MADEN TETKİK VE ARAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Transkript

1 MADEN TETKİK VE ARAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ MADEN ETÜT VE ARAMA DAİRESİ BAŞKANLIĞI DOĞAL TAŞ BİLGİ SİSTEMİ UYGULAMASI KULLANIM YÖNERGESİ ANKARA, 2013 i

2 Bu Kullanım Yönergesi, ekli CD ve Web sitesindeki bilgilerin telif ve İktibas hakları Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü ne (MTA) aittir. Bu bilgilerin kullanılabilmesi için Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğünden yazılı İzin alınması ve kaynak gösterilmesi zorunludur. Aksi takdirde gerekli hukuki yollara başvurulacak ve yasal işlem başlatılacaktır. İLETİŞİM BİLGİLERİ e.posta e.posta i

3 İçindekiler TÜRKİYE DOĞAL TAŞ BİLGİ SİSTEMİ... 1 TÜRKİYE MERMER VE DOĞAL TAŞ SEKTÖRÜ... 1 COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ... 2 DOĞAL TAŞ BİGİ (DBS) SİSTEMİNİN KULLANIM YÖNERGESİ... 3 HARİTA ARAÇLARI... 8 A) VERİ DÜZENLEME... 9 İşletme Ruhsat Alanı Bilgi Ara Yüz Girişi... 9 Oluşum Sınıfı ve Tipi Bilgi Ara Yüz Girişi Fiziksel Mekanik ve Kimyasal Özelliklerin Ara Yüz Bilgi Girişi Mineralojik, Petrografik ve Jeolojik Özelliklerin Ara Yüz Bilgi Girişi Doğal Taşların Kullanım Alanlarına Göre Ara Yüz Bilgi Girişi Üretim Ocak ve İşletme Bilgileri Giriş Ara Yüzü İşletme İzin Alanı Bilgisi Ara Yüz Girişi B) VERİ YÜKLEME İŞLEMLERİ MİGEM Veri Yükleme Koordinatlı Veri Yükleme C) SORGULAMA İŞLEMLERİ Ruhsatlı Alan Sorgulama Fiziksel, Mekanik ve Kimyasal Özelliklerine Göre Sorgulama Mineraloji ve Petrografi Özelliklerine Göre Sorgulama Jeolojik Özelliklerine ve Rezerv Miktarına Göre Sorgulama Kullanım Alanı Özelliklerine Göre Sorgulama Ruhsatlı Alan Özelliklerine Göre İşletme İzin Alanı Sorgulama Özellikler Arası Ruhsatlı Alan Sorgulama Firma Bazlı Sorgulama D) RAPORLAMA İŞLEMLERİ ) Haritadan Seçerek Raporlama: ) Sorgulayarak Raporlama: ) Belgelerden ve Fotoğraflardan Seçerek Raporlama E) ONAY YÖNETİMİ GÖRÜNTÜLEME ARAÇLARI ) Altlık Haritalar: ) Vektör Haritalar: ii

4 NAVİGASYON ARAÇLARI ) Koordinat Görüntüleme Aracı: ) Aktif Araç Çubuğu: ) Araç Çubuğu: ) Detay Bilgi Aracı: ) Harita Katmanları Aracı: ) Harita Yazdırma Aracı: ) Ölçüm ve Yazım Aracı: ) Detay Seçim Aracı: ) Yer İmleri Aracı: ) Koordinat Sorgulama Aracı: DOĞAL TAŞ BİLGİ SİSTEMİ YÖNERGESİ iii

5 TÜRKİYE DOĞAL TAŞ BİLGİ SİSTEMİ Endüstriyel anlamda mermer diye tanımlanan, bugün ise DOĞAL TAŞ şemsiyesi altında sınıflandırılan; kesilip parlatılabilen her cins taş, mermer-doğal taş olarak kabul edilmektedir. Taşın cinsi ve içeriği ne olursa olsun istenilen ebatta blok elde edilebilme, kesilme ve cilalanma gibi özellikler göstermesi, belirtilen kayacın TSE standartlarına uygun olması; o taşın mermer - doğal taş olarak kabul edildiğini gösterir. Alp-Himalaya Kuşağı nda yer alan Ülkemiz de çeşitli desenlerde büyük miktarlarda doğal taş rezervleri bulunmaktadır. Mermer ve doğal taşlar rezervinin bol ve çeşitli olması hammadde üretiminde, Türkiye nin önde gelen ülkelerden biri olmasını sağlamıştır. Ülkemizin mermer açısından tercih edilmesinin en önemli unsurlarından biri; çok zengin mermer desenlerine sahip olmamız ve her jeolojik yaş grubunda (Alt Devoniyen - Pliyosen) kesilebilir özellikte kayaç gruplarının bulunmasıdır. Ülkemizin çeşitli bölgelerinde çıkartılan mermerler; farklı renk skalası ve kalitesiyle iç ve dış pazarda yoğun olarak, dış cephe kaplamasında, iç mekan zemin, duvar döşemesinde, ıslak zemin sağlık ve hijyen gerektiren alanlarda, tasarım işlerinde, özel projelerde, süs ve dekoratif eşya alanlarında, modern ve klasik mimaride, heykeltraşlıkta her türlü çeşitli amaçlı kapsamlı mekanlarda kullanılan, zamana dayanıklı, estetik ve canlı görünümü ile aranır. Ülkemiz sınırları içinde yaklaşık 5.1 milyar m 3 doğal taş rezervi olduğu bilinmektedir (MTA, 1966). Son on yılda yapılan değerlendirmeler ise, rezervin çok daha fazla olacağını ortaya koymuştur (Çizelge 1). Çizelge 1 Türkiye Mermer Rezervi (MTA, 1966) m 3 Ton Bilinen Rezervler Muhtemel Rezervler Mümkün Rezervler Toplam Potansiyel yılları arasında; Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) adına, İTÜ Teknik Elemanlarınca ocak bazında yapılan gözlemlere göre Türkiye Doğal Taş Rezervi 6,7 milyar m 3 olarak belirtilmiştir yılında ise; MTA Genel Müdürlüğü tarafından belli mermer grupları ele alınarak Doğal Taş Kataloğu yapılmıştır. İMMİB tarafından ise; 2008 yılında yaklaşık 500 çeşit ihraç taşlarını kapsayan Türkiye Doğal Taşlar Kataloğu hazırlanmıştır. TÜRKİYE MERMER VE DOĞAL TAŞ SEKTÖRÜ Madenciliğin bir alt grubunu oluşturan mermer-doğal taşlar doğadan çıkartıldıktan itibaren ticari olarak işletilebilen, yüksek katma değerli ekonomik yapısı ve değeriyle, niteliği ve özelliği değişmeden nihai tüketicinin kullanımına sunulan içerisinde ağırlıkla kireçtaşı ve dolomitlerin olduğu hammaddedir. 1

