BAZI MISIR ÇEŞİTLERİNİN DANE VERİMLERİ İLE SİLAJ VE KALİTE ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ EMİR HAN

Transkript

1 T.C. ORDU ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BAZI MISIR ÇEŞİTLERİNİN DANE VERİMLERİ İLE SİLAJ VE KALİTE ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ EMİR HAN YÜKSEK LİSANS ORDU 2016

2

3

4 ÖZET BAZI MISIR ÇEŞİTLERİNİN DANE VERİMLERİ İLE SİLAJ VE KALİTE ÖZELLİLKLERİNİN BELİRLENMESİ Emir HAN Ordu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, 2016 Yüksek Lisans Tezi, 65s. DanıĢman: Prof. Dr. Nuri YILMAZ Bu çalıģma, Giresun Ġli Bulancak Ġlçesi ekolojik koģullarında bazı mısır çeģitlerinin dane verimleri ile silaj ve kalite özelliklerinin belirlenmesi amacıyla 2015 yılında yürütülmüģtür. ÇalıĢmada bitki materyali olarak TK 6063, Calcio, Hido, Everest, Carella, Cadiz, Sagunto ve Tavascan olmak üzere toplam sekiz çeģit mısır kullanılmıģtır. ÇalıĢma tesadüf blokları deneme desenine göre üç tekerrürlü olarak kurulmuģtur. ÇalıĢmada bitki boyu cm, yaprak sayısı adet, yaprak ağırlığı gr, yaprak/sap oranı % , sap çapı mm, sap ağırlığı gr, yeģil ot verimi kg/da, ilk koçan yüksekliği cm, koçan püskülü çıkarma süresi gün, tepe püskülü çıkarma süresi gün, ham protein oranı % , ADF (Asit Deterjan Lif) % , NDF (Nötral Deterjan Lif) % , ADP % , koçan sayısı 1 adet, koçan/ bitki oranı % , koçan boyu cm, koçan çapı mm, koçanda sıra sayısı adet, sırada dane sayısı adet, bindane ağırlığı gr, dane verimi kg/da arasında değiģmiģtir. ÇeĢitler arasında dane verimi bakımından istatistiksel açıdan fark önemli, yeģil ot verimi bakımından önemsiz bulunmuģtur. En fazla dekara dane verimi Tavascan (975 kg), Carella (900kg), TK 6063 (881 kg), Sagunto (839 kg), Cadiz (826 kg) ve Everest (801 kg) çeģitlerinden alınmıģtır. ÇalıĢmada incelenen fenolojik, silaj verim ve kalite özelliklerinden, yaprak ağırlığı, sap ağırlığı, yeģil ot verimi, koçan sayısı, koçan çapı, sırada dane sayısı bakımından istatistiki olarak fark önemsiz, diğer özellikler bakımından önemli bulunmuģtur. Anahtar Kelimeler: Mısır, verim, silaj, kalite özellikleri II

5 ABSTRACT THE DETERMINATION OF GRAİN YİELD WİTH SİLAGE AND QUALİTY CHARACTERİSTİCS OF SOME MAİZE VARİETİES Emir HAN University of Ordu Institute for Graduate Studies in Science and Technology Department of Agronomy, 2016 Master Thesis,65p Supervisor: Prof. Dr. Nuri YILMAZ This study was carried out to determination of grain yield with silage and quality characteristics of some maize varieties with Giresun province Bulancak district the ecological condition in the year of The study, TK6063, Calcio, Hido, Everest, Carella, Cadiz, Sagunto and Tavascan were used a total eight varieties maize of as plant meterials. The study was established with "Randomized Complete Block Designed "as with three replications. The study plant height from to cm, number of leaves from 13.6 to 14.4 piece, leaf weight from to gr, leaf/stem ratio from 36.8 to 47.4 %, stem diameter from 22.3 to 26.4 mm, stem weight from to gr, green yield from 7270 to 8441 kg/decares, the first ear height from 110 to cm, the time to remove the ear tassel from 66.6 to 70.3 days, the time to remove the tassel from 63.6 to 68.3 days, crude protein ratio from 6.5 to 8.19 %, ADF (Acid detergent fiber) from to %, NDF (Nötral detergent fiber) from to %, ADP from 0.02 to 0.20 %, number of ear 1 piece, ear/plant ratio from 27.4 to 35 %, ear height from to 23 cm, ear diameter from to mm, number of kernels pere ear from 14.8 to piece, ranked grain number from to 37.4 piece, thousand grain weight from to gr, grain yield from 655 to 975 kg/decares ranged. Key Words: Maize, yield, silage, quality characteristics III

6 TEŞEKKÜR Yüksek lisans eğitimim boyunca her zaman yanımda olan bilgi ve tecrübeleriyle beni yönlendiren değerli danıģman hocam Prof. Dr. Nuri YILMAZ a en içten teģekkürlerimi sunarım. Hem bu zorlu ve uzun süreçte hem de hayatım boyunca yanımda olan ve ideallerimi gerçekleģtirmemi sağlayan eģim Cemile HAN a, çocuklarım Taylan Özgür ve Güven e yürekten teģekkürü bir borç bilirim. Ayrıca, tezin her aģamasında bilgi öneri ve yardımlarını esirgemeyen sayın hocam Yrd. Doç. Dr. Fatih ÖNER e teģekkür ederim. AraĢtırmanın yerinin temininde ve denemenin yürütüldüğü dönem boyunca bana yardımcı olan Ziraat Yüksek Mühendisi M. Özgür GÜRAL a ve diğer mesai arkadaģlarıma, araģtırma alanını tahsis eden Bulancak Ġlçesi üreticilerinden Celal GÜRSOY ve yanında çalıģanlara teģekkür ederim. IV

7 İÇİNDEKİLER Sayfa TEZ BİLDİRİMİ.... ÖZET.. ABSTRACT... TEŞEKKÜR... İÇİNDEKİLER... ŞEKİLLER LİSTESİ... ÇİZELGELER LİSTESİ..... SİMGELER ve KISALTMALAR I II III IV V VII VIII X 1. GİRİŞ ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR MATERYAL ve YÖNTEM Materyal Deneme Alanı AraĢtırma Alanının Ġklim Özellikleri AraĢtırma Alanının Toprak Özellikleri Yöntem Deneme Faktörlerinin Uygulanması AraĢtırma Süresince Yapılan ĠĢlemler Ekim Öncesi Yapılan ĠĢlemler Ekim Bakım Hasat AraĢtırmada Ġncelenen Özellikler Silaj Verim ve Kalite Özelliklerinin Tespitinde Ġncelenecek Özellikler Dane Verimi AraĢtırmasında Ġncelenecek Özellikler Verilerin Değerlendirilmesi V

8 4. BULGULAR ve TARTIŞMA Silaj Verim ve Kalite Özellikleri Bitki Boyu (cm) Yaprak Sayısı (adet) Yaprak Ağırlığı (gr) Yaprak/Sap Oranı (%) Sap Çapı (mm) Sap Ağırlığı (gr) YeĢil Ot Verimi (kg/da) Ġlk Koçan Yüksekliği (cm) Tepe Püskülü Çıkarma süresi (gün) Koçan Püskülü Çıkarma Süresi (gün) Koçan Sayısı (adet) Koçan/Bitki Oranı (%) Ham Protein Oranı (%) ADF (Asit Deterjan Lif) (%) NDF (Nötral Deterjan Lif) (%) ADP (%) Dane Verimi Özellikleri Koçan Boyu (cm) Koçan Çapı (mm) Koçanda Sıra Sayısı (adet) Sırada Dane Sayısı (adet) Bindane Ağırlığı (gr) Dane Verimi (kg/da) SONUÇ ve ÖNERİLER KAYNAKLAR ÖZGEÇMĠġ VI

