Haftalık Yurtiçi Ekonomi Raporu. 26 Temmuz 02 Ağustos Önümüzdeki Hafta Açıklanacak Veriler... Haftalık Yurtiçi Ekonomi Gündemi

Transkript

1 VakıfBank Haftalık Yurtiçi Ekonomi Raporu 26 Temmuz 2 Ağustos 21 Merkezi Yönetim brüt borç stoku 48. milyar TL olarak gerçekleşti... Merkezi Yönetim brüt borç stoku Haziran ayı itibariyle bir önceki aya göre 1.4 milyar TL artarak 48. milyar TL olarak gerçekleşti. Hazine tarafından yapılan açıklamaya göre, borç stokunun milyar TL tutarındaki kısmı Türk Lirası cinsinden ve milyar TL tutarındaki kısmı döviz cinsi borçlardan oluştu. İç ve dış borç stoklarının toplam borç içindeki payının sırasıyla %74.8 ve %2.2 olarak gerçekleşti. 21 yılı Haziran ayı sonu itibarıyla Hazine alacakları ise 2. milyar TL ye ulaştı. Hazine alacak stoku içerisinde en yüksek pay 14.4 milyar TL ile Mahalli İdareler e aitken, 21 Haziran ayı sonu itibariyle yapılan nakdi Hazine alacağı tahsilatı 1.2 milyar TL olarak gerçekleşti. Vakıfbank Ekonomik Araştırmalar Enflasyon beklentilerinde düzelme devam ediyor... Merkez Bankası'nın Beklenti Anketinin Temmuz ayının son dönem sonuçlarına göre, 21 Temmuz ayının ilk dönemde % 7.73 olarak belirlenen yıl sonu yıllık TÜFE beklentisi %7.69'a yükselirken, 12 ay sonrasının yıllık TÜFE beklentisi %7.24 den %7.2'ye geriledi. 24 ay sonrasının yıllık beklentisi ise değişmedi. Diğer detaylar incelendiğinde büyüme beklentilerinde ve USD/TL beklentisinde bir değişiklik olmadığı görülmektedir. Yılsonu cari açık beklentisi ise 2 milyon dolar büyüyerek 31.9 milyar dolara yükselmiştir. Piyasalar neden TCMB nin uzun süre faizleri sabit tutacağını düşünüyor... Açıklanan Haziran ayı enflasyon rakamlarının ardından piyasa faiz arttırım beklentilerinde sert bir değişiklik yaşanmıştır. Yıl başında piyasada ortalama baz puan faiz artış beklentileri bulunurken, Vakıfbank olarak bizim beklentimiz de aynı dönemde baz puan düzeyindeydi. Haziran ayında ise piyasalarda beklentiler 1 baz puana geriledi. Ancak son açıklanan enflasyon rakamının ardından Temmuz ayında piyasa analistlerinin çoğunluğu yıl sonuna kadar faiz arttırımı yapılmayacağı yönünde beklentisinde revizyona gittiği görüldü. Aşağıdaki yazımızda piyasaların neden TCMB nin uzun süre faizleri sabit tutmayı öngördüğü incelenecek ve bu beklentiler üzerindeki hem aşağı hem de yukarı yönlü riksler değerlendirilecektir. Önümüzdeki Hafta Açıklanacak Veriler... Haftalık Yurtiçi Ekonomi Gündemi Tarih Açıklanacak Veri Önceki Veri Beklenti Reel Kesim Güven Endeksi (Temmuz) Kapasite Kullanım Oranı (Temmuz) %73.6 % TCMB Enflasyon Raporu Dış Ticaret Dengesi (Haziran) 4.9 Milyon $.3 Milyon $ ekonomik.arastirmalar@vakifbank.com.tr Ankara, TÜRKİYE