6 1985 yılında yürürlüğe giren 3213 Sayılı Maden Kanunun da, mermer ve doğal taşın kanun kapsamına alınmasıyla, Türk madenciliğinin en büyük geliştirme gösterdiği alt sektör olmuştur. Türkiye Mermer ve Doğal Taş sektörü; gerek iç tüketim, gerekse ihracat miktarı ve potansiyeli olarak son yıllarda önemli ve sürekli gelişme göstermektedir. Ülkemizin jeolojik yapısından kaynaklanan mermer çeşitliği ve rezervlerimizin büyüklüğü sektörde uluslararası güvenin oluşmasını da sağlamaktadır. Ülkemiz sadece zengin rezervleri ile değil, aynı zamanda mermer ve doğal taşlarının renk ve desen çeşitliliği açısından da lider konumdadır yılında 1,9 milyar dolar olan ihracatımızın, 2015 yılı hedefi 4 milyar dolar, 2023 hedefimiz ise 10 milyar dolar olarak konmuştur (İMİB, Eylem Planı). Buna ulaşabilmemiz için; Ülkemiz de konu ile ilgili tüm kamu ve özel sektör kuruluşların birlikte hareket etmesi, taşımıza değer vermesi, plan ve program çerçevesinde çalışma yapılması, AR-GE faaliyetlerine hız verilmesi en önemli maddelerdir. Bu potansiyeli göz önüne alan MTA Genel Müdürlüğü; yılları arasında Türkiye Mermer ve Doğal Taş Potansiyel Alanları Belirlenmesi Projesi ni yürürlüğe koymuştur. Proje kapsamında; özellikle ihracat potansiyeli yüksek mermer ve doğal taşların; oluşum süreçleri ve oluşumu etkileyen jeolojik, yapısal, mağmatik ve metamorfik kontrol sistemleri tespit edilerek, mevcut yatakların yayılımı belirlenmiştir. Türkiye genelinde mermer, traverten ve doğal taş açısından işletilen ve terk edilen tüm ocaklar haritalara işlenmiş olup, ocaklarda mevcut değişik mermer desenleri kayda alınmıştır. Ayrıca, işletilmekte olan veya terk edilen mermer, traverten, yapı taşı ocakları ve serttaş ocakları hakkında genel bilgiler, blok verimlikleri, analiz sonuçları belirlenerek; bölgenin stratigrafisi ve tektoniği ile deneştirilerek il bazında raporlar hazır hale getirilmiştir. Bu kapsam da Türkiye genelinde 1/ ölçekli mermer haritaları yenilenmiştir. Dünyanın en büyük mermer üreticileri arasında yer alan Ülkemiz de, ihracat potansiyelini arttıracak girişimlere acilen ihtiyaç duyulmaktadır. Türk mermer ve doğal taşlarının; mimarlar, tasarımcılar ve benzeri karar vericilere tanıtılması, yurt içi ve yurt dışındaki talebi, tanınırlığını ve proje uygulamalarındaki tercih edilirliğini arttırılmalıdır. Bu nedenle; MTA Genel Müdürlüğü tarafından güncel verilere dayalı Türkiye Mermer, Traverten ve Doğal Taş Envanterinin Coğrafi Bilgi Sisteminde oluşturulması planlanmış ve kullanıma hazır hale getirilmiştir. COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ Dünya üzerindeki karmaşık sosyal, ekonomik, çevresel vb. sorunların çözümüne yönelik mekana/konuma dayalı karar verme süreçlerinde kullanıcılara yardımcı olmak üzere, büyük hacimli coğrafi verilerin; toplanması, depolanması, işlenmesi, yönetimi, mekânsal analizi, sorgulaması ve sunulması fonksiyonlarını yerine getiren donanım, yazılım, personel, coğrafi veri ve yöntem bütünüdür. 2

