TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş.

Transkript

1 TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş. EKONOMİK GELİŞMELER ÖZET DEĞERLENDİRME RAPORU OCAK 2008/ I HAZIRLAYANLAR Mustafa ŞİMŞEK Fulya BAYRAKTAR Mustafa TOSUN EKONOMİK VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR MÜDÜRLÜĞÜ Ocak 2008

2 Kasım ayının dördüncü haftasından bugüne mali piyasaların gelişimi ile son açıklanan veriler doğrultusunda ekonomide yaşanan gelişmeler aşağıda özetlenmiştir. Yurtiçi Piyasaları Etkileyen Gelişmeler Merkez Bankası, kuraklık nedeniyle gıda fiyatlarında meydana gelen artış çekirdek enflasyonu da etkilemeye başlayınca, Türkiye İstatistik Kurumu nun enflasyon endekslerinde bulunmayan, tüm gıda etkilerinden arındırılmış bir endeks oluşturdu. Yeni endeks, Merkez Bankası nın 2008 Para Politikası na da girdi. IMF ile niyet mektubu taslağı üzerinde genel hatlarıyla mutabakata varıldığı, kademeli faiz indiriminin süreceği, mali disiplin ve yapısal reformların devam edeceği açıklandı. IMF Türkiye Masası, Türkiye'de ekonominin küresel finansal dalgalanmalara karsı şu an dayandığını söyledi. Maliye Bakanlığı nın katma değer vergisi oranlarına ilişkin yaptığı son düzenleme ile finansal kiralama sektöründe %1 lik KDV teşviki ortadan kaldırdı ve leasinge konu olan malların KDV si %18 e çıkarıldı. Leasing sektöründe memnuniyetsizlik yaratan kararın, Sanayi Bakanlığı nın girişimiyle yeniden gözden geçirileceği açıklandı. Uluslararası Yatırımcılar Derneği (YASED), büyüme oranlarındaki yavaşlamanın 2008 yılında da devam etmesi halinde, iki yıldır yakalanan yılda 20 milyar dolarlık yabancı sermaye girişinin tehlikeye girebileceği uyarısında bulundu. Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TMSF), bankacılık sisteminin yeniden yapılandırılmasının finansmanı kapsamında, özel tertip devlet iç borçlanma senetlerinden kaynaklanan borcu nedeniyle Hazine ye 100 milyon dolarlık daha geri ödemede bulundu. Dünya Bankası tarafından, daha önce, Türkiye'ye Ülke Yardım Stratejisi (CAS) adı altında kullandırılan kredilerin, yıllarını kapsayan dönemde Ülke Ortaklık Stratejisi adı altında kullandırılacağı açıklandı. Krediler dört yıl içinde, Rekabet ve İstihdam kapsamında, 'Rekabet ve İstihdam Programı, Enerji Sektörü, İhracat ve KOBİ ve Ulaştırma Sektörü', Beşeri ve Sosyal Kalkınma kapsamında 'Sağlık ve Eğitim Sektörü', 'Kamu Hizmetlerinin Etkinliği kapsamında da 'Kamu Sektörü, Çevre ve Tarım' alanlarında finansman sağlayacak yılına ilişkin Global Ekonomik Beklentiler Raporu nu açıklayan Dünya Bankası, Türkiye de, GSYİH nın 2008 de %5,4, 2009 da ise %5,7 oranında büyüyeceğini tahmin etti. Dünya Bankası, yüksek cari açığın devam etmesini beklerken, cari açığın milli gelire oranının 2008 yılında %7,7, 2009 da ise %7,6 olacağını öngördü. Kredi derecelendirme kuruluşlarından Fitch Ratings, Türk bankalarının uzun vadeli YTL notunu artırdı. Fitch'ten yapılan açıklamaya göre, Ziraat Bankası, Türkiye Halk Bankası, Türkiye Kalkınma Bankası'nın kredi notu BB(-)'den BB'ye, Denizbank, Finansbank, Bankpozitif Kredi ve Kalkınma Bankası, Türkland Bank, Kuveyt Türk Katılım Bankası, Türkiye Garanti Bankası, Türkiye İş Bankası, Türkiye Ekonomi Bankası, Yapı ve Kredi Bankası'nın kredi notu BB (+)'dan BBB 1

3 (-)'ye çıkarıldı. Türkiye Vakıflar Bankası'nın BB(-) olan notu BB'ye, Türkiye Sinai Kalkınma Bankası'nın notu BB'den BB(+)'ya, Deniz Finansal Kiralama, Garanti Finansal Kiralama, Garanti Factoring, İş Finansal Kiralama'nın kredi notu BB(+)'dan BBB(-)'ye yükseldi. Kredi derecelendirme kuruluşu Moody s, 2008 de Türkiye nin kredi notunu artırmayacağını, sosyal güvenlik reformu hayata geçirilse bile, önce notun durağan olan görünümünün pozitife çevrileceğini, daha sonra da not değişimi için bir yıl izlemeye alınacağını açıkladı. Japon kredi derecelendirme kurulusu JCR, Türkiye ekonomisine ilişkin olumlu faktörlerin, olumsuz faktörlerden daha fazla olduğunu bildirdi. JCR tarafından hazırlanan raporda, Türkiye ekonomisindeki olumlu faktörler, IMF destekli reformlarda ilerleme, IMF ile mali destek içeren anlaşmanın sürdürülmesi, Avrupa Birliği (AB) katılım sürecindeki reformlarda ilerleme, makro ekonomik performansta iyileşme olarak sıralanırken, olumsuz faktörler de, borç yükü, cari açık ve Irak'taki istikrarsız siyasi durumun muhtemel etkileri olarak vurgulandı. Japon kredi derecelendirme kuruluşu JCR, Türkiye'nin halen yerel para birimi ve döviz cinsinden kısa ve uzun dönemli BB(-) olan kredi notunu değiştirmezken, kredi notuna bağlı ekonomik görünümünü, pozitiften durağana çevirdi. JCR, ekonomik görünümün durağana çevrilmesine neden olarak gösterdiği unsurları, iç talebin düşüklüğü ile yüksek cari işlemler açığının finanse edilmesi için düzenli devam eden yabancı sermaye girişinin gerekli olduğu bir zamanda, Irak'ın kuzeyine operasyon düzenlenmesi olarak sıraladı. JCR, Türkiye ekonomisindeki iç talep zayıflığı ile yüksek cari açığın yakından takip edileceğini de bildirdi. Deloitte Türkiye, 2007 yılı ekonomik değerlendirmelerini ve 2008 yılı öngörülerini sunduğu Ekonomik Görünüm 2007 raporunu yayınladı. Rapora göre, 2008 yılında cari açığın 44,5 milyar dolar, doğrudan yabancı sermaye girişinin 15 milyar dolar civarında gerçekleşmesi tahmin ediliyor. Raporda, ayrıca, 2007 sonu itibarıyla Türkiye nin büyümesinin %4,5-5, enflasyon oranının %5,5-6 aralığında olacağı tahmin edilirken, 2008 için yaklaşık %5,5 lik bir büyüme öngörüldü. Uluslararası derecelendirme kuruluşu Morgan Stanley, aralarında Türkiye nin de bulunduğu 4 ülke için yatırım tavsiyesini düşürdü. Tavsiyesini, Brezilya ve Güney Afrika için equal weight ten underweight e çeviren kuruluş, Türkiye ve Polonya için de over weight ten equal weight e düşürdü. Türkiye-AB müzakereleri çerçevesinde, 35 fasıl içerisinde yer alan, "tüketicinin ve sağlığın korunması" ile "Trans Avrupa şebekeleri" fasılları olmak üzere iki fasıl daha müzakerelere açıldı. AB Komisyonu Ekonomik ve Mali İşler Genel Müdürlüğü, aday ve potansiyel aday ülke ekonomilerini değerlendirdiği yılsonu raporunda, Türkiye de 2007 deki enflasyonist baskı, artan dış dengesizlikler ve zayıf mali disiplinin makroekonomik istikrarı etkileyebileceğini, yapısal reformların yavaşladığını ve emek piyasasının katılığının istihdam yaratmayı engellediğini belirtti. Avrupa Birliği nin, yıllarını kapsayan Rekabet ve Yenilik Programı çerçevesinde, KOBİ ler için 3,6 milyar Euro luk kaynak ayrıldı. Girişimcilik, bilgi ve iletişim teknolojileri konusunda dağıtılacak kaynağın koordinasyonunu, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı yürütecek. 2

