ÖABT. TÜRK DİLİ ve EDEBİYATI. Alan Bilgisi Alan Eğitimi KPSS Eğitimde

Transkript

1 ÖABT TÜRK DİLİ ve KPSS 2016 Pegem Akademi Sınav Komisyonu; 2015 KPSS ye Pegem Yayınları ile hazırlanan adayların, 40'ın üzerinde soruyu kolaylıkla çözebildiğini açıkladı. EDEBİYATI Alan Bilgisi Alan Eğitimi Eğitimde 29. yıl

2 Komisyon ÖABT Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenliği Konu Anlatımlı ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 7. Baskı: 2015, Ankara Proje-Yayın: Şafak Tangıç Dizgi-Grafik Tasarım: Kezban Öztürk Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Tuna Matbaacılık Sanayi ve Ticaret A.Ş. Bahçekapı Mahallesi Sokak No:7 Şaşmaz/ANKARA ( ) Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: E-ileti: pegem@pegem.net İnternet:

3 ÖN SÖZ Sevgili Öğretmen Adayları, Elinizdeki bu kitap, Kamu Personel Seçme Sınavı (KPSS) Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenliği Alan Bilgisi Testi (ÖABT-Türk Dili ve Edebiyatı) kapsamındaki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve geliştirme sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olarak hazırlanmıştır. Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanyazın taraması yapılmış, bu kitabın gerek ÖABT de gerekse gelecekteki meslek hayatınızda ihtiyacınızı maksimum derecede karşılayacak bir başucu kitabı niteliğinde olması hedeflenmiştir. Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, çıkmış sorular ve detaylı açıklamalarıyla desteklenmiş, her ünite içeriği ÖSYM formatına uygun, çözümlü test sorularıyla pekiştirilmiştir. Ayrıca konu anlatımlarında verilen bilgi ve çözüm tekniklerine ek olarak uyarı kutucuklarıyla önemli konulara dikkat çekilmiştir. Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitapla ilgili görüş ve önerilerinizi adresini kullanarak bizimle paylaşabilirsiniz. Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle... Başarılar...

4 TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ÖABT İLE İLGİLİ ÖNEMLİ BİLGİLER TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ÖABT, 50 sorudan oluşmakta ve Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni Adaylarının Alan Bilgisi (Eski Türk Dili ve Yeni Türk Dili - Yeni Türk Edebiyatı - Eski Türk Edebiyatı - Türk Halk Edebiyatı) ile Alan Eğitimi alanlarındaki bilgi ve becerilerini ölçmeyi hedeflemektedir. Öğretmenlik Alan Bilgisi Testinde çıkan sorular, Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenlik Lisans Programlarında verilen akademik disiplinlere paralel olarak hazırlanmaktadır. Sınavdaki Alan-Soru dağılımı aşağıdaki tabloda belirtilmiştir. Genel Yüzde Yaklaşık Yüzde Soru Sayısı Alan Bilgisi Testi % a. Eski Türk Dili ve Yeni Türk Dili b. Türk Halk Edebiyatı c. Eski Türk Edebiyatı d. Yeni Türk Edebiyatı % 26 % 18 % 18 % Alan Eğitimi Testi % Genel Kültür, Genel Yetenek ve Eğitim Bilimleri Sınavlarınıza ek olarak gireceğiniz Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi ile ilgili verilen bu bilgiler TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ÖABT sınavı çerçevesinde hazırlanmıştır. Sınav içeriğinde yapılabilecek olası değişiklikleri ÖSYM'nin web sitesinden takip edebilirsiniz.

5 İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM: ESKİ TÜRK DİLİ I. Dillerin Sınıflandırılması ve Türkçenin Dünya Dilleri Arasındaki Yeri 3 A. Yapı Bakımından Diller 3 B. Köken Bakımından Diller 5 Çözümlü Test 6 Çözümler 7 C. Altay Dilleri Teorisi 8 Çözümlü Test 9 Çözümler 11 D. Türk Dilinin Orhun Türkçesinden Önceki Dönemleri 13 Çözümlü Test 14 Çözümler 16 II. Orhun Türkçesi 17 A. Orhun Türkçesi Ses Yapısı 18 B. Orhun Türkçesinde Söz Yapımı 19 C. Orhun Türkçesinde İsim-Soylu Sözcük Türleri 19 D. Orhun Türkçesinde Fiiller 21 E. Orhun Türkçesi Örnek Metinler ve Uygulama Çalışması 25 Çözümlü Test 30 Çözümler 32 III. Uygur Türkçesi 33 A. Budist Uygur Edebiyatı 33 B. Maniheist Uygur Edebiyatı 34 C. Uygurcada "Y" ve "N" Ağzı 35 D. Köktürk ve Uygurca Arasındaki Farklılıklar 35 E. Uygurca Örnek Metinler ve Uygulama Çalışması 36 Çözümlü Test 40 Çözümler 42 IV. Karahanlı Türkçesi 43 A. Karahanlı Türkçesiyle Oluşturulan Eserler 43 B. Karahanlı Türkçesi Ses Bilgisi 45 C. Karahanlı Türkçesi Biçim Bilgisi 45 D. Karahanlı Türkçesinde İsim Soylu Sözcükler 46 E. Karahanlı Türkçesinde Fiiller 47 F. Karahanlı Türkçesi Örnek Metinler ve Uygulama Çalışması 49 Çözümlü Test 53 Çözümler 55

