Konya 2-3. Organize Sanayi Bölgesi Elektrik Da m ebekesindeki Harmonik Seviyelerinin ncelenmesi

Transkript

1 Konya 2-3. Organize Sanayi Bölgesi Elektrik Dam ebekesindeki Harmonik Seviyelerinin ncelenmesi Hasan EROLU 1 Musa AYDIN 2 1,2 Elektrik Elektronik Mühendislii Bölümü Mühendislik-Mimarlk Fakültesi Selçuk Üniversitesi, Konya 1 e-posta: hasan.eroglu@selcuk.edu.tr 2 e-posta: aydin@selcuk.edu.tr Özetçe Bu çalmada, Konya 2. ve 3. Organize Sanayi Bölgesinin AG- OG elektrik dam sistemindeki harmonik kaynaklar incelenmitir. Bu dam ebekesinin farkl noktalarnda ölçümler yaplmr. Yaplan ölçümler sonucunda elde edilen veriler dorultusunda dam ebekesindeki baskn harmonikler ortaya çkartlm ve ebekeye verebilecei zararlar belirtilmitir. Akm Dalga ekli Akm Yük Çizgisi (Dorusal Olmayan) 1.Giri Elektrik tesislerinde elektrik enerjisinin kullanlara kaliteli olarak iletilmesi gereklidir. Bir elektrik dam ebekesinde kalite; kullanlan elektriin süreklilii, akm ve gerilim dalga eklinin saf sinüs formunda olmas, frekansn sabitlii, cos deerinin 1 e yaknl, akm ve gerilimde dalgalanmalarn olmamas anlamna gelmektedir. Günümüzde harmonikler elektrik tesislerindeki en önemli problemlerden biridir. deal bir güç sisteminde akm ve gerilim dalga formu saf sinüs eklindedir. Uygulamada ise gerilim kaynandan uygulanan gerilimle yükten akan akm birbirleriyle dorusal olarak uyumlu deilse bu durumda yükten akan akmlara sinüzoidal olmayan akmlar denir. çerisinde yalnzca dorusal devre elemanlar (direnç, endüktans ve kapasitans) içeren basit bir devreden akan akm kaynaktan uygulanan gerilimle orantr. Dolayyla ekil 1 de gösterildii gibi sinüzoidal bir gerilim uygulandnda sinüzoidal bir akm akar. Aç Akm Dalga ekli Aç Akm Gerilim Dalga ekli Yük Çizgisi (Dorusal) Gerilim ekil 1. Dorusal bir yükün akm dalga ekli. Uygulamada ise yük çizgisi (dolayyla akm dalga ekli) ekil1 den oldukça kompleks bir ekildedir. Yük çizgisinde bazen simetrik olmayan, histerezis, kesinti, eim vb. ekil bozukluklar, akm dalga eklini de bozar [1]. Gerilim Dalga ekli ekil 2. Dorusal olmayan bir yükün akm dalga ekli. Bu ekildeki deken yük erisine sahip yüklere Dorusal olmayan yükler denir. Her geçen gün saylar artan dorusal olmayan yükler nedeniyle ebekeden çekilen akm dalga formu sinüs formundan uzaklamaktadr. Özellikle güç elektronii cihazlar gibi sinüs dalgas krpma mantyla çalan cihazlarn endüstriyel, sanayi ve ticari alanlarda kullann artmas en büyük harmonik kayna olarak gözümüze çarpmaktadr. Harmoniklerin olumasna neden olan kaynaklarn bacalarunlardr: Transformatörler Statik dönütürücüler (Konverterler) Generatörler Ark fnlar Gaz dearjl aydnlatma armatürleri Statik VAR kompanzatörleri Fotovoltaik sistemler Bilgisayarlar Kesintisiz güç kaynaklar Doru akm ile enerji iletimi Elektrikli ulam sistemleri Harmonikler akm ve gerilim harmonikleri olarak ikiye ayrr. Bunlarn etkileri; Akm harmonikleri: Nötr hattn a yüklenmesi Transformatörlerdeki kayplarn artmas Deri Etkisi nin (Skin Effect) artmas Gerilim harmonikleri: Voltaj distorsiyonu ndüksiyon motorlarnda torktaki dengesizlikler [2].