9 ŞEKİLLER LİSTESİ Şekil No Sayfa Şekil 3.1. AraĢtırma alanının uydu görüntüsü.. 13 Şekil 3.2. Ekim öncesi iģlemlerine ait bazı görüntüler Şekil 3.3. Ekim iģlemine ait bazı görüntüler Şekil 3.4. Yabancı ot mücadelesine ait bazı görüntüler 19 Şekil 3.5. Seyreltme, boğaz doldurma ve gübrelemeye iliģkin bazı görüntüler Şekil 3.6. Sulama iģlemine ait bazı görüntüler 20 Şekil 3.7. Zirai mücadele iģlemine ait bazı görüntüler Şekil 3.8. Hasat iģlemine ait bazı görüntüler VII

10 ÇİZELGELER LİSTESİ Çizelge No Çizelge 3.1. Çizelge 3.2. AraĢtırmada kullanılan çeģitler, temin edildiği kuruluģlar ve olgunlaģma süreleri Giresun Ġli ve Bulancak Ġlçesinin 2015 yılı ve uzun yıllara iliģkin iklim verileri... Sayfa Çizelge 3.3. Deneme alanına ait toprak analiz sonuçları ve önerilen gübreler Çizelge 4.1. Bitki boyuna ait varyans analiz değerleri Çizelge 4.2. Denemeye alınan mısır çeģitlerinin ortalama bitki boyları Çizelge 4.3. Yaprak sayısına ait varyans analiz değerleri Çizelge 4.4. Denemeye alınan mısır çeģitlerinin ortalama yaprak sayıları Çizelge 4.5. Yaprak ağırlığına ait varyans analiz değerleri Çizelge 4.6. Denemeye alınan mısır çeģitlerinin ortalama yaprak ağırlıkları Çizelge 4.7. Yaprak/Sap oranına ait varyans analiz değerleri Çizelge 4.8. Denemeye alınan mısır çeģitlerinin ortalama yaprak/sap oranları Çizelge 4.9. Sap çapına ait varyans analiz değerleri Çizelge Denemeye alınan mısır çeģitlerinin ortalama sap çapları Çizelge Sap ağırlığına ait varyans analiz değerleri Çizelge Denemeye alınan mısır çeģitlerinin ortalama sap ağırlıkları Çizelge YeĢil ot verimine ait varyans analiz değerleri Çizelge Denemeye alınan mısır çeģitlerinin ortalama yeģil ot verimleri Çizelge Ġlk koçan yüksekliğine ait varyans analiz değerleri Çizelge Denemeye alınan mısır çeģitlerinin ortalama ilk koçan yükseklikleri Çizelge Tepe püskülü çıkarma süresine ait varyans analiz değerleri Çizelge Denemeye alınan mısır çeģitlerinin ortalama tepe püskülü çıkarma süresi Çizelge Koçan püskülü çıkarma süresine ait varyans analiz değerleri VIII

11 Çizelge Denemeye alınan mısır çeģitlerinin ortalama koçan püskülü çıkarma süresi Çizelge Koçan/bitki oranına ait varyans analiz değerleri Çizelge Denemeye alınan mısır çeģitlerinin ortalama koçan/bitki oranları Çizelge Ham protein oranına varyans analiz değerleri Çizelge Denemeye alınan mısır çeģitlerinin ortalama ham protein oranları Çizelge ADF oranına ait varyans analiz değerleri Çizelge Denemeye alınan mısır çeģitlerinin ortalama ADF oranları Çizelge Yemlerde ham protein, ADF, NDF değerleri esas alınarak yapılan kalite sınıflandırması 45 Çizelge NDF oranına ait varyans analiz değerleri Çizelge Denemeye alınan mısır çeģitlerinin ortalama NDF oranları Çizelge ADP oranına ait varyans analiz değerleri Çizelge Denemeye alınan mısır çeģitlerinin ortalama ADP oranları Çizelge Koçan boyuna ait varyans analiz değerleri Çizelge Denemeye alınan mısır çeģitlerinin ortalama koçan boyları Çizelge Koçan çapına ait varyans analiz değerleri Çizelge Denemeye alınan mısır çeģitlerinin ortalama koçan çapları Çizelge Koçanda sıra sayısına ait varyans analiz değerleri Çizelge Denemeye alınan mısır çeģitlerinin ortalama koçanda sıra sayıları Çizelge Sırada dane sayılarına ait varyans analiz değerleri Çizelge Denemeye alınan mısır çeģitlerinin ortalama sırada dane sayıları Çizelge Bindane ağırlığına ait varyans analiz değerleri Çizelge Denemeye alınan mısır çeģitlerinin ortalama bindane ağırlıkları Çizelge Dane verimine ait varyans analiz değerleri Çizelge Denemeye alınan mısır çeģitlerinin ortalama dane verimleri IX

12 SİMGELER ve KISALTMALAR ADF : Asit Deterjan Lif NDF : Nötral Deterjan Lif UYO : Uzun Yıllar Ortalaması P : Önem Düzeyi VK : Varyasyon Kaynağı SD : Serbestlik Derecesi KT : Kareler Toplamı KO : Kareler Ortalaması C : Santigrat Derece m² : Metrekare da : Dekar mm : Milimetre cm : Santimetre m : Metre : Derece : Dakika : Saniye % : Yüzde kg : Kilogram gr : Gram X

13 1. GİRİŞ Buğdaygiller (Gramineae) familyasının Maydeae oymağına giren mısır, tüm serin iklim ve sıcak iklim tahılları içinde dünyada en yüksek verimi gösteren, güneģ enerjisini en iyi kullanabilen (C4 bitkisi) ve birim alandan en fazla kuru madde üretebilen bir bitkidir (Kırtok, 1998). Kendisinden sonra ekilen bitkinin verimi, genellikle ekim nöbetine giren diğer tahıllara göre daha yüksektir. Ana ürün ve ikinci ürün olarak ülkemizde birçok yerde yetiģtirilebilir (Vartanlı, 2006). Mısır çeģit zenginliği, çevre koģullarına yüksek uyum yeteneği ve yüksek verim potansiyeli yönüyle yeryüzünde geniģ bir yayılma alanı bulmuģtur (YaĢak ve ark., 2003, Alan ve ark., 2005). Mısır dünya tahıl ekim alanları içinde buğdaydan sonra ikinci sırayı almakta olup, üretim miktarı bakımından birinci sıradadır. Dünya mısır üretimi FAO verilerine göre 2014 yılında milyon hektarlık ekiliģ alanında, 1.02 milyar ton üretime ulaģmıģ olup verim 557 kg/da dır. Silajlık mısır üretimi 2014 yılında 1.1 milyon hektarlık ekiliģ alanında 9.7 milyon ton üretime ulaģmıģ olup, verim 885 kg/da dır. Dünyada tarımı giderek artmaktadır (Anonim, 2016). Ülkemizde dane mısır üretimi TUĠK verilerine göre 2014 yılında hektarlık ekiliģ alanında 5.95 milyon ton üretime sahip olup, verim 907 kg/da dır. Silajlık mısır üretimi 2014 yılında hektarlık alanda milyon ton üretime sahip olup, verim 4630 kg/da dır. Giresun ilinde dane mısır üretimi 2014 yılında da ekiliģ alanında ton üretime sahip olup, verim 172 kg/da dır. Giresun ilinde silajlık mısır üretimi 2014 yılında 294 da ekiliģ alanında 910 ton üretime sahip olup, verim 3095 kg/da dır (Anonim, 2015a). Ülkemizde mısır daha çok tane üretim amacıyla yetiģtirilmekle birlikte son yıllarda, özellikle süt hayvancılığının geliģmekte olduğu bölgelerde silaj bitkisi olarak önemi giderek artmaktadır (ĠptaĢ ve ark., 2002). Türkiye hayvan sayısı bakımından dünyada altıncı, Avrupa Birliği ülkeleri içinde üçüncü sıradadır. Ancak büyük baģ hayvan varlığının % 40 ı, koyun varlığının ise % 97 si düģük verimli ırklardan oluģtuğundan ve hayvanlar yeterli beslenemediğinden hayvan baģına verim geliģmiģ ülkelerin çok gerisindedir. Örneğin, ülkemizde sığırlarda karkas ağırlığı 217 kg, inek baģına süt verimi 2850 litre arasında değiģirken, geliģmiģ ülkelerde sığırlarda karkas ağırlığı kg, süt verimi de 5000 litrenin üzerindedir (Kabakcı, 2014). 1

