SOYKIRIM TANIMA ÇALI?MA GURUBU

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "SOYKIRIM TANIMA ÇALI?MA GURUBU"

Umut Özker
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Suçluya saygi: Talat Paşa (Mehmet Talat) (17 A?ustos 1874, Edirne 15 Mart 1921, Berlin) Mehmet Talat Pa?a,?ttihat ve Terakki Cemiyetinin belirleyici isimlerindendir. Osmanl? tebal? Ermenilere uygulanan soyk?r?m? Dahiliye Naz?r? (?çi?leri Bakan?) oldu?u dönemde (1911, ) bizzat planlam??, ba?latm??, ve uygulamay? organize etmi?tir. Kendi el yaz?s?yla düzenli bir?ekilde tuttu?u notlar, jenozidin boyutlar? hakk?nda fikir vermektedir. Osmanl?n?n 1. Dünya sava??nda yenik dü?mesinin ard?ndan bir Alman sava? gemisiyle ülkesinden kaçan Talat Pa?a, Aral?k 1918 de Berlin e ula?t?ktan sonra, Divan-? Harb-i Örfi Mahkemesince 5 Temmuz 1919 günü?smail Enver, Cemal Pa?a ve Dr. Naz?m ile birlikte, Trabzon, Yozgat ve Bo?azl?yan da uygulanan katliamlar?n planlay?c? ve uygulay?c?s? olma suçundan g?yab?nda idama mahkum edildi. Osmanl? Hükümetinin Alman D??i?leri Bakanl???na iki kez sundu?u iade talebi, ülkelerinde Mehmed Sai Bey ad?na ç?kar?lan sahte kimlikle ya?ad??? bilindi?i halde her defas?nda geri çevrildi. Talat Pa?a, 15 Mart 1921'de Ermeni as?ll? Soromon Tehleryan taraf?ndan Berlin-Charlottenburg da intikam amaçl? olarak öldürüldü ve naa?? Protestan Mattäi Kilisesinin mahzenine konuldu. Bunun sebebi, o s?rada Berlin Müslüman Mezarl???n?n 1920 y?l?nda Talat Pa?a taraf?ndan kurulan panislamist Orientclub taraf?ndan tadilat görüyor olmas?yd?. Bu ba?lamda yap?lan bir ek binan?n mahzenine 1922 y?l?nda yerle?tirilen tabudu, 24 Nisan 1922 de 'gelen' arkada?lar? Cemal Azmi ve Dr. Bahaddin?akir in tabutlar?yla birlikte 9 May?s 1930 tarihine dek burada kald?. Kemalist Türkiye nin Jöntürkleri geri getirme gibi bir isteklerinin olmad??? anla??ld???ndan, bir?eker bayram?na denk dü?en 9 May?s 1930 da Türk bayra??na sar?l? tabutlar, dini ya da ba?ka bir tören yap?lmadan Müslüman Mezarl???nda topra?a verildi. Alman D??i?leri Bakan? Konstantin von Neurath ( ), 20 Kas?m 1933 tarihli notunda Türkiye Cumhuriyeti Büyükelçisinin kendisinden bir ricas? oldu?unu belirtmi?tir. Bu nota göre, Talat Pa?a n?n bak?ms?z durumda olan mezar?n?n temizlenmesi ve ba??na konumuna uygun bir ta??n konulmas? istenmektedir. O güne dek unutulan mezar?n yenilendi?i anla??lmaktad?r y?l?ndaki bir belgeye göre, Vezir-i Azam koyu mermer bir an?t?n alt?nda yatmaktad?r. Di?er iki yol arkada??n?n mezarlar?n?n da o dönemde yap?l?p yap?lmad??? bilinmemektedir. Bu iki mezar halen ayn? yerde bulunmaktad?r. Ancak Talat Pa?a n?n naa?? 20?ubat 1943 günü mezar?ndan ç?kar?larak trenle?stanbul a getirilmi? ve be? gün sonra devlet töreniyle?stanbul un Ermeni ve Rumlar ba?ta olmak üzere, Hristiyan ve Yahudilerin ya?ad????i?li semtindeki Hürriyet-i Ebediyye tepesinde bulunan Abide-i Hürriyet an?t mezarl???na gömülmü?tür. (1) Ölümünden sonra Türkiye ye dönen e?i Hayriye Han?m a 1926 y?l?nda ç?kar?lan bir yasaya dayanarak ya?am boyu maa? ba?lanm?? ve kendisine tehcir esnas?nda devletin el koydu?u ta??nmazlardan, daha önce Aram F?nd?kl?yan a ait olan binada bir daire tahsis edilmi?tir. Sayfa 1 / 12

ekilde tuttu?u notlar, jenozidin boyutlar? hakk?nda fikir vermektedir. Osmanl?n?n 1. Dünya sava??nda yenik dü?mesinin ard?ndan bir Alman sava? gemisiyle ülkesinden kaçan Talat Pa?a, Aral?

