMI VE KAPSAMI nsano lu tarih boyunca, bir yandan parças oldu u do an n nimetlerinden yararlanmaya çal rken, di er yandan da onun olumsuz etkilerine kar korunman n yollar aram r. Eskimolar n buzdan kulübeleri, K lderililerin çad rlar ve New York un gökdelenlerinin konfor ko ullar farkl olsa da hepsi ayn temel amaçla, insan do an n ac mas z ko ullar ndan korumak, yal tmak için in a edilmi tir. Yap lar n ve insanlar n günümüzde de y d etkenlerle kar kar ya oldu unu dü ünürsek, yal m kelimesi, örtünme, bar nma, konfor, sa k ihtiyaçlar n ötesinde, ilk ça lardaki kadar olmasa da can güvenli i aç ndan hala büyük önem ta maktad r. Farkl s cakl ktaki iki ortam aras nda transferini azaltmak için yap lan i leme yal denir. Di er bir deyi ile yal, k n nmak, yaz n da serinlemek için harcad z enerjiyi azaltmak ve daha rahat ortamlarda ya amak amac yla binalar n d cephe duvarlar, cam ve do ramalar, çat lar, dö emeleri ve tesisatlar nda, geçi ini azaltan önlemlerin al nmas r. Bunu sa layan malzemelere yal m malzemesi ad verilmektedir. Is yal m malzemelerini birbirinden ay ran en temel özellik iletim katsay lar r. ISO ve CEN Standard na göre iletim katsay 0,065 W/mK de erinden küçük olan malzemeler yal m malzemesi olarak tan mlan rken di er malzemeler yap malzemesi kapsam na girmektedir. Yap da kullan lacak malzemelerin karakteristi inin ara lmas, incelenmesi ve analiz bulgular n irdelenmesi, deneysel ve gözlemsel bulgularla sa lanabilmektedir. Kullan m yerlerine göre malzeme karakteristi ini do rudan etkileyen çevresel faktörler: 1

4 - Mekanik Deformasyonlar - A nma - Is sal Etkenler - Akustik Sorunlar - Güne - Atmosfer Etkileridir Is yal m malzemelerinde uygulamaya göre aranmas gereken özellikler: - Is letim Katsay (W/mK) - Yo unluk (kg/m3) - Yang n S (DIN 4102, BS 476) - S cakl k Dayan (ºC) - Mekanik Dayan m (kpa) - Buhar Difüzyon Direnci - Su Emme - Boyutsal Kararl k Bina yap ndaki geli meler ile birlikte, yap lar kal n boyutlu ve a r malzemelerden narin-ince boyutlu hafif malzemelere geçmi tir. Bu durum, sa lad birçok yarar n yan nda yap fizi i ve yal konular nda daha dikkatli davran lmas gerekti ini ortaya koymu tur. Ancak ülkemizde enerji fiyatlar ndaki yüksek art lar n etkisiyle yal m teknolojilerine yat m bilinci giderek artmaktad r. Avrupa Birli i ne uyum çal malar çerçevesinde yap lan çal malar ve zorunlu standartlar n yürürlü e girmesi sektörün gelece ine olumlu yans maktad r. Yap lar n uzun y llar boyunca de erini korumas, yap lar n iyi tasarlanmas, iç ve d etkenlerden do ru biçimde korunmas ile gerçekle mektedir. Yap lar n iç ve d etkenlerden do ru biçimde korunmas ise ancak yal m ile sa lanabilmektedir. Günümüzde yal m sistemlerinin esas amac ; yap n zararl boyutlarda hareketleri ve buhar yo unla mas sonucu zaman içinde yap hasarlar n (don hasar, nem hasar, küflenme, bozulma, demir aksam n çürümesi-korozyonu vs.) ortaya ç kmas önlemektir. Dolay yla yap n bak m masraflar s rl düzeyde tutmak, ya an lan iç ortam n konfor artlar na uygun, k n tma, yaz n so utma enerjisinden tasarruf sa layarak aile ve ulusal ekonomimize katk da bulunmakt r. Bina içerisinde konforlu ya am ko ullar n olu turulmas insan sa için ne kadar önemli ise yap n d etkenlere kar korunmas da içerisinde ya ad z, sa lam ve uzun ömürlü olmas bekledi imiz yap lar için ayn öneme sahiptir. Dolay yla bina 2

5 yal ; malzeme üretiminden uygulamas na kadar titizlik, hassasl k, çok yönlü detay çal mas gerektiren ve birçok bilim dal ilgilendiren bir sistem bütünüdür. Bu nedenle, bina yal nda, ulusal ekonomi ve çevre ili kisinin ortaya konulmas ve rasyonel çözümlere var labilmesi için ekonomi, fizik, kimya, makine, in aat, mimarl k vb. bilim dallar bir e güdüm içerisinde bulunmal r. Ülkemizde gerçekle tirilmi veya gerçekle tirilmekte olan konut binalar ele al nd nda, yal m özelliklerinin yetersiz kald kayda de er enerji kay plar n ya and, dolay yla a enerji kullan ndan ötürü çevrenin de zarar gördü ü tart lmaz bir gerçek olarak ortaya ç kmaktad r. Yap lan bir örnek çal mada, stanbul ve Elaz da 10x12x2.6 m ölçülerinde müstakil tmal (fuel-oil), duvarlar nda toplam 20 m² cam yüzey olan bir bina konu olarak seçilmi, yal ms z (mevcut) ve yal ml durumun sonuçlar al nm r. Söz konusu yap da; 10 cm cam yünü çat iltesi (çat ya), 5 cm XPS (Ekstrüde Polistren) yal m levhas (duvarlara içten uygulama) ve 5 cm XPS yal m levhas (dö emeye) uygulanarak yal yap lm r. Is yal toplam maliyeti A ustos 2001 birim fiyatlar na göre (KDV, i çilik, nakliye ve malzeme bedeli dahil) yakla k YTL dir. Is yal sonucu sa lanan yak t tasarrufu ve hava kirletici at klardaki azalma miktar hesapland nda Tablo 1 ve 2 deki sonuçlar elde edilmi tir. (Kullan lan fiyatlar sadece örnek çal ma için geçerli olup, de kendir.) TABLO-1 : Örnek Binan n Yal ml ve Yal ms z Durumunda Tüketilebilecek ll k Yakla k Yak t Miktar ve Maliyeti Mevcut/Yal ms z Is Yal ml Bir Y ldaki Muhtemel Tasarruf stanbul Elaz stanbul Elaz stanbul Elaz 3.7 Ton 5.6 Ton 1.0 Ton 1.4 Ton 2.7 Ton 4.2 Ton YTL/Y l YTL/Y l 390 YTL/Y l 546 YTL/Y l YTL/Y l YTL/Y l 3