14 Ülkemiz hayvancılığının en önemli sorunu, hayvan varlığımızın yüksek olmasına karģılık kaliteli kaba yem açığımızın fazla olmasıdır. Kaba yemler, çiftlik hayvanlarına taze olarak, kurutulmuģ ve silaj yapılarak yedirilen bitkisel materyallerdir (Bahtiyarca ve Çufadar, 2003). Süt ineklerinin kuru madde tüketimlerinin en az % 40 ı kaba yemlerden sağlanmalıdır. Üreticilerimiz kaba yem sıkıntısının yaģandığı dönemlerde genelde hayvanlarını zorunlu olarak, besin maddesi içeriği düģük tahıl samanı ile beslemektedir. Fakat son yıllarda üreticilerin bilinçlenmesi ile taze ve su bakımından zengin, karbonhidrat içeriği yüksek yem bitkilerinin parçalanması ile elde edilen ve silaj adı verilen kaba yemler tercih edilmeye baģlanmıģtır (Orak ve ĠptaĢ, 1999). Ülkemizde hayvancılığın geliģmesi, yüksek verimli kültür ırklarının kullanılmasının yanında hayvanların kaliteli kaba yeģil yemlerle beslenmesine de bağlıdır. KıĢ mevsiminde et ve süt verimini arttırmak için diğer mevsimlerde bol bulunan yeģil yem bitkilerinin silaj yapılarak saklanması ve kıģ aylarında hayvanlara yedirilmesi gerekmektedir. Günümüzde baģta Avrupa ve Amerika kıtalarında olmak üzere hayvancılığı geliģmiģ tüm ülkelerde silo yemi üretimi giderek artmaktadır. Ülkemizde de son yıllarda silaj üretim miktarında önemli artıģlar olmuģtur. Bu nedenle silajın ve silaj yapımında kullanılan mısırın çok yakın bir gelecekte öneminin daha da artacağı söylenebilir. Türkiye de kaliteli kaba yem ihtiyacının karģılanması için tarla bitkileri ekiliģ alanları içinde yem bitkileri üretim miktarının arttırılması gerekmektedir. Ülkemizde iģlenen tarla alanlarının % 7.61 inde yem bitkisi yetiģtirilmektedir. Oysa hayvancılığı geliģmiģ ülkelerde bu oran % arasında değiģmektedir (Kabakcı, 2014). Türkiye de hayvancılıkta ve tarla tarımı içinde önemli bir paya sahip olan mısır, geniģ adaptasyon yeteneği ve çeģit zenginliği ile ülkemizin hemen her bölgesinde tarımı yapılan, sulu koģullarda her türlü bitki ile ekim nöbetine girebilen, ana ürün ve ikinci ürün olarak yetiģtirilebilen bir kültür bitkisidir. Ülkemizde son dönemlerde birim alan veriminin yüksekliği, silaj yapımına uygunluğu ve elde edilen silajın besleme değerinin yüksekliği gibi nedenlerden dolayı ideal bir silaj bitkisi olarak mısır üretimi yaygınlaģmıģtır. Mısır insan ve hayvan beslenmesinde olduğu kadar endüstriyel olarak da oldukça geniģ bir alanda kullanılmaktadır. Dünyada üretilen 2

15 mısırın % 19'u insan beslenmesinde (doğrudan tüketim), % 64'ü hayvan yemi olarak, % 8.5 i mamul gıda (dolaylı tüketim), % 3.1 i öteki tüketimler ve % 0.25 i de tohumluk olarak kullanılmaktadır (Emeklier, 2002). Ülkemizde genelde yetiģtirilen mısır varyete grupları at diģi mısır (Zea mays var. intendata), sert mısır (Zea mays var. indurata), cin mısır veya patlak mısır (Zea mays var. everta) ile Ģeker mısır (Zea mays var. saccharata) dır. Bunlardan at diģi mısır hibrit çeģitleri tohumlarının kolayca temin edilerek çiftçiler arasında yaygınlaģması ile ekiliģ alanı 1980'li yıllardan sonra hızlı bir artıģ göstermiģtir. Sert mısırın ekiliģ alanı genellikle Karadeniz Bölgesi gibi mısır unundan ekmek yapılan yerlerde yaygındır. Cin mısır ve Ģeker mısır çerezlik olarak tüketilmek üzere küçük alanlarda ülke genelinde ekilmektedir. ġeker mısır tüketiminde; turizmde ve büyük kentlerde önemli bir artıģ gözlenmektedir. Türkiye de endüstriyel tarım ürünlerinin en önemlilerinden biri olan mısırın ekonomik önemi gün geçtikçe artmaktadır. Bu geliģmeye paralel olarak, mısır ürününe olan talep ve bölgelere uygun çeģit ihtiyacı da artmaktadır. Vejetasyon süresinin kısa olduğu iç bölgelerimizde ve Ģekerpancarı ekiliģlerinin azaldığı alanlarda, mısır ekim alanları son iki yıl içinde üç-dört kat artıģ göstermiģtir. Bunun için, kullanılacak tohumlukların erkenci ve yüksek verimli çeģitler olmasının yanı sıra, hasat neminin de düģük olması gereklidir. Ayrıca, kolayca depolanabilmesi ve özellikle fazladan bir kurutma maliyeti oluģturmaması için erkenci çeģitler oldukça önemlidir (Vartanlı, 2006). Artan gereksinim karģısında piyasaya pek çok yeni çeģitlerin girmesi, mevcut çeģitlerle birlikte bu çeģitlerin de yörelere uygunluğunun denenmesi sonucunu ortaya koymaktadır. Giresun da bu güne kadar konu ile ilgili yapılmıģ bir çalıģma bulunmamaktadır. Çiftçiler baģka bölgelerde denenmiģ olan çeģitler ile kendi yerel genotiplerini kullanmaktadırlar. Bu çalıģma ile bazı mısır çeģitlerinin dane verimleri ile silaj ve kalite özelliklerinin belirlenmesi amaçlanmıģtır. ÇalıĢma ile Giresin Ġli Bulancak Ġlçesi ekolojik koģullarına uygun mısır çeģitlerinin belirlenerek üretici ve tüketicinin taleplerine uygun, verim ve kalitesi yüksek çeģitlerin önerilmesi, ileride yapılacak olan bilimsel çalıģmalara ıģık tutmak hedeflenmektedir. Giresun Ġlinde yapılan mısır üretiminde gerek silaj verimi gerekse dane verimi ülkemiz ortalamasının oldukça altındadır. 3

16 Bunun nedenleri ise bölgeye uyum sağlayan çeģitlerin belirlenmemiģ olması, yetiģtirme teknikleri ile ilgili bilimsel çalıģmaların yapılmamıģ olması, çiftçilerin geleneksel yetiģtiricilikten vazgeçememesi ve kendi yerel tohumlarını kullanmalarından kaynaklandığı düģünülmektedir. Kaliteli ve yüksek verimli bir üretim sisteminin uygulanması hedeflenmektedir. Bölgede mısır üretiminin birim alandaki verimlerini artırarak dünya ve ülkemizde hızla artmakta olan nüfusun beslenme ihtiyaçlarını karģılanmasına yardımcı olmak, üreticilerin daha fazla ekonomik gelir sağlamasına yardımcı olarak üreticilerin refah düzeyini artırmak hedeflenmektedir. Ayrıca, bölgemize hayvan yetiģtiriciliği ile ilgili olarak beslenmede büyük bir oranda kaba yem açığı bulunmaktadır. Bölge halkının bu kaba yem açığını silaj yapmak suretiyle karģılamasına yardımcı olmak, maliyetin düģürülmesi, kalite ve verimin arttırılması hedeflenmiģtir. Bu araģtırma farklı firmalar tarafından tescil edilen silaj ve dane olarak ekilebilen 8 adet melez mısır çeģitlerinin Giresun ilinde ana ürün olarak, dane ve silajlık adaptasyonu ile bazı tarımsal özelliklerinin belirlenmesi amaçlanmıģtır. Böylece ana ürün olarak en uygun dane ve silajlık çeģidin bilinmesi sayesinde, kesif ve kaba yem olarak hayvancılığın geliģmesine katkıda bulunulmuģ olacaktır. 4