4 OECD Rüşvetle Mücadele Çalışma Grubu, Türkiye'nin rüşvetle mücadele konusunda yetersiz olduğunu açıkladı. Açıklamada, Türkiye'nin, 2000 yılından bu yana Rüşvetle Mücadele Konvansiyonu'nun bir üyesi olduğu, bu çerçevede bazı önlemler aldığı, daha alınacak önlemler ve uygulamaların bulunduğu vurgulandı. Türkiye'nin, şirketlerin verdiği rüşvetler ve özellikle de yurtdışı ticari işlemlerde yabancı bürokratlara rüşvet verilmesini önleme ile cezai müeyyideler konusunda daha çok mücadele etmesi gerektiği ifade edildi. Uluslararası Piyasalardaki Gelişmeler Dünya Bankasının yıllık "Dünya Ekonomisinin Görünümü" raporunda, geçen yıl %3,6 büyüyen dünya ekonomisinin büyüme hızının bu yıl %3,3'e gerileyeceği tahmin edilirken, düşüşün daha fazla olmamasında gelişmekte olan ekonomilerin esnekliğinin etkili olacağı belirtildi. Raporda, 2008 yılında gelişmekte olan ekonomilerin %7,1'lik bir büyüme gösterirken, gelişmiş ekonomilerin büyüme hızının %2,2'de kalacağı tahminine yer verildi. Ayrıca, Dünya Bankası, tarihinde ilk kez 100 doları bulan petrolün varil fiyatının, yıl içinde sürekli ve tedrici bir düşüş göstermesini beklediğini de açıkladı. FED in 11 Aralık ta yaptığı ve faiz oranlarını 25 baz puan indirme kararı aldığı toplantısının tutanakları, FED yetkililerinin finans piyasasındaki sorunların büyümeye olumsuz etkileri konusunda kaygılı olduklarını, bu nedenle daha fazla faiz indirimi gerekebileceği görüşünü taşıdıklarını gösterdi. Ancak, kredi piyasalarında bir düzelme yaşandığı takdirde, bu durumun faiz artırımlarına uygun bir ortam hazırlayacağı ifade edildi. Tutanaklarda, büyüme ile ilgili risklerin bir önceki toplantıya göre arttığı belirtildi. FED, 11 Aralık tarihinde aldığı faiz indirim kararının ardından, piyasaları rahatlatmak için İngiltere Merkez Bankası, Kanada Merkez Bankası, Avrupa Merkez Bankası ve İsviçre Merkez Bankası ile birlikte ortaklaşa hareket ederek finans piyasalarındaki sıkı kredi şartlarını yumuşatmayı hedefleyen yeni bir program açıkladı. FED den yapılan açıklamaya göre, yeni bir likidite kolaylığı olarak bir dizi ihale yoluyla bankalara fon sağlanacak. Bu fonlama karşılığında iskonto penceresinde geniş bir bantta menkul kıymetler teminat kabul edilecek. FED e paralel olarak, İngiltere Merkez Bankası da 3 ay vadeli fonlamalarının miktarını yıl sonuna kadar artıracak ve aralarında AAA nota sahip mortgage destekli tahvillerin de yer aldığı geniş bir bantta tahvilleri teminat olarak kabul edecek. Açıklanan plana piyasaların ilk tepkisi olumlu olurken, daha sonra gelen olumsuz veri ve haberler, planın kuşkuyla karşılanmasına neden oldu. ABD Hükümeti, sorunlu mortgage kredilerinin faizlerini dondurmaya ilişkin bir plan hazırladı. ABD Hazine yetkililerince açıklanan plana göre, değişken faizli olan ve önümüzdeki dönemde taksit ödemeleri hızla yükselecek yüksek riskli mortgage kredisi almış iki milyon konut sahibinin yarısından fazlası için, bu faiz oranlarının beş yıl boyunca dondurulması amaçlanıyor. Yetkililer, gelecek iki yıl içinde mortgage kredileri faiz oranlarının yükselmesiyle, 500,000 Amerikalının konutlarını kaybetme riskiyle karşı karşıya olduğunu belirtiyor. Bu arada ABD'de ipotekli evlerini kaybedenlerin oranı rekor düzeye ulaştı. 3