6 TABLO-2 : Örnek Binan n Yal ml ve Yal ms z Durumunda Olas Hava Kirletici At k Miktarlar Zararl Maddeler Mevcut/Yal ms z Is Yal ml stanbul Elaz stanbul Elaz CO2 Ton/Y l 11,0 16,6 2,9 4,1 SO2 kg/y l 1,8 2,8 0,5 0,7 NOx kg/y l 21,0 31,9 5,7 7,9 CO kg/y l 7,2 10,9 1,9 2,7 CxHy kg/y l 1,5 2, ,6 Partikül kg/y l 5, ,4 2,0 Tablo 1 ve 2 verilerine göre; bir y lda yakla k % 70 yak t tasarrufu yap lmakta, yal na yap lan yat m stanbul 'da 1.5 y lda Elaz 'da ise 1 y lda kendini amorti edebilmektedir. (Fuel-oil: 0,039 YTL/Litre oldu u varsay lmaktad r, ayr ca yak t ve yal m malzemesi fiyatlar n paralel seyri ilkesi mevcuttur) Hava kirlili indeki azalma ise % 75 oran ndad r. Tablo 1'de verilen % 70 kazanç, hem enerjisi büyük oranda d a ba ml olan ülkemiz hem de bina kullan lar için küçümsenemeyecek bir rakamd r. Yal m için yap lan yat mlar ise, sa lanan bu tasarrufun yan nda önemsiz kalmaktad r. Bu nedenle, yal n öneminin ve getirdi i kazançlar n toplumun her kesimine çok iyi anlat lmas ve bu konuda bilinçli bir toplumun olu turulmas na çal lmal r. Konu üzerinde yap lan analitik hesaplara göre, iyi bir yal ile enerji tüketiminden % tasarruf sa lamak mümkün görünmektedir. Basit bir yal durumunda ise bu kazanç yakla k % 50 düzeyindedir. Yine, iyi bir yal m ve enerji yönetimiyle 150 kwh/y l olan enerji tüketimi 70 kwh/y l'a dü ürülebilmektedir. Konunun daha iyi aç kl a kavu turulmas bak ndan a da verilmi tir. Kap lar ve Yal m Derecesi Pencereler TABLO-3 : Yal m Derecelerine Göre Is htiyac Çat Duvar Dö eme Is htiyac kwh/y l Yetersiz Çift Cam 18 cm Beton 30 cm Delikli Tu la 18 cm Beton Orta Çift Cam +5 cm Yal m +5 cm Yal m +5 cm Yal m yi Üç Cam +15 cm Yal m +12 cm Yal m +10 cm Yal m

7 Tablo incelendi inde binan n yal m derecesinin "yetersiz" düzeyden "iyi" düzeye getirilmesi durumunda ihtiyac nda % 74.7 gibi oldukça önemli düzeyde bir azalma söz konusudur. Di er bir deyi le, yal m düzeyi yükseldikçe enerji tüketimi azalmakta, yakla k % 75 gibi önemli boyutlarda enerji tasarrufu sa lanmaktad r. Bu nedenle, büyük oranda enerji tüketiminin oldu u yap larda, ulusal ve/veya bölgesel mevsim artlar göz önüne al narak, yal n zorunlu tutulmas art k kaç lmaz olmaktad r. Bu konuda özellikle yerel yönetimlere büyük sorumluluklar dü mektedir. Yerel yönetimler, mevzuatlar nda ciddi ve tutarl yakla mlarla seri de iklikler yaparak, yal m projesi olmayan ve bu yal m projesini uygulamayan binalara kullanma izninin verilmemesi yoluna giderek yapt m uygulayabilir. Di er taraftan, hava kirlili i art k sadece ülkemizin bir sorunu olmay p, evrensel boyut kazanm r. Fosil yak tlar n giderek daha fazla tüketilmesi sonucu do an n kendisini temizleyebilece inden çok daha fazla kirlilik atmosfere yay lmaktad r. Buna paralel olarak, maalesef yanma ürünü olarak atmosfere yay lan CO 2 'nin do al temizlenmesi görevini üstlenmi olan ye il alanlar h zla daralmakta ve her geçen gün dünya atmosferindeki CO 2 miktar artmaktad r. Kat, s ve gaz yak tlar n yanmas sonucu yakaca n türüne ve yanma lemine ba olarak çe itli miktarlarda de en, azot oksitler, karbon monoksitler, hidrokarbonlar, klor, halojenli bile ikler, polisilik organik maddeler ile partikül halinde kat maddeler atmosfere yay lmaktad r. Bunlar insan sa na, do al hayata ve dolay yla ulusal ekonomiye çe itli etkilerde bulunmakta ve ekolojik dengenin bozulmas na neden olmaktad r. Türkiye statistik Kurumu (TÜ K) verilerine göre Türkiye de 8 milyon bina, 16 milyon konut var. Bugün ülkemizde ciddi ve tutarl yakla mlarla, yal uygulamadan in a edilmi yakla k 12 milyon dolay nda yap n oldu u tahmin edilmektedir. Bu binalarda uygulanmas hiçbir teknolojik zorluk arz etmeden herkesin kolayl kla uygulayabilece i seribasit yal m uygulamalar ile nma için sarf etti imiz enerjinin asgari % 50 'sini geri kazanmak mümkün görünmektedir. 5

8 II - ISI YALITIMI ÇE TLER 1) SICAK ZOLASYON cak izolasyon terimi, s cakl +40ºC ile +1250ºC aras nda olan ortamlar n çe itli yöntemler kullan larak izole edilmesini tan mlamaktad r. S cak izolasyon uygulamalar nda yüzey geni li i ve ak kan s cakl gibi faktörler göz önüne al narak cam yünü, kaya yünü veya seramik yünü, gibi ürünlerden uygun olan seçilmektedir. Is yal m sa land ktan sonra metal ceketleme uygulamas ile sisteme mukavemet ve buhar direnci kazand r. S cak izolasyon uygulamas, tma-kurutma f nlar, s cak ya tesisatlar, buhar kazan ve tesisatlar, duvar, zemin ve çat yüzeyleri ve özel yal gereken durumlar için ideal bir sistem olu turmaktad r. 2) SO UK ZOLASYON So uk izolasyon terimi, s cakl -40ºC ile +60ºC aras nda olan ortamlar n çe itli yöntemler kullan larak izole edilmesini tan mlamaktad r. So utma sisteminde izolasyon yap lmas n nedeni, lm 0ºC ve üzerindeki s cak ortamlardan geçen boru ve ekipmanlarda öncelikle terleme ve kondansasyon görülmesi; e er 0ºC nin alt nda bir ortam veya ak kan ta lar ile nakil yap yorsa, s cak mahal geçi lerinde boru ve ekipmanlarda buzlanma olu mas engellemektir. Buzlanman n ba lamas demek amac n d ndaki mahallelerde gerek enerji kayb gerekse so utma performans n dü mesine, gerek so utma için kullan lan kompresör, chiller ve elektrik motorlar n daha çok çal mas na gerekse istenilen verimin yeterli zamanda elde edilmesini güçle tirmektedir. Poliüretan enjeksiyon sistemi ve poliüretan püskürtme sistemi so uk izolasyonda kullan lan en yayg n ve optimal olanlar r. 6