6 vi V. Kuzey Türk Dili - Kıpçak Türkçesi 56 A. Kıpçak Türkçesiyle Oluşturulan Eserler 56 B. Kıpçak Türkçesinin Ses Özellikleri 58 C. Kıpçak Türkçesi Şekil Bilgisi 58 D. Kıpçak Türkçesi Sözcük Yapımı 59 E. Kıpçak Türkçesinde Fiil Çekimi 59 F. Kıpçak Türkçesi Örnek Metinler ve Uygulama Çalışması 61 Çözümlü Test 64 Çözümler 66 VI. Doğu Türk Dili - Harezm Türkçesi 67 A. Harezm Türkçesiyle Oluşturulan Eserler 67 B. Harezm Türkçesi Ses Yapısı 68 C. Harezm Türkçesi Şekil Bilgisi 69 D. Harezm Türkçesi Sözcük Yapımı 69 E. Harezm Türkçesinde Fiiller 71 F. Harezm Türkçesi Ek Fiiller 71 G. Harezm Türkçesi Fiilimsiler 71 H. Altun Orda Devleti Dönemi'nde Yazılan Eserler...72 J. Harezm Türkçesinden Örnek Metinler ve Uygulama Çalışması 73 Çözümlü Test 76 Çözümler 78 VII. Doğu Türk Dili - Çağatay Türkçesi 79 A. Çağatayca Sözcükler...79 B. Çağataycanın Önemli Sanatçıları...80 C. Çağatay Türkçesi Ses Bilgisi 83 D. Çağatay Türkçesi Sözcük Yapımı 84 E. Çağatay Türkçesi Şekil Bilgisi 84 F. Çağatay Türkçesinde Fiil Çekimi 85 G. Çağatay Türkçesi Ek Fiilin Çekimi 86 H. Çağatay Türkçesi Fiilimsiler 86 I. Çağatay Türkçesi Örnek Metinler ve Uygulama Çalışması 86 Çözümlü Test 89 Çözümler 91 VIII. Batı Türk Dili - Eski Anadolu Türkçesi (Oğuzca) 92 A. Eski Anadolu Türkçesi Eserleri...92 B. Eski Anadolu Türkçesi Dil Özellikleri 94 C. Eski Anadolu Türkçesi Ses Bilgisi 94 D. Eski Anadolu Türkçesi Şekil Bilgisi 95 E. Eski Anadolu Türkçesi Fiil Çekimi 95 F. Eski Anadolu Türkçesinde Fiilimsiler 97 G. Eski Anadolu Türkçesinde Sözcük Yapımı 97 H. Eski Anadolu Türkçesi Metin Örnekleri ve Uygulama Çalışması 97 Çözümlü Test 101 Çözümler 103

7 vii IX. Batı Türk Dili - Osmanlı Türkçesi 104 A. Osmanlı Türkçesinin Dil Özellikleri B. Ses Özellikleri C. Biçim Özellikleri D. Alfabe 105 E. İsim Çekim Ekleri 105 F. Fiil Çekimi 106 G. Yapım Ekleri 107 H. Fiilimsiler 107 I. İsim Tamlamaları 107 Çözümlü Test 111 Çözümler 113 X. Çağdaş Türk Lehçeleri A. Kıpçak Lehçeleri B. Karlık Lehçeleri C. Oğuz Lehçeleri D. Sibirya Lehçeleri E. Diğer Lehçeler F. Yok Olma Tehlikesiyle Karşı Karşıya Olan Türk Dilleri Çözümlü Test 122 Çözümler 124 Karma Test - I Çözümler Karma Test - II Çözümler Karma Test - III Çözümler Karma Test - IV Çözümler Karma Test - V Çözümler BÖLÜM: YENİ TÜRK DİLİ I. Ses Bilgisi (Fonetik) 153 A. Ünlüler (Vokal) 153 B. Ünsüzler (Konsonant) 154 C. Türkçenin Ses Özellikleri 156 D. Seslerin Birleşmesi 156 E. Ünlülerle İlgili Ses Olayları 157 F. Ünsüzlerle İlgili Ses Olayları 158 Çözümlü Test 163 Çözümler 166

8 viii II. Biçim Bilgisi (Morfoloji) 168 A. Kök ve Özellikleri 168 B. Ekler ve Özellikleri 169 Yapım Ekleri 169 Çekim (İşletme) Ekleri 170 C. Yapıları Bakımından Kelimeler 173 Basit Kelime 173 Türemiş Kelime 173 Birleşik Kelime 173 Çözümlü Test 175 Çözümler 178 III. Fiiller 180 A. Anlamına Göre Fiiller 180 B. Fiillerin Çekimlenmesi 180 C. Ek Fiil D. Yapısına Göre Fiiller 182 E. Fiilimsiler 183 F. Fiillerde Çatı 185 Çözümlü Test 188 Çözümler 191 IV. İsimler 193 A. Verilişine Göre İsimler 193 B. Niteliklerine Göre İsimler 193 C. Niceliklerine Göre İsimler 194 D. Yapısına Göre İsimler 194 E. İsimlerin Çekimlenmesi 194 F. İsim Tamlaması 194 Çözümlü Test 198 Çözümler 201 V. Yardımcı Sözcük Türleri 203 A. Zamirler 203 B. Sıfatlar 205 C. Zarflar 207 D. Yardımcı Sözcük Türleriyle İlgili Uyarılar 208 Çözümlü Test 209 Çözümler 212 VI. Görevli Sözcükler 213 A. Edatlar 213 B. Bağlaçlar 214 C. Ünlemler 214 Çözümlü Test 216 Çözümler 219

9 ix VII. Söz Öbekleri 220 A. Tekrar Grupları (İkilemeler) B. Bağlama Grupları C. Sıfat Tamlaması Grupları D. İsim Tamlaması ve İyelik Grubu E. Birleşik İsim Grupları F. Birleşik Fiil Grupları G. Unvan Grupları H. Ünlem Grupları İ. Sayı Grupları J. Edat Grupları K. İsnat Grupları L. Fiilimsi Grupları VIII. Cümle Ögeleri 222 A. Yüklem 223 B. Özne 223 C. Yardımcı Ögeler (Tümleçler) 224 Nesne (Düz Tümleç) 224 Dolaylı Tümleç 224 Zarf Tümleci 224 IX. Cümle Türleri 225 A. Yüklemin Yerine Göre Cümleler 225 B. Yüklemin Türüne Göre Cümleler 226 C. Anlamına Göre Cümleler 226 D. Yapısına Göre Cümleler 227 Çözümlü Test 229 Çözümler 232 Karma Test - I 234 Çözümler 237 Karma Test - II 241 Çözümler 244 Karma Test - III 246 Çözümler 249 Karma Test - IV 251 Çözümler BÖLÜM: TÜRK HALK EDEBİYATI Giriş 259 A. Halk Edebiyatı ve Araştırma Yöntemleri 259 B. Halk Bilimi Yöntem ve Kuramları 259 C. Halk Bilimi Alanında Çalışmış Önemli Araştırmacılar 266 D. Halk Edebiyatının Yazılı Kaynakları 267 I. İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı 269 A. Sözlü Türk Edebiyatı ( - VIII. yy.) 270 B. Yazılı Türk Edebiyatı (VIII. yy. - X. yy.) 272 Çözümlü Test 273 Çözümler 276