5 ABD merkezli yatırım bankası Goldman Sachs, 2008 yılında ABD ekonomisinin durgunluğa (resesyon) gireceğini tahmin ettiğini açıkladı. Bu yıl ABD ekonomisindeki büyümenin %0,8 oranında kalacağının ve 2007 yılı itibariyle %5 olan işsizlik oranının %6,5'e çıkacağının beklendiği bildirildi. ABD'de Aralık ayı işsizlik oranı, %5 ile son iki yılın en yüksek düzeyinde gerçekleşti. Açıklamaya göre, aralık ayında yeni iş bulanların sayısı da sadece 18 bin kişide kalarak 2003 Ağustos ayından bu yana dört yıl içinde kaydedilen en düşük artış oldu. ABD de dayanıklı tüketim malı siparişleri, Kasım ayında, %3 olan piyasa beklentilerinin oldukça altında kalarak %0,1 artış gösterdi. Kasım ayında, yeni ev satışları da 720 bin olan piyasa beklentilerine ulaşamayarak 647 bin seviyesinde kaldı. ABD'de Kasım ayında TÜFE %0,7 olan beklentinin üzerinde %0,8, çekirdek TÜFE ise %0,2 olan beklentinin üzerinde %0,3 olarak gerçekleşti. Yıllık bazda bakıldığında, TÜFE %4,3, çekirdek TÜFE %2,3 artmış oldu. ABD de 3. çeyrekte cari işlemler açığı 178,5 milyar dolarla 183 milyar dolar olan beklentinin altında gerçekleşti. ABD'de Kasım ayında konut başlangıçları, %3,7 azalarak 1 milyon 187 bin oldu. Kasım ayı yeni konut başlangıçlarının %4,3 gerileme ile milyon olarak gerçekleşmesi bekleniyordu. ABD ekonomisi yıllık bazda üçüncü çeyrekte, beklentilere paralel %4,9 büyüdü. ABD de Kasımda mevcut konut satışları, bir önceki aya göre %0,4 artarak, beklentiler dahilinde 5 milyon olarak açıklandı. ABD Aralık ayı tarım dışı istihdam verisi olan beklentinin altında olarak gerçekleşti. ABD de, Aralık ayı ISM imalat sanayii endeksi, 2003 yılından beri en düşük seviye ve kritik eşik olan 50 nin altına, 47,7 ye düştü. Kasım ayı ABD fabrika siparişleri beklentilerin üzerinde %1,5 arttı. ABD de, ikinci el konut satışları bir önceki aya göre %0,4 yükselerek 5 milyon olarak açıklandı. ABD Kasım ayı kişisel gelirler beklentilere paralel %0,5 artış gösterirken, kişisel harcamalar beklenenin üzerinde, %1,1 arttı. Avrupa Birliği dönem başkanlığı, 1 Ocak 2008 den itibaren Portekiz den Slovenya ya geçti. AB dönem başkanlığı, 2008 in ikinci yarısında da Fransa ya geçecek. AB'nin resmi istatistik kurumu Eurostat'ın verilerine göre 27 üyeli AB'de Kasım ayı ortalama işsizlik oranı, bir önceki aya göre değişmeyerek %6,9 olarak gerçekleşti yılının aynı döneminde işsizlik oranları, Euro Bölgesi'nde %7,9 ve AB'de %7,7 seviyesindeydi. Eurostat, Euro Bölgesi'nde üretici fiyatları endeksinin Kasım ayında, bir önceki aya göre %0,8 ve bir önceki yılın aynı dönemine göre %4,1 arttığını bildirdi. Euro Bölgesi'nde 2007 yılı enflasyonu ise, kesinleşmemiş hesaplamalara göre %3,1 çıktı. Eurostat'ın verilerine göre, Euro Bölgesi'nde ortalama enflasyon oranı, bir önceki yıl %1,9 seviyesindeydi. 4

6 AB`de ortak para kullanan ülkelerin dahil olduğu Euro Bölgesi`nde daha önce %0,7 olarak açıklanan 3`üncü çeyrek büyümesi, %0,8`e revize edildi. Eurostat`a göre büyüme hızındaki artışta Belçika ve Fransa`nın beklentiler üzerinde gelen verileri etkili olurken, Euro Bölgesi`nde son 4 çeyrekteki büyüme oranı %2,7 yi buldu. Son Açıklanan Veriler Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan geçici verilere göre, 2007 yılı Kasım ayında ihracat geçen yılın aynı ayına göre %30,4 oranında artarak milyon dolar, ithalat ise %28,8 oranında artarak milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde dış ticaret açığı %25,5 oranında artarak milyon dolardan milyon dolara yükselmiştir Kasım ayında %67 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, 2007 Kasım ayında %67,9 olarak gerçekleşmiştir. % 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 Karşılama oranı (ihracat/ithalat) 67,2 67,7 67,9 63,0 64,3 62,7 61,2 60,4 62,4 63,4 59,5 63,9 67,0 65,9 62,2 61,8 62,8 62,6 61,5 59,1 55,7 55,5 55, Aylar Ocak-Kasım döneminde; 2006 yılının aynı dönemine göre ihracat %26,6 oranında artarak 97,4 milyar dolar, ithalat ise %21,5 oranında artarak 153,8 milyar dolar olarak gerçekleşirken, dış ticaret açığı da %13,6 oranında artarak 56,3 milyar dolara yükselmiştir Ocak-Kasım döneminde de, Avrupa Birliği nin (AB) ihracattaki ağırlığı (%56,5) devam etmiştir. Geçen yılın aynı dönemine göre AB ülkelerine yapılan ihracat %27,9 oranında artarak 55,1 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. Aynı dönemde, ithalatın da %40,2 si AB ülkelerinden yapılmıştır Ocak-Kasım döneminde, fasıllar bazında en büyük ihracat kalemi kara taşıtları ve bunların aksam, parçaları (14,4 milyar dolar) olurken; bu fasılı makineler, mekanik cihazlar, kazanlar, aksam ve parçalar (8 milyar dolar), demirçelik (7,7 milyar dolar) ve örme giyim eşyası (yaklaşık 7,4 milyar dolar) izlemiştir. Aynı dönemde, ithalatta ise en büyük kalemler, sırasıyla, mineral yakıtlar, mineral yağlar (30,3 milyar dolar), makineler, mekanik cihazlar, kazanlar, aksam ve parçaları (20,2 milyar dolar) ve demir-çeliktir (14,7 milyar dolar). İthalattaki payı %73,2 olan ara mallarının ithalatı geçen yılın aynı dönemine göre %24,2, sermaye (yatırım) malları ithalatı ise %14,6 oranında artmıştır. TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; 2006 yılı Kasım ayında %82,8 düzeyinde olan üretim değeri ağırlıklı, İmalat Sanayii Kapasite Kullanım Oranı (KKO), 2007 yılı Kasım ayında 0,2 puan azalarak %82,6 düzeyinde gerçekleşmiştir. İşyerlerinin tam kapasite ile çalışmamasının nedenleri olarak, önem sırasına göre, talep yetersizliği ilk sırada yer alırken, hammadde yetersizliği, mali imkânsızlıklar, işçilerle ilgili meseleler ve enerji yetersizliği diğer nedenler olmuştur. KKO, 2007 yılı Ekim ayında ise %83,1 idi. Kasım ayında, bir önceki aya göre, işyerlerindeki üretim miktarı %2,9 oranında, satış miktarı %3,8 5