7 CBS, genel bir kavram olup; çeşitli kullanım alanlarına ve tematik konulara yönelik olarak geliştirilen CBS uygulamaları vardır. Bu CBS uygulamaları, Kent Bilgi Sistemi, Orman Bilgi Sistemi, Karayolları Bilgi Sistemi, Arazi Bilgi Sistemi, Tapu ve Kadastro Bilgi Sistemi, Lojistik Bilgi Sistemi, İç Güvenlik Bilgi Sistemi, Araç İzleme Bilgi Sistemi, Trafik Bilgi Sistemi, Kampüs Bilgi Sistemi, Deprem Bilgi Sistemi, Harita Bilgi Sistemi, vb. şekilde adlandırılır. Coğrafi Bilgi Sistemi, coğrafya, haritacılık ve bilgisayar bilimleri ile ilgili bir teknoloji olup Coğrafi Veri Alt Yapısı bileşenlerinden Bilgi Teknolojileri kapsamında yer alır. Coğrafi Bilgi Sistemlerindeki amaç, coğrafi bilginin; üretimini, yönetimini, analizini yapmak ve internet ağı üzerindeki veri tabanlarından coğrafi verileri tüm insanların paylaşabileceği bilgi teknolojisi halinde sunmaktır. Bu tanım ve amaç, aynı zamanda Doğal Taş Bilgi Sistemi projesi ile de ulaşmak istediğimiz amaçlarımızın temelini oluşturmaktadır. Coğrafi Bilgi Sistemleri; konuma dayalı gözlemlerle elde edilen grafik-grafik olmayan bilgilerin toplanması, saklanması, işlenmesi ve kullanıcıya sunulması işlevlerini bütünlük içerisinde gerçekleştiren bir bilgi sistemdedir. DOĞAL TAŞ BİGİ (DBS) SİSTEMİNİN KULLANIM YÖNERGESİ Doğal Taş Bilgi Sistemi uygulaması; Türkiye deki mevcut mermer ve doğal taşlara ait tüm bilgiler ile belge ve dökümanların tutulduğu, görüntülenebildiği, sorgulanabildiği, raporlama işlemlerinin yapılabildiği, İşletme Ruhsat Alanları ile İşletme İzin Alanlarının dinamik ve güvenilir bir coğrafi veri tabanı içerisinde tutularak, güncel verilere ulaşımın sağlandığı, verilerin yönetimi, işlenmesi, analiz edilmesi (sorgulanması) ve görüntülenebilmesi işlemlerinin yapılabildiği bir web uygulamasıdır. Doğal Taş Bilgi Sistemi nin çalışma prensibi; Uygulayıcı ve Yatırımcı olmak üzere 2 ana kısımda toplanmaktadır. Bu programda; Doğal Taş firmaları ürünlerini sergileyecek ve sorgulama yapabileceklerdir. Doğal Taş Bilgi Sistemi nin kullanım yönergesini takip edecek olursak; A) Kullanıcı adresi üzerinden yazılıma erişebilir. B) Yazılım ana sayfasına erişimde tarayıcıda pop-up engelleyicisi varsa devre dışı bırakılmalı ya da bu sayfa için ayrıcalıklı tanımlanmalıdır. Pop-upengelleyicisine dikkat edilmelidir (Şekil 1, 2). 3

8 İnternet Explorer Şekil 1 İnternet Explorer dan görünümü MozillaFirefox Şekil - 2 Mozillafirefox dan görünümü C) Yazılım, Microsoft Silverlighttabanlı çalışmakta olup kullanıcı bilgisayarında yüklü değilse sistem otomatik yükleme talebinde bulunarak yükleme yapılacaktır (Şekil 3). Şekil -3 Tarayıcıda görünen Silverlight uyarısı 4

9 Sistemin kullanıcıları amaçlarına göre; belirli bir zaman diliminde Misafir ve Uygulayıcı olmak üzere 2 kullanıcı türüne ayrılmıştır. Misafir Türü Kullanıcılar Bu alana girmek isteyen kullanıcılar; sistem giriş sayfasında ilgili Misafir butonu tıklanarak giriş yapabileceklerdir. Bu tip girişlerde sistem Şifre ve Kullanıcı Adını otomatik olarak atacaktır. Bu tip kullanıcılar, Kullanım Alanlarına göre sorgulama yapabileceklerdir (Şekil 4, 5, 6, 7). Şekil -4 Misafir Bölümü Açılışı Şekil -5 Doğal taş bilgi sistemi penceresi 5

10 Şekil -6 Kullanım Alanlarına Göre Sorgulama Ara Yüzü Şekil -7 Kullanım Alanlarına Göre Sorgulama Uygulayıcı Türü Kullanıcılar Misafir statüsünde giriş yapan kullanıcılar, kendilerine ait işletme ruhsatları var ise; Üye Ol butonuna basarak açılan ara yüz de yönlendirildiği şekilde üyelik işlemlerini yapabileceklerdir. Üyelik işlemlerini tamamlayan kullanıcı, edindiği Kullanıcı Adı ve Şifresi ile bundan sonraki erişimini sağlayacaktır (Şekil 8). 6