10 x II. İslam Kültürü Etkisindeki Türk Halk Edebiyatı 277 Halk Şiirinde Tür ve Şekil 277 Redif ve Kafiye (Uyak) Türleri 277 Halk Şiirinde Tema, Dil ve Üslup 278 Halk Şiirinde Kullanılan Heceli Nazım Şekilleri 278 Halk Şiirinde Kullanılan Aruzlu Nazım Şekilleri 281 Çözümlü Test 283 Çözümler 286 A. Anonim Halk Edebiyatı 287 Anonim Halk Edebiyatı Söylemelik Türleri 287 Mâni 287 Türkü 288 Ağıt 289 Ninni 289 Anonim Halk Edebiyatı Konuşmalık Türleri 290 Tekerleme 291 Bilmece 291 Atasözleri 291 Deyimler 292 Alkışlar ve Kargışlar 292 Anonim Halk Edebiyatında Seyirlik Türler (Geleneksel Türk Tiyatrosu) 292 Karagöz Oyunu 292 Orta Oyunu 293 Meddah 293 Kukla Oyunu 294 Köy Seyirlik Oyunları 294 Anonim Halk Edebiyatında Anlatmalık Türleri 295 Efsane 296 Destan (Epik Destanı) 296 Mit 297 Halk Hikâyesi 302 Kahramanlık Hikâyeleri 304 Sevda Konulu Hikâyeler 305 Masal 308 Fıkra 311 Çözümlü Test 313 Çözümler 316 B. Âşık Edebiyatı 317 XVI. Yüzyıl Âşıkları XVII. Yüzyıl Âşıkları XVIII. Yüzyıl Âşıkları XIX. Yüzyıl Âşıkları XX. Yüzyıl Âşıkları Çözümlü Test 323 Çözümler 326 C. Tekke - Tasavvuf (Dinî - Tasavvufi Türk Edebiyatı) Edebiyatı 327 Tekke Edebiyatı Nazım Türleri 327 Anadolu Dışında Dinî - Tasavvufi Türk Edebiyatı 328 Anaolu'da Dinî - Tasavvufi Türk Edebiyatı 329 Çözümlü Test 335 Çözümler 338

11 xi 4. BÖLÜM: ESKİ TÜRK EDEBİYATI I. Eski Türk Edebiyatının Tanımı, Estetik Anlayışı ve Kaynakları 341 A. Eski Türk Edebiyatının Çerçevesi ve Tanımı 341 B. Eski Türk Edebiyatında Adlandırma Sorunu 341 C. Eski Türk Edebiyatında Şiirin Dönemleri 341 D. Eski Türk Edebiyatında Şiir Kitapları 342 E. Divan Şiirinin Geleneksel Özellikleri 343 F. Divan Şiirinde Biçim ve Ahenk 344 G. Divan Şiirinde Muhteva (İçerik) 344 II. Eski Türk Edebiyatında Biçim, Vezin ve Söz Sanatları 369 A. Divan Şiirinde Nazım Biçimleri 369 Beyitlerden Oluşan Nazım Biçimleri 370 Tek Dörtlükten Oluşan Nazım Biçimleri 378 Bentlerden Oluşan Nazım Biçimleri (Musammatlar) 379 B. Divan Şiirinde Nazım Türleri 386 C. Divan Şiirinde Diğer Nazım Biçimleri 387 D. Aruz Vezni 390 E. Edebî Sanatlar (Söz Sanatları) 396 Çözümlü Test 414 Çözümler 417 III. Dîvân Edebiyatının Tarihsel Gelişimi 418 A. XIII. Yüzyılda Dîvân Edebiyatı 418 B. XIV. Yüzyılda Dîvân Edebiyatı 421 C. XV. Yüzyılda Dîvân Edebiyatı 426 D. XVI. Yüzyılda Dîvân Edebiyatı 438 E. XVII. Yüzyılda Dîvân Edebiyatı 450 F. XVIII. Yüzyılda Dîvân Edebiyatı 458 G. XIX. Yüzyılda Dîvân Edebiyatı 465 IV. Divan Edebiyatında Nesir 470 A. Divan Nesrinin Türleri 470 B. Divan Nesrinin Tarihsel Gelişimi 476 C. Şair Tezkireleri 485 Çözümlü Test 505 Çözümler BÖLÜM: EDEBİYAT AKIMLARI VE YENİ TÜRK EDEBİYATI I. Batı Edebiyatı Akımları 511 Eski Yunan Edebiyatı 511 Orta Çağ Avrupa Edebiyatı (14. yy yy.) 511 Klasisizm (Kuralcılık) 512 Romantizm (Coşumculuk) 512 Realizm (Gerçekçilik) 513 Natüralizm (Doğalcılık) 514 Parnasizm 514 Sembolizm (Simgecilik) 515 Empresyonizm (İzlenimcilik) 516 Ekspresyonizm (Dışavurumculuk) 517 Kübizm 517 Dadaizm 517

12 xii Fütürizm 517 Letrizm 518 Sürrealizm (Gerçeküstücülük) 518 Egzistansiyalizm (Varoluşçuluk) 519 Postmodernizm (Modern Ötesi) 519 Çözümlü Test 521 Çözümler II. Yenileşme Dönemi 525 A. Yeni Türk Edebiyatında Dönemler 525 B. Yeni Türk Edebiyatında Tür, Şekil, Tema ve Ahenk Unsurları 529 Çözümlü Test 538 Çözümler 540 III. Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatı 541 A. Tanzimat Edebiyatının Genel Özellikleri (I. Dönem) 544 B. Tanzimat Sanatçıları (I. Dönem) 546 İbrahim Şinasi 546 Ziya Paşa 546 Namık Kemal 547 Şemsettin Sami 549 Ahmet Mithat Efendi 549 Ahmet Vefik Paşa 550 Beşir Fuat 551 C. Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatı (II. Dönem) 551 D. Tanzimat Sanatçıları (II. Dönem) 551 Recaizade Mahmut Ekrem 551 Abdülhak Hamit Tarhan 552 Samipaşazade Sezai 553 Muallim Nâci 553 Nabizade Nazım 553 Mizancı Murat Bey 554 E. Ara Nesil Yazarları 554 Fatma Aliye Hanım 554 Çözümlü Test 555 Çözümler 558 IV. Servetifünûn (Edebiyatıcedide) Dönemi Edebiyatı 559 A. Servetifünûn Edebiyatının Genel Özellikleri 559 B. Servetifünûn Dönemi Sanatçıları 560 Tevfik Fikret 560 Cenap Şahabettin 561 Ali Ekrem 561 Hüseyin Sîret 561 Süleyman Nazif 561 Faik Ali 562 Celal Sahir 562 Halit Ziya Uşaklıgil 562 Mehmet Rauf 563 Hüseyin Cahit Yalçın 563

