ADİL TİCARET (FAIR TRADE)

Transkript

1 ADİL TİCARET (FAIR TRADE) Bir Sosyal Sorumluluk Projesi Dr Bülent Ergönül

2 Dünyada yaşamları küresel ticarete bağlı olan milyonlarca insan vardır

3 Gelişmekte olan ülkelerdeki üreticilere yardım etmeyi ve sürdürülebilirliği teşvik etmeyi amaçlayan, pazar odaklı bir sosyal harekettir

4 Gelişmekte olan ülkelere yardım Gelişmekte olan ülkelerle daha fazla ticaret

5 Gelişmekte olan ülkelerden gelişmiş ülkelere yapılan ihracatlarda, özellikle el sanatları ürünleri, kahve, kakao, çay, muz, pamuk, otantik meyveler ve çiçekler söz konusu sosyal harekete konu olan temel ürünlerdir

6 Gelişmekte olan ülkelerdeki küçük üreticilerin ve aile şirketlerinin ürünleri için adil ve stabil ücret politikası uygulamayı taahhüt eden müşterilerin (alıcıların), gönüllülük ilkesi ile oluşturdukları bir harekettir

7 Böylece bu küçük üreticiler ve işletmeler var olma savaşında ayakta kalabilecek, sürekli ve sabit gelirleri ile geleceğe ilişkin planlarını daha rahat yapabilecek, ürün kalitesinden ve çevreye saygıdan ödün vermeden üretimlerini gerçekleştirme olanağı bulabileceklerdir

8 Adil ticaretin stratejik amacı; Güçsüz kalmış üretici ve işçilerle çalışmak Onların ekonomik anlamda kendi kendilerine yeter olmalarını sağlamak Üretimlerinin sürekliliğini sağlamak Aynı kalite ve nicelikte üretim yapmalarını sağlamak

9 Adil ticaretin stratejik amacı; Ticaretin taraflarının küçük ölçekli aile şirketlerinden oluşmaları Politik olarak bağımsız organizasyonlar altında örgütlenmeleri Üreticilerin doğal kaynakları koruyarak, sınırlı nicelikte kimyasal madde kullanarak üretimlerini sürdürebilmeleri

10 Adil ticaret yapmayı taahhüt eden kuruluş ve işletmelerin bu faaliyetlerini belgelendirdikleri ve bağlı oldukları önemli kuruluşlar; FLO Fair Trade Labelling Organization WFTO World Fair Trade Organization NEWS Network of European Worldshops EFTA European Fair Trade Association

11 Adil ticaret hareketi nasıl başladı? yıllarda dini temeli olan bir hareketti Katolik ve Protestan kiliselerinin destek verdiği bir sosyal sorumluluk projesi olarak öne çıktı 1980 lerde Oxfam (Oxford Committee for Famine Relief) gibi kuruluşların girişimleriyle politik bir hal aldı

12 Adil ticaret hareketi nasıl başladı? Oxfam, özünde adil ticaret uygulamalarını savunurken, öte yandan da politik faaliyetlerini sürdürerek Dünya Ticaret Örgütü ne yoksul ülkelerde yaşam savaşı veren küçük üreticilerin borçlarının iptali için lobi yapıyordu

13 Adil ticaret hareketi nasıl başladı? 1988 yılında adil ticarete ilişkin ilk etiketleme yapıldı (Max Havelaar, Hollanda) Meksika dan ithal edilen ilk adil ticaret etiketli ürün olan kahve Hollanda da satışa sunuldu

14 Adil ticaret hareketi nasıl başladı? 90 lı yıllar ile birlikte, büyük kuruluşların bireysel girişimleri ile politik kimliğinden sıyrılmış, geniş kitlelerce kabul görmüş, tek hedefi özellikle belirli bölgelerde genellikle de yoksul ailelerce üretilen ürünlerin sürdürülebilirliği olan bir hareket halini almıştır