2 Piyasalar neden TCMB nin uzun süre faizleri sabit tutacağını düşünüyor... Grafik Yıl sonu Faiz Arttırım Beklentileri Kaynak:Reuters Piyasa Faiz Arttırım Beklentileri Ocak Haziran Temmuz Vakıfbank 7 Açıklanan Haziran ayı enflasyon rakamlarının ardından piyasa faiz arttırım beklentilerinde sert bir değişiklik yaşanmıştır (Bkn. Grafik 1). Yıl başında piyasada ortalama baz puan faiz artış beklentileri bulunurken, Vakıfbank olarak bizim beklentimiz de aynı dönemde baz puan düzeyindeydi. Haziran ayında ise piyasalarda beklentiler 1 baz puana geriledi. Ancak son açıklanan enflasyon rakamının ardından Temmuz ayında piyasa analistlerinin çoğunluğu yıl sonuna kadar faiz arttırımı yapılmayacağı yönünde beklentisinde revizyona gittiği görüldü. Bu yazımızda piyasaların neden TCMB nin uzun süre faizleri sabit tutmayı öngördüğü incelenecek ve bu beklentiler üzerindeki hem aşağı hem de yukarı yönlü riksler değerlendirilecektir. Çıktı Açığı ve Politika Faizleri Grafik Q1 26Q2 26Q3 26Q4 27Q1 27Q2 27Q3 27Q4 Global piyasalarda likidite etkisi ve faizlerin hızla gevşetilmesi Resesyonun ne kadar sert olduğu tüm dünyada tahmin edilememekteydi... 28Q1 28Q2 28Q3 28Q4 29Q1 29Q2 29Q3 29Q4 21Q1 21Q2 21Q3 21Q4 211Q1 211Q2 211Q3 211Q4 Çıktı Açığı GSYİH Büyüme Oranı (%) Alternatif Çıktı Açığı Senaryosu TCMB Gösterge Faiz Oranı (%) Çıktı açığı en basit haliyle bir ekonomide gerçekleşen çıktının potansiyel seviyesinden sapması olarak tanımlanmaktadır. 1 Çıktı açığı ekonominin potansiyel seviyesinden uzaklığını göstermesi bakımından son derece önemli bir değişken olmakla birlikte, potansiyel üretimin ölçülmesine bağlı olduğu için doğrudan gözlenebilen bir değişken değildir. Çıktı açığının ölçülmesinde istatistiksel filtreler, çok değişkenli yapısal modeller, üretim fonksiyonu tahmini gibi methodlar kullanılmakla birlikte hesaplanan potansiyel büyüme oranı kullanılan methoda göre farklılık gösterebilmektedir. Bu durum da çıktı açığının ölçümlerinde belirsizlik yaratmakta ve hesaplamalarda zorluğa neden olmaktadır. Bu sebeple, çıktı açığını takip edebilmek için TCMB nin Enflasyon Raporlarından düzenlediğimiz veri Grafik 2 de yer almaktadır. Grafik 2 detaylı bir şekilde incelendiğinde çıktı açığının 29 yılının ilk çeyreğinde sert bir şekilde genişlediği, krizin hafiflemesiyle birlikte daralmaya başladığı görülmektedir. Çıktı açığının daralması Türkiye ekonomisinin potansiyel seviyesinde üretime yaklaştığına işaret ederken, ekonomideki talep yönlü enflasyonist baskının da bir göstergesidir Grafik 2 de çıktı açığı ile TCMB nin faiz kararı arasındaki ilişki incelendiğinde iki dönemde TCMB nin faiz kararında çıktı açığına ters yönde tepki verdiği dikkat çekmektedir. Birincisi krizin başladığı dönemde 1 Potansiyel çıktı ekonomide mevcut iş gücü, sermaye ve üretim teknolojisi ile enflasyon üzerinde bir baskı yaratmadan ulaşılabilecek çıktı düzeyini ifade etmektedir. Bu anlamda, çıktı açığı (gerçekleşen ile potansiyel çıktı arasındaki fark) belli bir zamanda ekonomideki talep yönlü enflasyonist baskının derecesinin belirlenmesinde bir gösterge olarak merkez bankaları tarafından yakından takip edilmektedir. Gerçekleşen çıktı ekonominin potansiyel düzeyini aştığında pozitif çıktı açığı, potansiyel düzeyin altına indiğinde ise negatif çıktı açığı oluşmaktadır. Pozitif bir çıktı açığı merkez bankalarınca artan talep yönlü enflasyonist baskıya yönelik bir sinyal olarak değerlendirilmektedir.

3 3 daralmanın ne kadar sert olabileceğinin anlaşılamadığı ve TCMB nin enflasyonist kaygılarla faiz arttırdığı dönemdir. Bu dönemde krizin ne kadar sert olacağı aslında tüm dünyada tahmin edilememiş pek çok gelişmekte olan ekonomide merkez bankaları emtia fiyatlarındaki artışla faizleri yükseltmişti. Çıktı açığındaki harekete TCMB nin ters yönde tepki verdiği ikinci hareket ise 29 üçüncü çeyreğinde çıktı açığının toparlanmaya başlamasına rağmen TCMB nin faiz indirimlerine devam ettiği dönemdir. Bu dönemdeki hareket üzerinde ise global piyasalarda likidite bolluğuna rağmen azalan enflasyonist baskılar ve gelişmekte ve gelişmiş ekonomilerde devam eden faiz indirimleri etkili olmuştur. Bu grafikte TCMB projeksiyonlarında 211 yılının sonuna kadar çıktı açığının hızla kapanacağını öngörmektedir. Fakat çıktı açığının bu kadar hızlı bir şekilde toparlanacağı üzerinde son açıklanan veriler risk oluşturmaktadır. Özellikle 29 yılının son çeyreğinde ve 21 yılının ilk çeyreğine baktığımızda özel tüketim harcamalarındaki artışın ve baz etkisinin büyümede rol oynadığı değerlendirildiğinde, büyümenin önümüzdeki dönemde son açıklanan verilerdeki gücüne devam edip etmeyeceği üzerinde önemli riskler vardır. 21 yılının ilk çeyreğinde mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYİH değeri bir önceki döneme göre %.1 artması çift haneli büyüme rakamlarında baz etkisinin rol oynadığına işaret ederken, yılın devamında bu serideki hareket ekonomik büyümenin devam edip etmeyeceği konusunda önemle takip edilmelidir. Özellikle Avrupa yla ilgili olarak son dönemde artan global riskler tüm dünyada olduğu gibi Türkiye ekonomisi üzerinde büyüme yönlü risklerin artmasına neden olmaktadır. Diğer yandan çıktı açığının daralması ekonomideki talep yönlü enflasyonist baskının bir göstergesi olarak değerlendirilirken, enflasyonda talep yönlü bir baskının bulunmaması aslında çıktı açığındaki toparlanmanın bu kadar hızlı olmadığına da işaret etmektedir. 29 yılının üçüncü çeyreğinde çıktı açığının toparlanmaya başlamasına rağmen TCMB nin faiz indirimlerine devam ettiği dönemde etkili olan diğer gelişmiş ve gelişmekte olan ekonomilerdeki faiz kararları da yine önümüzdeki dönemde TCMB nin faiz kararları üzerinde önemini korumaktadır. Geçtiğimiz hafta FED Başkanı Ben Bernanke açıklamalarında, ABD ekonomisinde yaşanmakta olan toparlanmanın tehlikeye girmesi halinde FED in ek teşvikler uygulamaya koymayı düşünmesi gerekeceğini söylemesi önümüzdeki dönemde likidite enjeksiyonunun devam edebileceğine işaret etmektedir. Böyle bir ortamda çıktı açığının tahmin edildiği kadar hızlı kapanmaması, faizlerin uzunca bir süre bu seviyelerde korunması yönünde olan beklentileri ve TCMB nin bugünkü politika duruşunu desteklemektedir. Başka bir deyişle, çıktı açığı ve para politikası ilişkisi TCMB nin faizleri arttırmayacağı beklentisini desteklemektedir. Enflasyon ve Politika Faizleri Grafik Q1 26Q2 26Q3 26Q4 27Q1 27Q2 27Q3 27Q4 28Q1 28Q2 28Q3 28Q4 29Q1 29Q2 29Q3 29Q4 21Q1 21Q2 21Q3 21Q4 211Q1 211Q2 211Q3 211Q4 Çıktı Açığı TÜFE Yıllık Enflasyon (%) Yılsonu TÜFE Beklentisi (%) Çıktı açığı yanında TCMB politikaları üzerinde etkili olan enflasyondaki hareket Grafik 3 te incelenmektedir. Bu grafikte ilk bakışta dikkat çeken en önemli gelişme yılın başında artan enflasyonist baskıların geçici olduğu ve yaşanan artışta etkili olan gıda fiyatlarının düşmesiyle enflasyonda ve beklentilerde son dönemde aşağı yönlü bir seyir izlenmesidir. Diğer bir ifadeyle çıktı açığındaki toparlanma düşük seviyelerdeyken, enflasyonda yaşanan artışta talep yönlü baskıların değil geçici fiyat artışlarının etkili olduğu görülmektedir. Yılın ilk üç ayında TCMB nin TÜFE de yaşanan artışın geçici olduğunu belirterek faiz arttırımlarına gitmemesi değerlendirildiğinde, TCMB nin politika duruşunda enflasyon kadar çıktı açığına da önem verdiği görülmektedir