11 Şekil -8 Üyelik ara yüzü Üyelik işlemlerinden şifre kısmı örnek olarak yazılmış olup değişim kullanıcıya aittir. Kullanıcının üyelik işlemlerinden sonra tanımlanan Kullanıcı Adı ve Şifresi ilegiriş yaptığında kendisine tanınan yetkiler sistem de arttırılmış olacaktır. Kullanıcı, kendine ait ruhsat bilgilerini Veri Düzenleme butonundan İşletme Ruhsat Alanı girişi seçilerek, açılan pencerede Haritaya Çiz, Dosyadan Çiz, Haritadan Seç ve Koordinatlı Veri Ekleme butonlarından veri altlığına uygun olanı tıklanarak ruhsat alanı belirlenir. İşletme Ruhsat Alanı veri girişleri Kullanım Yönergesi nin ilgili bölümlerinde detaylı olarak anlatılmıştır (Şekil 9). Şekil - 9 İşletme Ruhsat Alanı Bilgi Girişi Ara Yüzü CBS Ara yüzünde harita üzerinde gerçekleştireceğimiz tüm işlemler için kullanacağımız CBS Araçları 3 ana başlık altında toplanmıştır (Şekil 10). 1- Harita Araçları 2- Görüntüleme Araçları 3- Navigasyon Araçları 7

12 Şekil 10 CBS Araçları HARİTA ARAÇLARI Bu bölümde 5 ana başlık bulunmaktadır: A) Veri Düzenleme, B) Veri Yükleme İşlemleri, C) Veri Sorgulama İşlemleri, D) Raporlama, E) Onay Yönetimi bölümleri yer almaktadır (Şekil 11 ). Şekil 11 Akış Şeması 8

13 A) VERİ DÜZENLEME Veri Düzenleme Araçları ile İşletme Ruhsat Alanı ve İşletme İzin Alanı verilerinin harita üzerinde alan olarak kaydedildiği ve bu alanlara ait tüm veri girişlerinin yapıldığı ara yüzdür. Veri Düzenleme işlemleri 2 ayrı ara yüz şeklinde gerçekleştirilir (Şekil 12 ) 1- İşletme Ruhsat Alanı Bilgi Girişi 2- İşletme İzin Alanı Bilgi Girişi Şekil 12 Veri Düzenleme Bilgi Girişi İşletme Ruhsat Alanı Bilgi Ara Yüz Girişi Bu alan, harita üzerinde İşletme Ruhsat Alanı oluşturup bu alana ait tüm veri girişlerinin yapıldığı ara yüzdür. Bilgi girişinin yapılabilmesi için; açılan ilk ara yüz olan Doğal Taş Dosya Bilgileri ve Oluşum Sınıfı Bilgi Girişi nde öncelikle koordinatlı olarak bu alanın sisteme kaydı veya daha önceden kaydedilmiş bir alanın haritadan seçilmesi gerekir. Aksi takdirde sistem İşletme Ruhsat Alanı na ait bilgilerin girişine izin vermeyecektir. İşletme Ruhsat Alanı nın sisteme kaydedilmesi Haritaya Çiz, Dosyadan Çiz, Haritadan Seç, Koordinatlı Veri Girişi seçenekleri kullanılarak gerçekleştirilebilir (Şekil 13). Şekil - 13 Doğal Taş Dosya Bilgileri Ara Yüzü Haritaya Çiz; seçeneği kullanılarak harita üzerinde Mouse tıklamasıyla çizilir ve çift Mouse tıklamasıyla da alan çizim işlemi tamamlanır. 9

14 Dosyadan Çiz; İşletme Ruhsat Alanı, Dosyadan Çiz seçeneği kullanılarak koordinat bilgilerini içeren.shp dosyası seçilir ve alan çizimi tamamlanır. Haritadan Seç; Sisteme daha önceden kaydedilmiş olan İşletme Ruhsat Alanı nın harita üzerinde Mouse tıklamasıyla seçilmesiyle gerçekleşir. Koordinatlı Veri Ekleme; Bu seçenek kullanılarak x ve y koordinat bilgilerinin girilmesi ile o koordinatlara ait İşletme Ruhsat Alanı sisteme kayıt edilir. Alan çizim işlemi tamamlanmış olur. Oluşum Sınıfı ve Tipi Bilgi Ara Yüz Girişi Doğal Taş terimi; kireçtaşı, dolomit, dolomitik kireçtaşı, kristalin karbonatlı kayaçlar ile sert taşlar için kullanılmaktadır. Petrografik tanıma göre; kireçtaşı (kalker), dolomitik kalker ve/veya bunların değişik oranlarından oluşan karbonatlı kayaçların değişik sıcaklık ve basınçta metamorfizmaya uğrayarak, tekrar kristalleşmesi sonucu oluşan kayaçlara doğal taş adı verilir. Ticari anlamda doğal taş; Ekonomik olarak uygun boyutlarda blok olarak kesilip çıkarılabilen, istenilen ebatlarda düzgün olarak kesilip, cilalanıp parlatılabilen, TSE standartlarına uygun kayaç olarak tanımlanmıştır. Doğal Taşlar seçilen kriterlere göre değişik şekillerde sınıflandırılabilir. Oluşumlarına ve Tiplerine Göre Sınıflandırma: a) Metamorfik Kökenli Doğal Taşlar b) Sedimanter Kökenli Doğal Taşlar c) Mağmatik Kökenli Doğal Taşlar a) Bu kayaç grubu; magmatik, sedimanter veya eski metamorfik kökenli kayaçların ısı ve basınç altında kalarak başkalaşıma uğramasıyla oluşan kayaçlardır. Bu çalışmada metamorfik kayaçlar; saha çalışmaları dikkate alınarak belli başlı 4 ana grupta toplanmıştır. 1) Karbonat Kökenli Doğal Taşlar Kristalize kireçtaşları 2) Karbonat Kökenli Doğal Taşlar Dolomitik Mermerler 3) Killi Kayaç İçerikli Doğal Taşlar Kayrak Taşı 4) Killi Kayaç İçerikli Doğal Taşlar Sleyt b) Tortullaşma olayının çeşitli yolları ile oluşan kayaçlara, Tortul kayaçlar veya Sedimanter kayaçlar adı verilir.bu kayaçlar; saha çalışmaları neticesinde 2 ana gruba ayrılmıştır. A) Karbonat Kökenli Kayaçlar 1) Mikritik kökenli kireçtaşları 4) Traverten 2) İskelet kökenli kireçtaşları 5) Oniks 3) Dolomitik kireçtaşları 6)Gölsel Kireçtaşı B) Kırıntılı Kayaç İçeren Kayaçlar 1) Kumtaşı 2) Konglomera 3) Breş 10