7 oranında, satış fiyatları %0,9 oranında ve hammadde fiyatları da %1,4 oranında artmıştır yılı Aralık ayında, üretim miktarının %1,3 azalması, satış miktarının %0,8 azalması, satış fiyatlarının %0,1 artması ve hammadde fiyatlarının da %0,4 oranında artması beklenmektedir. % % 16,00 6,00 4,00 2,00 0,00 İmalat Sanayi KKO 82,0 83,3 83,5 83,2 83,1 82,8 82,3 81,9 80,1 80,3 78,3 81,7 82,6 83,1 82,7 82,4 82,6 81,8 81,7 80,7 79,4 77,2 75, Aylar Yıllık Enflasyon 14,00 11,58 12,00 10,86 9,68 9,93 10,16 10,00 9,23 10,92 8,60 9,65 10,13 8,00 9,37 10, /12 07/01 07/02 07/03 07/04 7,14 07/05 2,89 07/06 Aylar 2,08 3, TÜİK tarafından açıklanan verilere göre; Aralık ayında Üretici Fiyatları (TÜFE) bir önceki aya göre %0,15 oranında, Tüketici Fiyatları da (ÜFE) %0,22 oranında artış göstermiştir. Böylece 2007 nin on iki ayı itibarıyla (yıllık) enflasyon, üretici fiyatlarıyla %5,94 ve tüketici fiyatlarıyla da %8,39 düzeyinde gerçekleşmiş oldu. Aralık ayında, ÜFE de alt sektörler itibarıyla en yüksek aylık artışlar %9,75 ile ham petrol ve doğalgaz çıkarımı, %2,05 ile kimyasal madde ürünleri imalatı ve %2,02 ile makine ve teçhizat imalatı sektörlerinde gerçekleşirken, en büyük aylık düşüşler ise %3,20 ile mobilya imalatı, %3,15 ile iletişim teçhizatı imalatı ve %1,56 ile de kâğıt 7,70 8,40 8,39 6,90 7,39 7,12 ve kâğıt ürünleri imalatında görülmüştür. TÜFE deki en yüksek aylık artışlar, %1,46 haberleşme grubunda, %0,97 ile konutta, %0,57 ile lokanta ve otellerde gerçekleşirken, en büyük düşüş %1,25 ile giyim ve ayakkabıda, %0,67 ile de sağlık sektöründe gerçekleşmiştir. TÜİK tarafından açıklanan, Hanehalkı İşgücü Araştırması 2007 Eylül Dönemi (Ağustos, Eylül, Ekim) Sonuçları na göre; 2007 yılı Eylül döneminde, çalışma çağındaki nüfus geçen yılın % Aylık İşsizlik Oranı (%) aynı dönemine göre 858 bin 13 kişi artarak 52 milyon 709 bin 11,8 11,9 12 kişiye ulaşmıştır. İstihdam 10,9 edilenlerin sayısı, geçen yılın 11 11,0 11,4 9,9 10,5 aynı dönemine göre 233 bin 10 10,4 kişi artarak 23 milyon 361 bin 9,2 9,3 9,3 9,6 9,8 8,9 8,8 8,8 kişiye ulaşırken, işgücüne 9 9,1 9,1 8,8 8,8 katılma oranı %48,9 olarak 8,8 gerçekleşmiştir. Türkiye genelinde işsiz sayısı, geçen yılın aynı dönemine göre 89 bin kişi artarak 2 milyon /07 07/08 5,02 07/09 ÜFE 4,41 07/10 5,65 07/11 TÜFE 5, Aylar 07/ kişiye yükselirken, işsizlik oranı 0,2 puan artışla %9,3 düzeyinde, tarım dışı işsizlik oranı geçen yılla aynı oranda, %12 düzeyinde gerçekleşmiştir. Bu dönemde, istihdam edilenlerin %27,3'ü tarım, %19,4 ü sanayi, %6,3'ü inşaat, 6

8 %47 si de hizmetler sektöründedir. Önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında, tarım sektöründe istihdamın payının 1,1 puan ve sanayi sektörünün payının 0,2 puan azaldığı, buna karşılık inşaat sektörünün payının 0,2 puan, hizmetler sektörünün payının ise 1 puan arttığı görülmektedir. TÜİK tarafından açıklanan, 1997=100 temel yıllı Aylık Sanayi Üretim Endeksi, 2007 yılı Kasım ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre %7,7 oranında artarak 156,2 olmuştur. Sanayiinin alt % Aylık Sanayi Üretim Endeksi Artışı sektörleri düzeyinde, bir önceki 20 yılın aynı ayına göre 14,9 madencilik sektörü endeksi 15 9,1 10,0 11,6 7,3 8,1 8,7 8,3 %5,2, imalat sanayi sektörü 10 6,5 5,9 5,7 5,2 4,1 7,7 3,0 endeksi %8,1 ve elektrik, gaz 5 4,5 3,2 3,2 2,0 2,3 3,9 ve su sektörü endeksi de %5,2 0-5,2 2,4 oranında artış göstermiştir yılının onbir aylık -10 ortalaması bir önceki yılın Aylar onbir aylık ortalaması ile karşılaştırıldığında, toplam sanayi sektörü endeksinin %5,5, madencilik sektörü endeksinin %11,4, imalat sanayi sektörü endeksinin %4,8 ve elektrik, gaz ve su sektörü endeksinin ise %9,2 oranında artış gösterdiği görülmektedir yılı Kasım ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre İmalat Sanayi Üretim Endeksinde en yüksek yüzde artış %38,5 ile Diğer Ulaşım Araçları İmalatında gerçekleşirken, bunu %24,3 ile Taşıt Araçları ve Karoseri imalatı ve %23,2 ile Kimyasal Madde Ürünleri İmalatı takip etmektedir. TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; 2007 yılının Kasım ayında, yeni kurulan şirket ve kooperatif sayısı, geçen yılın aynı ayına göre %23,4 artarak den e yükselmiştir. Kapanan şirket ve kooperatif sayısı ise bir önceki yılın aynı ayına %15,4 oranında artarak 751 olarak gerçekleşmiştir. TÜİK, İmalat Sanayiinde Saat Başına Ücret ve Kişi Başına Kazanç Endeksi 2007 Yılı III. Dönem Sonuçları nı açıkladı. Buna göre; 2007 yılının üçüncü döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre, üretimde çalışılan saat başına ücret endeksi %11,1, üretimde çalışan kişi başına kazanç endeksi %11,2 ve diğer işlerde çalışan kişi başına kazanç endeksi ise %11,7 artış göstermiştir. Devlet sektöründe üretimde çalışılan saat başına ücret %11,5, özel sektörde ise %11,1 artmıştır. TÜİK tarafından açıklanan, İmalat Sanayi Üretimde Çalışanlar, Üretimde Çalışılan Saat Endeksi 2007 Yılı III. Dönem Sonuçları na göre; 2007 yılının üçüncü döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre, üretimde çalışanlarda %1,9 ve çalışılan saatte %1,7 artış olmuştur yılı III. döneminde üretimde çalışanlar sayısı, bir önceki yılın aynı dönemine göre; devlet sektöründe %0,6 azalış, özel sektörde %2,0 artış göstermiştir yılı III. döneminde üretimde çalışılan saat sayısı ise bir önceki yılın aynı dönemine göre; devlet sektöründe %1,9, özel sektörde ise %1,7 artış göstermiştir. Üretimde çalışanlar endeksi, 2006 yılı III. döneminde 85,2 iken 2007 yılı III. döneminde 86,8 olmuştur. Üretimde çalışılan saat endeksi ise 2006 yılı III. döneminde 82,9 iken 2007 yılı III. döneminde 84,3 olmuştur. 7