4 Taylor Kuralı 4 Grafik Çıktı açığının yavaş toparlandığı ve enflasyonun beklentimizden düşük gerçekleştği senaryo 26Q1 26Q2 26Q3 26Q4 27Q1 27Q2 27Q3 27Q4 28Q1 28Q2 28Q3 28Q4 29Q1 29Q2 29Q3 29Q4 21Q1 21Q2 21Q3 21Q4 Çıktı açığı ve enflasyon politika faizlerinin belirlenmesi hususunda birlikte ele alınması gerekliliği politika yapıcılarını alternatif methodolojilere itmektedir. Bu çerçevede çıktı açığı, enflasyon ve politika faiz oranını beraber değerlendirebilmek için literatürde Taylor Kuralı olarak bilinen nominal faiz oranının (i), gerçekleşen enflasyonun hedeflenenden sapması (π π*) ve çıktı açığının (y y*) bir fonksiyonu olarak tanımlanan i= b + b 1 (π π*) + b 2 (y y*) denklem tahminleri Grafik 4 te incelenmiştir. 2 TCMB Faiz Oranı (%) Taylor Kuralının Tahmini (%) Taylor Kuralı nın tahminiyle gerçekleşen TCMB Kaynak:Vakıfbank faiz kararı birbirine oldukça paralel bir görünüm çizmekle beraber 29 dördüncü çeyreğinden itibaren özellikle 21 yılının ilk çeyreğinde birbirinden ayrıştığı görülmektedir. Bu harekette, bu dönemde TÜFE de yaşanan artışla gerçekleşen enflasyon ile hedeflenen enflasyon arasındaki farkın yükselmesi ile çıktı açığının toparlanması etkili olurken, TCMB nin bu dönemde enflasyondaki yükselişte geçici fiyat artışlarının etkili olması nedeniyle faiz arttırımına gitmemesi etkili olmuştur. Bu dönemde TCMB nin aslında faiz politika kuralında mekanik olarak bağlı kalmayarak enflasyondaki artışın geçici olması nedeniyle duruma uygun bir politika (discreationary) izlediği söylenebilir. 3 Grafik 4 detaylı bir şekilde incelendiğinde, 29 dördüncü çeyreği ve 21 yılının ilk çeyreği ardından Taylor Kuralı enflasyon beklentilerimiz ve TCMB nin çıktı açığı projeksiyonları altında önümüzdeki dönemde ise faizlerin sabit tutulması gerektiğine işaret etmektedir. Bu durum TCMB nin para politikası duruşuna paralel bir görünüm çizerken, piyasada yılsonuna kadar faizlerin sabit tutulması yönünde olan beklentilerle uyumludur. Taylor Kuralı ile önümüzdeki döneme ilişkin faiz tahminlerinde enflasyon beklentilerimiz ve TCMB nin çıktı açığı projeksiyonları önemli bir rol oynarken, yukarıda da belirttiğimiz gibi çıktı açığının TCMB nin beklediği kadar hızlı kapanmaması durumunda ve enflasyon beklentilerimizin daha düşük gelmesi faizlerde indirime bile neden olabilecektir. Dolayısıyla önümüzdeki döneme ilişkin sabit tutulması yönünde olan faiz beklentileri üzerinde aşağı yönlü risklerin bulunduğunu söylemek mümkündür. Gerek çıktı açığı, gerek enflasyon bunlara ek olarak ise Taylor Kuralı çerçevesinde TCMB nin bugünkü para politikası duruşu uygun olmakla birlikte bu unsurlar dışında kalan diğer gelişmelerin de gözardı edilmemesi gerektiği düşünülmektedir. Daha önceki raporlarımızda da değindiğimiz (19 26 Temmuz 21 Haftalık Yurtiçi Ekonomi Raporu ve Temmuz 21 Haftalık Finans Raporu) gibi diğer gelişmekte olan ülkelerle olan faiz arbitrajı ve enflasyon beklentileri yukarda değindiğimiz uyumlu politika duruşunu kolaylıkla değiştirebilir. Ayrıca gelişmekte olan ekonomiler yanında gelişmiş ekonomilerde faizlerde daha fazla indirime gidilecek yer olmaması piyasalarda likidite sorunlarına neden olabilecekken, bu durum TCMB nin faizleri bu seviyelerde sabit tutabilmesi üzerinde büyük engel taşımaktadır. Global piyasalarda artan risk algılaması özellikle Avrupa ya yönelik kaygıların ABD ye yayılması olasılığı büyüme yönlü baskıları arttırması yanında piyasalardaki risk 2 Taylor denklemi en küçük kareler yöntemiyle modellenerek b,b 1 ve b 2 katsayıları tahmin edilmiştir. Modele ayrıca nominal faizlerin bir gecikmeli değişkeni eklenmiş değişen varyans ve çoklu bağıntı sorunları test edilerek düzeltilmiştir. Modelik anlamlılık düzeyi %.96 seviyesinde ve tüm değişkenler %. düzeyinde istatistiki olarak anlamlı bulunmuştur. Kurulan model çerçevesinde Taylor Kuralının tahmin ettiği faiz oranları hesaplanmıştır. 3 Literatürde Taylor Kuralı ve duruma uygun bir politika karşılaştırması tarrtışılan en önemli nokta olarak izlenirken, politika kurallarına bağlı olma duruma uygun politikalara göre önemli avantajları olduğu görülmektedir. Özellikle kurala bağlı politikalar zaman tutarsızlığı (time inconsistency) problemini çözerken, duruma uygun politikalar ise tutarsız (inconsistent) çözüm olarak ifade edilmektedir.