9 3) B NALARDA ISI YALITIMI a) Duvarlar: Enerji verimlili i için kaybeden duvarlara yal yap lmal r. Duvarlarda yal m içten (duvar n iç yüzünden) veya d tan (duvar n d yüzünden) yap lmakta ve çe itli yal m malzemeleri detaylar olarak uygulanmaktad r. b) Pencereler: Enerji tüketiminin da incelendi inde, enerjinin yakla k % 50'sinin binalarda kullan ld görülür. Yap lardaki kay plar n % 30'u pencereler yoluyla gerçekle ti inden, do ramalar na, tek cam yerine yal m cam üniteleri tak ld nda kay plar ortalama % 50 oran nda azalmakta ve böylece büyük oranda enerji tasarrufu sa lanmaktad r. Pencerelerde kayb aç ndan en önemli özellik, geçirgenlik katsay lar r. Binalarda kullan lacak pencerelerin geçirgenlik katsay lar TS 825 e uygun olmal r. Pencereler, k mevsiminde güne in mahal içerisinde giri ini art rmal, yaz mevsiminde ise azaltmal r. Bunun için pencere sistemlerinde çift camlar, low-e kapl çift camlar, güne kontrol kaplamal camlar ile yal ml do ramalar kullan lmal r. Günümüzde tüm geli mi ülkelerde, kontrol kaplamal camlar n kullan çe itli önlemlerle te vik edilirken (vergi indirimleri, uzun vadeli kredi verme), ayn zamanda da kanun ve yönetmeliklerle (binalara karne verme, konutlarda yak t tüketimini s rlama) zorunluluk haline getirilmektedir. Enerji tasarruf önlemleri sayesinde Almanya'da % 45 olan kontrol kaplamal cam kullan, % 95'e yükselmi tir. ngiltere de kararl enerji tasarruf politikalar sonucu 2002 y nda kontrol kaplamal cam kullan na zorunluluk getirmi tir. Önümüzdeki bir kaç y l içinde Fransa ve talya'da da yasal düzenlemeler yap lmas gündemdedir. Ülkemizde ise son y llarda yap lan tüketiciyi bilinçlendirme çal malar, TS 825 ve denetleme mekanizmalar n etkinli inin art lmaya ba lanmas ile kontrol kaplamal cam kullan n yeni binalarda artmaktad r y nda yenileme çal malar tamamlanacak 7

10 olan TS 825 standard na göre yeni binalarda kaplamal çift cam ünitelerinin kullan lmas zorunlu hale gelmi tir. Günümüzde mevcut binalarda yal m önlemlerinin al nmas na ili kin herhangi bir yasal düzenleme bulunmamakla beraber yeni yasal düzenlemelerin mevcut yap lar da kapsayacak ekilde geni letilmesi, yal m ile elde edilecek kazanc n art lmas aç ndan önemli olup ülkemizdeki yal m malzemelerini yan s ra güne ve/veya kontrol kaplamal çift cam ünitelerinin kullan da artt racakt r. c) Tavan / Çat ve Dö emeler: Binalarda duvarlar ve pencerelerden sonra en fazla kayb /kazanc olan bölümler, tavan/çat ve dö emeler olup bu bölümlere de yal yap lmaktad r. d) Tesisatlarda Is Yal Tesisatta yal ; genel olarak s cak hatlarda kayb so uk hatlarda kazanc önlemek için al nmas gereken tedbirler olarak tarif edilmektedir. Tesisat yal ile enerji kay p veya kazançlar d nda, hatt olu turan borular n yo ma sebebiyle korozyona u ramas da önlenmektedir. III - ISI YALITIM MALZEMELER 1) Duvar (dolgu duvar, kolon kiri ), dö eme, çat uygulamalar : Camyünü, ta yünü, genle tirilmi polistren (EPS), ekstrüde polistren (XPS), poliüretan (PUR), fenol köpü ü, cam köpü ü, ah ap yünü levhalar, genle tirilmi perlit (EPB), genle tirilmi mantar (ICB), ah ap lifli levhalar. 2) Yal m Cam Üniteleri: Standart yal m cam üniteleri, özel kontrol kaplamal yal m cam üniteleri, özel ve güne kontrol kaplamal yal m cam üniteleri. 3) Teknik (Endüstriyel) Yal m: Camyünü, ta yünü, elastomerik kauçuk (FEF), cam köpü ü (CG), kalsiyum silikat (CS), ekstrüde polistren (XPS), poliüretan (PUR/PIR), genle tirilmi polistren (EPS), polietilen köpük (PEF), fenolik köpük. 8

11 ÇE TL ISI YALITIM MALZEMELER Camyünü: Silis kumunun yüksek s cakl klarda ergitilerek elyaf haline getirilmesi ile elde edilen bir yal m malzemesidir. ilte ve levha halinde kullan labilir. - Is iletkenlik hesap de eri =0,04 W/mK - Kullan m s cakl : max. 250 C - Yo unluk : kg/m3 aras yo unluklarda üretilir. - Yanma s : DIN 4102 'ye göre A s yanmaz - Buhar difüzyon direnç katsay : =1 - Su emme: hacimce % Mekanik dayan m: 1,5-6.5 ton/m2 basma dayan Ta yünü: Bazalt veya diabez ta n yüksek s cakl klarda ergitilerek elyaf haline getirilmesi ile elde edilen bir yal m malzemesidir. - Is iletkenlik hesap de eri 0,04 W/mK - Kullan m s cakl : max.750 C - Yo unluk : kg/m 3 aras nda üretilir. - Yanma S : DIN4102 'e göre A s yanmaz - Buhar difüzyon direnç katsay =1 - Su emme: hacimce % 2, Mekanik dayan m: 1,5-6,5 ton/m 2 basma dayan 9

12 Ekstrude Polistren Köpük (XPS): XPS levha, polistren ham-maddesinin ekstrüzyonla levha halinde çekilmesiyle üretilen bir yal m malzemesidir. Üretim tekni i dolay yla kapal gözenekli ve bünyesine su almayan bir yal m malzemesidir. - Is iletkenlik hesap de eri : yüzeyi pürüzsüz iken 0,028 yüzeyi pürüzlü iken 0,031 W/mK - Kullan m s cakl : -50 ila +75/+80 C - Yanma s : B1 s zor alev alan - Yo unluk : ~ kg/m 3 - Buhar difüzyon direnç katsay : Su emme: hacimce % max. - Mekanik dayan m: kpa (10-50 ton/m 2 ) max. basma dayan Ekspande Polistren Köpük (EPS): EPS, polistren hammaddesinin genle tirilerek blok halinde ve kesilme suretiyle levha haline getirilen bir yal m malzemesidir. Ayr ca levha eklinde kal p içinde genle tirilerek de üretilebilir. - Is iletkenlik hesap de eri : ortalama 0,04 W/mK - Kullan m s cakl : -180 / +75 'd r. - Yanma s : DIN 4102'e göre B1 s zor alev alan, B2 s normal alev alan bir yal m malzemesidir. - Yo unluk : kg/m 3 olmal r. - Buhar difüzyon direnç katsay : Su emme: hacimce % 0-5 aras - Mekanik dayan m: kpa (5-15 ton/m 2 ) max. basma dayan 10