17 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Akdeniz ve ark., (2004), Bazı mısır çeģitlerinde verim ve yem değerlerinin belirlenmesi amacıyla 2001 ve 2002 yıllarında Van koģullarında 13 mısır çeģidiyle yürüttükleri çalıģmada iki yılın ortalamasında bitki boylarının cm, yeģil ot verimlerinin kg/da, yaprak oranlarının % , koçan oranlarının % , sap oranlarının % , ham protein oranlarının % arasında değiģim gösterdiğini bildirmiģlerdir. Cengiz, (2006), Mısır hatları arasındaki 8x8 yarım diallel melez döllerinde verim ve verim unsurlarının kalıtımları üzerine etkisinin saptanması amacıyla 2004 yılında 8 kendilenmiģ hatla yürüttüğü çalıģmada sırada dane sayısını 22,7-51 adet arasında değiģim gösterdiğini bildirmiģtir. Bilici Çevik, (2006), Diyarbakır koģullarında silaj amacıyla yetiģtirilebilecek mısır çeģitlerinin bazı tarımsal karakterlerinin saptanması amacıyla 2005 yılında 8 mısır çeģidiyle yürüttüğü çalıģmada bitki boylarının cm, yeģil ot verimlerinin kg/da, yaprak oranlarının % , sap oranlarının % , koçan oranlarının % , ham protein oranlarının % arasında değiģim gösterdiğini bildirmiģtir. Vartanlı, (2006), Ankara koģullarında hibrit mısır çeģitlerinin verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi amacıyla 2005 yılında 12 hibrit mısır çeģidiyle yürüttüğü çalıģmada bitki boylarının cm, yaprak sayılarının adet, koçan boylarının cm, koçan çaplarının mm, koçanda sıra sayılarının adet, tozlanma gün sayılarının gün, dane verimlerinin kg/da, ham protein oranlarının % arasında değiģim gösterdiğini bildirmiģtir. Gürel, (2007), Kastamonu ekolojik Ģartlarına uygun silajlık mısır çeģitlerinin belirlenmesi amacıyla 2006 yılında Kastamonu-TaĢköprü koģullarında 17 çeģitle yürüttüğü çalıģmada bitki boylarının cm, bitki baģına yaprak sayılarının adet, yaprak oranlarının % , sap oranlarının % , koçan oranlarının % , ilk koçan yüksekliğinin cm, koçan sayılarının adet, tepe püskülü çıkarma sürelerinin gün, koçan püskülü çıkarma sürelerinin gün, yeģil ot verimlerinin kg/da arasında değiģim gösterdiğini bildirmiģtir. 5

18 Ergül, (2008), Silajlık mısır çeģitlerinin tarımsal ve kalite özelliklerinin belirlenmesi amacıyla 2006 yılında Konya ekolojik koģullarında 24 atdiģi mısır çeģidi ile yürüttüğü çalıģmada bitki boylarının cm, yaprak sayılarının adet, yaprak ağırlıklarının gr, yaprak oranlarının % , sap ağırlıklarının gr, sap çaplarının mm, sap oranlarının % , ilk koçan yüksekliğinin cm, koçan oranlarının % , protein oranlarının % , silaj verimlerinin kg/da arasında değiģim gösterdiğini bildirmiģtir. Erdal ve ark., (2009), Bazı silajlık mısır çeģit adaylarının silajlık verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi amacıyla 2006 yılında 8 adet tek melez, 2007 yılında 7 adet tek melez ve 1 adet sentetik çeģit adayı ile Antalya koģullarında yürüttükleri çalıģmada 2006 yılında bitki boylarının cm, yaprak/sap oranlarının % , koçan/bitki oranlarının % 29-40, % 50 çiçeklenme gün sayılarının gün, yeģil ot verimlerinin kg/da, arasında 2007 yılında ise bitki boylarının cm, yaprak/sap oranlarının % , koçan/bitki oranlarının % , % 50 çiçeklenme gün sayılarının gün, yeģil ot verimlerinin kg/da, ham protein oranlarının % arasında değiģim gösterdiğini bildirmiģlerdir. Aydoğan, (2010), Ordu Ġlinde yetiģtirilen bazı yerel ve melez mısır çeģitlerinin silaj kalitelerinin belirlenmesi amacıyla 2009 yılında 1 yerli popülasyon ve 3 çeģitle yürüttüğü çalıģmada bitki boylarının cm, ilk koçan yüksekliğinin cm, yeģil ot verimlerinin kg/da, yeģil sap oranlarının % , yeģil yaprak oranlarının % , ham protein oranlarının % arasında değiģim gösterdiğini bildirmiģtir. KuĢaksız, (2011), Manisa ekolojik koģullarında ana ürün silajlık olarak uygun mısır çeģitlerinin belirlenmesi amacıyla 2006 yılında 15 çeģitle yürüttüğü çalıģmada bitki boylarının cm, yaprak sayılarının adet, sap çaplarının mm, koçan oranlarını % , yaprak oranlarının % , sap oranlarının % , yeģil ot verimlerinin kg/da arasında değiģim gösterdiğini bildirmiģtir. 6

19 Bolat ve ark., (2011), Çukurova da kimyasal ve mikrobiyal gübre uygulamalarının silajlık mısır bitkisinde verim ve bazı agronomik özelliklere etkisinin belirlenmesi amacıyla 2008 yılında Çukurova Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğüne ait deneme alında C955 mısır çeģidi ile yürüttükleri çalıģmada bitki boyunun cm, silaj veriminin kg/da, yaprak/sap oranının % , koçan/bitki oranının % arasında değiģim gösterdiğini bildirmiģlerdir. Cengiz ve ark., (2011), Bazı kendilenmiģ mısır hatlarının silajlık mısır ıslahında değerlendirilmesi amacıyla 2009 yılında Sakarya Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü deneme alanında 17 adet kendilenmiģ hatlarla yürüttükleri çalıģmada bitki boylarının cm, yeģil ot verimlerinin kg/da, protein oranlarının % , ADF oranlarının % , NDF oranlarının % arasında değiģim gösterdiğini bildirmiģlerdir. Cerit ve ark., (2011), Bazı atdiģi mısır çeģitlerinde tane verimi ve bazı tarımsal özelliklerinin saptanması amacıyla 2009 yılında Çukurova Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Müdürlüğü deneme arazisinde 4 çeģitle yürüttükleri çalıģmada bitki boylarının cm, ilk koçan yüksekliğinin cm, tepe püskülü çıkıģ sürelerinin gün, dane verimlerinin kg/da arasında değiģim gösterdiğini bildirmiģlerdir. Özata ve Kapar, (2011), AtdiĢi mısır yoklama melezlerinin verim ve bazı verim öğelerinin belirlenmesi amacıyla 2010 yılında Samsunda 44 adet saf hatla yürüttükleri çalıģmada bitki boylarının cm, çiçeklenme sürelerinin gün ve dane verimlerinin kg/da arasında değiģim gösterdiğini bildirmiģlerdir. Pamukçu ve ark., (2011), Beyaz hibrit mısır aday çeģitlerin Antalya ve Samsun koģullarında performanslarının belirlenmesi amacıyla 2010 yılında Antalya ve Samsun lokasyonunda yürüttükleri çalıģmada Antalya da bitki boylarının cm, koçan yüksekliğinin cm, çiçeklenme gün sayılarının gün, tane verimlerinin kg/da, Samsun da bitki boylarının cm, koçan yüksekliğinin cm, çiçeklenme gün sayılarının gün, dane verimlerinin kg/da arasında değiģim gösterdiğini bildirmiģlerdir. 7