9 TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; sabit fiyatlarla, 2007 yılının üçüncü üç aylık döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre, GSMH değeri %2, GSYİH değeri %1,5 oranında artış gösterirken; ilk dokuz aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre GSMH %4,0, GSYİH değeri de %3,8 oranında artış göstermiştir yılının üçüncü üç aylık döneminde, cari fiyatlarla GSMH %7,5 lik artışla 191 milyar YTL, ABD doları cinsinden ise %23,1 lik artışla 146,8 milyar dolar olurken, GSYİH da aynı dönemde %7,2 lik artışla 190,6 milyar YTL ve ABD doları cinsinden de %22,8 lik artışla 146,5 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir yılının dokuz aylık döneminde, cari fiyatlarla GSMH toplamı 468,5 milyar YTL, GSYİH toplamı ise 468,2 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir yılının üçüncü üç aylık döneminde harcama yöntemiyle gayri safi yurtiçi hasıla tahmininde özel nihai tüketim harcamaları sabit fiyatlarla %3,6, devletin nihai tüketim harcamaları %6,4, gayri safi sabit sermaye oluşumu %5,7, mal ve hizmet ihracatı %7,5, mal ve hizmet ithalatı da %16,8 artış göstermiştir. T.C. Merkez Bankası tarafından, Ödemeler Dengesine ilişkin yayınlanan son verilere göre; 2006 yılı Kasım ayında milyon dolar olarak gerçekleşen cari işlemler açığı, bu yılın Kasım ayında %9,1 oranında artarak milyon dolara yükselmiştir. Alt kalemler itibarıyla bakıldığında; ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığının bir önceki yılın aynı ayına göre %29,4 oranında artarak milyon dolara çıktığı, hizmetler dengesindeki fazlanın %11,0 oranında büyüyerek 584 milyon dolara yükseldiği, gelir dengesindeki açığın %61,6 oranında azalarak 321 milyon dolara gerilediği ve cari transferlerden kaynaklanan girişlerin de %3,4 oranında azalarak 169 milyon dolara düştüğü gözlenmiştir. Bunun sonucu olarak, 2007 yılının Ocak-Kasım döneminde cari açık, bir önceki yılın aynı dönemine göre, %11,6 oranında artarak, 29,3 milyar dolardan 32,8 milyar dolara yükselmiştir yılının Ocak-Kasım döneminde gerçekleşen 32,8 milyar dolarlık cari açığın finansmanına baktığımızda, finans hesaplarında gerçekleşen net sermaye girişinin, bir önceki yılın aynı dönemine göre %1,3 artarak, 31,1 milyar dolar olarak gerçekleştiği görülmektedir. Bu dönemde gözlemlenen başlıca gelişmeler şu şekilde özetlenebilir: Doğrudan yatırımlar kaleminde bir önceki yılın aynı dönemine göre %15,8 dolayında azalışla 14,7 milyar dolar, portföy yatırımlarında bir önceki yılın aynı döneminde 8,2 milyar dolar net sermaye girişi olmuşken 2007 Kasım ayında 3,7 milyar dolarlık net çıkış yaşandığından onbir aylık dönemdeki net giriş sadece 110 milyon dolar olmuş ve ticari ve nakit krediler ile mevduatlardan oluşan diğer yatırımlar kaleminde ise bir önceki yılın aynı dönemine göre %174 oranında artışla 23,1 milyar dolar net giriş kaydedilmiştir. Bu gelişmeler sonucu resmi rezervlerde yaklaşık 6,8 milyar dolar artış olmuştur. Hazine Müsteşarlığı ndan yapılan açıklamaya göre; itibarıyla, Merkezi Yönetim Toplam Borç Stoku, 336 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Toplam borç stokunun 230,3 milyar YTL tutarındaki kısmı Türk Lirası cinsinden, 104,5 milyar YTL tutarındaki kısmı döviz cinsinden ve geriye kalan 1,2 milyar YTL tutarındaki kısmı ise dövize endeksli borçlardan oluşmaktadır Kasım sonu itibariyle toplam borç stokunun %55,9 u iç piyasaya, %20,6 sı ise kamu kesimine olan iç borçlardan oluşurken, dış borçların ağırlığı %23,5 olarak gerçekleşmiştir. Merkezi yönetim toplam borç stoku, 2007 yılı Ekim ayına göre YTL ve dolar bazında yaklaşık aynı düzeyde kalmıştır. 8

10 İç borç stokunun alacaklılara göre dağılımının gelişimine baktığımızda; 2007 yılı Haziran ayından itibaren artmaya başlayan piyasa payının Ekim ayında %73,1 düzeyine, Kasım ayında da %73 düzeyine yükseldiği görülmektedir. İç borç stokunun ortalama vadeye kalan gün sayısının gelişimine baktığımızda ise; 2007 yılı başında Temmuz ayına kadar yükseliş gösteren sürenin (23,9 aydan 27,0 aya) sonraki aylarda inişli çıkışlı bir seyir izlediği ve Kasım ayında 26,1 ay olarak gerçekleştiği görülmektedir. Maliye Bakanlığı ndan yapılan açıklamaya göre; Ekim 2007 de 102 milyon YTL açık veren Merkezi Yönetim Bütçesi, 2007 Kasım ayında 2,6 milyar YTL fazla vermiştir. Böylece 2006 yılının ilk onbir ayında yaklaşık 63,6 milyon YTL fazla veren bütçe dengesi 2007 yılının aynı döneminde 9,7 milyar YTL açık vermiştir. Yılsonu bütçe açığı hedefinin 16,8 milyar YTL olduğu dikkate alındığında, kümülatif bütçe açığının on birinci ayda yıl sonu hedefinin %57,7 sinde olduğu görülmektedir. Kasım ayında, faiz dışı denge de 4,8 milyar YTL fazla vermiştir. Kasım sonu itibarıyla oluşan kümülatif faiz dışı fazla (37,2 milyar YTL), yılın tamamı için hedeflenen 36,1 milyar YTL nin yaklaşık olarak %103 üne karşılık gelmektedir yılı Kasım ayında, bütçe harcamaları 16,2 milyar YTL, bütçe gelirleri ise yaklaşık 18,7 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Faiz harcamalarının 2,3 milyar YTL olduğu bu ayda, vergi gelirleri 16,8 milyar YTL ile merkezi yönetim bütçe gelirlerinin %89,4 ünü oluşturmuştur (bir önceki ay bu oran %86 idi). TÜİK tarafından açıklanan (EUROSTAT ve OECD işbirliğiyle hazırlanan), Satınalma Gücü Paritesiyle Kişi Başına Gayri Safi Yurtiçi Hasıla, 2006 Yılı Geçici Sonuçlarına göre; 27 si AB ülkesi, 3 ü aday ülke (Türkiye, Hırvatistan ve Makedonya), 3 ü Avrupa Serbest Ticaret Birliği (EFTA) ülkesi (İsviçre, İzlanda ve Norveç) ve 4 ü Batı Balkan ülkesi (Arnavutluk, Bosna Hersek, Karadağ ve Sırbistan) olmak üzere, 37 ülke arasında, Türkiye, 31 olan kişi başına GSYH hacim endeksi ile, 34. sırada yer aldı. Kişi başına GSYH hacim endeksi en yüksek ülke 280 ile Lüksemburg, en düşük ülke ise 21 ile Arnavutluk oldu. TÜİK tarafından yapılan açıklamalara göre; 2007 yılı Kasım ayında; geçen yılın aynı ayına göre giriş yapan yabancı ziyaretçi sayısı %15,4 oranında artarak kişi olarak gerçekleşmiştir. Bu rakam geçen yılın aynı ayında kişidir. Ülkemizden çıkış yapan yabancı ziyaretçiler de geçen yılın aynı ayına göre %20,8 oranında artarak kişi olarak gerçekleşmiştir. Bu rakam, bir önceki yılın aynı ayında ise kişi seviyesindeydi. Türkiye İstatistik Kurumu ve Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen Aylık Tüketici Eğilim Anketi ne göre, 2007 yılının Ekim ayında 96,20 olan Tüketici Güven Endeksi, 2007 yılının Kasım ayında, %3,82 oranında azalarak 92,52 değerine düşmüştür. Ankete göre, Güven Endeksindeki düşüş, tüketicilerin mevcut ve gelecek dönem satın alma güçlerine, gelecek dönem genel ekonomik duruma ve mevcut dönemin dayanıklı tüketim malı satın almak için uygunluğuna ilişkin değerlendirmelerinin kötüleşmesinden kaynaklanmaktadır. T.C. Merkez Bankası tarafından yapılan açıklamaya göre; 2007 yılının Kasım ayında 101,8 düzeyinde olan Reel Kesim Güven Endeksi, Aralık ta bir önceki aya göre 1,2 puan azalarak 100,6 düzeyinde gerçekleşmiştir. Aralık ayında, son üç aydaki toplam sipariş miktarı ve mevcut mamul mal stok miktarı beklentisi endeksi artış yönünde etkilerken, gelecek üç aydaki üretim hacmi, ihracat sipariş miktarı, genel gidişat, gelecek üç aydaki toplam istihdam ve sabit sermaye 9

