FON OKULU. Fonların Kuruluşlarının ve İşleyişlerinin Yasal Dayanakları Nelerdir?

Transkript

1 FON OKULU Yatırım Fonu Nedir? Yatırımcılardan katılma belgesi karşılığı toplanan birikimlerle oluşan portföyün, çeşitli para ve sermaye piyasası araçlarında, riskin dağıtılması ilkesine dayanarak profesyonel olarak yönetildiği mal varlıklarıdır Fonların Kuruluşlarının ve İşleyişlerinin Yasal Dayanakları Nelerdir? Fonlar, Sermaye Piyasası Kanunu ve bu kanuna dayanılarak Sermaye Piyasası Kurulu tarafından çıkartılan tebliğ esaslarına göre kurulur ve işletilir. Fonların kuruluş ve işleyişine ilişkin tüm hususlar FON İÇTÜZÜĞÜ'nde ayrıntılı şekilde yer alır. Tasarruf sahipleri isterlerse, incelemek üzere fon içtüzüğünü kurucudan talep edebilirler. Kimler Yatırım Fonu Kurabilir? Ülkemizde yürürlükte bulunan mevzuata göre; bankalar, aracı kurumlar, sigorta şirketleri, emekli ve yardım sandıkları yatırım fonu kurabilirler Yatırım Fonunun Yatırım Yapabileceği Varlıklar? Hisse Senedi (kurucu / yönetici hariç ), Devlet Tahvili - Hazine Bonosu, Repo, Özel Sektör Tahvili ve Finansman Bonosu, Yabancı Menkul Kıymetler, Yatırım Fonu, Değerli Madenler, Vadeli Sözleşmeler ve Opsiyonlar. Yatırım Fonlarında Kurucu, Yönetici ve Saklayıcı Ayrımı Kurucu, yatırım fonu ilk kuruluşunu ve SPK kaydını yapar. Yönetici, yatırım fonu varlık yönetimini üstlenir. Saklayıcı, yatırım fonu varlıklarının güvenli muhafazasını sağlar ve varlık - nakit takasını gerçekleştirir. TAKASBANK Yatırım Fonları Nasıl Yönetilir? Portföy Yöneticisi; istikrarlı getiri ve yüksek performans hedeflerinde, yatırım fonu varlıkları ile ilgili menkul kıymet piyasalarında işlem yapar. Araştırma Bölümü, portföy yöneticilerinin kazançlı işlemler yapabilmeleri için gerekli olan araştırma desteğini verir. Yatırım Komitesi, portföy yöneticilerinin performansını izler, ekonomik konjonktüre göre aldığı kararlar ile fon varlık yönetiminin genel ilkelerini saptar. Fon Yönetim Kurulu, yöneticinin başarı grafiğini ve fon performanslarını, diğer sektör şirketleri ile kıyaslayarak, dikkatle takip eder. A Tipi, B Tipi Fon Ne Demektir? Yatırım fonları, A ve B Tipi olmak üzere iki gruba ayrılırlar. Portföy değerinin aylık ortalama bazda en az %25'ini, sürekli şekilde, Türkiye'de kurulmuş ortaklıkların hisse senetlerine yatırmış fonlar A Tipi olarak adlandırılır. B Tipi fonlarda bu şartlar aranmaz. Fon Türleri Nelerdir?