20 Keskin ve ark., (2011), Iğdır ilinde bazı mısır çeģitlerinin dane ve silaj verimlerinin belirlenmesi amacıyla 2010 yılında Iğdır merkez Akyumak köyünde 6 mısır çeģidiyle yürüttükleri çalıģmada bitki boylarının cm, yeģil ot verimlerinin kg/da, yaprak oranlarının % , sap oranlarının % , koçan oranlarının % , dane verimlerinin kg/da arasında değiģim gösterdiğini bildirmiģlerdir. Öner ve ark., (2011a), Bazı silajlık mısır çeģitlerinde verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi amacıyla 2010 yılında Samsun-ÇarĢamba koģullarında 7 mısır çeģidiyle yürüttükleri çalıģmada bitki boylarının cm, yeģil ot verimlerinin kg/da, % 50 çiçeklenme gün sayılarının gün, yaprak/sap oranlarının % 26-43, koçan bitki oranlarının % 33-41, ADF oranlarının % 31-41, ADP oranlarının % , NDF oranlarının % arasında değiģim gösterdiğini bildirmiģlerdir. Öner ve ark., (2011b), Samsun koģullarında bazı hibrit mısır çeģitlerinin verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi amacıyla 2010 yılında Samsun ÇarĢamba koģullarında 8 mısır çeģidiyle yürüttükleri çalıģmada bitki boylarının cm, ilk koçan yüksekliğinin cm, tepe püskülü çıkıģ sürelerinin gün, koçan püskülü çıkıģ sürelerinin gün, koçan uzunluklarının cm, dane verimlerinin kg/da arasında değiģim gösterdiğini bildirmiģlerdir. Moralar, (2011), Tekirdağ Ġlinde yetiģtirilen bazı silajlık mısır çeģitlerinde geliģme sürecinin belirlenmesi ve verimliliklerinin tespiti amacıyla 2009 yılında 6 silajlık mısır çeģidiyle yürüttüğü çalıģmada bitki boylarının cm, yaprak sayılarının adet, yaprak ağırlıklarının gr, yaprak/sap oranlarının % , sap çaplarının mm, sap ağırlıklarının gr, koçan yüksekliğinin cm, koçan sayısının 1 adet, silaj verimlerinin kg/da arasında değiģim gösterdiğini bildirmiģtir. Aydın, (2011), Tokat-Kazova koģullarında bazı at diģi melez mısır çeģitlerinin verim ve verim unsurlarının belirlenmesi amacıyla 2009 yılında 15 mısır çeģidiyle yürüttüğü çalıģmada bitki boylarının cm, ilk koçan yüksekliğinin cm, tepe püskülü çıkarma sürelerinin gün, koçan püskülü çıkarma sürelerinin gün, koçan sayılarının adet, koçan uzunluklarının 20-8

21 23.2 cm, bindane ağırlığının gr, dane verimlerinin kg/da arasında değiģim gösterdiğini bildirmiģtir. Küçük, (2011), Bazı silajlık mısır çeģitlerinde morfolojik özelliklerin ve yem verimlerinin belirlenmesi amacıyla 2009 yılında Anakara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla bitkileri bölümü deneme alanında 8 mısır çeģidiyle yürüttüğü çalıģmada bitki boylarının cm, tepe püskülü çıkıģ sürelerinin gün, ilk koçan yüksekliğinin cm, koçan sayılarının adet, bitkide yaprak oranlarının % , bitkide sap oranlarının % , bitkide koçan oranlarının % , yeģil ot verimlerinin kg/da, ham protein oranlarının % arasında değiģim gösterdiğini bildirmiģtir. Akbay, (2012), Tokat ekolojik koģullarında ikinci ürün olarak yetiģtirilebilecek bazı silajlık mısır çeģitlerinin verim ve verim özelliklerinin belirlenmesi amacıyla 2010 yılında Tokat-Kazova da 13 mısır çeģidiyle yürüttüğü çalıģmada bitki boylarının cm, yaprak sayılarının adet, tepe püskülü çıkarma gün sayılarının gün, koçan püskülü çıkarma gün sayılarının gün, ADF oranlarının % , NDF oranlarının % arasında değiģim gösterdiğini bildirmiģtir. Balmuk, (2012), Konya-Yunak koģullarında ikinci ürün olarak yetiģtirilebilecek silajlık mısır çeģitlerinin verim ve verim özelliklerinin belirlenmesi amacıyla 2010 yılı vejetasyon döneminde 13 çeģitle yürüttüğü çalıģmada bitki boylarının cm, yaprak sayılarının adet, tepe püskülü çıkarma sürelerinin gün, koçan püskülü çıkarma sürelerinin gün, yeģil ot verimlerinin kg/da, ham protein oranlarının % , ADF oranlarının % , NDF oranlarının % arasında değiģim gösterdiğini bildirmiģtir. CoĢkun ve ark., (2013), Bazı atdiģi mısır çeģitlerinin yarı kurak iklim koģullarında verim performanslarının belirlenmesi amacıyla 2008 ve 2009 yıllarında GAP Tarımsal AraĢtırma Enstitüsü Koruklu AraĢtırma Ġstasyonunda 15 çeģitle yürüttükleri çalıģmada bitki boylarının cm, ilk koçan yüksekliğinin cm, çiçeklenme sürelerinin gün, dane verimlerinin kg/da arasında değiģim gösterdiğini bildirmiģlerdir. 9

22 Koca, (2013), Bazı mısır çeģitlerinin Kayseri koģullarında yeģil gübre uygulamasından sonra silaj amacıyla yetiģtirilebilme olanaklarının belirlenmesi amacıyla 2012 yılında Erciyes Üniversitesi uygulama merkezi alanında ikinci ürün koģullarında 24 adet melez mısır çeģidiyle yürüttüğü çalıģmada bitki boylarının cm, yaprak sayılarının adet, koçan sayılarının adet, sap çaplarının mm, tepe püskülü çıkarma sürelerinin gün, koçan püskülü çıkarma sürelerinin gün, hasıl verimlerinin kg/da, ham protein oranlarının % arasında değiģim gösterdiğini bildirmiģlerdir. Öktem ve Toprak, (2013), Çukurova koģullarında bazı atdiģi mısır genotiplerinin verim ve morfolojik özelliklerinin belirlenmesi amacıyla 2012 yılında Adana-Ceyhan koģullarında 17 atdiģi mısır genotipi ile yürüttükleri çalıģmada bitki boylarının cm, yaprak sayılarının adet, ilk koçan yüksekliğinin cm, tepe püskülü çiçeklenme süresinin gün, koçan boylarının cm, koçan çaplarının mm, bindane ağırlığının gr, dane veriminin kg/da arasında değiģim gösterdiğini bildirmiģlerdir. Demiray, (2013), Bingöl Ġli ekolojik Ģartlarına uygun dane mısır çeģitlerinin belirlenmesi amacıyla 2012 yılında Bingöl ili Genç ilçesinde 12 çeģitle yürüttüğü çalıģmada bitki boylarının cm, sap çaplarının mm, ilk koçan yüksekliğinin cm, tepe püskülü çıkarma sürelerinin gün, koçan boylarının cm, koçan çaplarının mm, bindane ağırlığının gr, dane veriminin kg/da arasında değiģim gösterdiğini bildirmiģtir. Kavut ve Soya, (2014), Akdeniz iklim koģullarında farklı toprak yapılarının mısırda dane verimi ve bazı verim unsurlarına etkisinin belirlenmesi amacıyla 2005 ve 2006 yıllarında Ġzmir in Bornova ve ÖdemiĢ lokasyonlarında 4 farklı mısır çeģidi ile 2 farklı toprak yapısında yürüttükleri çalıģmada tepe püskülü çıkıģ süresi, bitki boyu, koçanda sıra sayısı, bitkide koçan sayısı, kaçan çapı, koçan boyu, bindane ağırlığı bakımından mısır çeģitleri arasında önemli bir farklılığın olmadığını, hafif topraklardaki dane veriminin ağır topraklardan önemli ölçüde yüksek olduğunu göstermiģtir. 10