2 2. Harmonikler ile ilgili genel terimler Elektrik tesislerinde herhangi bir dalga eklinin harmonik içeriinin ölçülebilmesi ve analizi için iki temel tanmlama vardr. Bunlar; Toplam Harmonik Distorsiyon ve Toplam Talep Distorsiyonudur Toplam harmonik distorsiyonu Toplam harmonik distorsiyonu akm veya gerilim için harmonikli efektif deerlerin, esas bileenin efektif deerine bölünmesiyle ortaya çkan orandr. Toplam harmonik distorsiyonu harmoniklerin bütününe ait olan termal etkiyi nitelemektedir. Harmonikli bileenlerin temel bileene göre seviyesini belirlemede dikkate alnan en önemli ölçüttür. Hem gerilim, hem de akm için verilebilir. Gerilim için toplam harmonik distorsiyonu, sekonder taraf olarak kabul edilebilir. ekil 3 de PCC için iki farkl durum gösterilmitir. PCC nin dndaki herhangi bir noktada yaplan ölçüm o sistemin harmonikleri hakknda genel bilgi vermektedir. Örnein dorusal olmayan yüklere yakn yerlerde yaplan ölçümler bu yüklerin sistemin bir parças olarak karakterize edilebilmesini salar. Sistemin farkl kollarnda yaplan ölçümler ise sistemin farkl kollarnda farkl cihazlar tarafndan üretilen harmoniklerin birbirlerine sönümleme ya da artrma etkileri anlalabilir. Burada önemli bir nokta; eer PCC sistemin primer (yüksek gerilim) tarafnda ise akm ölçümü sekonder taraftan yaplabilir. ebeke Çalan Allar eklinde ifade edilir. Akm için toplam harmonik distorsiyonu, ebeke Dier Allar eklindedir Toplam talep distorsiyonu Akmdaki bozulmann seviyesi THD deeri ile karakterize edilebilir fakat baz durumlarda küçük bir akm büyük THD deerine sahip olabilir. Örnein hz kontrol sürücüleri çok küçük deerlerdeki yüklerde çok büyük THD deeri gösterebilir. Çekilen harmonikli akm bileenlerinin genlik deerleri küçük olduundan bu akmlar sistem için zararl seviyelerde deildir. Çekilen akn temel bileeninin genlik deeri küçük olduundan dier harmonikli bileenlerin yüzdesi büyük deerlerde olur [3]. Bu nedenle harmonikli sistemlerin analizinde THD deeri hesaplanrken harmonikli akmlarn yüzdesi, ölçüm süresi içinde çekilen akn en yüksek deerine bölünür. Hesaplanan bu yeni deere Toplam Talep Distorsiyonu denir. Bu deer IEEE standartlarnda harmonikli akmlar için sr deerlerin belirlenmesinde kullanr. Toplam talep distorsiyonu, formülü ile hesaplanr. Burada I L yük tarafndan, besleme sisteminin ortak balant noktasndan çekilen, temel frekansl maksimum akmdr. On iki ay öncesinden balanarak hesaplamann yaplaca ana kadar olan süre zarfnda yük tarafndan talep edilen maksimum akmlarn ortalamas olarak hesaplanr. TTD kavram IEEE Standart 519 uygulamasnda özellikle belirtilmitir [4]. 3. Birden çok düüm noktas bulunan sistemlerde ölçüm noktasn belirlenmesi Harmonik limitleri elektrik sistemiyle birden fazla al arasnda PCC (Point of Common Coupling) noktalarnda uygulanr. Dier bir deyile PCC dier bir aln sistem üzerinden beslendii noktadr. PCC bir veya birden fazla kullann beslendii bir transformatörün primer ya da Dier Allar Çalan Allar ekil 3. Birden fazla aln beslenmesi durumunda PCC'nin belirlenmesi. Alnan deerler transformatörün dönütürme oran uygulanarak primer tarafa uygulanabilir. Yalnzca transformatörün balant gurubuna dikkat edilmelidir. Nitekim baz transformatör balant guruplar sr sequens harmonik bileenlerini filtreleyebilmektedir. Örnein üçgen-yldz balanteklinde sr sequens harmonik bileenleri (tek fazl yüklerin ürettii harmonik bileenler) transformatörün primer tarafna geçmeyecei için böyle bir transformatörün primerinde yaplan ölçüm deerlerinin sekonderdeki PCC noktasna aktarlmas durumunda yanl deerler bulunacaktr. Birçok sistemde sekonder taraftaki üç ve üçün kat harmoniklerin primer tarafa geçmemesi için bu tip balant kullanlmaktadr. Bu tip balant durumlarnda sekonder taraftan ölçüm yaplabilir. Ancak ksa