5 algılamasını da arttırarak TCMB nin büyüme yönlü risklere rağmen faiz arttırımına gitmesini gündeme getirebilir. Dolayısıyla politika faiz kararının sadece makro ekonomik verilerdeki harekete değil aynı zamanda finansal piyasalardaki gelişmelere de bağlı olduğu unutulmamalıdır. Global piyasalarda büyüme rakamlarının beklentilerin altında kalması faiz indirimlerinin devam edeceği beklentilerini desteklemesi yanında artan risk algılamasıyla faizlerin yükseltilmesine de neden olabilir. Yaşanan son krizde global ekonomilerdeki likidite arttışları ile büyüme yönlü riskin önüne geçebilmek için gelişmekte olan pek çok ekonomi faiz indirebilmişken, önümüzdeki dönemde likidite imkanlarının geçtiğimiz kriz dönemindeki kadar yüksek olmaması merkez bankalarının faiz indirimlerine devam etmesine hatta faizleri bu seviyelerde sabit bırakmasına engel olabilir. Ayrıca enflasyonda son dönemde yaşanan aşağı yönlü harekette gıda fiyatlarının etkili olduğu söylenebilecekken, çekirdek göstergelerdeki düşüşün manşet kadar sert olmaması ve gıda fiyatlarındaki düzeltmeyle bereber yeniden yükselmesi durumu da TCMB nin faizleri sabit tutma yönünde olan politika duruşu üzerinde risk taşımaktadır. Tablo 1 Politika Faiz Oranları 21 Enflasyon Beklentileri Reel Politika Faiz Oranları Şili Tayland Türkiye Çek Cum Meksika Malezya Gün.Afrika Macaristan Polonya Çin Brezilya , Bloomberg Grafik Kaynak:Bloomberg 21 III 21 IV 211 I 211 II Faiz Artırım Beklentileri TCMB nin faizleri yılsonuna kadar sabit tutacağı beklentileri üzerindeki yukarı yönlü riskler arasında özellikle yurtdışı piyasalardaki diğer merkez bankalarının faiz kararları risk oluşturmaktadır. Gelişmekte olan pek çok ekonomide faiz arttırımlarının başladığı bir dönemde eksi reel faiz veren Türkiye ekonomisine yabancı yatırımcıların ilgisi azalabilecek, bu durum ise TCMB nin faizleri sabit tutabilmesi üzerinde risk oluşturabilecektir. Başka bir deyişle diğer gelişmekte olan ekonomilerdeki faiz kararlarının da TCMB nin önümüzdeki dönem faiz politikası üzerinde etkili olması mümkündür. Gelişmekte olan ekonomiler arasında yaşanan krizle beraber en yüksek oranda faizleri indiren merkez bankası olarak dikkat çeken TCMB nin, diğer merkez bankalarının faizlerde arttırıma devam etmesi durumunda elde edecekleri yüksek arbitrajın önüne geçmesi gerekecek, bu durum ise TCMB nin faiz arttırımlarını erteleme süresini kısaltabilecektir. Özellikle son dönemde pek çok gelişmekte olan ülkenin faiz artırımlarına başladığı bir dönemde faiz arttırımlarının devam edebileceği beklentileri altında (Bkz: Grafik ) Türkiye nin eksi reel politika faizine ve en yüksek enflasyon beklentisine sahip olması TCMB nin faizleri uzun süre bu seviyelerde tutacağına

6 6 ilişkin söylemleri üzerinde risk taşımaktadır. Brezilya nın artı %4.97 reel faiz verdiği bir ortamda Türkiye nin %1.4 reel politika faize sahip olması, fazilerin bu seviyelerde korunabileceğine dair beklentiler üzerinde önemli bir risk unsurudur. Sonuç olarak, TCMB faizleri yılsonuna kadar sabit tutacağı yönünde olan beklentiler üzerinde yukarı ve aşağı yönlü risklerin bulunduğu görülmektedir. Şu an için Vakıfbank Ekonomik Araştırmalar olarak 7 baz puan artış yönünde olan beklentilerimizde değişikliğe gitmiyoruz. Fakat Temmuz ayı enflasyon rakamları ile birlikte enflasyondaki seyir ve yurt dışı piyasalarda büyüme yönlü risklerin belirginleşmesiyle beklentilerimizi piyasaya paralel olarak faizlerin yılsonuna kadar sabit tutulacağı yönünde revize edebiliriz. Enflasyonda son dönemde gıda fiyatlarındaki sert hareketlerle beklentilerin üzerinde sert düşüş yaşanırken, önümüzdeki dönemde yaşanan düşüşlerin yerini yükselişlere bıraktığı bir ortamda piyasa faiz beklentilerinde yeniden yükseliş yönlü revizyonlar yaşanabilecekken, bizim görüşümüz şuan itibariyle ikinci bir revizyon yerine enflasyondaki ve global piyasalardaki seyri izlemek yönündedir.