13 xiii C. Servetifünûn Dönemi'nde Bağımsız Sanatçılar 564 Hüseyin Rahmi Gürpınar 564 Ahmet Rasim 565 Şair Nigar Hanım 565 Selanikli Fazlı Necip 565 Çözümlü Test 566 Çözümler 570 V. II. Meşrutiyet Dönemi Edebiyatı A. Fecriâtî Topluluğu 572 Ahmet Haşim 573 Emin Bülent Serdaroğlu 574 Fazıl Ahmet Aykaç 574 Tahsin Nahit 574 B. Nesl-i Âtî (Nâyîler) 574 C. Millî Edebiyat Dönemi 575 D. Millî Edebiyat Dönemi Sanatçıları 577 Ömer Seyfettin 577 Ali Canip Yöntem 577 Ziya Gökalp 578 Mehmet Emin Yurdakul 578 Ahmet Hikmet Müftüoğlu 578 Mehmet Fuat Köprülü 579 Rıza Tevfik Bölükbaşı 579 Halide Edip Adıvar 579 Yakup Kadri Karaosmanoğlu 580 Reşat Nuri Güntekin 580 Refik Halit Karay 581 E. Millî Edebiyat Yıllarında Bağımsız İsimler 582 Mehmet Âkif Ersoy 582 Yahya Kemal Beyatlı 583 Çözümlü Test - I 585 Çözümler 588 Çözümlü Test - II 589 Çözümler 592 Karma Test - I 593 Çözümler 597 Karma Test - II 598 Çözümler 602 VI. Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı I. Cumhuriyet Dönemi'nde Şiir A. Millî Edebiyat Akımına Bağlı Şiir 606 B. Beş Hececiler 609 C. Saf (Öz) Şiir Anlayışı 611 D. Yedi Meşaleciler 614 E. Toplumcu Gerçekçi Şiir 615 F. Garip (I. Yeni) 617 G. Garip Dışında Yeniliği Sürdüren Şairler (Bağımsızlar) 620 H. Maviciler 623 I. Hisarcılar 623

14 xiv J. İkinci Yeni 625 K Arası Toplumcu Gerçekçi Şiir 627 L. Yeni İslamcı Şiir 630 M Sonrası Şiir 632 II. Cumhuriyet Dönemi'nde Roman - Hikâye (Anlatmaya Bağlı Metinler) A. Bireyin İç Dünyasına Yönelen Roman - Hikâye 636 B. Bağımsızlar 638 C. Toplumcu Gerçekçi Roman - Hikâye 641 D. Postmodern (Soyut/Modernizmi Esas Alan) Roman - Hikâye 645 E. Yeni Gelenekçi Roman 650 F. Cumhuriyet Dönemi'ndeki Bazı Eserler III. Cumhuriyet Dönemi Öğretici Metinler IV. Cumhuriyet Dönemi'nde Tiyatro Çözümlü Test - I 665 Çözümler 668 Çözümlü Test - II 669 Çözümler 672 Çözümlü Test - III 673 Çözümler 677 Karma Test - I Çözümler Karma Test - II Çözümler Karma Test - III Çözümler BÖLÜM: TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ÖĞRETİMİ I. Türk Dili ve Edebiyatı Yeni Öğretim Programı A. Programın Amacı 698 B. Programın Öğretim Yaklaşımı 698 C. Programın Yapısı 698 D. Programın Uygulanması E. Yeni Programla Bir Önceki Programın Karşılaştırılması II. Dinleme, Okuma, Konuşma, Yazma Eğitimi A. Dinleme 701 B. Konuşma 702 C. Okuma 702 D. Yazma III. Türk Edebiyatı Alan Öğretimi Metin İnceleme Yöntemleri A. Şiir İnceleme Yöntemleri B. Olay Çevresinde Gelişen Edebî Metinler C. Tiyatro Türleri D. Tiyatro Türleri E. Edebiyat Eleştiri Kuramları IV. Genel Öğretim Strateji, Yöntem ve Teknikleri A. Stratejiler B. Yöntemler Çözümlü Test Çözümler Kaynaklar 745