11 yatırım harcamasına ilişkin değerlendirmeler endeksi azalış yönünde etkileyen faktörler olmuştur. T.C. Merkez Bankası tarafından hazırlanan Aralık Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu nda; işlenmiş gıda fiyatlarında, yılın ikinci yarısından itibaren gözlenen yüksek artış eğiliminin, kısmen yavaşlamakla birlikte sürdüğü, kuraklığın gecikmeli etkisiyle devam eden yüksek artışların özel kapsamlı TÜFE göstergelerini olumsuz etkilemeye devam ettiği tespitinde bulunulmuştur. Elektrik ve doğalgaz fiyatlarındaki artışlar enflasyonu olumsuz etkileyecek olsa da, orta vadede enflasyondaki düşüşün devam edeceği tahmini yapılmıştır. Merkez Bankası tarafından bankalara duyurulan toplam karşılıksız çek sayısı, 2007 yılında bir önceki yıla göre yüzde 24,6 artarak 8 milyon 458 bin 72 adede çıktı. Merkez Bankası verilerine göre, karşılıksız çek sayısı 2006 yılında 6 milyon 785 bin 365 adetti. Hazine Müsteşarlığı ndan yapılan açıklamaya göre; 2007 yılı Kasım ayı Hazine nakit gerçekleşmelerine ilişkin geçici sonuçlar alınmış olup, bu sonuçlara göre; Kasım ayında nakit bazda toplam 18,1 milyar YTL gelir elde edilmiş, 12,8 milyar YTL faiz dışı harcama yapılmış ve 5,4 milyar YTL faiz dışı fazla oluşmuştur. Toplam 1,4 milyar YTL faiz ödemesinden sonra Hazine nakit dengesi 3,9 milyar YTL fazla vermiştir. Hazine Müsteşarlığı ndan yapılan açıklamaya göre; Aralık ayında, ihale yöntemiyle yapılan YTL cinsi nakit borçlanmaların toplamı, nominal olarak 7,5 milyar YTL karşılığı, net 6,3 milyar YTL olmuştur. Ocak 2008 döneminde ise, iç piyasalara yapılacak 6,1 milyar YTL lik itfaya karşılık, iç piyasalardan 4,8 milyar YTL tutarında bir borçlanma yapılması öngörülmektedir. Aynı dönemde, toplam 6,4 milyar YTL lik iç borç servisine karşılık, 5,1 milyar YTL toplam iç borçlanma gerçekleştirilmesi programlanmaktadır. T.C. Merkez Bankası nın mali ve reel sektörden katılımcılarla gerçekleştirdiği 2008 Yılı Ocak Ayı I. Dönem Beklenti Anketi sonuçlarına göre; Türkiye ekonomisinin 2008 yılında %5,0 büyüyeceği, tüketici fiyatlarının %6,44 oranında artacağı, cari işlemler açığının 39 milyar 582 milyon dolar ve dolar kurunun 1,2798 YTL civarında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Önümüzdeki 12 ve 24 ay sonrasının yıllık TÜFE beklentileri ise sırasıyla %5,94 ve %5,11 düzeyindedir. 12 ay sonrası için, 6 ay vadeli hazine bonosunun yıllık bileşik getirisi %14,52, 5 yıl vadeli, 6 ayda bir ödemeli devlet tahvillerinin yıllık bileşik getirisi de %14,52 olarak beklenmektedir. Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemlerindeki Gelişmeler 16 Kasım 28 Aralık 2007 döneminde Merkez Bankası Analitik Bilânçosu aktif büyüklüğü, 9,5 oranında daralarak milyon YTL seviyesine gerilemiştir. Bu dönemde Dış Varlıklar kalemi 4,6, İç Varlıklar kalemi de %3,59 oranında azalış göstermiştir. Bilânçonun pasif kalemleri incelendiğinde ise bu dönemde Merkez Bankası Toplam Döviz Yükümlülüklerinin %2,27 oranında gerilediği görülmektedir. Toplam Döviz Yükümlülükleri kaleminin alt ayırımına bakıldığında, Dış Yükümlülükler kaleminin %1,13, İç Yükümlülükler kaleminin de %3,02 düzeyinde azalış kaydettiği göze çarpmaktadır. 10