7 7 TÜRKİYE AKTİVİTE GÖSTERGELERİ Türkiye Büyüme Oranı (Çeyrek) 1 1 Reel GSYİH (Yıllık % Değişim) Q1 1999Q3 2Q1 2Q3 21Q1 21Q3 22Q1 22Q3 23Q1 23Q3 24Q1 24Q3 2Q1 2Q3 26Q1 26Q3 27Q1 27Q3 28Q1 28Q3 29Q1 29Q3 21Q1 2 Mevsim ve Takvim Etkisinden Arındırılmış GSYİH (% q q) Takvim Etkisinden Arındırılmış GSYİH (% y y) Sektörel Büyüme Hızları (%) Sektörler Sektör Payları I. II. III. IV. I. (%) Çey Çey Çeyrek Çeyrek Çeyrek Tarım Sanayi İnşaat Ticaret Ulaş. ve Haber Mali Kur Konut Sah Eğitim Sağ. İş. ve Sos. Hiz Vergi Süb GSYİH Sektörel Büyüme Hızları (%) 29 I 29 II 29 III 29 IV 21 I Tarım Sanayi İnşaat Ticaret Ulaştırma

8 8 Harcama Bileşenlerinin Yıllık Büyüme Oranları (%) Harcama Bileşenleri Sektör Payları (%) 29 I. Çey 29 II. Çey 29 III. Çey 29 IV. Çey Yer. Hanehalkı Tük. Har Dev. Nihai Tük. Har I. Çey Gay. Safi Ser. Oluş Kamu Sektörü Özel Sektör Mal ve Hiz. İhracatı Mal ve Hiz. İthalatı Harcama Bileşenleri Büyüme Hızları (%) 29 I 29 II 29 III 29 IV 21 I GSYİH Tüketim Devlet Yatırım İhracat İthalat Sanayi Üretim Endeksi İmalat Sanayi Üretim Endeksi Sanayi Üretim Endeksi (Yıllık % Değişim) Mar.7 Haz.7 Eyl.7 Ara.7 Mar.8 Haz.8 Eyl.8 Ara.8 Mar.9 Haz.9 Eyl.9 Ara.9 Mar.1 Mevsim ve Takvim Etkisinden Arındırılmış Sanayi Üretim Endeksi (Bir Önceki Aya Göre % Değ.) İmalat Sanayi 3 Aylık Ort. Yıllık Değ.

9 9 Sektörel Bazda Sanayi Üretim Endeksi Sektörler Yıllık Değişim Oranı (%) Mayıs Ayı Petrol Ürünleri Tekstil Gıda Kimyasal Madde Ana Metal Sanayi Aramalı İmalatı Dayanıklı Tüketim Malı İmalatı Dayanıksız Tüketim Malı İmalatı Sermaye Mali İmalati Metalik Olm. Diğ. Mineral Taşıt Araçları Makine Teçhizat Giyim Aylık Sanayi Sipariş Endeksi Aylık Sanayi Ciro Endeksi Toplam Otomobil Üretimi Beyaz Eşya Üretimi Oca.1 Eyl.1 May.2 Oca.3 Eyl.3 May.4 Oca. Eyl. May.6 Oca.7 Eyl.7 May.8 Oca.9 Eyl.9 May.1 Oca.8 Mar.8 May.8 Tem.8 Eyl.8 Kas.8 Oca.9 Mar.9 May.9 Tem.9 Eyl.9 Kas.9 Oca.1 Mar.1 May.1 Oca.8 Mar.8 May.8 Tem.8 Eyl.8 Kas.8 Oca.9 Mar.9 May.9 Tem.9 Eyl.9 Kas.9 Oca.1 Mar.1 May.1 Oca.8 Mar.8 May.8 Tem.8 Eyl.8 Kas.8 Oca.9 Mar.9 May.9 Tem.9 Eyl.9 Kas.9 Oca.1 Mar.1 May.1 Aylık Sanayi Sipariş Endeksi (İmalat Sektörü) Aylık Sanayi Ciro Endeksi Toplam Otomobil Üretimi (Adet) (12 aylık Har. Ort.) Kaynak:OSD,Vakıfbank Kaynak:Hazine Müsteşarlığı Beyaz Eşya Üretimi (Adet)

10 1 Kapasite Kullanım Oranı Oca.7 May.7 Eyl.7 Oca.8 May.8 Eyl.8 Oca.9 May.9 Eyl.9 Oca.1 Kapasite Kullanım Oranı (%) May Oca.7 Nis.7 Tem.7 Eki.7 Oca.8 Nis.8 Tem.8 Eki.8 Oca.9 Nis.9 Tem.9 Eki.9 Dayanıklı Tüketim Malları Dayanıksız Tüketim Malları Ara Malları Yatırım Malları Oca.1 Nis.1 Yatırım Teşvik Belgeli Sabit Sermaye Yatırım Tutarı Verilen İnşaat Ruhsatları 3,9. 3,4. 2,9. 2,4. 1,9. 1, ,. 3,. 3,. 2,. 2,.,. 1,.,.. Oca.8 Mar.8 May.8 Tem.8 Eyl.8 Kas.8 Oca.9 Mar.9 May.9 Tem.9 Eyl.9 Kas.9 23 I 23 III 24 I 24 III 2 I 2 III 26 I 26 III 27 I 27 III 28 I 28 III 29 I 29 III Yatırım Teşvik Belgeli Sabit Sermaye Yatırım Tutarı (milyon TL) Kaynak:Hazine Müsteşarlığı Verilen İnşaat Ruhsatları (Yüzölçümü,1 m2) Kaynak:Hazine Müsteşarlığı Toplam Sanayide Verimlilik I II III IV 26 I II III IV 27 I II III IV 28 I II III IV 29 I II III IV Kaynak:Hazine Müsteşarlığı Toplam Sanayide Verimlilik Endeksi