13 Poliüretan: Poliüretan, iki ayr kimyasal komponentin bir araya getirilmesi ile üretilir. Levha, sandviç panel ve püskürtme yöntemiyle kullan lan bir yal m malzemesidir. - Is iletkenlik hesap de eri 0,035 W/mK - Kullan m s cakl : -200 / +110 C - Yanma s : B1 - B2 - B3 s zor, normal ve kolay alev alan - Yo unluk : kg/m 3 - Buhar difüzyon direnç katsay : Su emme: hacimce % 3-5 aras - Mekanik dayan m: kpa (10-40 ton/m 2 ) Odun Tala Levhalar: Ah ap tala n bir ba lay ile s larak levha halinde üretilen bir yal m malzemesidir. - Is iletkenlik hesap de eri : 0,09-0,15 W/mK - Kullan m s cakl : max C - Yanma s : BS476 standard na göre Class1 - Yo unluk : kg/m 3 - Buhar difüzyon direnç katsay : Su emme: ~ % 10 - Basma dayan : 200 kpa (20 ton/m 2 ) basma dayan 11

14 Cam Köpü ü: - Is iletkenlik hesap de eri 0,052 W/mK - Kullan m s cakl : -260 / +430 C - Yo unluk : kg/m 3 - Yanma s : BS476 standard na göre Class0. - Buhar difüzyon direnç katsay : Su emme: Su emmez - Mekanik dayan m: kpa ( ton/m 2 ) basma dayan Fenol Köpü ü: - Is iletkenlik hesap de eri 0.04 W/mK - Kullan m s cakl : -180 / +120 C aras ndad r. - Yo unluk : kg/m 3 - Yanma s : BS476 / Class1 - Buhar difüzyon direnç katsay : Su emme: N/A - Mekanik dayan m: kpa basma dayan Mantar Levhalar: - Is iletkenlik hesap de erleri 0,04-0,055 W/mK - Kullan m s cakl klar -180 / +100 C - Yo unluk : kg/m 3 - Buhar difüzyon direnç katsay : Yanma s : BS476 / Class3 - Su emme: N/A - Mekanik dayan m: N/A 12

15 IV - ISI YALITIM MALZEMELER SINIFLANDIRMASI a) ISI YALITIM MALZEMELER N ÜRÜN STANDARTLARI TABLO-4 : Is Yal m Malzemeleri Ürün Standartlar Camyünü TS 901 EN Ta yünü TS 901 EN Ekspande Polistren (EPS) TS 7316 EN Ekstrude Polistren (XPS) TS EN Poliüretan (PUR) TS EN Fenol Köpü ü TS EN Cam Köpü ü TS EN Ah ap Lifli Levhalar TS EN Genle tirilmi Perlit (EPB) TS EN Genle tirilmi Mantar (ICB) TS EN Ah ap Yünü Levhalar TS EN b) ISI YALITIM MALZEMELER N GT P NUMARALARI TABLO-5 : Is Yal m Malzemelerinin GTIP numaralar Cam Lifleri (Cam Yünü Dahil) Ve Bunlardan E ya ( plik,dokunmu Mensucat Gibi) Stiren Polimerleri 39,03 Poliüretanlar Fenoller Testere Tala Ve Odun Döküntü Ve Art klar (Kütük Briket Topak Veya Benzeri ekillerde) Cüruf Yünü,Kaya Yünü Ve Benzeri Mineral Yünler,Genle tirilmi Vermikulit, Genle tirilmi Kil,Köpüklü Cüruf Ve Benzeri Genle tirilmi Mineral Maddeler, Mineral Is Tecrit Edici,Sesi Tecrit Edici Veya Sesi Muhafaza Edici E ya Ve Kar mlar Tabii Mantar(D Kabu u Al nm veya Kabaca Kare ekli Verilmi Yada Küp eklinde, Kare Dikdörtgen eklinde Levha, Yaprak Veya erit Halinde) (Keskin Kenarl T pa Taslaklar Dahil) aç Yünü, A aç Unu Tabii Kauçuk,Balata,Güta-Perka,Guayül,Ç l(ch cle)ve Benzeri Tabii Sak zlar ( lk ekillerde Veya Levha,Tabaka Veya erit Halinde) Silikatlar;Ticari Alkali Metal Silikatlar Özgül Kütlesi <= 0.94 Olan Polietilen Özgül Kütlesi >= 0,94 Olan Polietilen

16 V - TÜRK YE YALITIM SEKTÖRÜNÜN GEL VE MEVCUT DURUMU Yal m sektörü 1993 y ndan bu yana, kriz y llar dahil olmak üzere sürekli bir büyüme göstermi, 2002 y nda 2,5 milyon m 3 olan yal m pazar y nda 5 milyon m 3 ile en yüksek seviyeye ula r. Ekonomik krizlerden en fazla etkilenen sektörlerin ba nda gelen in aat sektörü 2000 nda ba layan kriz sonucunda y llar aras nda gerilerken, yal m sektörü sürekli bir büyüme göstermi tir. Bu farkl a, in aat sektörünün sadece yeni yap lacak olan yap larla, yal m sektörünün ise hem yeni yap lacak olan hem de mevcut yap larla ilgili olmas neden olarak gösterilebilir. Ara rmalar sonucunda ülkemizdeki 8 milyon binan n % 6-7 sinin yal ml oldu unu ö renmekteyiz. Bu dü ük oran ve mantolama kavram n geli imi yal m sektörü ad na bir potansiyel olu turmaktad r. Sürekli büyüme kaydedilen sektörde üretim yapan firmalar artmakta ve sektördeki potansiyel birçok yabanc yat mc ülkemize çekmektedir. Türkiye de yal m sanayisi, AB ye uyum çerçevesinde üretim ve uygulama teknolojisi alan nda pek çok uluslar aras standard yakalam olup dünya pazar nda sanayi için rekabet olanaklar bulundurmaktad r.ab de 1 Ocak 2006 dan itibaren tüm binalarda Energiepass kimlik belgesi zorunlu hale getirilmi tir. Bu uygulamalar n da en k sa zamanda tamamlanmas ile sektörde standartlar tamam yla yakalanacakt r. Çevre duyarl Türkiye nin henüz sera etkisi yaratan gazlar n sal mlar k smak üzere sanayile mi ülkelere çe itli hedefler belirleyen bir anla ma olan Kyoto Protokolü ne kat lmam olmakla birlikte iklim de ikli i sözle mesine taraf olmas ve çevre kirlili i konusunda artan duyarl k, yal m sektörünün geli imini destekleyecektir. 14