15 Adil ticaret hareketi nasıl başladı? 90 lı yılların başında adil ticaret etiketli ürünler Belkçika, İsviçre, Danimarka, Norveç, Fransa, İngiltere ve Almanya gibi Avrupa ülkeleri ile ABD, Kanada ve Japonya da ticarete konu olmaya başlamıştır

16 Adil ticaret hareketi nasıl başladı? 1997 de bağımsız üreticiler ve şirketler bir araya gelerek FLO Adil Ticaret Sertifikasyon Kuruluşu adını aldı (Bonn, Almanya) Adil ticaretin sınırları çizilerek, kuralları konuldu, fiyatlandırma politikası stabil hale getirildi.

17 2002 de günümüzdeki Fairtrade sertifikasyon işareti oluşturuldu 2004 te uluslar arası adil ticaret organizasyonu 2 farklı departman altında çalışmalarına devam etmeye başladı Fairtrade standards ve FLO-CERT

18 Fairtrade standards ve FLO-CERT Fairtrade Standards; üreticilerin desteklenmesi kapsamında ele alınan standartlar ve kriterler üzerinde çalışırken, FLO-CERT; kuruluşların adil ticaret çerçevesinde gerçekleştirecekleri ticari faaliyetlerin sertifikasyonu ile ilgili işlemleri yürütmektedir

19 Adil Ticaretin Dört Önemli İlkesi a. Ürünün doğrudan sertifika verilmiş küçük üreticilerden alınması b. En azından yıllık hasadının ötesinde uzun dönemli bir sözleşme yapılması c. Belirli prim ödemesinin yanında organik ve adil ticaret sertifikalarının her ikisine de sahip olanlara ek prim ödenmesi d. Yıllık sözleşmesinin en azından %60 ını kapsayacak olan ön ödemenin üreticiye sağlanması

20 Adil ticaret çerçevesinde üreticiden beklenen sorumluluklar Çok küçük ölçekte üretim yapan (aileler gibi) üreticilerin adil ticaret gerekliliklerini yerine getiren bir kuruluş bünyesinde ticarete katılması Fabrika ve büyük çiftliklerde çalışanların ticaret sendikalarında çalışmalara dahil olması Zorla işçi çalıştırma ve çocuk işgücünden fayda sağlama gibi yanlış uygulamalara gidilmemesi Çevreye zarar vermeden üretim

21 Tüketici için Adil Ticaret etiketinin anlamı Adil şartlarda üretimin ve ticaretin yapılıyor olduğunun garantisi Tüketici etiketli ürünler satın alınıp tüketildiğinde, gelişmekte olan ülkelerdeki üreticiler ve işçiler çokuluslu tekellere karşı mücadelelerinde desteklenmiş oluyorlar

22 Adil ticarette başı çeken ülkeler, İsviçre, İtalya, Almanya ve İngiltere dir 2009 itibariyle Adil Ticaret etiketli ürünlerin Dünya çapında pazarı 2,9 milyar Euro yu bulmuştur Bir önceki yıla göre %22 lik bir artış kaydedilmiştir

23 Adil Ticaret Faaliyetlerinden Örnekler İsviçre de adil ticaret faaliyetleri 1992 yılında başlamıştır ve günümüzde %5 gibi bir paya ulaşmıştır İsviçre de yılda kişi başına 20 Euro luk adil ticarete konu olan ürün tüketildiği bilinmektedir Sivil toplum örgütleri zincir hipermarketler ile entegre çalışarak bu ürünlerin tüketimini arttırıcı yönde politika gütmektedir

24 Genel olarak Avrupa da adil ticaret ürünlerinin satışları 2000 yılından bugüne %20 artış göstermiştir Avrupa da kadar markette adil ticaret etiketli ürünler satılmaktadır 1300 civarında ürün çeşidi ile 1,5 milyar Dolar dan fazla satış cirosu mevzu bahistir