devre orann (short circuit ratio SCR) primer tarafta hesaplanmas gerekmektedir. er sistemde yalnzca pozitif ve negatif sequens harmonik bileenleri varsa (çou üç fazl sanayi yükleri gibi) transformatörün balant gurubu harmonik akmlarn genliklerini etkilemez yalnzca faz açlar etkiler [5]. Alçak gerilim ebekesinde gerilim ölçümü ölçü aleti direk hatta balanarak yaplabilir. Yüksek gerilimde ise güç transformatörleri uygun gerilim ve akm elde edebilmek için kullanr. Güç transformatörleri 3000 Hz e varan oldukça iyi frekans cevab verebilmektedirler. Kapasitif gerilim bölücüleri ise harmonik frekanslarda hatalara sebebiyet verdiklerinden harmonik ölçümlerinde kullanlmamalr[5]. Ancak son yllarda gelitirilen kapasitif gerilim bölücüleri harmonik ölçümlerinde kullanlmaktadr [6]. Harmonikler elektrik sistemlerinde sinüzoidal dalga biçimini bozmalarn yan sra sistemdeki mevcut elemanlardan ebeke frekansndan yüksek frekanslarda akmlar geçirerek sistem elemanlarn a nmalarna neden olurlar. Günümüzde özellikle birçok elektronik elemanlarn kullanld sanayi tipi dam ebekelerinde, sistemin yanl

3 çalmasna ve dolayyla yaplan ilemin durmasna neden olurlar. Bunun yannda harmonik kayna olan bir fabrikann ürettii harmonikler, fabrikann endüktif reaktans ve harmonik kayna olmayan ve aynebekeden beslenen dier bir fabrikann kompanzasyon sisteminin kapasitif reaktansyla, baskn harmonik frekanslarda seri rezonansa girerek harmoniksiz fabrikann kompanzasyon sistemi üzerinde yüksek gerilim düümü olumasna ve dolayyla arzalara hatta baz durumlarda kondansatör patlamasyla yangna sebep olmaktadrlar. 4. Harmonik ölçümü yaplan sistem Elektrik dam sistemlerindeki farkl yüklerin ürettikleri harmoniklerin incelenebilmesi için bir dam ebekesi üzerinde farkl yerlerde AG ve OG de ölçümler yaplmr. Dam ebekesi olarak Konya 2. ve 3. Organize sanayi bölgesi seçilmitir. Konya 2. ve 3. Organize sanayisinde TE KONYA 3 TM den beslenen 8 tane manevra merkezi bulunmaktadr. Her bir manevra merkezinin kurulu güçleri ekil 4 teki gibidir. Ölçümler genellikle farkl üretim yapan fabrikalarda yaplm olup farkl fabrika tiplerinin hangi tür harmonikleri ürettii incelenmi ve bunlarn ebeke üzerindeki etkileri bulunmaya çallmr. Yaplan harmonik ölçümlerinin shhatli olabilmesi için trafolarda birden fazla fabrikann beslendii yerlerde yalnzca ölçüm yaplan fabrikann çal saatlerde ölçümler yaplmaya çallmr. Ölçüm yaprken manevra merkezlerinin fazla güç çekenleri tercih edilmitir. Ölçüm yaplan manevra merkezleri MM1, MM2, MM3 ve MM6 dr. AG de ise Farkl tipteki fabrikalarda ölçümler yaplmr. Ölçümler tekstil fabrikas, gda fabrikas, iki farkl Plastik fabrikas, be farl döküm fabrikasnda yaplmr. 5.1.MM1 ölçümü 5. Ölçüm sonuçlar ekil 5. MM1üç faz akm grafii. ekil 4. Manevra merkezlerinin kurulu güçleri. Yaplan ölçümler iki tip güç analizörü ile yaplmr. Genellikle AG tarafnda yaplan ölçümler ANALYST 2060 tek fazl güç analizörü cihazyla, OG tarafnda yaplan ölçümler ise RUDOLF PAK 5 üç fazl güç analizörü cihazyla yaplmr. ekil 6. MM1 Görünür güç grafii. Tablo 1. Ölçüm yaplan fabrikalar ve ölçüm süresinde çekilen maksimum güçler. Plastik Fabrikas1 Plastik Fabrikas2 Döküm Fabrikas1 Döküm Fabrikas2 Döküm Fabrikas3 Döküm Fabrikas 4 Döküm Fabrikas 5 da Fabrikas Genel Bilgi Bahçe sulama sistemleri Sulama borular ve bu borularn Üretimi ile ilgili gerekli Makineleri üretmektedir. Menhol, Kanalizasyon kapaklar Park bahçe ürünleri Pik, Sfero Bronz, krom nikel döküm, Alüminyum enjeksiyon, Pik, çelik Döküm ve fren kanpana Çelik döküm, Pik döküm Sfero döküm Küp eker ve pudra ekeri eker paketleme Ölçüm Annda Çekilen Maks. Güç 195 kva 120 kva 780 kva 430 kva 212 kva 520 kva 143 kva Tekstil Fabrikas Elyaf ürünleri ve iplik üretimi 220 kva 113 kva ekil 7. MM1 üç faz THD grafii.