15 1. BÖLÜM ESKİ TÜRK DİLİ

16 3 I. DİLLERİN SINIFLANDIRILMASI VE TÜRKÇENİN DÜNYA DİLLERİ ARASINDAKİ YERİ Dil, en geniş tanımıyla, duyguları, düşünceleri, güdüleri doğrudan ya da dolaylı olarak aktaran araçtır. İnsan dilleri en gelişmiş bildirişim dizgesidir ve bu dizge, çeşitli şekil ve anlam unsurlarından oluşan, sistemli bir yapıdır. Dil, canlı bir varlıktır. Tüm diller, tarihî akışları içerisinde çeşitli değişikliklere uğramıştır. Bir dilin değişmesi kendi ses ve şekil unsurları içinde olmuştur. Kelime kökündeki ünsüzlerden oluşan sesler yeni kelimede de yer alır, değişiklik ünlülerde olur. Malaya dili, Arapça ve bir çok Hint-Avrupa dili bu yapıdaki dillere örnek gösterilebilir. Bu dillerde, sözcüğün çekimi sırasında sözcük kökü değişime uğrar. Çekim sırasında görülen değişikliklerle yeni sözcükler ortaya çıkar. Arapçada ''k-t-b'' kökünden kitab, kâtib, katab (yazdı) şeklinde kelime türetilmesi buna örnek gösterilebilir. Dil, eski çağlardan beri çeşitli araştırmalara konu olmuş ve bunun sonucu olarak yapı, köken olarak bazı sınıflandırmalar ortaya çıkmıştır. ÖABT Çıkmış Soru A. YAPI BAKIMINDAN DÜNYA DİLLERİ August von Schegel'in yaptığı sınıflandırmaya göre dünya dilleri üç gruba ayrılır: Tek Heceli (Yalınlayan) Diller Bu dillerde çekim ya da yapım eki yoktur. Kavramları karşılamak için kelime birleşmelerinden faydalanılır ya da vurgu ve tonlamaya göre anlam farkı sağlanır. Sözcükler, cümle içerisinde bulundukları yere göre anlam kazanmaktadır. Tibetçe, Çince, Vietnam dili, Baskça tek heceli dillere örnek oluşturur. Eklemeli (Bağlantılı ve Kaynaştıran) Diller Bu diller çok gelişmiş bir ek sistemine sahiptir. Kelimeler yapım ya da çekim eki alarak yeni anlamlar kazanır. Kelimeler tek ya da çok heceli olabilir. ü Bağlantılı Diller: Türkçe, Moğolca, Fince, Japonca, Korece. ü Kaynaştıran Diller: Eskimo, Gürcü, Kızılderili dilleri. Bu dillerde sözcükler yapım ve çekim ekleri alır. Sözcük köklerine getirilen yapım ekleri ile yeni sözcükler türetilir. Sözcük köklerine yeni ekler geldiği zaman kökte bir değişiklik olmaz. Çekimli (Bükümlü) Diller Kelime köklerinin yapım ve çekim sırasında farklı şekillere ve kırılmalara uğradığı dillerdir. Aşağıdaki eşleştirilmiş dillerden hangileri yapı bakımından benzer değildir? A) Çince Tibetçe B) Arapça Farsça C) Bulgarca Lehçe D) Portekizce Rumence E) İngilizce Flemenkçe Çözüm Yapı bakımından diller üç gruba ayrılır: A. Yalınlayan (=Tek Heceli) Diller: Çince, Tibetçe, Vietnamca, Baskça gibi. B. Bağlantılı ve Kaynaştıran (=Eklemeli) Diller: a. Bağlantılı Diller: Türk dili ve köken bakımından içinde yer aldığı Ural-Altay dilleri ile bazı Asya ve Afrika dilleri gibi. b. Kaynaştıran Diller: Gürcü, Eskimo, Kızılderili dilleri gibi. C. Bükümlü (=Çekimli) Diller: a. Kök Bükümlü Diller: Arapça ve içinde yer aldığı Hami-Sami dilleri gibi. b. Gövde Bükümlü Diller: İngilizce, Almanca, Fransızca vb. Hint-Avrupa dilleri gibi. Çince ve Tibetçe, köken bakımından yalınlayan ; Bulgarca-Lehçe, Portekizce-Rumence, İngilizce-Flemenkçe bükümlü diller den gövde bükümlü dillere aittir. Arapça ve Farsça ise bükümlü diller dir ancak Arapça kök bükümlü, Farsça ise Hint-Avrupa dil ailesine mensup olduğundan gövde bükümlü bir dildir. Cevap B Kelimeler çekime girdiğinde kelime kökündeki ünlülerde değişiklik olur.

17 4 KÖKEN BAKIMINDAN DÜNYA DİLLERİ (DİL AİLELERİ) Asya Kolu Farsça Hintçe Ermenice Tacikçe Peştunca Hint - Avrupa Dil Ailesi Cermen Dilleri İngilizce Almanca Flemenkçe Hami - Sami Dil Ailesi Arapça Akadca İbranice Avrupa Kolu Habeşçe Slav Dilleri Romen Dilleri Sırpça Fransızca Rusça İtalyanca Lehçe İspanyolca Portekizce Latince Bantu Dilleri Ailesi Güney ve Orta Afrika'da Konuşulan Diller Çin Dilleri Ailesi Çince Tibetçe Vietnam dilleri Ural - Altay Dil Ailesi Ural Kolu Altay Kolu Fince Türkçe Macarca Moğolca Ugorca Mançu-Tunguzca Samoyedce Korece Japonca