17 Son y llarda Yal m Teknolojisi E itimi Kocaeli Üniversitesi nde verilmeye ba lanm r. Bu sayede sanayiye nitelikli i gücü sa lanmas mümkün olacakt r. Ayr ca ZODER bünyesinde e itim faaliyetleri düzenlenmektedir. Birbiri ard na ya anan petrol krizleri nedeniyle olu an enerji darbo azlar ndan dersler karan ve enerjinin verimli kullan lmas na yönelik olarak zaman nda tedbirler alan ülkelerde yal m sektörü kayda de er büyüklüklere ula r. Ülkelerin yal m sektörü verileri incelendi inde; geli mi ülkelerin geli mekte olan ülkelere göre daha büyük pazar kapasitesine sahip olduklar görülmektedir. Aç kça görülen bu farkl klar n geli mi ülkelerin gayri safi milli has lalar n yüksek olu una ba lamak yeterli bir aç klama olmamakta, bu ülkelerin enerji verimlili ine verdikleri önem sayesinde geli imlerine büyük katk lar sa lad klar belirtmek daha do ru olmaktad r. Yal m sektöründeki geli meler son 50 y lda meydana gelmi tir. Ba lang çta, h zl bir geli me gösteren sektör, son 20 y lda, geli mi ülkelerdeki in aat yat mlar n azalmas yla yava bir seyir izlemi tir. Sektördeki büyüme h n dü mesine paralel olarak teknolojik geli meler de yava lam r. Yeni ürünlerden çok, var olan ürünlerin verimlili ini ve uygulama kolayl art ran yenilikler yap lmaya ba lam r. Geli mi ülkelerin in aat sektörlerinde, bizim konumuz kapsam na giren yal m malzemelerinin kullan, artan enerji fiyatlar, enerji üretirken çevrenin kirlenmesi, konfor gereksinmesi, tüketici ve ülke ekonomisine tasarruf getirmesi nedeniyle ülkemize oranla çok artm r. Oysa ülkemizde ki i ba na yal m malzemesi tüketimi çok azd r. Yal m uygulama düzeyi ise, ülkelerin geli mi lik düzeyi ile yak ndan ilgili olup, sadece konut sahibi olabilme gereksinimi, ya am standard n yükselmesiyle birlikte konforlu bir konut sahibi olabilme yönünde geli meye ba lam r. Türkiye'de yal m ürünleri pazar ortalama 3.5 milyon metreküptür. Türkiye ile benzer iklim ve hava ko ullar na sahip olan Fransa'da ise yal m sektörünün büyüklü ü 30 milyon metreküpe ula makta, ABD'de 1 metreküp olan ki i ba na yal m malzemesi tüketimi, Türkiye de 0.05 metreküpte kalmaktad r. Bu eksiklik, ZODER verilerine göre, 15

18 Türkiye'de yal m yap lmayan binalarda sadece kayb nedeniyle meydana gelen y ll k zarar n 3 milyar dolar civar nda olmas na sebep olmaktad r. Ülkemiz baz büyük kent merkezlerindeki binalar n yal m durumlar na ili kin 1990 nda binada yap lan ara rmaya göre, yönetmelik yürürlü e girdikten sonra in a edilmi binalar n stanbul da % 53 ünde, Ankara da % 24 ünde, zmir, Kocaeli ve Bursa da % 84 ünde hiç yal kullan lmam r. sveç in halen yürürlükte bulunan, bina d kabu undan bir tma mevsiminde sarf edilecek ortalama sarfiyat, ülkemiz yönetmelikleri ile kar la rsak, stanbul da bir binada 2,8, Ankara da 3,6, Erzurum da 6,0 kat daha fazla yak t sarf edilerek ayn nman n sa land görüyoruz. Baz kaynaklar yetersiz olan ülkemiz, bir Avrupa ülkesine göre 6 kat daha fazla yak nmak amac yla harcamaktad r. Tüketilen fazla yak t ayn oranda da ekonomiye ve do al çevreye zarar vermektedir. Avrupa Birli i ülkeleriyle Türkiye nin yal m malzemesi kullan m derecesini kar la rd zda Fransa n n yal m ürünleri pazar büyüklü ünün, Türkiye deki ilgili Pazar büyüklü ünden yakla k dokuz kat büyük oldu unu görmekteyiz. Ki i ba na kullan lan yal m malzemesi alan nda ise Almanya n n yakla k yirmi kat ve Fransa n n da on kat gerisinde bulunmaktay z. Bu durumun do al bir sonucu olarak da, geli mi ülkelere göre, ki i ba na tüketti imiz enerji miktar n 1/3 oran nda olmas na kar n, nma için sarf etti imiz enerji % 100 daha fazlad r. Ülkemizde tmak için harcanan enerji Fransa 'dan yakla k % 50, sveç'ten ise % 23 daha fazlad r. Bu a yak t tüketimi, yal na gereken önemin verilmemesi ve yanl yap la man n en önemli göstergesidir. Ki i ba na yal m malzemesi tüketimi a daki gibidir. Türkiye de 0,07 m 3 spanya da 0,1 m 3 Amerika'da 1 m 3 Fransa da 0,4 m 3 Avrupa da 0,4 m 3 talya da 0,2 m 3 Almanya da 0,8 m 3 Portekiz de 0,2 m 3 16

19 llar tibariye Türkiye de Is Yal m Pazar ( Miktar ) 6 Kullan m Miktar (Milyon m3) ,7 2,2 2,5 3 3, T llar 'te sat lan yakla k, 1,4 milyon m 3 EPS (ekspande polistren), m 3 XPS (ekstrüde polistren), m 3 PU, 1,8 milyon m 3 camyünü, m 3 ta yününden olu an 5,0 milyon m 3 lük yal m malzemesi, yakla k 100 milyon m 2 yal m alan anlam na gelmektedir. Dünya da ve ses yal ile yang n güvenli i amaçl yal m pazar nda y llar itibariyle en büyük paya sahip olan ülke Amerika Birle ik Devletleri dir y nda 268 milyon m 3 olan ABD yal m pazar n % 84'ü mineral yünlerden, % 9'u plastiklerden, % 6'l k k sm ise di er yal m ürünlerinden olu maktad r Amerika Yal m Pazar ( 268 Milyon m 3 ) 84% 1% 1% 4% 6% 4% Camyünü Ta yünü EPS XPS PU Di er 17

20 2002 y sonuçlar na göre Amerika yal m pazar n parasal büyüklü ü 5 milyar 860 milyon olarak gerçekle mi tir. Amerika yal m pazar nda mineral yünler de er olarak % 52'lik bir paya sahip olup miktar olarak % 84 ünü mineral yünlerin olu turdu u bu pazarda, yal m birim maliyetinin dü üklü ü, mineral yün kullan n yo un olmas na ba lanmaktad r Amerika Yal m Pazar ( De er ) 27% 3% 51% 15% 3% 1% Camyünü Ta yünü EPS XPS PU Di er Bat Avrupa yal m pazar n büyüklü ü ise, 116 milyon metreküp olup mineral yünlerin toplam pazar içerisindeki a rl yakla k % 63, plastiklerin % 33, di er yal m malzemelerinin ise % 4 tür Bat Avrupa Yal m Pazar ( Miktar m 3 ) 5% 7% 4% 42% 21% 21% Camyünü Ta yünü EPS XPS PU Di er 18