25 İsviçre de satılan şekerin %9 u, muzun ise %47 si adil ticaret etiketlidir İsviçre ye göre çok daha büyük bir adil ticaret pazarına sahip olan İngiltere de ise tüketilen çayın %5 i, muzun %6 sı ve kahvenin %20 si adil ticaret etiketlidir Fransa da ise sadece adil ticaret etiketli ürünlerin satışa sunulduğu özel marketler bulunmaktadır Fransa da tüketilen adil ticaret etiketli kahvelerin yaklaşık %90 ının bu marketlerde satıldığı bilinmektedir

26 Adil Ticaretin yasal çerçevesi üzerine en çok çalışan hükümetlerden birisi dönemin Fransa hükümeti olmuş, Ocak 2006 da adil ticarete ilişkin bağlayıcı kanun ve standartlar yayımlanmıştır Avrupa Adil Ticaret Tüzüğü ise 11 Mayıs 2005 te kabul edilerek 2007 yılından itibaren uygulanmak üzere yürürlüğe girmiştir

27 İspanya da ise adil ticaret hareketi Bask Bölgesinde 1986 yılında başlamış, hızla yayılım göstererek 1996 yılında ulusal örgütlenmesini tamamlamıştır 2003 yılında, Avrupa da tüketilen adil ticaret etiketli ürünlerin yaklaşık %1,9 unun İspanya da satıldığı belirlenmiştir

28 Latin Amerika ülkeleri ile tarihi anlamda yakınlığı olduğu bilenen Güney Avrupa ülkelerinde adil ticaret hususunda sosyal yardımlaşma ve dayanışma duygusu daha fazla öne çıkmasına karşın, ulusal anlamda yaygınlaşması diğer Avrupa ülkelerine göre biraz daha fazla zaman almıştır Belçika da ise adil ticaret ürünleri Oxfam ve Max Havelaar etiketleriyle piyasaya sürülmüş ve özellikle iyi eğitimli, yaşı ilerlemiş ve yüksek gelir grubundan olan tüketiciler tarafından özellikle kabul görmüştür

29 Kuzey Belçika da Oxfam tarafından işletilen yaklaşık 200 mağazada 6000 gönüllü bu ürünlerin satışında görev almaktadır Güney Belçika da ise 70 Oxfam mağazasında yaklaşık 3000 gönüllü görev almaktadır Öte yandan ABD ve Kanada gibi ülkelerde büyük bir tüketici potansiyeli olmasına karşın, adil ticaret hala daha sınırlı bir büyüme göstermektedir Bu ülkelerde bu ürünlere en çok ilgiyi üniversite öğrencilerinin gösterdiği ve kampüs alanlarında bu ürünlerin satıldığı bilinmektedir

30 Ülkemizde Adil Ticaret Ülkemizde pek bilinmiyor Uygulanması hususunda yeterli inisiyatif oluşmamış Sosyal yardımlaşma bilinci gelişmiş aktif tüketicilerin (küresel tüketici) sayısının çok az olmasına bağlanmakta Türkiye de FLO nun bir ofisi yok, temsilciliği yok Adil ticaret etiketli ürünler satılmıyor Bu hareketi destekleyen bir kooperatif veya tüketici örgütünün varlığına ilişkin bir bilgi yok

31

32 Fakat, Fransız Alter Eco Commerce şirketi, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) çerçevesinde aldığı destek ile Adıyaman ın Besni ilçesinin Suvarlılı Köyü nde yaşayan ve üzüm tarımı yapan bazı aileleri adil ticaret kuralları çerçevesinde desteklediği ve ürettikleri kuru üzüme diğer alıcı kuruluşlardan daha yüksek ücret ödemeyi taahhüt ederek uzun süreli anlaşma yaptığı bilinmektedir Bu adil ticaretin UNDP vasıtası ile olsa da ülkemizdeki ilk resmi uygulaması olarak bilinmektedir

33 Teşekkürler.