15 c) Mağmatik kökenli doğal taşlar; mağma adı verilen tamamen erimiş silikat sıvısının, yerkabuğunun değişik derinliklerine sokulması ve oralarda soğuyarak katılaşması sonucu oluşurlar (Kun, 2000). Yapı, doku, mineralojik ve jeolojik konumları itibariyle magmatik kayaçlar 2 ana gruba ayrılmaktadır. 1) Derinlik Kayaçları (Granit, granodiyorit, siyenit, gabro vb. gibi) 2) Püskürük Kayaçları (Andezit, bazalt, trakit vb. gibi) Veri Düzenleme işleminin yapılacağı İşletme Ruhsat Alanı belirlendikten sonra Oluşum Sınıfı ve Tipi Bilgi Girişiara yüzünde ilgili alanlar işaretlenir (Şekil 14 ). Şekil 14 Oluşum Sınıfı ve Oluşum Tipi Bilgileri Ara Yüzü Doğal Taş Bilgileri ve Oluşum Sınıfı Bilgi girişi ara yüzünde, Jeolojik Harita ve Kesit Fotoğrafı, Ruhsat Belgesi yükleme aracı butonları bulunmaktadır. Butonlar kullanılarak bu alana ait dokümanlar sisteme yüklenebilir (Şekil 15). Şekil 15 Belgeler ve Fotoğraflar Yükleme Aracı Gözatdüğmesi ile.png,.jpg, ve.pdf formatında eklenmek istenen doküman seçilir.eklenecek olan dokümana bir dosya adı ve açıklama girilebilir. 11

16 Ekle düğmesi ile doküman sisteme yüklenir. Güncelle düğmesi ile eklenen doküman güncellenir. Sil düğmesi ile eklenmiş olan doküman silinir. Doğal Taş Bilgileri ve Oluşum Sınıfı ve Tipi Bilgi Girişi ara yüzeyindeki diğer alanlar doldurulup veri düzenleme işlemi tamamlandıktan sonra tüm işlemler kayıt edilir. Fiziksel Mekanik ve Kimyasal Özelliklerin Ara Yüz Bilgi Girişi Kayaçlar sınıflandırılırken veya mühendislik işlemlerinde kullanılırken fiziksel-mekanik ve kimyasal özelliklerinin bilinmesi şarttır. Bu özelliklerin belirlenmesi arazi ve laboratuvar ortamında olmaktadır. Çeşitli alanlarda kullanılacak mermer ve doğal taşlarla ilgili standartlar mevcut olup, TSE (Türkiye) ile ASTM (A.B.D) gibi standartizasyon kuruluşları tarafından belirlenmiştir. Mermer ve doğal taş ihracatında sorun yaşamamak için; mineralojik, petrografik, fizikselmekanik ve kimyasal analiz tayinlerinin; AB standartlarına uygun olan Akredite olmuş Doğal Taş Laboratuvarlarında incelenmiş olması gerekmektedir. Fiziksel-Mekanik ve Kimyasal Özelliklerin Girilmesi ara yüzünde öncelikle analiz sonuçlarının alındığı nokta verisinin girilip, örnek no sunun sisteme kayıt edilmesi veya daha önceden kayıt edilmiş örnek no lardan birinin seçilmesi gerekir. Aksi takdirde giriş izni verilmeyecektir (Şekil 16). Şekil 16 Fiziksel-Mekanik ve Kimyasal Bilgi Girişi Nokta verisinin sisteme kayıt edilmesi; Haritaya Çiz veya Koordinatlı Veri Girişi seçenekleri kullanılarak gerçekleştirilir. Haritaya Çiz; seçeneği kullanılarak bilgi girişinin yapılacağı nokta verisi, bu seçenek kullanılarak harita üzerinde mouse tıklamasıyla çizilir ve örnek no su girilerek çizim işlemi (noktalama) tamamlanır. Bu durumda sarı renk faaliyette olacaktır. Koordinatlı Veri Ekleme; seçeneği kullanılarak x ve y koordinat verisinin girilmesiyle o koordinatlara ait nokta verisi çizilir (noktalama) ve örnek no su girilerek çizim işlemi tamamlanır. Bu durumda sarı renk faaliyette olacaktır. Her iki işlemde de, nokta çizim işleminin ardından Kaydet düğmesine basılarak alınan nokta koordinatları sisteme kayıt edilmiş olur. Bu ara yüz de Akredite Belgesi Yükleme Aracı ve Desen Fotoğrafı Yükleme Aracı bölümleri kullanılarak bu alana ait dokümanlar da sisteme yüklenebilir.bu projenin en önemli bölümlerinden biri olan ve Ülkemiz de mevcut desen sayısının tespiti için ayrılmış olan Desen Adı kısmı mutlaka doldurulmalıdır (Şekil 17). 12