18 5 B. KÖKEN BAKIMINDAN DÜNYA DİLLERİ Hint - Avrupa Dil Ailesi a. Asya Kolu: ü Farsça, Hintçe, Ermenice b. Avrupa Kolu: ü Germen Dilleri: İngilizce, Almanca, Flemenkçe (Belçika'da ve Hollanda'nın bir kısmında kullanılan dil) ü Romen Dilleri: Fransızca, İtalyanca, İspanyolca, Portekizce, Latince ü İslav Dilleri: Sırpça, Rusça, Lehçe (Lehistan bölgesinde kullanılan dil) Hami - Sami Dil Ailesi ü Arapça, Akatça, İbranice, Habeşçe Bantu Dilleri Ailesi ü Güney ve Orta Afrika'da yaşayan Bantuların dilleri bu grupta bulunmaktadır. Çin Dilleri Ailesi ü Tibetçe ve Çince bu grup içerisinde yer almaktadır. Ural - Altay Dil Ailesi Ural Dilleri Altay Dilleri Ural - Altay Dil Ailesi Üzerine Yapılan Önemli Çalışmalar Ural - Altay dil ailesi üzerine çalışma yapanların başında İsveçli Philipp Johann Tabbert Von Strahlenberg ( ) gelmektedir. Rus Çarı'na takdim etmiş olduğu Sibirya ve Orta Asya haritası ile dikkatleri çekmiştir. Ele almış olduğu "Türkiye Türkçesine Asya ve Avrupa'nın Kuzey ve Doğu Kısımları" adlı eserinin 13. bölümünde Türklerden kalan yazıt ve mezar taşlarından söz etmesiyle Türkoloji açısından önemli bir yere sahiptir. Eser, aynı zamanda Yenisey Yazıtları hakkında ilk bilgileri vermesi bakımından önemlidir. Strahlenberg, eserinde Türk dilleri arasında Çuvaşça ve Yakutçadan da söz edip dillerin sözcük listelerini eserinde vermiştir. Bu alandaki önemli diğer bir araştırmacı ise Daniel Goottlieb Messerschmidt'tir ( ). Kaleme almış olduğu "Sibirya Boyunca Keşif Seyahati" adlı beş ciltlik eseri, Türkoloji açısından önem taşır. Yenisey Yazıtları hakkında bilimsel olarak bilgi veren kişi Messerschmidt'tir. Rus araştımacı Nikolay Mihayloviç Yadrintsev ( ) ise ilk Orhun Abidesi olan Köl Tigin Abidesi'ni bulmuş sonrasınında Bilge Kağan Abidesi'ni de gün ışığına çıkarmıştır.tonyukuk Abidesi ise 1897 yılında Yelizaveta Klements tarafından bulunmuştur. Bu dil ailesini Ural ve Altay dilleri olarak ikiye ayıran ve bu ayrımı başlatan kişi Wilhelm Schott'tur ( ). Schott, Ural - Altay dillerini iki grupta toplamıştır. 1. Fin - Ugor Dilleri Fince Macarca Ugorca 2. Samoyed Samoyedce 1. Türkçe 2. Moğolca 3. Mançu - Tunguz 4. Korece 5. Japonca Ferdinand Johann Wiedemann ( ) Ural - Altay dil grubu üzerine çalışmış, önemli özelliklerini maddeler hâlinde sıralamıştır. 1. Ural - Altay dillerinin en önemli özelliği ses uyumunun olmasıdır. 2. Belirtme edatı göreviyle sözcüklerin başına getirilen ulamalar yoktur. 3. Sözcük türetimi eklerle yapılırken köklerde değişme olmaz. 4. İsim çekiminde iyelik ekleri kullanılır. 5. Sıfatlar isimden önce kullanılır. 6. Bu dillerin çoğunda olumsuz eylem için başka bir fiil kullanılır. 7. Fiil şekilleri oldukça zengindir. 8. Soru ekleri bulunmaktadır. 1. Çud Dilleri ü Fin - Ugor Dilleri 2. Tatar Dilleri ü Türk, Moğol, Tunguz Dili Schott, bu gruba Altay veya Çud - Tatar dilleri adını vermiştir. Schott Altay dilleri için en önemli özelliklerinden biri olan Türkçe "z" = Çuvaşça "r" Türkçe "ş" = Çuvaşça "/" ses denkliklerini ortaya koymuştur.

19 6 ÇÖZÜMLÜ TEST 1. Aşağıdakilerden hangisi Sami dillerinden değildir? A) Arapça B) İbranice C) Akadca D) Aramca E) Betice 7. Aşağıdakilerden hangisi Latin dillerinden değildir? A) İspanyolca B) Portekizce C) Fransızca D) Hollandaca E) İtalyanca 2. Aşağıdakilerden hangisi Germen dillerinden değildir? A) İngilizce B) Almanca C) Flemenkçe D) Fince E) İsveççe 3. Aşağıdakilerden hangisi diğerlerinden farklı bir dil grubuna aittir? A) Fransızca B) İspanyolca C) Portekizce D) İtalyanca E) Bulgarca 4. Aşağıdaki eşleştirilmiş dillerden hangileri aynı dil ailesi içinde yer almaz? A) Tunguzca Korece B) İbranice Arapça C) Rusça Macarca D) Portekizce Fransızca E) Bulgarca Lehçe 5. Aşağıdakilerden hangisi büyük dil teorilerinden değildir? A) Güneş-dil B) Hint-Avrupa C) Nostratik D) Avrasyatik E) Monogenist 6. Aşağıdakilerden hangisi Slav dillerinden değildir? A) Rusça B) Lehçe C) Rumence D) Makedonca E) Hırvatça 8. Aşağıdakilerden hangisi Germen dillerinden değildir? A) Almanca B) Danca C) İsveççe D) İzlanda dili E) Estonca 9. Hint-Avrupa dilleri arasında yer almalarına rağmen diğerlerinden farklı olan diller aşağıdakilerden hangileridir? A) Yunanca - Arnavutça B) Yunanca - Rumence C) Bulgarca - Arnavutça D) Yunanca - Makedonca E) Yunanca - Fince 10. Aşağıdaki dil-dil ailesi eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? A) Macarca Ural B) Korece Altay C) Urduca Hint D) Habeşçe Sami E) Zulu Hami 11. Dünya dilleriyle ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? A) Yunanca, Hint-Avrupa Dil Ailesi içerisinde soyutlanmış bir dildir. B) Altay dillerinin ailelik durumu henüz teori düzeyindedir. C) Avustronezya dilleri genel olarak Avustralya kıtasında konuşulan dillerden oluşmaktadır. D) Berberi dilleri, Eski Mısır dili ve Kıptî dili, Hami-Sami dil ailesinin Hami koluna aittir. E) Bantu dilleri ve Hami-Sami dilleri Afrika kıtasında konuşulan dil ailelerindendir.

20 7 ÇÖZÜMLER 1. Arapça, İbranice ve Aramice en fazla konuşulan Sami dillerindendir. Akadca da ölü olan Semitik dillerdendir. Bantu dillerinden olan Betice ise Ekvator Ginesi nde konuşulan bir dildir. 6. Makedonca, Rusça, Lehçe ve Hırvatça Slav dillerindendir. Rumence ise Roman dilidir. Cevap C Cevap E 2. İngilizce, Almanca, Flamanca ve İsveççe, Hint-Avrupa dil ailesinin Avrupa kolunu oluşturan Germen dillerindendir. Fince ise ayrı bir ailesi olan Ural-Altay dil ailesinin Ural koluna ait bir dildir. 7. İspanyolca, Portekizce, Fransızca ve İtalyanca Latin dillerindendir. Hollandaca ise Germen dillerindendir. Cevap D Cevap D 8. Almanca, Danca, İsveççe ve İzlanda dili Germen dillerindendir. Estonca ise Fin-Ugor dillerindendir. 3. Fransızca, İspanyolca, Portekizce ve İtalyanca Latin dillerinden iken Bulgarca bir Slav dilidir. Cevap E Cevap E 4. Verilen dilleri incelersek: A) Tunguzca Korece Altay dilleridir. B) İbranice Arapça Sami dilleridir. C) Rusça Macarca Rusça Slav dili iken Macarca Ural dilidir. D) Portekizce Fransızca Latin dilleridir. E) Bulgarca Lehçe Slav dilleridir. Cevap C 9. Yunanca ve Arnavutça, Hint-Avrupa dilleri arasında yer almalarına rağmen genellikle Germen, Roman ve Slav dillerinden bağımsız olarak değerlendirilmektedir. Cevap A 10. Zulu dili Afrika'da konuşulan bir dildir, buna göre Hami dillerinden biri değil Bantu dillerindendir. Cevap E 5. Hint-Avrupa büyük bir dil ailesidir dil teorilerinden biri değildir. Cevap B kadar dili kapsayan Avustronezya dillerini 250 milyondan çok kişi tarafından konuşulmaktadır. Genellikle Güneydoğu Asya ile Pasifik Okyanusu nda konuşulmaktadır. Cevap C