21 Do u Avrupa yal m pazar n büyüklü ü ise, 31 milyon metreküp olup, mineral yünlerin oran % 66'd r. EPS (genle tirilmi polistren) a rl kl oldu u göze çarpan bu pazarda, plastiklerin toplamdaki pay % 33 civar nda iken di er malzemeler % 1 'lik bir paya sahiptir Do u Avrupa Yal m Pazar ( Miktar m 3 ) 30% 2% 1% 1% 37% 29% Camyünü Ta yünü EPS XPS PU Di er Ayn ülkelerin yal m sektörlerinin parasal de erlerine bak ld nda; Bat Avrupa pazar n parasal büyüklü ünün ortalama 4 milyar 670 milyon oldu u görülmektedir. Bat Avrupa yal m pazar, Amerika yal m pazar n miktarsal olarak neredeyse üçte biri büyüklü ünde olmas na ra men, parasal büyüklük olarak sadece % 20'si oran nda küçüktür. Bunun ana nedeni bat Avrupa'da mineral yünlerin birim fiyatlar n Amerika'ya göre biraz daha pahal olmas ve kullan m yayg nl nda pazar n mineral yünler yerine birim uygulama maliyeti daha yüksek olan plastik ürünlere kaym olmas r Bat Avrupa Yal m Pazar ( De er ) 16% 6% 23% 9% 24% 22% Camyünü Ta yünü EPS XPS PU Di er 19

22 Do u Avrupa yal m pazar n büyüklü ü ise 810 milyon olup söz konusu yal m pazar n mineral yün a rl kl bir pazar olmas nedeni ile birim yal m maliyetleri nispeten dü üktür. Buna ra men, miktarsal olarak do u Avrupa pazar ndan 9 kat büyük olan Amerika pazar parasal olarak sadece 7 kat büyüktür Do u Avrupa Yal m Pazar ( De er ) 11% 1% 1% 19% 42% 26% Camyünü Ta yünü EPS XPS PU Di er ISI YALITIM SEKTÖRÜNÜN DI T CARET DURUMU hracat: Is yal mda kullan lan pek çok hammadde ithalatla kar lanmas na kar n, Türkiye büyük oranda ihracat gerçekle tirmektedir. de AB'de geçerli olan EN standartlar n kabul edilmesiyle birlikte yal m alan nda ihracat ans z iyice artm r. Ancak baz hammaddelerin pahal ya al yor olmas ve a da belirtilmi olan sektörel sorunlar n olu turdu u problemlerden ötürü bu alandaki ihracat z, henüz potansiyeli yans tacak ölçülere ula mam r. Türkiye deki üretime gelince sektörde toplam 750 irket aktiftir; ancak üretim ve ihracat yap p da pazarda pay olan irket say y itibariyle 10 dur. Is yal m ürünlerini ihraç etti imiz ba ca ülkeler aras nda Yunanistan, Bulgaristan, Rusya, Lübnan, Ürdün, srail, spanya ve Kazakistan n yan s ra talya ve Amerika da bulunmaktad r. 20

23 thalat: Yurtiçi üretiminde kullan lan baz hammaddeler ithal edilmektedir. Bunlar aras nda polistren ve ekstrüde polistren ürünleri için gerekli olan hammaddeler say labilir. Ayr ca, plastik esasl yal m malzemelerinde kullan lan yang n geciktirici katk lar Türkiye'de üretilemedi inden ithal edilmektedir. Ara rma ve geli tirme çal malar sonucu yurt d nda elde edilen yeni ve özel nitelikli ürünler kabul edilirken, fiyat avantaj ya da marka güveninden kaynaklanan al mlar sonucu olu an ithalatlar da gerçekle mektedir. (Is yal m sektöründe kullan lan ürünlerin GT P numaralar ndan yola ç karak elde edilen ithalat ve ihracat rakamlar EK-1 ve EK-2 de sunulmu tur.) VI SEKTÖRDEK YASAL DÜZENLEMELER ve KANUNLAR Türkiye de ilk olarak 1970 y nda TSE taraf ndan TS 825 Binalarda Is Yal m Kurallar haz rlanm, ancak uygulamas konusunda bir zorunluluk getirilmemi tir nda Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl taraf ndan ç kar lan Is tma ve Buhar Tesislerinin Yak t Tüketiminde Ekonomi Sa lanmas ve Hava Kirlili inin Azalt lmas Yönetmeli i ile bu konuda önemli bir ad m at lm r. Ancak, bu yönetmelik ile mevcut imar yönetmeli i aras ndaki kopukluklar nedeniyle ba ar olunamam r. Bu eksikli in giderilmesi amac yla 30 Ekim 1981 y nda Baz Belediyelerin mar Yönetmeliklerinde De iklik Yap lmas ve Bu Yönetmeliklere Yeni Maddeler Eklenmesi Hakk ndaki Yönetmelik olarak da bilinen Is Yal m Yönetmeli i ve bu yönetmeli in 16 Ocak 1985 tarihli revizyonu olan yönetmelik yürürlü e konmu ve mevcut imar yönetmeliklerinde de iklikler yap lm r y nda Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl nca TS 825 Binalarda Is Yal Kurallar revize çal malar na ba lanm, 29 Nisan 1998 y nda TS Teknik Kurulu nca onaylanarak yürürlü e girmi tir. 14 Haziran 1999 tarih ve say Resmi Gazetede yeniden yay mlanan ve bu standard n paralelinde haz rlanan Binalarda Is Yal m Yönetmeli i nin 08 May s 2000 tarih say resmi gazetede yer almas ile 14 Haziran 2000 tarihinden itibaren uygulamas zorunlu hale gelmi tir. 21

24 12 A ustos 2001 tarih ve say resmi gazete ile yay mlanan Yap Denetimi Uygulama Usul ve Esaslar Yönetmeli i ile yal uygulamalar n denetimi, Yap Denetim Kurulu lar na verilmi tir. TABLO-6 : TS 825 in Sa lad Enerji Tasarrufunun Ekonomik Büyüklü ü llar Bina Say lar Parasal Tasarruf ($) 2000(son 6 ay) (ilk 6 ay) VII SEKTÖRDEK DERNEK VE F RMALAR ZODER 1993 y Haziran ay nda, Mehmet Ecvet Biny ld z, Orhan Turan, Korhan I kel, Metin Y lmazer, Mehmet Dinçer Erdo an, Bülent K raç, Mehmet Özcan taraf ndan, yal m bilincini yurt çap nda yayg nla rmak amac yla kurulan ZODER (Is, Su, Ses ve Yang n Yal mc lar Derne i), yal m konusunda kamuoyunu ve sektörü bilinçlendirmeyi amaç edinen ve bunu sa lamak üzere, su, ses ve yang n yal m malzemesi üreticilerini, sat lar ve uygulay lar bir çat alt nda toplayan bir sivil toplum örgütüdür. ZODER, sektördeki üretici firmalar n % 90 na yak kapsamaktad r Adres: Büyükdere Cd. Hayat Apt. No.28 Kat.4 D Mecidiyeköy / STANBUL Tel: Fax: info@izoder.org.tr 22