2 Talat Pa?a'n?n naa??n?n Berlin Matthäi Kilisesi Mezarl???na getirilmesi (19 Mart 1921) Kaynakça: Gerhard Höpp: Bestattung von Muslimen in Berlin (1996, S. 36)?i?li Kaymakaml??? Internet Sitesinden: Sadrazam Talat Pa?a Tarih, 15 Mart Yer, Berlin. Birinci Dünya Sava?? sonras?nda Almanya'ya gitmek zorunda kalan?ttihatç? lider Talat Pa?a, tütün almak için sabah saatlerinde evinden ç?kt?. Hardenberg Caddesi'nde 100 metre yürümü?tü ki,?ran'dan gelen 24 ya??ndaki Ermeni terörist Sogomon Tayleryan taraf?ndan vurularak öldürüldü. Üzerinden "Mehmed Sai" ad?na düzenlenmi? sahte kimlik ç?kt?. Talat Pa?a'n?n cenazesi uzun y?llar Türkiye'ye getirilemedi. Y?llarca bir kilise mezarl???nda sahipsiz kald?. Adolf Hitler, Türk-Alman ili?kilerini kuvvetlendirmek için özel bir jest yap?p Talat Pa?a'n?n naa??n? 25?ubat 1943 tarihinde Türkiye'ye gönderdi. Talat Pa?a'n?n cenazesi askeri törenle, Abide-i Hürriyet An?t?'n?n sa? yan?ndaki 50 metre uzakl??a defnedildi. Soner Yalcin, Hürriyet, , Sayfa 2 / 12

a, tütün almak için sabah saatlerinde evinden ç?kt?. Hardenberg Caddesi'nde 100 metre yürümü?tü ki,?ran'dan gelen 24 ya??ndaki Ermeni terörist Sogomon Tayleryan taraf?ndan vurularak öldürüldü.

3 Talat Pa?a n?n?stanbul da, An?t Mezarl?ktaki kabri 1943 ve bugünkü haliyle Talat Pa?a, ku?aklar boyu sürdürülen inkar ve sapt?rma politikalar?n?n sonucu olarak, günümüzde sayg?n bir devlet adam? olarak tan?t?lmakta ve zaman?n?n politikac?s? olarak temize ç?kart?lmaya çal???lmaktad?r. Ölüm gününde mezar? ba??nda an?lmas?, 2005 y?l?nda Ermeni Soyk?r?m?n?n inkar?n? sistematik olarak yayg?nla?t?rma amac?yla kurulan Talat Pa?a Komitesi isimli ulusalc? örgüt taraf?ndan gelenek haline getirilmi?tir. Bu örgüt, mezar? Berlin de olmamakla birlikte, geçti?imiz y?llarda bu kentte de co?kulu anma törenleri düzenlemi?tir. Medya Trabzon, [web sitesi] Sayfa 3 / 12

r?m?n?n inkar?n? sistematik olarak yayg?nla?t?rma amac?yla kurulan Talat Pa?a Komitesi isimli ulusalc? örgüt taraf?ndan gelenek haline getirilmi?tir. Bu örgüt, mezar?

4 Berlin Talat Pa?a Harekat? ( Büyük proje, 2006): Çe?itli Türk gazetelerinin Avrupa eklerinde bas?lm ça?r?ya uyarak gelen kat?l?mc?lar, Ermeni Soyk?r?m?n?n inkar? do?rultusunda slogan ve pankartla amaçlar?n? belli etm??lerdir. Zaferin Ko?ullar?n? yaratan bir Soyk?r?mc? Pa?a ya sayg? Talat Pa?a Konulu Baz? Kitaplar: Sayfa 4 / 12

rultusunda slogan ve pankartla amaçlar?n? belli etm??lerdir. http://hurarsiv.hurriyet.com.