12 Yılbaşı öncesi artan nakit ihtiyacına bağlı olarak bu dönem Emisyon Hacminde %2,92 oranında artış kaydedildiği görülmektedir. Buna karşılık Merkez Bankası nın politika araçlarından Açık Piyasa İşlemlerinden Doğan Borçlar kalemi %42,22 oranında azalış gösterirken, Kamu Mevduatı kaleminin %146,38 düzeyinde yükseldiği göze çarpmaktadır. Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemleri (Milyon YTL.) Getiri oranı (%) 15,75 15, Tarih Son Yıl Değişim Dönem AKTİFLER DIŞ VARLIKLAR İÇ VARLIKLAR PASİFLER TOPLAM DÖVİZ YÜKÜMLÜKLERİ DIŞ YÜKÜMLÜKLER İÇ YÜKÜMLÜKLER Döv. Ol. Takip Ol. Mev Bankaların Döviz Mevduatı MERKEZ BANKASI PARASI REZERV PARA Dolaşıma Çıkan Banknot Bankalar Mevduatı Diğer Kalemler DİĞER MB PARASI APİ den Doğan Borçlar Kamu Mevduatı TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $) Kaynak: TCMB 16 Kasım - 28 Aralık 2007 döneminde TCMB brüt döviz rezervleri, 94 milyon dolar azalarak milyon dolar seviyesine gerilemiştir. Tahvil-Bono Piyasası Kasım ayının dördüncü haftasına %16,79 düzeyinden başlayan piyasanın gösterge kâğıdı niteliğindeki 5 Ağustos 2009 itfa tarihli tahvilin yıllık bileşik faizi, FED in 11 Aralık Gösterge tahvilin yıllık bileşik getirisi tarihindeki toplantısında faiz 17,50 indirimlerine devam edeceği 17,25 5 Ağustos 2009 itfa tarihli tahvil yönündeki beklentilerin 17,00 güçlenmesine bağlı olarak 16,75 haftanın son işlem gününde 16,50 16,25 %16,63 seviyesine kadar 16,00 geriledi. Aralık ayının ilk günlerinde beklentilerin üzerinde açıklanan Kasım ayı enflasyon verisinin etkisiyle gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizi, %16,82 düzeyine kadar yükseldiyse de FED ve TCMB nin peş peşe aldığı faiz indirim kararları sonrasında %16,47 seviyesine gevşedi. Ayın son işlem günlerinde yurtdışındaki noel tatilinin etkisiyle yabancı yatırımcıların ağırlığının azalması, tahvil-bono piyasasında işlem hacminin azalmasına buna bağlı olarak

13 da faizlerin dar bir bantta seyretmesine neden oldu. Gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizi, yılın son işlem gününü %16,59 düzeyinden kapatırken, 2007 yılı boyunca 456 baz puanlık bir gerileme kaydetti yılının ilk günlerinde bu seviyelerde dar bir bantta seyreden gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizi, beklentilerin altında açıklanan Aralık ayı enflasyon rakamının ardından Ocak ayının ilk haftasını %16,39 seviyesine gerileyerek tamamladı. Döviz Piyasası Kasım ayının dördüncü haftasına 1,1997 YTL seviyesinden başlayan dolar kuru, hafta ortasında Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1,2178 YTL düzeyine kadar yükseldiyse de FED Başkanı Bernanke nin faiz YTL ABD Dolar Denge Kuru indirim sinyalleri veren 1,25 konuşmasının ardından haftanın son işlem gününde 1,1772 YTL seviyesine geriledi. Aralık ayının ilk günlerinde dar bir bantta seyreden dolar kuru, ilerleyen günlerde faizlerin indirileceği yönündeki beklentilerle FED in 1,22 1,19 1,16 1, Açık Piyasa Komitesi Toplantısı öncesinde 1,1682 YTL seviyesine indi. ABD de Kasım ayı enflasyon verilerinin beklentilerin üzerinde açıklanmasına bağlı olarak artışa geçen dolar kuru, Kurban Bayramı öncesinde 1,1912 YTL düzeyine kadar yükseldiyse de yılın son günlerinde paritedeki yükselişin etkisiyle tekrar gerileyerek, 2007 yılını Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1,1649 YTL seviyesinde kapattı. Buna göre dolar 2007 yılında YTL karşında %17,52 oranında değer kaybederken, euronun kaybı da %7,86 olarak gerçekleşmiş oldu yılının ilk günlerinde ise dar bir bantta seyreden dolar kuru, yurtiçinde beklentilerin altında açıklanan enflasyon verisinin ardından yılın ilk haftasını 1,1622 YTL seviyesine gerileyerek kapattı. Kasım ayının dördüncü haftasına 1,4819 düzeyinden başlayan /$ paritesi, B. Bernanke nin, FED in piyasalarda yaşanan çalkantıya yönelik uygun politikaları uygulayacağını açıklaması ve Citigroup un Abu Dhabi Investment Authority ye 7,5 milyar dolarlık hisse satacağı haberinin ardından doların güçlenmesine bağlı olarak haftayı 1,4762 seviyesinden kapattı. Aralık ayının ilk yarısında da FED in 30 Ocak tarihinde yapacağı toplantıda faiz indirimi kararına yönelik beklentilerin azalmasına bağlı olarak, doların uluslararası borsalarda yükselişini sürdürdüğü görüldü. Bu süreçte dolar tüm para birimleri karşısında değer kazanırken /$ paritesi, 1,4369 seviyesine kadar geriledi. Ancak Aralık ayının ikinci yarısında ABD de açıklanan olumsuz ekonomik verilerin etkisiyle dolar uluslararası borsalarda hızlı bir şekilde değer kaybetti. Aralık ayının sonuna kadar devam eden bu süreçte 1,47 düzeyini geçen parite, 2007 yılını Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1,4715 ten kapattı yılının ilk günlerinde de bu seviyelerde ve dar bir bantta seyreden /$ paritesi, Ocak ayının ilk haftasını 1,4711 seviyesinden tamamladı. İstanbul Menkul Kıymetler orsası (İMKB) Kasım ayının dördüncü haftasına puan seviyesinden başlayan İMKB Bileşik Endeksi, FED in faiz indirimlerine devam edeceği beklentisiyle yükselişe Tarih