21 8 C. ALTAY DİLLERİ TEORİSİ Altay dillerinin "Türk, Moğol, Mançu Tunguz, Kore, Japon" ortak bir kaynaktan geldiğini savunan ve bu görüşü tespit etmeye çalışan teoriye Altay Dilleri Teorisi denir. Bu dillerin kültür unsurlarını araştıran bilim koluna Altayistik, bu kültürü araştıran bilim adamına da Altayist denir. Ana Türk Çuvaş - Türk Birliği Çuvaş - Türk - Moğol - Mançu - Tunguz Birliği Ana Çuvaş Ana Moğol ANA ALTAYCA Moğol - Mançu - Tunguz Birliği Ana Mançu - Tunguz Ana Korece Korece Finli Gustaf John Ramstedt karşılaştırmalı Altay dil ekolünün kurucusudur. Türk Lehçeleri Çuvaşça Moğol Lehçeleri Mançu Tunguz Ramstedt, ilk çalışmasını Fin - Ugor dilleri üzerine yaptıktan sonra Moğol ve Türk dilleri üzerine çalışmıştır. Ramstedt Mongolistik üzerine çalışmıştır ve Mongolistik kurucusu kabul edilir. Ramstedt Türk diyalektlerinden Nogay ve Kumuk Türkçeleri üzerine de çalışmalar yapmıştır. Ramstedt Altay dillerini ortak bir kaynaktan yani Ana Altaycadan getirmiştir. Ölümünden sonra basılan "Altay Dilbilimine Giriş" adlı eseri Türkçe, Moğolca, Mançu - Tunguzca ve Korecenin ses ve şekil unsurlarını karşılaştırmalı olarak ele aldığı en önemli eserleri arasında yer alır. Wilhelm Schott'un Türkçe ve Çuvaşça için oluşturduğu denkliği, Ramstedt ileri bir aşamaya götürmüştür. Çuvaşçadaki gibi Moğolca "r" ve "l" nin Türkçe "z" ve "ş" ye denk olduğunu ilk kez Ramstedt ortaya koymuştur. ü ü ü ü Rotasizm "r'leşme": Türkçe "z"nin asli olduğunu, Moğolca ve Çuvaşçadaki "r"nin bu asli sesten türediğini savunan görüştür. Lambdaizm "l'leşme": Türkçe "ş"nin asli olduğunu, Moğolca ve Çuvaşçadaki "l"nin bu asli sesten türediğini savunan görüştür. Zetasizm "z'leşme": Moğolca ve Çuvaşçadaki "r"nin asli olduğunu, Türkçe "z"nin bu asli sesten türediğini savunan görüştür. Sigmatizm "ş'leşme": Moğolca ve Çuvaşçadaki "l"nin asli olduğunu, Türkçe "ş"nin bu asli sesten türediğini savunan görüştür. NOT Ramstedt'in Altay dilleri hususundaki düşüncelerini öğrencisi olan Nicholas Poppe devam ettirmiştir. Poppe, Türkoloji bölümünde Çuvaşça ile yoğun olarak ilgilenmiştir. Poppe'nin Altay dilleri hususunda, Ramstedtte göre farklı düşünceleri bulunmaktadır. Bu düşüncelerin başında Poppe, Altay dil birliğinden dört dilin ortaya çıkmış olduğunu düşünmektedir. Poppe'ye göre Ana Altayca aşağıdaki gibi şemalanır: ÖABT Çıkmış Soru Bir Türk dili olmasına rağmen r/z ve I/ş ses denklikleri bakımından Moğolcayla paralellik göstermesi ve çok erken dönemlerde Genel Türkçeden ayrılması ile de Altayistik ve Türkoloji çalışmalarında önemli bir yere sahip olan Türk dili aşağıdakilerden hangisidir? A) Halaçça B) Altayca C) Hakasça D) Çuvaşça E) Yakutça Çözüm Çuvaşça, Türk dilleri arasında, bir taraftan Moğolcaya diğer taraftan da Fin-Ugor dillerine olan yakınlığı ile özel bir yer tutar. Bu nedenle bir Türk dili olduğunun kanıtlanması uzun tartışmalardan sonra gerçekleşmiştir. Çuvaşların ataları olan Bulgar Türklerinin, Orta Asya Türk topluluğundan ayrılıp batıya doğru göç eden ilk Türk boyları içinde olmaları nedeniyle (Bu göçün milat sıralarında gerçekleştiği düşünülüyor.) Çuvaşça, Türk dilleri içinde en eski olanıdır ve tek başına Batı Türkçesini temsil eder. Çuvaşça, bir r/l dili olan ilk Türkçe Dönemi nde Türk dil birliğinden ayrıldığı için yine bir r/l dili olan Ana Çuvaşçaya, buna karşılık diğer bütün Türk dilleri bir z/s dili olan Ana Türkçeye giderler. Bu nedenle soru kökünde tanıtılan Türk dili, Çuvaşçadır. Cevap D Altay dil birliği teorisine karşı çıkan Türkologların başında İngiliz Sir Gerard Clauson ( ), Alman Gerhard Doerfer ( ), Rus Aleksendr Mihayloviç Sçerbok ( ) gelmektedir. Doerfer ve Clauson bu diller arasındaki ortak kavramın bir dilden başka bir dile geçen alıntı sözcükler olduğunu belirtmişlerdir. Bu iki bilim adamının ayrılığa düştüğü nokta ise alıntılamaların tarihlendirilmesi hususudur. Türkiye'de Altayistikle ilgilenenlerin başında Ahmet Temir, Talat Tekin ve Osman Nedim Tuna gelmektedir. Bu Altayistler arasında en çok yayın çıkaran bilim adamı ise Talat Tekin'dir. NOT NOT