11 11 ENFLASYON GÖSTERGELERİ TÜFE ve Çekirdek Enflasyonu ÜFE Oca.4 Haz.4 Kas.4 Nis. Eyl. Şub.6 Tem.6 Ara.6 May.7 Eki.7 Mar.8 Ağu.8 Oca.9 Haz.9 Kas.9 Nis.1 Oca.4 Tem.4 Oca. Tem. Oca.6 Tem.6 Oca.7 Tem.7 Oca.8 Tem.8 Oca.9 Tem.9 Oca.1 TÜFE (yıllık % değ.) Çekirdek I Endeksi ÜFE (yıllık %değ.) TÜFE Harcama Grupları Gıda ve Enerji Enflasyonu (yıllık % değ.) TÜFE Harcama Gruplarının Katkısı Gıda ve alkolsüz içecekler Giyim ve ayakkabı Lokanta ve oteller Konut Ulaştırma Eğlence ve kültür Haberleşme, Vakıfbank Aylık Yıllık ÜFE Alt Sektörler Oca.8 Mar.8 May.8 Tem.8 Eyl.8 Kas.8 Oca.9 Mar.9 May.9 Tem.9 Eyl.9 Kas.9 Oca.1 Mar.1 May.1 Gıda Enerji Tüfe Dünya Gıda ve Emtia Fiyat Endeksi Oca.6 Haz.6 Kas.6 Nis.7 Eyl.7 Şub.8 Tem.8 Ara.8 May.9 Eki.9 Mar.1 Tarım Sanayi İmalat Sanayi Kaynak:Bloomberg UN Dünya Gıda Fiyat Endeksi UBS Emtia Fiyat Endeksi

12 12 İTO Enflasyon Göstergeleri Türk İş Mutfak Enflasyonu Oca. Eyl. May.1 Oca.2 Eyl.2 May.3 Oca.4 Eyl.4 May. Oca.6 Eyl.6 May.7 Oca.8 Eyl.8 May.9 Oca.1 İstanbul Toptan Eşya Fiyat Endeksi İstanbul Ücretliler Geçinme Endeksi M1 26M4 26M7 26M1 27M1 27M4 27M7 27M1 28M1 28M4 28M7 28M1 29M1 29M4 29M7 29M1 21M1 21M4 Kaynak:Türk İş Türk İş Gıda Enflasyonu( Bir önceki aya göre Değ.) Enflasyon Beklentileri Tük. Güven Endeksi Fiyatların Değ. Yönünde Beklenti Nis.6 Ağu.6 Ara.6 Nis.7 Ağu.7 Ara.7 Nis.8 Ağu.8 Ara.8 Nis.9 Ağu.9 Ara.9 Nis.1 12 Ay Sonrası Yıllık TÜFE Beklentisi Oca.4 Haz.4 Kas.4 Nis. Eyl. Şub.6 Tem.6 Ara.6 May.7 Eki.7 Mar.8 Ağu.8 Oca.9 Haz.9 Kas.9 Nis.1 24 Ay Sonrası Yıllık TÜFE Beklentisi Fiyatların değişim yönüne ilişkin beklenti

13 13 İŞGÜCÜ GÖSTERGELERİ İşsizlik Oranı İşgücü Durumu M1 2M 2M9 26M1 26M 26M9 27M1 27M 27M9 28M1 28M 28M9 29M1 29M 29M9 21M1 Mevsimsellikten Arındırılmış İşsizlik Oranı İşsizlik Oranı, Vakıfbank İşgücüne Katılım Oranı 26, 2, 24, 23, 22, 21, 2, 19, Oca.8 Mar.8 May.8 Tem.8 Eyl.8 Kas.8 Oca.9 Mar.9 May.9 Tem.9 Eyl.9 Kas.9 Oca.1 Mar.1 İşgücü Arzı İstihdam Edilenler Sektörlerin Toplam İşgücü İçindeki payı Oca.8 Mar.8 May.8 Tem.8 Eyl.8 Kas.8 Oca.9 Mar.9 May.9 Tem.9 Eyl.9 Kas.9 Oca.1 Mar Oca.8 Mar.8 May.8 Tem.8 Eyl.8 Kas.8 Oca.9 Mar.9 May.9 Tem.9 Eyl.9 Kas.9 Oca.1 Mar İşgücüne Katılma Oranı İstihdam Oranı Tarım Sanayi İnşaat Hizmetler İşkur İstatistikleri Sanayi İstihdam Endeksi (2=1) 2, 18, 16, 14, 12, 1, 8, 6, 4, 2, Oca.8 Mar.8 May.8 Tem.8 Eyl.8 Kas.8 Oca.9 Mar.9 May.9 Tem.9 Eyl.9 Kas.9 Oca.1 Mar Kaynak:Hazine Müsteşarlığı İş Arayanların Sayısı Kaynak:Hazine Müsteşarlığı Sanayi İstihdam Endeksi

14 14 Kurulan Kapanan Şirket Sayısı Reel Brüt Ücret Maaş Endeksleri, 4, 4, 3, 3, 2, 2, 1, 1, Oca.8 Mar.8 May.8 Tem.8 Eyl.8 Kas.8 Oca.9 Mar.9 May.9 Tem.9 Eyl.9 Kas.9 Oca.1 Kurulan Kapanan Şirket Sayısı (Adet) Kaynak:Hazine Müsteşarlığı Reel Brüt Ücret Maaş Endeksleri