5 Talat Pa?a n?n Ad?n? Ta??yan Yerler I. Talat Pa?a n?n Ad?n? Ta??yan Mahalleler: Talat Pa?a Mahallesi / Talatpa?a Mahallesi 1. Edirne-Merkez, Bal?kpazar? Sayfa 5 / 12

6 2.?stanbul-Esenyurt, Saadetdere 3.?stanbul-Ka??thane, Gültepe 4.?stanbul-Okmeydan? 5.?zmir-Bergama 6. Kayseri-Kocasinan, Arg?nc?k 7. Tekirda?-Çorlu,?eyh Sinan II. Talat Pa?a n?n Ad?n? Ta??yan Cadde, Sokak ve Bulvarlar: Talat Pa?a Caddesi / Talatpa?a Caddesi 1. Ankara-Polatl?, Merkez, Fatih Mahallesi 2. Bal?kesir-Ayval?k 3. Bursa-Orhangazi, Merkez, Hürriyet Mahallesi 4. Edirne-Merkez,?stasyon Mahallesi 5.?stanbul-Arnavutköy 6.?stanbul-Avc?lar, Ambarl? Semti / Cihangir Mahallesi 7. Istanbul-Bahçelievler 8.?stanbul-Be?ikta?, Levent Mahallesi 9.?stanbul-Büyükçekmece 10.?stanbul-Esenyurt, Esenkent, Bahçe?ehir Semti 11.?stanbul-Güngören 12.?stanbul-Ka??thane, Harmantepe Mahallesi 13.?stanbul-Maltepe, Cevizli Mahallesi 14.?stanbul-Sar?yer, Yeniköy Mahallesi 15.?stanbul-?i?li, Zincirliklikuyu, Esentepe Semti 16.?stanbul-Ümraniye, Esenevler Mahallesi 17.?zmir-Alsancak / Konak 18. Konya-Sarayönü 19. Sakarya-Pamukova, Cumhuriyet Mahallesi 20. Tekirda?-Çorlu,?eyh Sinan Mahallesi 21. Yozgat-Yerköy, Merkez Talat Pa?a Soka?? / Talatpa?a Soka?? / Talat Pa?a Sokak / Talatpa?a Sokak Sayfa 6 / 12

Bursa-Orhangazi, Merkez, Hürriyet Mahallesi 4. Edirne-Merkez,?stasyon Mahallesi 5.?stanbul-Arnavutköy 6.?stanbul-Avc?lar, Ambarl? Semti / Cihangir Mahallesi 7. Istanbul-Bahçelievler 8.?stanbul-Be?

7 1.?stanbul-Güngören, Merkez Mahallesi 2.?stanbul-Maltepe, Cevizli / Küçükyal? 3.?stanbul-Üsküdar, Burhaniye 4. Eski?ehir-Tepeba??, Eskiba?lar Mahallesi 5. Mu?la-Marmaris 6. Tekirda?-Merkez, Aydo?du mahallesi 7. Yalova-Merkez, Bahçelievler Mahallesi Talat Pa?a Bulvar? 1. Ankara-Çankaya / S?hhiye / Ulus / Alt?nda? / Gündo?du /Cebeci-Mamak 2. Edirne-Merkez (aus Europa kommend, der allererste Boulevard!) 3.?zmir- Konak / Alsancak Talatpa?a Ç?kmaz? 1.?stanbul-Fatih 2.?stanbul-Maltepe, Küçükyal? 3.?stanbul-Ümraniye, Hekimba?? III. Talat Pa?a n?n Ad?n? Ta??yan Camiler: Talatpa?a Camii 1. Ankara-Dikmen, Gökku?a?? Mahallesi, 8. Sokak, No. 9 2.?stanbul-Ka??thane, Talatpa?a Mahallesi, Aslangazi Caddesi, No ?stanbul-Maltepe, Cevizli Mahallesi, Talatpa?a Caddesi, No. 22 Sayfa 7 / 12

Edirne-Merkez (aus Europa kommend, der allererste Boulevard!) 3.?zmir- Konak / Alsancak Talatpa?a Ç?kmaz? 1.?stanbul-Fatih 2.?stanbul-Maltepe, Küçükyal? 3.?stanbul-Ümraniye, Hekimba?? III.

8 Talat Pa?a Camii, Istanbul-Maltepe IV. Talat Pa?a n?n Ad?n? Ta??yan Okullar: Talatpa?a?lkö?retim Okulu 1. Ankara-Çankaya 2.?stanbul-?i?li 3.?zmir-Kar??yaka, Bayrakl? 4. Konya-Ere?i 5. Tekirda?-Muratl? Sayfa 8 / 12