25 SEKTÖRDEK BÜYÜK ISI YALITIM F RMALARI DOW Türkiye A. : Atatürk Cad. No: Dilovas Gebze / ZM T Tel: (Pbx) Fax: Ankara Tel: Fax: zmir Tel: Fax: MARDAV Yal m ve Toprakç lu Plaza Kaya Sultan Sok. No.99 A Blok aat Malzemeleri Kozyata / STANBUL San. ve Tic. A..: Tel: Fax: mardav@mardav.com PÜD: Kemikliburun Sok. No: Topkap / STANBUL Tel: Fax: info@pud.org.tr ZOCAM: Tel: (6 Hat) Fax: ZOSAN: Tel: Fax: ENER YALITIM: Tel: Fax: ARY AAT: Tel:

26 ZOMER: Tel: Fax: BTM: Tel: Fax: KALEK M: Tel: Fax: ONDULINE: Tel: Fax: ODE MÜHEND SL K: Tel: Fax: YALTEKS: Tel: Fax: UTKU YALITIM: Tel: Fax: ÖZEN T CARET: Tel: Fax: KA: Tel: Fax: AKT F YALITIM: Tel: Fax: YAZICI RKETLER GRUBU: Tel: Fax: INTERMO ZOLASYON VE AAT LTD. : Tel: Fax:

27 VIII ISI YALITIM SEKTÖRÜNÜN SORUNLARI Türkiye'de yal m pazar n geli mi ülkelerin seviyelerine gelememesindeki temel nedenler; - Herhangi bir enerji politikas n olmamas ve kamuda çok önceleri gündeme al nmas gereken enerji verimlili i konseptinin 2000'li y llarda dile getirilmeye ba lanmas, - Yap lan yasal düzenlemelerin 2000 y ndan sonraki binalar kapsamas, - Mevcut yasal düzenlemelerinin yetersizli i, - Mevcut binalara yönelik te vik sistemi ile desteklenmi herhangi bir düzenlemenin olmamas ve enerji verimlili i uygulamalar n özendirilmemesi, - Üniversitelerde enerji verimlili i ile ilgili yeterli e itim verilmemesi, - Onay merci olan belediyelerde imkan, personel, ekipman eksiklikleri, - aat i lerinde denetim sisteminin i leyemeyi i, - Ekonomik yetersizlikler gösterilebilir. Tüketici Bilinçsizli i Yal mda Türkiye nin kar la önemli sorunlardan biri tüketici bilinçsizli idir. Bu amaçla son iki y ld r bilinçlendirme çal malar düzenlenmektedir. Ucuz konut üretimi amac yla ihmal edilen konulardan en öncelikli olan yal m olup, var olan standartlar ve yönetmeliklerde belirtilen zorunlu uygulamalardan kaç lmaktad r. Dü ük Kalitede Üretim / Haks z Rekabet Standartlara uygun üretimi ve uygulamas yap lmayan ürünler nedeniyle, haks z rekabet ortaya ç kmaktad r. Bu ürünlerin ithalat sanayinin dünyada kötü bir imaja sahip olmas na neden olmaktad r. Ayr ca bu ürünler nedeniyle tüketicinin yeni olu maya ba layan yal m bilinci de zedelenmektedir. Yüksek Maliyetler Yerli üreticilerin yüksek maliyet girdileri, ihracata yönelmeyi beraberinde getirmektedir. Yerli hammadde ve enerjide sa lanacak uygun ko ullarla, sanayinin ihracat 25

28 olanaklar artacakt r. KDV oranlar n yüksekli i ve SSK primleri de yal m sanayisinde faaliyet gösteren üreticilere s nt yaratmaktad r. Denetim ve Standart Eksiklikleri Yal m alan nda hala denetim ve standart eksiklikleri bulunmaktad r. Kay t d ürünlerin pazara sunulmas sonucunda, kalitesiz ve dü ük fiyatl ürünlerle haks z rekabet yarat lmaktad r. Ara ve Nitelikli Eleman Eksiklikleri Her ne kadar e itim konusunda geli meler sürdürülse de, yeti mi teknik ve ara eleman eksiklikleri bulunmaktad r. Bu nedenle özellikle uygulamada istenilen kalite ve standartlara ula lmas güçle mektedir. Ar-Ge Çal malar Sanayi genelinde Ar-Ge çal malar yeterli oranda te vik edilmemektedir.ab yle uyum sürecinde rekabeti zedeleyici en önemli sorunlardan birisi budur. Ayr ca sanayi genelinde herhangi bir veri envanteri yap lamamaktad r. IX - SONUÇ Türkiye deki yal m sektörü geli me döneminin ba nda, oldukça genç ve dinamizme aç k olan bir sektör portresi çizmektedir. zolasyonun önemi ülkemizde her geçen gün daha da iyi anla lmaktad r. Bireylerin gelir seviyelerinin artmas da daha iyi hayat standartlar na sahip olma iste ini tetiklemekte ve tüm bu geli meler yal m sektörünün önümüzdeki llarda ne kadar önemli bir konum arz edece ini göstermektedir. Özellikle son y llarda artan toplu konut in aatlar, Avrupa Birli i nin ilgili EN standartlar n kabul edilmesi ve y llard r al la geldi i gibi enerji üretiminin tüketiminden daha az olu u, kullan ld takdirde % 50 tasarruf sa layan ve daha konforlu bir ya am ortam sunan yal n önemini ve paralel olarak da talebini giderek artt rm r. 26

29 EK 1 ISI YALITIM SEKTÖRÜNDE KULLANILAN ÜRÜNLER N GÜMRÜK TAR FE STAT ST K POZ SYON NUMARALARINA GÖRE THALAT RAKAMLARI 27

30 MADDE ÜLKE YTL $ CAM L FLER NDEN UZUNLU U 50 MM.Y < KIRPILMI PL KLER ( ) N , ,00 ROMANYA , ,00 HOLLANDA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 ALMANYA , ,00 JAPONYA , ,00 N , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 N , ,00 JAPONYA , ,00 MALEZYA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 CAM F LLER ( ) FRANSA , ,00 SPANYA , ,00 NORVEÇ , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 SPANYA , ,00 NLAND YA , ,00 FRANSA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 ÇEK CUM , ,00 N , ,00 FRANSA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 28