15 DIŞ TİCARET GÖSTERGELERİ İthalat İhracat Oca.3 Haz.3 Kas.3 Nis.4 Eyl.4 Şub. Tem. Ara. May.6 Eki.6 Mar.7 Ağu.7 Oca.8 Haz.8 Kas.8 Nis.9 Eyl.9 Şub.1 İhracat (milyon dolar) İthalat (milyon dolar) Dış Ticaret Dengesi Oca.3 Haz.3 Kas.3 Nis.4 Eyl.4 Şub. Tem. Ara. May.6 Eki.6 Mar.7 Ağu.7 Oca.8 Haz.8 Kas.8 Nis.9 Eyl.9 Şub.1 Dış Ticaret Dengesi (milyon dolar) İthalat Oca.3 Haz.3 Kas.3 Nis.4 Eyl.4 Şub. Tem. Ara. May.6 Eki.6 Mar.7 Ağu.7 Oca.8 Haz.8 Kas.8 Nis.9 Eyl.9 Şub.1 Ara Malları (y/y) Sermaye Malları (y/y) Tüketim Malları(y/y) İhracat Oca.3 Haz.3 Kas.3 Nis.4 Eyl.4 Şub. Tem. Ara. May.6 Eki.6 Mar.7 Ağu.7 Oca.8 Haz.8 Kas.8 Nis.9 Eyl.9 Şub.1 Ara Malları (y/y) Sermaye Malları (y/y) Tüketim Malları (y/y) Cari İşlemler Dengesi Sermaye ve Finans Hesabı Oca.3 Ağu.3 Mar.4 Eki.4 May. Ara. Tem.6 Şub.7 Eyl.7 Nis.8 Kas.8 Haz.9 Oca.1 Cari İşlemler Dengesi (Yıllık milyon dolar) Cari İşlemler Dengesi (milyon dolar sağ eksen) Oca.3 Tem.3 Oca.4 Tem.4 Oca. Tem. Oca.6 Tem.6 Oca.7 Tem.7 Oca.8 Tem.8 Oca.9 Tem.9 Oca.1 Doğrudan Yatırımlar (12 aylık milyon dolar) Portföy Yatırımları (12 aylık milyon dolar) Diğer Yatırımlar(12 aylık milyon dolar)

16 16 TÜKETİM GÖSTERGELERİ Tüketici Güveni ve Reel Kesim Güveni Tüketim Harcamaları Ara.3 Haz.4 Ara.4 Haz. Ara. Haz.6 Ara.6 Haz.7 Ara.7 Haz.8 Ara.8 Haz.9 Ara.9 Tüketici Güven Endeksi Reel Kesim Güven Endeksi (sağ eksen) 1999Q1 1999Q4 2Q3 21Q2 22Q1 22Q4 23Q3 24Q2 2Q1 2Q4 26Q3 27Q2 28Q1 28Q4 29Q3 Reel Hanehalkı Tüketimi (Yıllık % Değişim) CNBC e Güven Endeksleri Krediler Oca.4 Haz.4 Kas.4 Nis. Eyl. Şub.6 Tem.6 Ara.6 May.7 Eki.7 Mar.8 Ağu.8 Oca.9 Haz.9 Kas.9 Oca.2 Eki.2 Tem.3 Nis.4 Oca. Eki. Tem.6 Nis.7 Oca.8 Eki.8 Tem.9 Nis.1 Oca.4 Haz.4 Kas.4 Nis. Eyl. Şub.6 Tem.6 Ara.6 May.7 Eki.7 Mar.8 Ağu.8 Oca.9 Haz.9 Kas.9 CNBC e Tüketici Güven Endeksi Krediler (Yıllık % Değişim) Kaynak:Hazine Müsteşarlığı CNBC e Tüketim Endeksi Kaynak:BDDK Bireysel ve Ticari Krediler Bireysel Krediler (Yıllık %Değişim) Ticari Krediler (Yıllık % Değişim) Kaynak:BDDK

17 17 KAMU MALİYESİ GÖSTERGELERİ Bütçe Dengesi Bütçe Gelirleri ve Harcamaları Ara.6 Mar.7 Haz.7 Eyl.7 Ara.7 Mar.8 Haz.8 Eyl.8 Ara.8 Mar.9 Haz.9 Eyl.9 Ara.9 Bütçe Dengesi (12 Aylık milyar TL) Mar.1 Ara.6 Mar.7 Haz.7 Eyl.7 Ara.7 Mar.8 Haz.8 Eyl.8 Ara.8 Mar.9 Haz.9 Eyl.9 Ara.9 Mar.1 Bütçe Gelirleri (12 aylık milyar TL) Bütçe Harcamaları (12 aylık milyar TL) Vergi Gelirleri Faiz Dışı Denge Oca.7 Nis.7 Tem.7 Eki.7 Oca.8 Nis.8 Tem.8 Eki.8 Oca.9 Nis.9 Tem.9 Eki.9 Oca.1 Vergi Gelirleri (Nominal yıllık %) Nis.1 2 Borç Stoku İç ve Dış Borç Stoku Oca. Haz. Kas. Nis.6 Eyl.6 Şub.7 Tem.7 Ara.6 Ara.7 Mar.7 May.8 Haz.7 Eki.8 Mar.9 Ağu.9 Oca.1 Haz.1 Oca. Haz. Kas. Nis.6 Eyl.6 Şub.7 Tem.7 Ara.7 May.8 Eki.8 Mar.9 Ağu.9 Oca.1 Haz.1 Eyl.7 Ara.7 Mar.8 Haz.8 Eyl.8 Ara.8 Mar.9 Haz.9 Eyl.9 Ara.9 Mar.1,Vakıfbank Vergi Gelirleri (Reel yıllık %) Faiz Dışı Denge (12 aylık milyar TL) Toplam Borç Stoku (milyar TL) İç Borç Stoku (milyar TL) Dış Borç Stoku (milyar TL sağ eksen) Kaynak:Hazine Müsteşarlığı Kaynak: Hazine Müsteşarlığı