4 ekil 8. MM1 THD'nin en büyük deerde olduu durum için akm-gerilim harmonik spektrumlar. Grafiklerden de anlalaca üzere akmla gerilim ters orant bir ekilde deim göstermektedir. Akm seviyesi yükseldiinde gerilim seviyesi dümektedir. Üç fazl THD grafiklerine bakldnda gerilim THD deerlerinin %2,5 i, akm THD deerlerinin ise % 4,1 i geçmedii görülmektedir. Bu deerler IEEE-519 standartlarn altndadr. MM1 den beslenen döküm fabrikalarndan bazlarn akm THD leri % 25 in üzerinde olmasna ramen OG tarafna yansmamasn nedeni OG den çekilen toplam akmda dier fabrikalarn çekmi olduu düük THD li akmlarn da bulunmasr. Bununla birlikte harmonikli bileenlerin aç farkndan dolay birbirlerini azaltmas da söz konusudur. Bu manevra merkezindeki baskn harmoniklerin akmda % 4 seviyelerindeki 5. harmonik ve % 2 seviyelerinde 7. harmonik olduu görünmektedir. Ayrca zamanla akmdaki 17, 18, 19, 20 ve 21. harmonik bileenlerin de artt görülmektedir. Özellikle yüksek frekansl 17, 18, 19, 20, 21. vb. harmonik bileenler zamana göre dekenlik göstermektedir. Bu sebepten bir sistem hakknda yüksek seviyeli harmonikler için baskn harmonii belirlemek güç olabilir. Sistemin dorusal olmayndan dolay sürekli olarak harmonikli bileenler deecektir. Ancak düük frekansl yüksek genlikli baskn harmonikler genellikle belirgindir. Yalnzca genlik deerinde zamana göre küçük deiklikler görülür MM2 ölçümü ekil 10. MM2 üç faz THD grafii. ekil 11. MM2 THD'nin en büyük deerde olduu durum için akm-gerilim harmonik spektrumlar. MM2 deki baskn harmonikler 5 ve 7. harmoniklerdir. 11. ve 13. harmonikler de mevcuttur. 7. harmonik seviyesi baz durumlarda 5. harmonik seviyesini geçmektedir.. Bunun yannda 25, 26, 27, 28 ve 29. harmonik bileenler de zamanla yükselmektedir. Üç fazl THD grafiklerine bakldnda gerilim THD deerlerinin %2.5, akm THD deerlerinin ise %5.1 seviyelerinde olduu görülmektedir. Bu deerler IEEE 519 standartlarn altndadr. Tablo2. Manevra merkezlerinden alnan deerler. Ölçüm Yaplan Yer Çekilen Akm (A) Gerilim THD % Akm THD % Akmdaki Baskn Harmonikler MM ,4-2 4,1 3,5 5 (%4)-7(%1,8) MM ,8-2,1 5,2-4,8 3 (%2)- 5(%3,6)- 7 (% 4,1) MM , ,6 5 (%3,7)- 7 (% 1,2) MM ,8-2,2 10,1-7 5 (%7,5)- 7(%2,5)-11(%1)-21(%5) ekil 9. MM2 üç faz akm grafii. Yaplan ölçümlerden elde edilen yukardaki verilere göre MM6 Akm THD deeri baz aralklarda % 10 seviyelerine ulamaktadr. Gerilimdeki THD deeri ise % 2,8 civarndadr. Bu deer standartlarn altndadr. Fakat OG de 31,5 kv için % 3 lük bir deer yaklak 1000 V olaca göz önünde bulundurulmalr. MM6 da baskn harmoniklerin akmda % 7,5 seviyelerindeki 5. harmonik, % 4 seviyelerinde 7. harmonik, % 3 seviyelerinde 11. harmonik ve baz aralklarda da 28, 29, 30, 31 ve 32. harmonikler bulunmaktadr. Ayrca yaplan ölçümün dier zamanlardaki akm grafiklerinde 45, 46, 47, 48, 49 ve 50. harmonik bileenlerin de artt görülmektedir.