17 Şekil 17 Desen Fotoğrafı Yükleme Aracı Bölümü Gözatdüğmesi ile.png,.jpg, ve.pdf formatında eklenmek istenen doküman seçilir. Eklenecek olan dokümana bir dosya adı ve açıklama girilebilir. Ekle düğmesi ile doküman sisteme yüklenir. Güncelle düğmesi ile eklenen doküman güncellenir. Sil düğmesi ile eklenmiş olan doküman silinir. Fiziksel-Mekanik ve Kimyasal Özellikler Ara Yüzü3 bölüm halinde programlanmıştır. A) Fiziksel Özellikler: Bu bölümde doldurulacak alanlar aşağıdaki şekilde belirlenmiştir. Plaka Verme, Kenar-Köşe Kesilme ve Cila Alma kısmı seçmeli olup, Renk kısmı ise text olarak düzenlenmiştir. Diğer tüm alanlar sayı girişli olarak planlanmıştır. Her bir alanın yanında bulunan kırmızı(s) buton uyulması gereken standartları göstermektedir. Bu sayede alınan numunenin, akredite olan laboratuvarda analiz edilmesi istenmektedir (Şekil 18). Fiziksel Özellikler Bölümü; dinamik bir alan olarak planlanmış, ileride sisteme girecek analizler için yeni düzenlemeler yapılabilecektir (Çizelge 2). Şekil 18Fiziksel Özellikler Bölümü Çizelge 2 Fiziksel Özelliklerde Standart Değerler Fiziksel Özellikler Sınır Değerleri Birim Sınıflandırma Test Metodu 3-3,5 Mohs Mermer 13

18 Sertlik 4> Mohs Serttaş TS 6809 Schmidt Çekiç Deneyi SHB(N-Tipi) Özgül Ağırlık >2,55 g/cm 3 TS EN 1936 Birim Hacim Ağırlık >2,55 g/cm 3 Mermer >2,40 g/cm 3 Traverten TS EN 1936 Görünür Yoğunluk Kg/m 3 TS EN 1936 Gerçek Yoğunluk g/cm 3 TS EN 1936 Açık Gözeneklilik Kg/m 3 TS EN 1936 Gözeneklilik < 2 % TS 699/1987 Toplam Gözeneklilik g/cm 3 TS EN 1936 Porozite(Göz. Derecesi) Atmosfer Basınç Su Emme(Küt.) Atmosfer Basınç Su Emme(Hac.) Kaynar Su Emme (Küt.) Kaynar Su Emme (Hac.) 0,1-1 % Mermer 0,1-2,5 % Kireçtaşı 5-10 % Traverten 0,1-3 % Mermer 1-10 % Traverten 0,1-3 % Mermer 1-10 % Traverten 0,1-3 % Mermer 1-10 % Traverten 0,1-3 % Mermer 1-10 % Traverten TS 699/1987 TS EN TS EN TS 699 TS 699 Doluluk Oranı > 98 % Mermer TS 1936 (Şekil 19). B) Mekanik Özellikler: Bu bölümde doldurulacak alanlar aşağıdaki şekilde belirlenmiştir Şekil 19 Mekanik Özellikler Bölümü Mekanik Özellikler Bölümü; dinamik bir alan olarak planlanmış, ileride sisteme girecek analizler için yeni düzenlemeler yapılabilecektir. 14

19 Bölüm içindeki tüm alanlar sayı girişli olarak planlanmıştır. Her bir alanın yanında bulunan kırmızı(s) buton uyulması gereken standartları göstermektedir. Bu sayede alınan numunenin, akredite olan laboratuvarda analiz edilmesi istenmektedir. Mekanik analizlerde uyulması gereken standartlar aşağıda verilmektedir. Bu çizelge de yer alan bazı parametreler hakkında sınır değerleri Doğal Taşların Kullanımları Ara Yüzü nde verilecektir (Çizelge 3). Çizelge 3 Mekanik Özellikler ve Standartları Mekanik Özellikler Sınır Değerleri Birim Sınıflandırma Test Metodu Basınç MPa Kireçtaşı TS EN 1926 Dayanımı MPa Mermer Mpa Traverten Eğilme Dayanımı Kg/cm 2 Mermer TS EN Çekme Direnci MPa TS 7654 Darbe Dayanımı 3,00-43,32 MPa (kgf.cm/cm 3 ) Mermer TS 699 Don Sonrası Basınç Dayanım >30 MPa Tümü TS EN Böhme Aşınma Direnci 8-25 cm 3 /50 cm 2 Mermer TS EN Dikey Aşındırma Direnci mm TS EN 14157A Elastisite Modülü Kg/cm 2 GPa TS EN TS EN Nokta Yük Dayanımı MPa TS 699 Kayma Direnci (Islak Zemin) Pandül Değeri 0->65 TS EN Kayma Direnci (Kuru Zemin) Pandül Değeri 0->65 TS EN Saplama Deney.Kırılma Yükü N TS EN Kılcal Su Emme Katsayısı (g/m 2.s 0.5 ) TS EN 1925 Termal Şok Etkisi Yıpranma Direnç % TS EN C) Kimyasal Özellikler: Bu bölümde doldurulacak alanlar aşağıdaki şekilde belirlenmiştir (Şekil 20). 15