31 CAM L FLER NDEN TAKV YE TABAKALARI ( ) TALYA , ,00 SPANYA , ,00 ALMANYA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 TALYA , ,00 SPANYA , ,00 N , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 SPANYA , ,00 N , ,00 ALMANYA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 CAM TÜLÜ ( ) TALYA , ,00 HOLLANDA , ,00 ALMANYA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 HOLLANDA , ,00 TALYA , ,00 ÇEK CUM , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 HOLLANDA , ,00 ÇEK CUM , ,00 NLAND YA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 29

32 CAM L FLER NDEN ÖRTÜLER ( ) A.B.D , TALYA , ,00 T O P L A M , ,00 A.B.D , ,00 BELÇ KA , ,00 TALYA 2.930, ,00 ER 1.521, ,00 T O P L A M , ,00 A.B.D , ,00 BELÇ KA , ,00 N 2.888, ,00 ER 2.208, ,00 T O P L A M , ,00 CAM L FLER NDEN LTELER ( ) FRANSA , T O P L A M , ALMANYA , ,00 HOLLANDA 1.431, T O P L A M , ,00 BELÇ KA HOLLANDA 8.678, ,00 T O P L A M 8.901, ,00 CAM L FLER NDEN PANOLAR ( ) HOLLANDA , ,00 TALYA , ,00 T O P L A M , ,00 A.B.D , ,00 TALYA , ,00 T O P L A M , ,00 HOLLANDA , ,00 TALYA , ,00 KAZAK STAN , ,00 ER 2.160, ,00 T O P L A M , ,00 30

33 DÖKME/KÜME HAL NDE DOKUMAYA ELVER OLMAYAN L FLER (CAM YÜNÜ) ( ) ALMANYA , ,00 HOLLANDA , ,00 NG LTERE , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 RUSYA , ,00 FRANSA , ,00 ALMANYA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 RUSYA , ,00 A.B.D , ,00 TALYA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 BORU VE TÜPLER N ZOLASYONUNA MAHSUS KOK LLER VE MAHFAZALAR ; CAM L FLER ( ) N , ,00 ALMANYA , ,00 NG LTERE , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 ALMANYA , ,00 N , ,00 NG LTERE , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 N , ,00 FRANSA , ,00 NG LTERE , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 31

34 DOKUMAYA ELVER L FLERDEN; CAM L FLER NDEN ( ) ALMANYA , ,00 N , ,00 NG LTERE , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 NG LTERE , ,00 ALMANYA , ,00 N , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 ALMANYA , ,00 ND STAN , ,00 NG LTERE , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 CAM L FLERDEN KEÇE ( ) A.B.D , ,00 ALMANYA , ,00 TALYA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 N , ,00 ALMANYA , ,00 BEYAZ RUSYA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 N , ,00 ALMANYA , ,00 TALYA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 32

35 CAM L FLER VB.E YA; D ER ( ) N , ,00 ALMANYA , ,00 B.A.E , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 ALMANYA , ,00 N , ,00 DAN MARKA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 ALMANYA , ,00 N , ,00 FRANSA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 ER POL ÜRETANLAR ( LK EK LDE) ( ) TALYA , ,00 ALMANYA , ,00 SPANYA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 ALMANYA , ,00 TALYA , ,00 SPANYA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 TALYA , ,00 ALMANYA , ,00 SPANYA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 33

36 CÜRUF, KAYA YÜNÜ VB. M NERAL YÜNLER, KARI IMLARI (KÜTÜK, LEVHA VB.) ( ) NG LTERE , ,00 ALMANYA , ,00 A.B.D , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 ALMANYA , ,00 NG LTERE , ,00 FRANSA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 ALMANYA , ,00 DAN MARKA , ,00 FRANSA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 TESTERE TALA I ( ) ALMANYA , ,00 FRANSA , TALYA , ,00 T O P L A M , ,00 ALMANYA , ,00 TALYA 3.276, ,00 KANADA 5.937, ,00 T O P L A M , ,00 ALMANYA 5.800, ,00 TALYA 2.925, ,00 KANADA 1.348, ER 780,00 578,00 T O P L A M , ,00 34

37 ODUN DÖKÜNTÜ VE ARTIKLARI ( ) MALEZYA , ,00 BULGAR STAN , ,00 NG LTERE , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 A.B.D , ,00 MALEZYA , ,00 RUSYA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 A.B.D , ,00 RUSYA , ,00 HOLLANDA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 GENLE LM PERL T ( ) ALMANYA , BELÇ KA , T O P L A M , ,00 ALMANYA 6.385, ,00 NG LTERE 4.015, ,00 SRA L T O P L A M , ,00 35

38 GENLE LM VERM KUL T, KÖPÜKLÜ CÜRUF, VB. M NERAL MADDE ( ) SPANYA , ,00 SRA L , ,00 ÇEK CUM , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 SPANYA , ,00 ALMANYA , ,00 ÇEK CUM , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 NG LTERE , ,00 SPANYA , ,00 ALMANYA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 NERAL MADDEDEN ISIYI TECR T ED, SES TECR T/MUHAFAZA ED K ( ) A.B.D , ,00 ALMANYA , ,00 HOLLANDA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 A.B.D , ,00 ALMANYA , ,00 N , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 A.B.D , ,00 ALMANYA , ,00 FRANSA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 36

39 SODYUM METAS KATLAR ( ) BELÇ KA , ,00 FRANSA , ,00 HOLLANDA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 FRANSA , ,00 HOLLANDA , ,00 KANADA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 HOLLANDA , ,00 SPANYA , ,00 BELÇ KA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 ER SODYUM S KATLAR ( ) ALMANYA , ,00 SLOVENYA , ,00 HOLLANDA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 ALMANYA , ,00 HOLLANDA , ,00 SLOVENYA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 ALMANYA , ,00 N , ,00 HOLLANDA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 37

40 POTASYUM S KAT ( ) ALMANYA , ,00 HOLLANDA , ,00 SPANYA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 A.B.D , ,00 ALMANYA , ,00 HOLLANDA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 A.B.D , ,00 ALMANYA , ,00 HOLLANDA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 ER S KATLAR ( ) ALMANYA , ,00 HOLLANDA , ,00 TALYA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 A.B.D , ,00 ALMANYA , ,00 TALYA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 A.B.D , ,00 ALMANYA , ,00 TALYA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 38

41 NEER POL ET LEN (ÖZGÜL KÜTLES <0, 94 ( LK EK LDE) ( ) HOLLANDA , ,00 SUUD ARAB , ,00 NG LTERE , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 SUUD ARAB , ,00 HOLLANDA , ,00 BELÇ KA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 SUUD ARAB , ,00 HOLLANDA , ,00 SVEÇ , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 ALÇAK YO UNLUK POL ET LEN (ÖZGÜL KÜTLES < 0, 94 ( LK EK LDE) ( ) HOLLANDA , ,00 SRA L , ,00 BELÇ KA , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 HOLLANDA , ,00 AZERBAYCAN , ,00 SRA L , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 SRA L , ,00 HOLLANDA , ,00 AZERBAYCAN , ,00 ER , ,00 T O P L A M , ,00 39