5 5.3. Plastik fabrikas 2 ölçümü gerektirir. Örnein sürücüler için 6-darbeli dorultuculu cihazlarn yerine 18-darbeli dorultucularn kullanlmas harmonikli bileenlerin birbirlerini sönümleyerek THD deerinin dümesine neden olur Döküm fabrikas 4 ölçümü ekil 12. Plastik fabrikas 2 akm grafii. ekil 15. Döküm fabrikas 4 tek faz için gerilim THD deim grafii ve harmonik spektrumu. ekil 13. Plastik fabrikas 2 üç faz THD grafii. ekil 14. Plastik fabrikas 2 THD'nin en büyük deerde olduu durum için akm-gerilim harmonik spektrumlar. Plastik fabrikas 2 nin baskn harmonikleri 5, 7, ve 11. harmoniklerdir. Baz zaman dilimlerinde 26, 27,.36. harmonie kadar geni bir frekans spektrumundaki bileenlerin genlik deerlerinin yükselmesi dikkat çekicidir. Bu deerler fabrikada kullanlan yüksek frekansta çalan makinelerin ve hz kontrol sürücülerinin farkl zamanlarda farkl hzlarda çalmalarn sonucunda ortaya çkmaktadr. Uygulamalarda genellikle sabit hzlarda ayn performansla çalan yükler bulmak çok zordur. Bu yüklerin elektriklenmesi, çalmas, anahtarlanmas, kalknmas vb. olaylarda ebeke tarafndaki harmonikler çok farklk göstermektedir. Böyle farkl karakteristikli yüzlerce makinenin ayn fabrikada kullanld bir durumda harmonikli bileenlerin zamanla farklk gösterecektir. Farkl cihazlarn ürettikleri harmonikli bileenler aç farklklarndan dolay birbirlerini destekleyebilir ya da sönümleyebilir. Bu da fabrikann kurulumunda kullanlacak cihazlarn harmonik karakteristiklerinin iyi arap modellemesinin yaplmas ekil 16. Döküm fabrikas 4 R,S,T faz akmlarn RMS deeri ve THD deim grafikleri. Normal çalmasnda çekilen ak 760 amper seviyesine kadar çkabilen döküm fabrikas 4 ün akm THD si % 26 seviyelerine ve gerilim THD si ise % 5,7 seviyesine yükselmektedir. Bu iki deer de harmonik standartlarn üzerindedir. Baskn harmonikleri 5 ve 7. harmoniklerdir. Bununla beraber dier tek harmonikli bileenler de vardr. 5. ve 7. harmonikli bileenlerin toplam deeri yaklak 200 amper deerindedir. Bu deer gerçekten sistem için tehlikeli bir deerdir ve sistemde harmonikli gerilim düümlerine neden olacaktr.