18 18 Türkiye nin Net Dış Borç Stoku Türkiye nin Dış Borç Stoku Profili Türkiye'nin Net Dış Borç Stoku/GSYH (%) TCMB (milyar TL sol eksen) Kamu Sektörü (milyar TL) Özel Sektör (milyar TL) Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Kaynak: Hazine Müsteşarlığı LİKİDİTE GÖSTERGELERİ TCMB Faiz Oranı Reel ve Nominal Faiz Ocak 24 Mayıs 4 Eylül 4 Ocak Mayıs Eylül Ocak 6 Mayıs 6 Ağustos 6 Aralık 6 Nisan 7 Ağustos 7 Aralık 7 Nisan 8 Ağustos 8 Aralık 8 Nisan 9 Ağustos 9 Aralık 9 Nisan Ocak 24 Mayıs 4 Eylül 4 Ocak Mayıs Eylül Ocak 6 Mayıs 6 Ağustos 6 Aralık 6 Nisan 7 Ağustos 7 Aralık 7 Nisan 8 Ağustos 8 Aralık 8 Nisan 9 Ağustos 9 Aralık 9 Nisan 1 Reel Faiz Nominal Faiz Para Arzı Oca.6 May.6 Eyl.6 Oca.7 May.7 Eyl.7 Oca.8 May.8 Eyl.8 Oca.9 May.9 Eyl.9 Oca.1 May.1 Borç alma Faiz Oranı (%) Borç Verme Faiz Oranı (%),Vakıfbank M2 (milyar TL) M3 (milyar TL) M1 (milyar TL sağ eksen)

19 19 Dünya Piyasalarında Son Açıklanan Ekonomik Göstergeler Reel Büyüme (y/y) (Çeyreklik) (%) Enflasyon (y/y) (Aylık) (%) Cari Denge/GSYİH (%) Merkez Bankası Faiz Oranı (%) Tüketici Güven Endeksi ABD Euro Bölgesi Almanya Fransa İtalya Macaristan Portekiz İngiltere Japonya Çin Rusya Hindistan Brezilya G.Afrika Türkiye Beklentiler 21 IMF Beklentisi Reel Büyüme (y/y) Enflasyon (y/y) Cari Denge /GSYH İşsizlik Oranı Borç St./GSYH (Nisan 21) Gelişmiş Ülkeler Gelişmekte Olan Ülkeler Tüm dünya ABD Euro Bölgesi Almanya Fransa İtalya Macaristan Portekiz İngiltere Japonya Çin Rusya Hindistan Brezilya G.Afrika TÜRKİYE

20 2 Türkiye Makro Ekonomik Görünüm MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER En Son Yayımlanan 21 BEKLENTİ Reel Ekonomi GSYİH (Cari Fiyatlarla, Milyon TL) (21 1. Çeyrek) GSYİH Büyüme Oranı (Sabit Fiyatlarla, %) (21 1. Çeyrek) %6. Sanayi Üretim Endeksi Yıllık Değ. Oranı (%) (Mayıs 21) %7. 7 Kapasite Kullanım Oranı (%) (Mayıs 21) %7. İşsizlik Oranı (%) (Nisan 21) %11.2 Fiyat Gelişmeleri TÜFE (Yıllık % Değişim) (Haziran 21) %7.9 ÜFE (Yıllık % Değişim) (Haziran 21) %8.7 Parasal Göstergeler (Milyon TL) M1 83,38 17,1 112,21 (9.7.21) M2 434,2 494,24 22,919 (9.7.21) M3 48,383 2,674 9,642 (9.7.21) Emisyon 3,468 34, ( ) TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $) 7,7 7,689 72,49 ( ) Faiz Oranları TCMB O/N (Borç Alma) ( ) %7.2 TRILIBOR O/N ( ) Ödemeler Dengesi (Milyon $) Cari İşlemler Açığı 41,947 13, (Mayıs 21) 3, İthalat 193, , (Mayıs 21) İhracat 14,799 19, (Mayıs 21) Dış Ticaret Açığı 3,22 24, (Mayıs 21) 7, Kamu Ekonomisi (Milyon TL) Bütçe Gelirleri , (Mayıs 21) Bütçe Giderleri , (Mayıs 21) Bütçe Dengesi ,2.8 (Mayıs 21),34 Faiz Dışı Denge (Mayıs 21) 6,716 Borç Stoku Göstergeleri Merkezi Yön. İç Borç Stoku (Milyar TL) (Haziran 21) Merkezi Yön. Dış Borç Stoku (Milyar TL) (Haziran 21) Kamu Net Borç Stoku (29 3. Çeyrek)

21 Vakıfbank Ekonomik Araştırmalar Serkan Özcan Baş Ekonomist Cem Eroğlu Kıdemli Ekonomist cem.eroglu@vakifbank.com.tr Nazan Kılıç Ekonomist nazan.kilic@vakifbank.com.tr Bilge Özalp Türkarslan Ekonomist bilge.ozalpturkars@vakifbank.com.tr Zeynep Burcu Çevik Ekonomist zeynepburcu.cevik@vakifbank.com.tr Seda Meyveci Araştırmacı seda.meyveci@vakifbank.com.tr Emine Özgü Özen Araştırmacı emineozgu.ozen@vakifbank.com.tr Naime Doğan Araştırmacı naime.dogan@vakifbank.com.tr Fatma Özlem Kanbur Araştırmacı fatmaozlem.kanbur@vakifbank.com.tr Elif Artman Araştırmacı elif.artman@vakifbank.com.tr Halide Pelin Kaptan Araştırmacı halidepelin.kaptan@vakifbank.com.tr Bu rapor Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. tarafından güvenilir olduğuna inanılan kaynaklardan sağlanan bilgiler kullanılarak hazırlanmıştır. Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. bu bilgi ve verilerin doğruluğu hakkında herhangi bir garanti vermemekte ve bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan dolayı sorumluluk kabul etmemektedir. Bu rapor sadece bilgi vermek amacıyla hazırlanmış olup, hiçbir konuda yatırım önerisi olarak yorumlanmamalıdır. Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. bu raporda yer alan bilgilerde daha önceden bilgilendirme yapmaksızın kısmen veya tamamen değişiklik yapma hakkına sahiptir. Vakıfbank Ekonomik Araştırmalar