14 geçti ve haftanın son işlem İMKB Bileşik Endeksi gününde puanın üzerine çıktı. Aralık ayının ilk günlerinde bu seviyelerde yatay bir seyir izleyen Bileşik Endeks, ilerleyen günlerde ABD Hazine Sekreteri Henry Paulson un konut ve kredi piyasası ile ilgili olarak yaptığı açıklamalar sonrasında uluslar Tarih arası borsalara paralel olarak yükselişini sürdürdü. FED ve TCMB faiz indirim kararları beklentilerinin ivme kazandırdığı bu süreçte puana kadar yükselen Bileşik Endeks, Aralık ayının ikinci yarısında Alan Greenspan in ekonomik durgunluk olasılığının %50 ye yükseldiğine dikkat çeken açıklamalarının yarattığı kaygılarla düşüşe geçti. Aralık ayının üçüncü haftasında puana kadar gerileyen Bileşik Endeks, uluslararası borsalardaki yükselişlerin Kurban Bayramı tatili sonrasında İstanbul Menkul Kıymetler Borsası na yansıması sonucunda toparlandı ve 2007 yılını puandan kapattı. Böylece Bileşik Endeks 2007 yılı boyunca yaklaşık olarak %42 oranında artış kaydetmiş oldu. Ancak 2008 yılının ilk günlerinde açıklanan verilerin ABD ekonomisine ilişkin resesyon endişelerini artırmasına bağlı olarak İstanbul Menkul Kıymetler Borsası nda satışların yoğunlaşması sonucunda hızla değer kaybeden Bileşik Endeks, Ocak ayının ilk haftasını puan seviyesine gerileyerek tamamladı. Kasım ayının son haftasında %71,53 seviyesinde bulunan yabancı portföylerin piyasa içerisindeki payı da İstanbul Menkul Kıymetler Borsası nın yükseliş kaydettiği Aralık ayı içerisinde %72,38 düzeyine kadar yükselmiş, ancak Bileşik Endeksin azalmasına paralel olarak 2008 yılının ilk haftası sonunda %71,87 ye gerilemiştir. Türk Bankacılık Sektörü Gelişmeleri Endeks Kasım 31 Aralık 2007 döneminde bankacılık sektörü toplam mevduat hacmi, %4,5 oranında artış göstererek 370 milyar YTL düzeyine yaklaşmıştır. Buna karşılık bankacılık sektörü toplam kredi hacmi aynı dönem itibariyle %4,7 oranında artış gerçekleştirirken, bu periyotta döviz sepetinin %2,51 oranında değer kaybetmesine rağmen yabancı para cinsinden kredilerde kaydedilen %5,8 oranındaki yükseliş dikkat çekicidir. Bu dönem krediler/mevduat oranında önemli bir değişiklik kaydedilmezken, düşüş trendini sürdüren takipteki alacakların kredilere oranının %3,45 seviyesine kadar gerilediği göze çarpmaktadır. Kasım ayının ilk yarısında %1,6 oranında artış gösteren bankacılık sektörü menkul değerler portföyü hacmi, bu dönem %1,8 azalış kaydederek 165 milyar YTL seviyesinin altına inmiştir. Buna bağlı olarak MDP/Mevduat oranının da %44,5 seviyesine kadar gerilediği görülmektedir. Bankacılık sektörü verileri yıllık bazda değerlendirildiğinde ise 2007 yılı içerisinde mevduat ve kredi hacminin reel olarak büyüdüğü göze çarpmaktadır yılında mevduat hacminde %15,7 oranında artış gerçekleşirken, kredi hacmindeki artış %28,9 düzeyine ulaşmıştır. Geçen yıl döviz sepetinin %12,66 oranında değer kaybetmesine bağlı olarak yabancı para cinsinden kredilerdeki artış %20,1 seviyesinde kalırken, YTL kredilerde %32,2 oranında yükseliş kaydedilmiştir. Diğer yandan, sektördeki tahsilât sorununun boyutunu gösteren

15 takipteki alacakların kredilere oranında 2007 yılı içerisinde gerçekleşen gerileme, sektörün kaydettiği bir başka olumlu performans olarak değerlendirilmektedir. Bankacılık Sektörü * İle İlgili Seçilmiş Göstergeler (Milyon YTL.) Değişim (%) Yıl Sonuna Göre Dönem MEVDUAT VE FONLAR TOPLAM MEVDUAT VE FONLAR ,7 4,5 Vadeli ,2 4,4 Vadesiz ,4 5,2 KREDİLER TOPLAM KREDİLER ,9 4,7 YTL ,2 4,3 YP ,1 5,8 YP Krediler/Toplam Krediler (%) 26,1 24,1 24,3 Krediler ** /Mevduat (%) 72,8 80,9 81,0 Takipteki Alacaklar (Brüt) ,2 2,3 Takipteki Alacaklar / Krediler (%) 3,66 3,52 3,45 Menkul Değerler Portföyü ,5-1,8 MDP/ Mevduat (%) 49,7 47,3 44,5 (*): 30 Mayıs tarihinden itibaren BDDK nın yayınladığı verilere katılım bankaları rakamlarının da dahil edilmesi nedeniyle yukarıdaki değerler önceki raporlarımız ile farklılık göstermektedir. (**): Krediler=Toplam Krediler+Takipteki Alacaklar (Brüt) Kaynak: BDDK 2007 yılında mevduat ve kredi hacminde gerçekleşen sözkonusu artışlara karşılık, bankacılık sektörü menkul değerler portföyünün reel olarak küçüldüğü görülmektedir. Buna bağlı olarak MDP/Mevduat oranı 2007 yılında 5,2 puan azalış kaydetmiştir. Bu durumun DİBS faiz oranlarındaki gerilemenin de etkisiyle sektörün asli faaliyetlerine yönelmesinin doğal bir sonucu olduğu düşünülmektedir. İletişim Bilgileri Oktay Küçükkiremitçi Müdür /2340 oktay-k@tkb.com.tr Mustafa Şimşek Müdür Yardımcısı /2340 m-simsek@tkb.com.tr Fulya Bayraktar Kıdemli Uzman /2356 f-bayraktar@tkb.com.tr Mustafa Tosun Kıdemli Uzman /2355 mustafa-t@tkb.com.tr 14

16 2006 MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER 2007 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık GSMH (Milyon $) * * * Büyüme Oranı (sabit fiyatlarla) 6, ,8 * - - 4,1 * - - 2,0 * İmalat Sanayi KKO (%) 81,0 78,3 80,1 82,0 81,7 83,3 83,5 81,9 80,3 83,2 83,1 82,6 - İşsizlik Oranı (%) 9,9 11,0 11,4 10,4 9,8 8,9 8,8 8,8 9,2 9, Enflasyon (ÜFE) (%) 11,58-0,05 0,95 0,97 0,80 0,39-0,11 0,06 0,85 1,02-0,13 0,89 0,15 Enflasyon (TÜFE) (%) 9,65 1,00 0,43 0,92 1,21 0,50-0,24-0,73 0,02 1,03 1,81 1,95 0,22 TÜFE Bazlı Reel Kur Endeksi 160,2 165,0 167,9 165,7 170,4 173,5 176,0 176,9 172,9 178,3 187,3 187,0 190,1 Cari İşlemler Dengesi (Milyon $) ** Dış Ticaret Dengesi (Milyon $) ** İhracat-FOB (Milyon $) İthalat-FOB (Milyon $) Karşılama Oranı (%) ** İhracat/İthalat 69,0 71,5 75,3 76,4 73,5 72,4 74,0 70,7 69,7 70,9 73,6 77,1 - Bütçe Gelirleri (Milyon YTL) Vergi Gelirleri (Milyon YTL) Diğer Gelirler (Milyon YTL) Bütçe Harcamaları (Milyon YTL) Faiz Harcamaları (Milyon YTL) Faiz Hariç Harcamalar (Milyon YTL) Bütçe Dengesi (Milyon YTL) Faiz Dışı Denge (Milyon YTL) Merkezi Yönetim Top. İç Borç Stoku (Milyon $) Merkezi Yönetim Top. Dış Borç Stoku (Milyon $) **: 2007 birinci çeyrek ve 2007 ikinci çeyrek itibariyle. **: TCMB nin Ödemeler Dengesi sunumu itibariyle olup genel mal ticareti rakamlarını içermektedir. Kaynak: TÜİK, TCMB, Hazine Müsteşarlığı, DPT 15