23 Kabakcı, (2014), Iğdır ekolojik Ģartlarına uygun silajlık mısır çeģitlerinin belirlenmesi amacıyla 2013 yılında Iğdır da 9 çeģitle yürüttüğü çalıģmada bitki boylarının cm, yaprak sayılarının adet, yeģil ot verimlerinin kg/da, ilk koçan yüksekliğinin cm, koçan püskülü çıkarma sürelerinin gün, tepe püskülü çıkarma sürelerinin gün, ham protein oranlarının % 4.8-7, koçan/bitki oranlarının % arasında değiģim gösterdiğini bildirmiģtir. 11

24 3. MATERYAL ve YÖNTEM 3.1. Materyal AraĢtırmada özel tohumluk firmalarından temin edilen 8 hibrit mısır çeģidi (TK 6063, Hido, Everest, Calcio, Carella, Sagunto, Tavascan, Cadiz) deneme materyali olarak kullanılmıģtır. AraĢtırmada kullanılan mısır tohumlarının çeģit isimleri temin edildikleri kuruluģlar ve olgunlaģma süreleri Çizelge 3.1 de gösterilmiģtir. Çizelge 3.1. AraĢtırmada kullanılan çeģitler, temin edildiği kuruluģlar ve olgunlaģma süreleri Sıra No ÇeĢit Adı Temin Edilen KuruluĢ OlgunlaĢma Süresi (FAO Sistemi) 1 TK 6063 Tareks Hido May Everest May Calcio Maisadour Carella Fito Sagunto Fito Tavascan Fito Cadiz Fito Deneme Alanı AraĢtırma, 2015 yılı vejetasyon döneminde Giresun Ġli Bulancak Ġlçesinde yürütülmüģtür. TaĢınmaz kuzeyde (38,8) enlemleri ve doğuda (20,5) boylamları arasında ve 40 metre rakımda yer almaktadır. Denemenin yürütüldüğü alanın uydu görüntüsü ġekil 3.1 de verilmiģtir. 12

25 Şekil.3.1. AraĢtırma alanının uydu görüntüsü Araştırma Alanının İklim Özellikleri Giresun un yer aldığı Doğu Karadeniz Bölgesi, ülkemizin en çok yağıģ alan bölgesidir. Bölgenin orta kesiminde, Giresun Dağları nın kuzey yamaçlarına yayılan ve bir bölümü ile de Kelkit Havzasına sarkan il alanında değiģik iklim özellikleri görülmektedir. Ġlin büyük bölümünü kaplayan Karadeniz e bakan kısmı ılık ve yağıģlı iklim özellikleri gösterirken; Kelkit Havzasına giren bölümü kara iklimi özellikleri göstermektedir. Kuzey kısmında yazlar serin, kıģlar ılık geçer, yağıģ dört mevsime dağılır. Yıllık yağıģ ortalaması 1300 mm yi aģar. Yükseklere fazla kar yağmaktadır. Giresun Dağları nın güneyi ise Orta Anadolu iklim karakterini gösterir. Yazlar sıcak ve kurak, kıģlar soğuk ve yağıģlıdır. YağıĢ ortalaması mm civarındadır. Giresun Ġli Bulancak Ġlçesinin 2015 yılı ve uzun yıllara iliģkin iklim verileri Çizelge 3.2 de verilmiģtir. 13

26 Çizelge 3.2. Giresun Ġli ve Bulancak Ġlçesinin 2015 yılı ve uzun yıllara iliģkin iklim verileri Anonim, (2015b) Meteorolojik Parametreler Ortalama Sıcaklık Aylık Toplam YağıĢ Ortalama Nem Aylar Bulancak 2015 Giresun 2015 UYO Giresun( ) Bulancak 2015 Giresun 2015 UYO Giresun( ) Bulancak 2015 Giresun 2015 UYO Giresun( ) Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Bulancak ilçesinde uzun yıllar ortalaması, meteoroloji istasyonu bulunmadığından dolayı veriler elde edilememiģtir. Giresun ilinin uzun yıllar ortalaması alınmıģtır. Bulancak da 2015 Mayıs ayından beri meteorolojik veriler elde edilmeye baģlanmıģtır. Çizelge 3.2 ye göre 2015 yılındaki ortalama sıcaklık (Mayıs-Eylül) Giresun ilinin uzun yıllar ortalamasına yakın değerler göstermiģtir. AraĢtırmanın yürütüldüğü aylarda toplam ortalama yağıģ uzun yıllar ortalamasından düģüktür. En çok yağıģ 83.9 mm ile Haziran ayında, en düģük yağıģ ise 42.3 mm ile ağustos ayında ölçülmüģtür. Mısır bitkisi geliģmesi için en ideal sıcaklık C arasındadır. Ġlkbahar ve sonbahar donları arasında 120 donsuz güne ihtiyaç duyar. Minimum çimlenme sıcaklığı C dir. GeliĢme döneminde mm yağıģ ve % 60 ın üzerinde bağıl nem olmasını ister. Buna göre denemin yapıldığı Bulancak ilçesinin iklim verileri mısır yetiģtiriciliği açısından ideal bir ekolojiye sahiptir. YetiĢtirme döneminde yıllık yağıģ miktarı biraz düģük olduğundan, gerekli olan su miktarı sulama yapılarak karģılanmıģtır. 14

27 Araştırma Alanının Toprak Özellikleri Deneme alanının toprak özelliklerini belirlemek amacıyla, 0-30 cm derinliğinden alınan toprak örnekleri Giresun Fındık AraĢtırma Ġstasyon Müdürlüğünün Toprak Analiz Laboratuvarında analiz edilmiģtir. Analiz sonuçları ve mısır yetiģtiriciliği için önerilen gübre miktarları Çizelge 3.3 de verilmiģtir. Çizelge 3.3. Deneme alanına ait toprak analiz sonuçları ve önerilen gübreler Lab. Derinlik Bünye ph Kireç Tuzluluk Organik YarayıĢlı YarayıĢlı No (cm) (Tekstür) (%) (ds/m) Madde P (ppm) K (ppm) Killi- Tınlı(52) Gübre ÇeĢidi Önerilen Gübre Miktarları Kalsiyum Amonyum Nitrat (% 26 N) 55 kg/da Triple Süper Fosfat (% P2O5) 30 kg/da Çizelge 3.3 de görüldüğü gibi deneme alanının toprağı, killi-tınlı, tuzlu, hafif asitli, kireç, fosfor ve potasyum bakımından fakir, organik madde bakımından orta yapıdadır. Mısır toprak seçiciliği fazla olmayan bir bitkidir. Hafif kumlu topraklar ile çok killi topraklar hariç diğer topraklar mısır tarımı için uygundur. Ġyi havalanan, drenajı iyi, organik maddece zengin, derin ve tınlı, ph sı 6-7 olan topraklarda en iyi Ģekilde geliģir. Deneme alanın toprağı genel olarak mısır yetiģtiriciliğine uygundur. ph sı 6 nın biraz altında olduğundan, kalsiyumlu gübreler tercih edilmiģtir. 15

28 3.2. Yöntem Deneme Faktörlerinin Uygulanması AraĢtırma, Giresun Ġli Bulancak Ġlçesi ekolojik koģullarında 2015 yılı vejetasyon döneminde yürütülmüģtür. AraĢtırma Tesadüf Blokları Deneme Desenine göre 3 tekerrürlü olarak kurulmuģtur Araştırma Süresince Yapılan İşlemler Ekim Öncesi Yapılan İşlemler AraĢtırma yerinde öncelikle toprak numunesi alınarak tahlil yaptırılmıģtır. Tesadüf blokları deneme desenine göre arazi çıta ve ip yardımıyla eģit olarak üç bloğa bölünmüģtür. Bloklar arasında 150 cm yol bırakılmıģtır. Daha sonra her blok çıta ve iple eģit olarak sekiz parsele ayrılmıģtır. Parseller arasında 100 cm yol bırakılmıģtır. Her parsel 280 cm eninde ve 500 cm boyunda olmak üzere, 70 cm sıra arası ve 20 cm sıra üzerine mısır ekimi gerçekleģtirilmek için çıta ve ip yardımıyla iģaretlenmiģtir. Bu Ģekilde toplamda 24 parsel oluģturulmuģtur. Daha sonra sulamada kolaylık olması açısından damlama sulama sistemi kurulmuģtur. Damlatıcı aralıkları 20 cm dir. Parsellerde sıralar oluģturulduktan ve damlama sulama sistemi kurulduktan sonra, sıkıģan toprağı havalandırmak ve kesekleri kırmak için sıra altları el çapası ile çapalanmıģtır. Denemedeki ekim öncesi iģlemlere ait bazı görüntüler ġekil 3.2 de verilmiģtir. 16