20 Şekil 20 Kimyasal Özellikler Bölümü Çizelge 4 Kimyasal Özellikler ve Standartları Kimyasal Özellikler Birim Sınıflandırma Test Metodu MgO % Tümü TS EN SiO 2 % Tümü TS EN Fe 2 O 3 % Tümü TS EN MgCO 3 % Tümü TS EN Al 2 O 3 % Tümü TS EN CaO % Tümü TS EN CaCO 3 % Tümü TS EN Açık Hava Tesirlerine Dayanım TS Asitlere Dayanım Özellik Nemli Ortamda SiO 2 Yıpranmasına Karşı Direnç Tuz Kristallenmesine Karşı Direnç Tayini % TS EN TS EN Kimyasal Özellikler Bölümü; dinamik bir alan olarak planlanmış, ileride sisteme girecek analizler için yeni düzenlemeler yapılabilecektir. Bölüm içindeki tüm alanlar sayı veya text girişli olarak planlanmıştır. Her bir alanın yanında bulunan kırmızı(s) buton uyulması gereken standartları göstermektedir. Bu sayede alınan numunenin, akredite olan laboratuvarda analiz edilmesi istenmektedir. Fiziksel-Mekanik ve Kimyasal Özelliklerin Sisteme girilmesinde eksik bulunan analiz ve değerleri ikazla bildirilmektedir (Örnek: Kimyasal analizlerin giriş bölümünde doldurulmamış alan mevcuttur.) Kimyasal analizlerde uyulması gereken standartlar yukarıda verilmektedir (Çizelge 4). 16

21 Fiziksel Mekanik ve Kimyasal Özelliklerin Girilmesi Ara yüzündeki ilgili alanlar doldurulup veri düzenleme işlemi tamamlandıktan sonra Kaydet düğmesine basılarak tüm işlemler sisteme kayıt edilir. Mineralojik, Petrografik ve Jeolojik Özelliklerin Ara Yüz Bilgi Girişi Kayaçların çeşitli içyapı ve özelliklerinin tanımlanmasında kullanılan mineralojik ve petrografik analiz, doğal taşlarda, ocak üretiminden kullanım alanlarına kadar kayaç seçiminde çok önemlidir. Polarizasyon mikroskopu yardımıyla petrografik analizler yapılarak kayaçların makroskopik olarak belirlenemeyen bileşenleri belirlenebilmektedir. Kayaçların içyapı (doku) özelliklerinin tanınması yanında içerdikleri mineral tür ve boyutları belirlenir. Kayaca renk, sertlik, kırılganlık gibi bilinmesi gereken özellikleri veren minerallerin belirlenmesi petrografik analizler ile yapılmaktadır (Gündüz, 1996). Mineralojik, Petrografik ve Jeolojik Özelliklerin Girilmesi ara yüzünde öncelikle analiz sonuçlarının alındığı nokta verisinin girilip, örnek no sunun sisteme kayıt edilmesi veya daha önceden kayıt edilmiş örnek no lardan birinin seçilmesi gerekir. Aksi takdirde giriş izni verilmeyecektir (Şekil 21). Şekil 21 Mineralojik, Petrografik ve Jeolojik Özellikler Bilgi Girişi Nokta verisinin sisteme kayıt edilmesi; Haritaya Çiz veya Koordinatlı Veri Girişi seçenekleri kullanılarak gerçekleştirilir. Haritaya Çiz; seçeneği kullanılarak bilgi girişinin yapılacağı nokta verisi, bu seçenek kullanılarak harita üzerinde mouse tıklamasıyla çizilir ve örnek no su girilerek çizim işlemi (noktalama) tamamlanır. Bu durumda kırmızı renk faaliyette olacaktır. Koordinatlı Veri Ekleme; seçeneği kullanılarak x ve y koordinat verisinin girilmesiyle o koordinatlara ait nokta verisi çizilir (noktalama) ve örnek no su girilerek çizim işlemi tamamlanır. Bu durumda kırmızı renk faaliyette olacaktır. Her iki işlemde de, nokta çizim işleminin ardından Kaydet düğmesine basılarak alınan nokta koordinatları sisteme kayıt edilmiş olur. Bu nokta için bilgi girişi işlemine başlanılır. Eğer önceden kayıt 17