22 9 ÇÖZÜMLÜ TEST 1. Aşağıdakilerden hangisi Ural - Altay dillerini Hint - Avrupa dillerinden ayıran özelliklerden değildir? A) Bu dillerde gramatik cinsiyet yoktur. B) Artikeller bulunmaz. C) İsimlerin çekiminde mülkiyet eki kullanılır. D) Hint-Avrupa dillerindeki prepozisyon yerine postpozisyon kullanılır. E) Sayı sözlerinden sonra çokluk eki kullanılır. 5. Altayistik çalışmalarında zetasizm (z leşme) ve sigmatizm (ş'leşme) üzerine birçok yazısı olan Türkolog aşağıdakilerden hangisidir? A) Ahmet Temir B) Osman Nedim Tuna C) Tuncer Gülensoy D) Osman Fikri Sertkaya E) Talat Tekin 2. Aşağıdaki Türkologlardan hangisi Altay dilleri üzerine bir çalışma yapmamıştır? A) A. Gabain B) M. Castren C) G. Ramstedt D) N. Poppe E) P. Aalto 6. Altay dilleri grubunda dilbilimsel açıdan Türk diline en yakın dil aşağıdakilerden hangisidir? A) Moğolca B) Mançuca C) Tunguzca D) Korece E) Japonca 3. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye de Altayistik ile ilgili çalışmalar yapan isimlerden değildir? A) Ahmet Temir B) Osman Nedim Tuna C) Ahmet Bican Ercilasun D) Talat Tekin E) Tuncer Gülensoy 7. Türkçe /z/ nin Çuvaşça /r/ sesine, Türkçe /ş/ nin de Çuvaşça /l/ sesine denk geldiğini tespit eden bilgin aşağıdakilerden hangisidir? A) Castren B) Schott C) Poppe D) Rask E) Ramstedt 4. Japoncayı Altay dillerine dahil eden Altayistler aşağıdakilerden hangisidir? A) N. Poppe - P. Aaltto B) G. Ramstedt - Samuel E. Martin C) Roy Andrew Miller - N. Poppe D) Samuel E. Martin - Roy Andrew Miller E) P. Aalto - G. Ramstedt 8. Türkçe /z/ nin Moğolca /r/ sesine, Türkçe /ş/ nin de Moğolca /l/ sesine denk geldiğini tespit eden bilgin aşağıdakilerden hangisidir? A) Ramstedt B) Aalto C) Poppe D) Strahlenberg E) Wiedemann

23 10 9. Aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? A) Karşılaştırmalı Altay dilleri bilim alanına Altayistik denir. B) Altay dilinden zaman içinde ayrılarak bağımsız diller hâline gelen akraba diller topluluğuna Altay dilleri ailesi adı verilir. C) Altay dilleri üzerine çalışma yapan dilbilimcilere Altayist denir. D) Altay dilleri teorisinin gerçek kurucusu Finli bilim adamı G. Ramstedt tir. E) Altay dilleri teorisine en son dahil edilen dil Tunguzca dır. 10. Aşağıdakilerden hangisinde Altayistik biliminin en büyük isimleri bir arada verilmiştir? A) Ramstedt - Poppe - Aalto B) Strahlenberg - Gombocz - Doerfer C) Aalto - Poppe - Clauson D) Ramstedt - Dybo - Şerbak E) Clauson - Poppe - Mudrak 13. Makaleler adlı eserinin birinci cildi Altayistik üzerine yazılardan oluşan Türkolog aşağıdakilerden hangisidir? A) Ahmet Temir B) Talat Tekin C) Tuncer Gülensoy D) Osman Nedim Tuna E) Şinasi Tekin 14. Aşağıdaki kelime çiftlerindeki ses denkliklerinden hangisi, lamdasizm ya da sigmatizm örneği olabilir? A) yaz- (Türkçe) = jiru- (Moğolca) B) taş (Türkçe) = çul (Çuvaşça) C) tokuz (Türkçe) = tahar (Çuvaşça) D) süz- (Türkçe) = sigür- (Moğolca) E) yüz (Türkçe) = niğur (Moğolca) 11. Aşağıdakilerden hangisinde Altay dilleri teorisine karşı çıkan isimler bir arada verilmiştir? A) Clauson - Poppe - Şerbak B) Gabain - Clauson - Bang C) Müller - Mudrak - Starostin D) Starostin - Castren - Dybo E) Clauson - Doerfer - Şerbak 12. Her kelimenin beş Altay dilinde ve lehçelerinde bulunabilen bütün karşılıklarını gösteren, üç ciltlik Etymological Dictionary of the Altaic Languages (Altay Dillerinin Kökenbilim Sözlüğü) adlı Altay dilleri üzerindeki son büyük çalışmaya imza atan Altayistler aşağıdakilerden hangisinde bir arada verilmiştir? A) G. Ramstedt - N. Poppe - P. Aalto B) S. Starostin - A. Dybo - O. Mudrak C) G. Clauson - G. Doerfer - M. Şerbak D) A. Sauvageot - W. Bang - R. R. Arat E) V. İlliç Svitiç - H. Greenberg - M. Ruhlen 15. Türkçe deki /z/ sesinin asıl (eskicil) ses olduğunu, Çuvaşça ve Moğolca /r/ sesinin ise bu asıl (eskicil) sesten türediğini iddia eden Altayist görüşe göre, kız (Türkçe) > kır (Çuvaşça) sözcüklerindeki ses denkliği aşağıdakilerden hangisidir? A) zetasizm B) sigmatizm C) rotasizm D) lamdasizm E) hiçbiri 16. Altayistik görüşe göre, aşağıdakilerden hangisi bir sigmatizm örneğidir? A) yultuz > yultur B) çul > taş C) ötker- > ötüz- D) akuz- > aktur- E) aşuk > alçu