29 Şekil 3.2. Ekim öncesi iģlemlerine ait bazı görüntüler. 17

30 Ekim Ekim iģlemi 2,8 m x 5 m = 14 metrekarelik parsellere 70 cm sıra arası ve 20 cm sıra üzeri olacak Ģekilde 5-6 cm derinliğe, her sıradaki damlatıcı deliklerinin altına 2 adet tohum olacak Ģekilde tarihinde elle yapılmıģtır. Ekim iģlemine ait bazı görüntüler ġekil 3.3 de verilmiģtir. Şekil 3.3. Ekim iģlemine ait bazı görüntüler Bakım Toprak analizi sonucunda mısır yetiģtiriciliği için dekara 14.3 kg azot ve 12.6 kg fosfor olacak Ģekilde gübreleme önerisinde bulunulmuģtur. Parsel alanı toplamı 14 m² * 24 = 336 m² dir. Buna göre kullanılacak gübre miktarı 4.8 kg/n ve 4.3 kg/p2o5 olacak Ģekilde ayarlanmıģtır. Bu amaçla ekimle birlikte; 10 kg kompoze ( kg/n kg P2O5) ve 7.5 kg TSP (Triple Süper Fosfat-3.2 kg/ P2O5) gübresi kullanılmıģtır. Kalan azotun diğer yarısı bitkiler cm boylandığında tarihinde 10 kg CAN (Kalsiyum Amonyum Nitrat 2.6 kg/n) gübresi uygulanmıģtır. Yabancı ot mücadelesi bitkilerin çıkıģından 5 gün sora tarihinde ilk çapalama iģlemi el çapası ile yapılmıģtır. Yabancı ot mücadelesinde kimyasal 18

31 mücadele yapılmamıģtır. Yabancı ot mücadelesine ait bazı görüntüler ġekil 3.4. te verilmiģtir. Şekil 3.4. Yabancı ot mücadelesine ait bazı görüntüler. Seyreltme-Tekleme iģlemi ve ikinci çapalama iģlemi tarihinde yapılmıģtır. Boğaz doldurma ve üçüncü çapalama iģlemi azotun diğer yarısı verildiğinde tarihinde yapılmıģtır. Seyreltme, boğaz doldurma ve gübreleme iģlemine ait bazı görüntüler ġekil 3.5 te verilmiģtir. 19

32 Şekil 3.5. Seyreltme, boğaz doldurma ve gübrelemeye iliģkin bazı görüntüler. Sulama iģlemi damlama sulama sistemi ile iklim ve toprak koģulları göz önünde bulundurularak ihtiyaç duyuldukça yapılmıģtır. Toplam altı sulama yapılmıģ son sulama hasattan 1 hafta önce tarihinde yapılmıģtır. Sulama iģlemine ait bazı görüntüler ġekil 3.6 da verilmiģtir. Şekil 3.6. Sulama iģlemine ait bazı görüntüler. 20

33 Deneme alanına zarar verdiği tespit edilen mısır koçan kurduna karģı, ruhsatlı bitki koruma ürünleri kullanılarak 10 gün ara ile iki kez (16-26/07/2015) zirai mücadele ilaçlama iģlemi baģarılı bir Ģekilde gerçekleģtirilmiģtir. Zirai mücadele iģlemine ait bazı görüntüler ġekil 3.7 de verilmiģtir. Şekil 3.7. Zirai Mücadele iģlemine ait bazı görüntüler Hasat AraĢtırmada kullanılan mısır çeģitlerinin yarısı silaj verimi ve kalite özelliklerinin tespiti için süt olum dönemi sonu ve hamur olum dönemi baģında (% 50 süt çizgisi oluģtuğunda) tarihinde hasat yapılmıģtır. Diğer yarısı dane verimi ve verim öğelerinin tespiti için tam olum döneminde tarihinde hasat yapılmıģtır. Hasat döneminde her parselde parsel baģlarından 40 cm ve parsel kenarlarında birer sıra kenar tesiri atıldıktan sonra kalan kısımdaki bitkiler hasat edilmiģtir. Hasat iģlemine ait bazı görüntüler ġekil 3.8 de verilmiģtir. 21

34 Şekil 3.8. Hasat iģlemine ait bazı görüntüler Araştırmada İncelenen Özellikler Hasat döneminde her parselde parsel baģlarından 40 cm ve parsel kenarlarından birer sıra, kenar tesiri atıldıktan sonra kalan kısımdaki bitkiler hasat edilmiģ ve bu bitkiler içerisinden tesadüfi olarak seçilen 5 bitki gözlem ve ölçümler için alınmıģtır Silaj Verimi ve Kalite Özelliklerinin Tespitinde İncelenecek Özellikler 1- Bitki Boyu (cm): Her parselden tesadüfî seçilen 5 bitkide toprak yüzeyinden tepe püskülü ucuna kadar olan mesafe cm olarak ölçülmüģ ve ortalaması alınarak bulunmuģtur. 2-Yaprak Sayısı (adet): Her parselden tesadüfî seçilen 5 bitki örneğinde bütün yapraklar sayılmıģ ve ortalamaları alınarak bulunmuģtur. 3-Yaprak Ağırlığı (gr): Her parselden rastgele seçilen 5 bitkinin yaprakları ayrılarak tartılmıģ ve yaprak ağırlığı ortalamaları alınarak gr olarak bulunmuģtur. 4-Yaprak/Sap Oranı (%): Her parselden tesadüfî seçilen 5 bitki örneğinin yaprak ve sap ağırlıkları ayrı ayrı ölçülmüģ, oranlanarak ortalamaları alınarak bulunmuģtur. 22

35 5-Sap Çapı (mm): Her parselden tesadüfî seçilen 5 bitki örneğinin sap kalınlıkları koçanın oluģtuğu boğumun altındaki ilk boğumdan kumpasla ölçülmüģ ve mm olarak ortalamaları bulunmuģtur. 6-Sap Ağırlığı (gr): Her parselden rastgele seçilen 5 bitkinin yaprakları ve koçanları ayrılmıģ sap gövdeleri tartılarak ortalamaları bulunmuģtur. 7-Yeşil Ot Verimi (kg/da): Parseller süt olum dönemi sonu ve hamur olum dönemi baģında toprak yüzeyinden 8 10 cm yükseklikten biçilmiģ ve tartılarak, yeģil ot verimleri (kg/da) olarak hesaplanmıģtır. 8-İlk Koçan Yüksekliği (cm): Her parselden seçilen 5 bitkide ilk koçanların bağlandığı boğum ile toprak yüzeyi arasındaki dikey mesafe cm cinsinden ölçülmüģ ve ortalamaları alınarak bulunmuģtur. 9-Tepe Püskülü Çıkarma Süresi (gün): ÇıkıĢ ile parseldeki bitkilerin % 50 sinde tepe püskülünün görüldüğü tarih arasındaki gün sayısı, tepe püskülü çıkarma süresi olarak alınmıģtır. 10-Koçan Püskülü Çıkarma Süresi (gün): ÇıkıĢ ile parseldeki bitkilerin % 50 sinde koçan püskülünün görüldüğü tarih arasındaki gün sayısı koçan püskülü çıkarma süresi olarak alınmıģtır. 11-Koçan Sayısı (adet): Her parselden seçilen 5 bitkide koçanların sayısı adet olarak belirlenmiģ ve ortalamaları alınmıģtır. 12-Koçan/Bitki Oranı (%): ÇeĢitlere ait her parselden rastgele seçilen 5 bitkinin koçanları, sap ve yapraktan ayrılarak tartılmıģ ve tüm bitki ağırlığına oranlanarak hesaplanmıģtır. 13-Ham Protein Oranı (%): Kalite özelliklerinin tespiti için her parselden alınan iki örnek bitkinin yaprak, sap ve koçanları birbirinden ayrılarak yaģ ağırlıkları tartılarak kese kâğıtları içerisine yerleģtirilmiģtir. Sonra yapraklar etüvde sabit ağırlığa gelinceye kadar 72 ºC 48 saat, sap ve koçanlar ise 72 ºC 72 saat kurutulduktan sonra tekrar tartılmıģ ve sonra ayrı ayrı öğütülerek kilitli poģetlere yerleģtirilmiģtir. Analiz öğütülmüģ örnekte NIRS cihazında mısır silajı kalibrasyon seti kullanılarak belirlenmiģtir. Daha sonra çıkan sonuçların dry matter oranları % kuru maddeye 23