22 edilmiş bir nokta seçilerek bilgi girişi yapılmak istenirse, sistem örnek no su seçilen noktaya ait önceden girilmiş olan bilgileri de gösterir ve bilgi giriş işlemine kalındığı yerden devam edilebilir. Bu ara yüz de Belge ve FotoğrafYükleme Aracı bölümleri kullanılarak bu alana ait dokümanlar da sisteme yüklenebilir. En önemli doküman,alınan petrografik amaçlı numunenin mikroskop altında iç görünümüdür (tek ve çift nikol) (Şekil 22). Şekil - 22 İnce Kesit Fotoğraf Yükleme Aracı Bölümü Gözatdüğmesi ile.png,.jpg, ve.pdf formatında eklenmek istenen doküman seçilir. Eklenecek olan dokümana bir dosya adı ve açıklama girilebilir. Ekle düğmesi ile doküman sisteme yüklenir. Güncelle düğmesi ile eklenen doküman güncellenir. Sil düğmesi ile eklenmiş olan doküman silinir. Bu ara yüzde bir diğer bölüm, Mineraloji ve Petrografi Standartları kısmıdır. Verilen standartlara göre analiz yapılmasına dikkat edilmelidir (Çizelge 5) Çizelge 5 Mineralojik ve Petrografik Özellikler ve Standartları Mineralojik ve Petrografik İnceleme Sınıflandırma Test Metodu Petrografik İnceleme Tümü TS EN Doğal Taşlar-Terimler Tümü TS EN Doğal Taşlar-İsimlendirme Tümü TS EN Mineralojik, Petrografik ve Jeolojik Özellikler Ara Yüzü4 bölüm halinde programlanmıştır. A) Mineraloji ve Petrografi Özellikler: Bu bölümde doldurulacak alanlar aşağıdaki şekilde belirlenmiştir (Şekil 23 ). 18

23 düzenlenmiştir. Makroskopik ve Mikroskopik İnceleme Sonuçları, Yapı, Doku alanları text olarak Şekil 23 Mineralojik ve Petrografik Özellikler Bilgi Girişi (Şekil 24). B) Jeolojik Özellikler: Bu bölümde doldurulacak alanlar aşağıdaki şekilde belirlenmiştir Şekil 24Jeolojik Özellikler Bilgi Girişi Jeolojik Özellikler Bölümü; dinamik bir alan olarak planlanmış, ileride sisteme girecek bilgiler için yeni düzenlemeler yapılabilecektir. Bölüm içindeki tüm alanlar seçimli ve text girişli olarak planlanmıştır. Seçimli kısımlar; Yaş Seçimi ve Litoloji Seçimi alanlarıdır (Şekil 25, 26). 19

24 Şekil - 25 Yaş Seçimi Şekil - 26Litoloji Seçimi Formasyon Adı, Akifer Özelliği, YAS Statik Seviyesi (m), YAS Dinamik Seviyesi (m), Örtü Tabakası Kalınlık Bilgisi, Örtü Tabakası Tür Bilgisi, Çatlak ve Eklem Sistemlerin Ölçümlenmesi alanları text olarak planlanmıştır. C) Rezerv Tespit Yöntemi Bilgileri: Bu bölümde doldurulacak alanlar aşağıdaki şekilde belirlenmiştir (Şekil 27). Şekil 27 Rezerv Tespit Yöntemi Bilgi Girişi Bölüm içinde 3 adet giriş planlanmış olup, hangi yöntem ( prospeksiyon, sondaj, jeofizik ) seçilmişse ilgili butona tıklanarak giriş yapılabilir. Açıklama ve Rezerv miktarı bölümü text olarak planlanmıştır. Rezerv Türü bölümü ise; Görünür, muhtemel ve mümkün olarak belirlenmiş olup seçmelidir. 20

25 D) Sondaj Özellikleri: Bu bölümde öncelikle sondajın yapıldığı nokta verisinin girilip, sondaj no sunun sisteme kayıt edilmesi veya daha önceden kayıt edilmiş sondaj no larındanbirinin seçilmesi gerekir. Aksi takdirde sistem sondaj özellikleri bilgi girişine izin vermeyecektir. Nokta verisinin sisteme kayıt edilmesi; Haritaya Çiz veya Koordinatlı Veri Girişi seçenekleri kullanılarak gerçekleştirilir. Haritaya Çiz; seçeneği kullanılarak bilgi girişinin yapılacağı nokta verisi, bu seçenek kullanılarak harita üzerinde mouse tıklamasıyla çizilir ve örnek no su girilerek çizim işlemi (noktalama) tamamlanır. Bu durumda yeşil renk faaliyette olacaktır. Koordinatlı Veri Ekleme; seçeneği kullanılarak x ve y koordinat verisinin girilmesiyle o koordinatlara ait nokta verisi çizilir (noktalama) ve örnek no su girilerek çizim işlemi tamamlanır. Bu durumda yeşil renk faaliyette olacaktır. Her iki işlemde de, nokta çizim işleminin ardından Kaydet düğmesine basılarak alınan nokta koordinatları sisteme kayıt edilmiş olur. Bu nokta için bilgi girişi işlemine başlanılır. Eğer önceden kayıt edilmiş bir nokta seçilerek bilgi girişi yapılmak istenirse, sistem örnek no su seçilen noktaya ait önceden girilmiş olan bilgileri de gösterir ve bilgi giriş işlemine kalındığı yerden devam edilebilir (Şekil 28). Şekil 28Sondaj Koordinat Bilgi Girişi Bilgi girişi işlemi yapıldıktan sonra, Sondaj Derinliği (m)textile,karot Bilgisi bölümü ise seçilerek işaretlenir. Sondaj koordinat girişinde karot bilgisinin girilmesi için; Karot Bilgi Girişi düğmesine basılarak işlem tamamlanır. Karot Bilgi Girişi bölümünde kalınlık ve litoloji bilgileri girilir. Litoloji bilgileri için Seçiniz düğmesine basılarak açılan litoloji kısmından seçimler yapılır. Karot Bilgi Girişinin tamamlanması ile raporlama yapılır (Şekil 29, 30). 21