9 ?stanbul?i?li de pek çok Ermeni aile ya?amaktad?r. Birgün Gazetesi, 14?ubat 2012:... Sayat Tekir le röportaj?m?z?n ikinci bölümünde, özgürlükçü Ermenilerin bir araya geldi?i Nor Zartonk u, dokuz dilde yay?n yapan Nor Radyo yu, Ermenistan dan Türkiye nin nas?l göründü?ünü ve Türkiye de Ermeni olman?n anlam?n? konu?tuk. Sayat Tekir durumu çok çarp?c? bir anekdotla özetledi: Bir Ermeni arkada??m var oy kullanacak. Adres?öyle; Ergenekon Caddesi, Bozkurt Mahallesi, Türkbeyi Sokak Oy kullanmaya da Talat Pa?a?lkö?retim Okulu na ça?r?l?yor AHMET MER?Ç?ENYÜZ/B?RGÜN Birgün Gazetesi, 14?ubat 2012 Lise: Talatpa?a Lisesi 1. Konya-Ere?li V. Talat Pa?a n?n ismini ta??yan binalar: 1. Talat Pa?a Apartman?,?stanbul-Bahçelievler (Privathaus) 2. Talat Pa?a Cafe,?stanbul-Maltepe, Cevizli Mahallesi (Café) 3. Talat Pa?a Sa?l?k Oca??,?stanbul-Ka??thane (Ambulatorium) VI. Talat Pa?a n?n?smini Ta??yan Organizasyon ve Projeler: 1. Talat Pa?a Komitesi:?stanbul-Taksim,?stiklal Caddesi, Deva Ç?kmaz? No: 7/2 (Komitee, s.o.) 2. Talatpa?a Cami Yapt?rma ve Ya?atma Derne?i: Ankara-Dikmen (Verein für den Bau und Erhalt der Moschee) Sayfa 9 / 12

bir anekdotla özetledi: Bir Ermeni arkada??m var oy kullanacak. Adres?öyle; Ergenekon Caddesi, Bozkurt Mahallesi, Türkbeyi Sokak Oy kullanmaya da Talat Pa?a?lkö?retim Okulu na ça?r?l?yor AHMET MER?Ç?

10 3.?stanbul-Esenyurt Belediyesi Talatpa?a Camii Projesi (Moschee-Projekt) VII. Talat Pa?a Kabirleri: Islamischer Friedhof in Berlin, Columbiadamm 2. ab :?stanbul-Ça?layan, Abide-i Hürriyet Tepesi Günümüzdeki ad?yla Berlin Türk?ehitli?inde bulunan hilalli sütun, 1837 y?l?nda Osmanl? Diplomatlar? için yerle?tirilmi?tir. Bu sütunun ayn? zamanda Talat Pa?a'n?n eski mezar?n?n yerini gösterdi?i söylenmektedir. An?t nedeniyle günümüzde Abide-i Hürriyet Tepesi olarak da an?lan Hürriyet-i Ebediyye Tepesi,?stanbul un?i?li ilçesine ba?l? olan Ça?layan semtinde bulunmaktad?r. 31 Mart olaylar?nda (31 Mart 1325 = ) ölen devlet adamlar? ve askerler için kurulmu? ve daha sonra?ttihat ve Terakki liderlerine tahsis edilmi?tir. Midhat, Talat ve Enver Pa?alar?n kabirleri, en çok bilinen ve ziyaret edilenlerdir. Sayfa 10 / 12

n eski mezar?n?n yerini gösterdi?i söylenmektedir. An?t nedeniyle günümüzde Abide-i Hürriyet Tepesi olarak da an?lan Hürriyet-i Ebediyye Tepesi,?stanbul un?i?li ilçesine ba?l? olan Ça?

11 An?t?n eski ve günümüzdeki görünü?ü?i?li Belediyesinin Sembolü Talat Pa?a Kona?? Talat Pa?a Kona??,?stanbul-Sultanahmet de bulunmaktad?r. Uzun ve kapsaml? b?r restorasyon sonucunda bina May?s 2011 de istanbul Belediye Ba?kan? Kadir Topba? taraf?ndan 'Birle?mi? Kentler ve Yerel Yönetimler Ortado?u ve Bat? Asya Bölge Te?kilat? (UCLG MEWA)' Genel Sekreterli?inin kullan?m?na sunulmu?tur. Sayfa 11 / 12

s 2011 de istanbul Belediye Ba?kan? Kadir Topba? taraf?ndan 'Birle?mi?

12 Talat Pa?a Kona???stanbul-Sultanahmet, Yerebatan Caddesi 2 (1) Höpp, Gerhard: Bestattung von Muslimen in Berlin. In: Höpp, Gerhard; Jonker, Gerdien (Hg.): In fremder Erde: Zur Geschichte und Gegenwart der islamischen Bestattung in Deutschland. (Berlin: Das Arabische Buch, 1996), S. 25 Sayfa 12 / 12

Benzer belgeler

SOYKIRIM TANIMA ÇALI?MA GURUBU

SOYKIRIM TANIMA ÇALI?MA GURUBU Suçluya saygi: Enver Paşa (Ismail Enver Bey) (22 Kas?m 1881,?stanbul 4 A?ustos 1922, Belcivan-Tacikistan) Enver Paşa, Osmanlı nın son döneminde askeri ve siyasi alanda ön safta yer almıştır. İttihat ve