6 ekil 17.Döküm fabrikas 4 R,S,T fazlar için THD nin en yüksek olduu deerlerdeki akm harmonik spektrumlar. Gerilim distorsiyonundaki yükseklik bu harmonikli akmlarn sistem empedans üzerinde yapt gerilim düümünden kaynaklanmaktadr. Ayrca döküm fabrikalar gibi akm distorsiyonu ve genlii yüksek olan fabrikalarla ayn transformatör üzerinden beslenen dier düük harmonik distorsiyonlu fabrikalar da, bu akmlarn sistemin hat empedans ve fabrikalarn beslendikleri trafonun iç empedansndaki harmonikli gerilim distorsiyonundan dolay yüksek seviyelerde harmonikli akmlara maruz kalmaktadrlar Dier fabrikalarn ölçüm deerleri Tablo 3. Fabrikalardan alnan ölçüm deerleri 6. Sonuçlar Elektrik sistemlerinde her geçen gün saylar artan dorusal olmayan yüklerin dier ebeke elemanlarna etkisi, günümüzde göz ard edilemeyecek kadar büyük bir problem haline gelmitir. Harmonikler sistem elemanlarnda ömür kayplarna baz durumlarda ise tahribatlarna neden olmaktadr. Sistemdeki kondansatörlerin sk arzalanmas, nedeni tespit edilemeyen arzalarn olumas, sistem makinelerinin, baralarn ve transformatörlerin anmas ve gürültülü çalmas, fabrikalardaki ölçü aletleri a deerler göstermezken alterlerin beklenmedik durumlarda açmalar, sistemdeki elektronik cihazlarn hatal çalmalar, sürekli elektronik kart arzalar, nötr kablosu çok yüklenip a nmas ve izolasyon malzemelerinde delinmelerin olmas sistemdeki harmoniklerin göstergesidir. Dam ebekelerinde özellikle ayn trafonun AG tarafndan beslenen kullanlarda büyük güçlü kullanlarn ebekeden çekmi olduu harmonikli akmlarn neden olduu gerilim düümleri, dier kullanlarn çalmalar olumsuz etkilemektedir. Harmonikli gerilim düümleri, dier kullanlar tamamen harmoniksiz dorusal yük olmalar durumunda bile harmonikli akmlarn çekilmesine neden olacaktr. Konya 2. ve 3. Organize Sanayi Bölgesinin AG-OG elektrik dam sisteminin ayr noktalarndan beslenen farkl tipteki yükler harmonikler yönünden incelenmi ve bu yüklerin ürettikleri harmonik seviyeleri belirlenmitir. Elde edilen grafiklerde OG tarafndaki akm ve gerilim THD sinin standartlarn altnda olduu, AG tarafnda ise ölçüm yaplan fabrikalarn genel olarak harmonik limitlerini a görülmütür. Ayrca ölçüm yaplan sanayi bölgesinden elde edilen verilerden, genellikle üç fazl yüklerin kullanld dam ebekelerinde üç ve üçün kat harmoniklerin çok düük deerlerde bulunduu, 5., 7. ve 11. harmoniklerin ise yüksek genliklerde olduu belirlenmitir. Bu yüksek seviyedeki harmonikler zamanla elektronik kart arzalarna, sistem elemanlarnda ömür kayplarna, kablo baklarnda patlamalara, kondansatör tahribatlarna, transformatörlerde nma ve gürültülere, dolayyla sanayi kurulularnda elektrik kesintileri sonucu büyük hammadde ve igücü kayplarna neden olaca açktr. Dam ebekelerinde döküm fabrikalar gibi yüksek harmonik distorsiyonlu ve büyük deerli akmlar çekerek elektrik sistemini kirleten yükler bulunmaktadr. Bu tür yüklerin bulunduu ebekelerde incelemeler yaplarak kaliteli elektrik enerjisi için filtre uygulamalarn kullann yaygnlalmas yukardaki problemleri ortadan kaldracaktr. 7. Kaynaklar [1] Marshall, G., Heathcote, M., Electrical Design, A Good Practice Guide CDA Publication 123, Copper Development Association, [2] Baioni, Protection And Control Devices, Electrical nstallation Handbook, Fourth edition, Bergamo, [3] Dugan R.C., McGranaghan F.M., Beaty H.W, Electrical Power Systems Quality, McGraw-Hill [4] Kocatepe, C., Uzunolu, M., Yumurtac, R., Karaka, A. ve Arkan, O., Elektrik Tesislerinde Harmonikler, Birsen Yaynevi Ltd. Sti., stanbul, [5] IEEE P519A/D5, Guide for Applying Harmonic Limits on Power Systems, Harmonics Working Group (IEEE PES T&D Committee) and SCC22, New York, [6] Tanaskovic, M., Nabi, A., Misur, S., Diamanti, P., McTaggart, R.,. Coupling Capacitor Voltage Transformers as Harmonics Distortion Monitoring Devices in Transmission Systems, International Conference on Power Systems Transients (IPST 05), Canada on June 19-23, Paper No. IPST05 031, 2005.