36 dönüģtürülmüģ sonra yaprak, sap ve koçanın numunedeki kuru ağılıklarına göre oranlanarak % olarak belirlenmiģtir. 14-ADF (Asit Deterjan Lif) (%): Kalite özelliklerinin tespiti için her parselden alınan iki örnek bitkinin yaprak, sap ve koçanları birbirinden ayrılarak yaģ ağırlıkları tartılarak kese kâğıtları içerisine yerleģtirilmiģtir. Sonra yapraklar etüvde sabit ağırlığa gelinceye kadar 72 ºC 48 saat, sap ve koçanlar ise 72 ºC 72 saat kurutulduktan sonra tekrar tartılmıģ ve sonra ayrı ayrı öğütülerek kilitli poģetlere yerleģtirilmiģtir. Analiz öğütülmüģ örnekte NIRS cihazında mısır silajı kalibrasyon seti kullanılarak belirlenmiģtir. Daha sonra çıkan sonuçların dry matter oranları % kuru maddeye dönüģtürülmüģ ve sonra yaprak, sap ve koçanın kurutulmuģ numunedeki kuru ağılıklarına göre oranlanarak % olarak belirlenmiģtir. 15-NDF (Nötral Deterjan Lif) (%): Kalite özelliklerinin tespiti için her parselden alınan iki örnek bitkinin yaprak, sap ve koçanları birbirinden ayrılarak yaģ ağırlıkları tartılarak kese kâğıtları içerisine yerleģtirilmiģtir. Sonra yapraklar etüvde sabit ağırlığa gelinceye kadar 72 ºC 48 saat, sap ve koçanlar ise 72 ºC 72 saat kurutulduktan sonra tekrar tartılmıģ ve sonra ayrı ayrı öğütülerek kilitli poģetlere yerleģtirilmiģtir. Analiz öğütülmüģ örnekte NIRS cihazında mısır silajı kalibrasyon seti kullanılarak belirlenmiģtir. Daha sonra çıkan sonuçların dry matter oranları % kuru maddeye dönüģtürülmüģ ve sonra yaprak, sap ve koçanın kurutulmuģ numunedeki kuru ağılıklarına göre oranlanarak % olarak belirlenmiģtir. 16-ADP (%):Kalite özelliklerinin tespiti için her parselden alınan iki örnek bitkinin yaprak, sap ve koçanları birbirinden ayrılarak yaģ ağırlıkları tartılarak kese kâğıtları içerisine yerleģtirilmiģtir. Sonra yapraklar etüvde sabit ağırlığa gelinceye kadar 72 ºC 48 saat, sap ve koçanlar ise 72 ºC 72 saat kurutulduktan sonra tekrar tartılmıģ ve sonra ayrı ayrı öğütülerek kilitli poģetlere yerleģtirilmiģtir. Analiz öğütülmüģ örnekte NIRS cihazında mısır silajı kalibrasyon seti kullanılarak belirlenmiģtir. Daha sonra çıkan sonuçların dry matter oranları % kuru maddeye dönüģtürülmüģ ve sonra yaprak, sap ve koçanın kurutulmuģ numunedeki kuru ağılıklarına göre oranlanarak % olarak belirlenmiģtir. 24

37 Dane Verimi Araştırmasında İncelenecek Özellikler 1-Koçan Boyu (cm): Her parselden rastgele seçilen 5 bitkiden hasat edilen koçanlar, koçan yaprakları alındıktan sonra, koçanın dip kısmından en uç kısmına kadar cm olarak ölçülmüģ ve ortalaması hesaplanmıģtır. 2-Koçan Çapı (mm): Her parselden rastgele seçilen 5 bitkiden hasat edilen koçanlar, koçan yaprakları alındıktan sonra, orta kısımlarından kumpas ile ölçülmüģ ve ortalaması alınarak mm olarak belirlenmiģtir. 3-Koçanda Sıra Sayısı (adet): Hasat edilmiģ koçanlardan rastgele alınan 5 koçanın, her birindeki sıralar sayılmıģ ve ortalaması alınarak kayıt altına alınmıģtır. 4-Sırada Dane Sayısı (adet): Hasat edilmiģ koçanlardan rastgele seçilen 5 koçanın, her bir sırasındaki taneler sayılmıģ ve adet olarak ortalaması kayıt altına alınmıģtır. 5-Bindane Ağırlığı (gr): Her parselden rastgele alınan 5 bitkinin numunelerinin harmanlanmıģ örneklerinden dörder adet 100 dane sayılmıģ bunlar hassas terazide tartılarak ortalaması alınmıģ ve on ile çarpılarak bin tane ağırlığı belirlenmiģtir. Elde edilen değerler % 14 nem esasına göre düzeltilmiģtir. 6-Dane Verimi (kg/da): Her parselden elde edilen koçanlar belli bir süre açık havada kurutulduktan sonra danelenerek tartılmıģtır. Tartılan danelerde nem oranı elektronik ölçme aleti ile belirlenmiģtir. Elde edilen değerlerden % 14 nem esasına göre dekara dane verimleri bulunmuģtur Verilerin Değerlendirilmesi AraĢtırma sonucunda elde edilen veriler, JMP5.01 istatistik paket programı kullanılarak tesadüf blokları deneme desenine göre varyans analizine tabi tutulmuģ ve önemlilik gösteren ortalamalar arası farklılıkların karģılaģtırılmasında LSD çoklu karģılaģtırma testi kullanılmıģtır. 25

38 4. BULGULAR ve TARTIŞMA Bazı mısır çeģitlerinin dane verimleri ile silaj ve kalite özellikleri incelenmiģ ve elde edilen sonuçlar aģağıda sunulmuģtur Silaj Verimi ve Kalite Özellikleri Bitki Boyu (cm) AraĢtırmada kullanılan mısır çeģitlerinin bitki boylarına ait varyans analiz değerleri Çizelge 4.1 de ve bu özelliğe ait ortalama değerler ve oluģan gruplar ise Çizelge 4.2 de verilmiģtir. Ġncelenen çeģitler arasında bitki boyu bakımından % 5 düzeyinde istatistiki açıdan önemli farklılıklar olduğu tespit edilmiģtir (Çizelge 4.1). Çizelge 4.1. Bitki boyuna ait varyans analiz değerleri BĠTKĠ BOYU VK SD KT KO F Genel Blok ÇeĢit * Hata *:0.05 düzeyinde önemli Çizelge 4.2. Denemeye alınan mısır çeģitlerinin ortalama bitki boyları (cm) ÇEġĠTLER BĠTKĠ BOYU GRUPLAR* TK AB Calcio BC Hido ABC Everest C Carella BC Cadiz BC Sagunto AB Tavascan A Genel Ortalama %V.K 2.83 *:Aynı sutunda farklı harfleri taģıyan değerler arasındaki fark önemlidir (P 0.05). 26