2 Portföyü en az %25 hisse senedi içeren?a? ve hisse senedi içermesi zorunlu olmayan?b? Tipi genel ayrımının altında, yatırım fonları ağırlıklı olarak yatırım yaptıkları menkul kıymet türlerine göre tanımlanırlar. Hisse Senedi Fonu, portföyünün en az %51'i sürekli şekilde Türk hisse senetlerine yatırılır. İştirak Fonu, portföyünün en az %51'i sürekli şekilde belirli bir şirketin iştiraklerince çıkarılmış hisse senetlerine yatırılır. Tahvil ve Bono Fonu, portföyünün en az %51'i sürekli şekilde kamu ve/veya özel sektör borçlanma araçlarına yatırılır. Yabancı Menkul Kıymet Fonu, portföyünün en az %51'i sürekli şekilde yabancı özel ve kamu sektörü menkul kıymetlerine yatırılır. Likit Fon, devamlı olarak, portföyde vadesine en fazla 180 gün kalmış likiditesi yüksek sermaye piyasası araçları yer alan ve portföyünün ağırlıklı ortalama vadesi en fazla 45 gün olan fonlardır. Değişken Fon, portföy menkul kıymet oluşumunda herhangi bir oran ve tür sınırlamasına tabi değildir ( A Tipi Değişken en az %25 hisse senedi tutar ). Karma Fon, portföyün tamamı hisse senetleri, borçlanma senetleri, altın ve diğer kıymetli madenler ile bunlara dayalı sermaye piyasası araçlarının en az ikisi seçilerek oluşturulur. Tercih edilen finansal araçların her birinin değeri, fon toplam portföy değerinin %20'sinden düşük tutulamaz. Endeks Fon, temel alınan ve SPK tarafından uygunluğu onaylanan bir endeksin değeri ile fonun birim pay değeri arasındaki korelasyon katsayısı en az %90 olacak şekilde oluşturulur. Portföyünün en az %80'i devamlı olarak endeks kapsamındaki menkul kıymetlerin tümünden ya da örnekleme yoluyla seçilen belirli bir kısmından oluşur. Grup Fonu, portföyünün en az %51'i sürekli şekilde belirli bir topluluğu oluşturan ortaklıkların menkul kıymetlerine yatırılır. Sektör Fonu, portföyünün en az %51'i sürekli şekilde belirli bir sektörü oluşturan ortaklıkların menkul kıymetlerine yatırılır Altın ve Diğer Kıymetli Madenler Fonu, portföyünün en az %51'i sürekli şekilde ulusal ve uluslararası borsalarda işlem görmekte olan altın ve diğer kıymetli madenler ile bu madenlere dayalı sermaye piyasası araçlarına yatırılır. Özel Fon, fonun katılma belgeleri önceden belirlenmiş kişi veya kuruluşlara tahsis edilir. Yatırım Fonu Yönetiminde Uyulması Gereken Kurallar Nelerdir? Yatırım fonlarının yönetiminde yatırımcıları korumaya yönelik olarak mevzuatın getirdiği birçok kısıtlama mevcut olup, fon kurucu ve yöneticileri bu kısıtlamalara uymak zorundadırlar. Bu kısıtlamaların önemlileri aşağıda belirtilmiştir. Fon portföyüne, hiçbir şekilde rayiç değerinin üzerinde varlık satın alınamaz ve bu değerin altında satış yapılamaz. Borsada işlem gören tüm varlıkların alım/ satımlarının borsada yapılması zorunludur. Bir yatırım fonunun portföy değerinin % 10'undan fazlası bir ortaklığın menkul kıymetlerine yatırılamaz. Bir fon, açığa satış ya da kredili menkul kıymet alımı işlemi yapamaz. Yatırım fonlarının malvarlıkları rehnedilemez ve/veya devredilemez. Yatırım Fonlarında Denetim Nasıl Yapılır? Yatırım fonunun kurucusu, her fon için belirli nitelikleri taşıyan en az bir denetçi atamak zorundadır.

3 Yatırım fonları ayrıca, yapılacak bir sözleşme kapsamında 6 aylık ve yıllık olarak Bağımsız Dış Denetim şirketleri tarafından denetlenir. Yıllık denetim raporunun Sermaye Piyasası Kuruluna gönderilmesi. Kurul, yatırım fonlarını her zaman denetleme yetkisine sahiptir Yatırım Fonlarında Vergi Avantajı Nedir? 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu nun 5. maddesinin 1. fıkrasının (d) bendinde, Türkiye de kurulu yatırım fon ve ortaklıklarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançlarının kurumlar vergisinden istisna olduğu hükmü yer almaktadır. Buna göre sözü edilen bendin 2. alt bendinde yer alan portföyü Türkiye de kurulu borsalarda işlem gören altın ve kıymetli madenlere dayalı yatırım fonları veya ortaklıklarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançları da kurumlar vergisinden istisna olmaktadır. Aynı Kanun un 15. maddesinde ise kurumlar vergisi tevkifatı ile ilgili hüküm yer almaktadır. Buna göre, maddede sayılan kişi, kurum ve kuruluşlar tarafından; kurumlara, avanslar da dahil olmak üzere, nakden veya hesaben yapılan maddede sayılan ödemeler üzerinden, istihkak sahiplerinin kurumlar vergisine mahsuben kesinti yapılması gerekmektedir. 15. maddenin 3. fıkrasında, emeklilik yatırım fonlarının kazançları hariç olmak üzere, Kanun un 5. maddesinin 1. fıkrasının (d) bendinde yazılı kazançlardan dağıtılsın veya dağıtılmasın, kurum bünyesinde %15 oranında vergi kesintisi yapılacağı hükmüne yer verilmiştir. Öte yandan, Gelir Vergisi Kanunu nun geçici 67. maddesinin 8. fıkrası ve 2006/10731 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca, Sermaye Piyasası Kanunu na göre kurulan, menkul kıymet yatırım fon ve ortaklıklarının portföy işletmeciliği kazançlarına uygulanacak stopajın oranı, tarihinden itibaren % 0 olarak belirlenmiştir. Yatırım Fonlarının Hesapları Nasıl Tutulur? Mal Varlığı Nerede ve Nasıl Muhafaza Edilir? Yatırım Fonlarının tüzel kişiliği olmamakla birlikte fon mal varlığı kurucunun mal varlığından tümüyle ayrıdır. Bu nedenle fonlar, tıpkı bir şirket gibi, gerekli kanuni defterleri tutmak, bilanço çıkarmak zorundadırlar. Fon mal varlığını oluşturan kıymetlerden hisse senetleri, tahvil, bono ve repolar Takasbank nezdinde; varsa, yabancı kıymetler uluslararası saklama kuruluşlarında muhafaza edilir. Yatırım Fonlarının Geliri Nelerden Oluşur? Yatırım fonları gelirlerini, portföylerinde bulunan kıymetlerin alım/satım karları ile temettü ve faizlerinden elde ederler. Ayrıca, portföylerinde bulundurdukları menkul kıymetlerin piyasa değerlerinin yükselmesi portföyün değerinin artmasına, dolayısıyla da pay değerinin yükselmesine neden olur. Yatırım Fonlarının Gideri Nelerden Oluşur? Yatırım fonlarının giderleri iki gruptan oluşur:

4 Fon yönetim ücreti olarak adlandırılan ve portföy büyüklüğünün belli bir oranı olarak günlük bazda ödenen ücret. Fonun resmi ilan bedelleri ile kıymet alım/ satım, muhafaza ücret ve komisyonları ile bağımsız denetim ücreti Yatırım Fonlarında Değerleme Nasıl Yapılır? Yatırım fonlarının portföyünde bulunan tüm varlıklar, her iş günü akşamı, işlem gördükleri borsalarda oluşan ortalama fiyatlarla değerlendirilir. Sadece endeks fonların değerlemesi kapanış fiyatları üzerindendir. Katılma Belgesi Nedir? Katılma belgesi, yatırımcıların yatırım fonlarına ortak olmalarını sağlayan bir belgedir. Bu belge tasarruf sahibinin yatırım fonuna katılma payını gösterir. Bu açıdan, katılma belgeleri şirketlerin hisse senetlerine benzetilebilir. Yatırım Fonlarıyla İlgili Olarak Kurumlardan Talep Edilebilecek Bilgiler Nelerdir? Yatırım fonu hakkında aşağıdaki kaynaklardan ayrıntılı bilgi edinilebilir: İçtüzük: Fona yatırım yapan katılma belgesi sahibi yatırımcı ile fonun kurucusu, saklayıcısı ve yöneticisi arasında portföyün yönetilmesine ve saklanmasına ilişkin kuralları düzenleyen bir sözleşme niteliğindedir. Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi'nde ilan edilir. İzahname: Fonun satış dokümanıdır ve fona ait temel bilgileri içerir. Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi'nde ilan edilir. Sirküler: Bu belge de yatırım fonuna ait temel bilgiler içerir ve fonun halka arzının yapılmasından önce yurt çapında yayın yapan en az iki gazetenin Türkiye baskılarında ilan olunur. Fon mali tabloları: Yatırım fonlarının bir önceki yılla karşılaştırmalı olarak düzenlenmiş bilanço ve gelir tablosu ile fon toplam değeri tablosu ve bu tablolara ait bağımsız denetçi raporlarından oluşur. Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi'nde ilan edilir. Aylık rapor: Ay içindeki menkul kıymet hareketleri ile fonun performansına ilişkin bilgileri içerir. İlgili olduğu ayı izleyen 15 gün içinde hazırlanarak, katılma belgesi satışı yapılan yerlerde yatırımcıların inceleyebilmeleri için hazır bulundurulur. Yatırım Fonlarının Avantajları Nelerdir? Profesyonel Yönetim: Yatırım fonları, sürekli olarak piyasaları izleyen uzman profesyonel yöneticiler tarafından, riskin minimum, getirinin maksimum olması ilkesi ile yönetilir. Yatırım araçlarının rüçhan hakları, temettüleri ve vade takipleri profesyonel yöneticiler tarafından yapılır.

5 Risk Dağılımı: Yatırım fonları, hazine bonosu, devlet tahvili, hisse senedi, repo gibi çeşitli yatırım araçlarından oluşur. Böylece yatırımcı, tek bir yatırım aracının yaratacağı riskten korunmuş olur. Çeşitlilik: Tasarruf sahipleri, kendi yatırım tercihleri ve risk profiline göre farklı konmpozisyonlardan oluşturulmuş çeşitli fonlara yatırım yapabilirler. Nakde Çevirebilme: Yatırım fonları, işlemiş getirisiyle birlikte kolayca ve hızlı bir şekilde nakde çevrilebilir. Büyük Ölçekli Yatırım Avantajı: Bir yatırım fonu alarak, paranızı büyük ölçekli yatırımcı profiline göre değerlendirmiş olursunuz. Bu şekilde küçük tasarruf sahipleri, yatırımlarında büyük yatırımcının sahip olduğu yatırım avantajı elde ederler. Vergi Avantajı: 5281 sayılı Kanun ile Gelir Vergisi kanununa eklenen Geçici 67. madde uyarınca, 2006 yılı başından itibaren menkul kıymet gelirlerinin vergilendirilmesinde tek oran %15 stopaj sözkonusuydu tarihinden itibaren ise bu oran %10 a indirilmiştir. Menkul kıymet yatırım fonu katılma belgelerinin elden cıkarılması sonucu elde edilen gelirler %10 stopaja tabidir. Stopaj nihai vergidir. Bu gelirler ayrıca beyan edilmez. Yatırım Fonlarına Yatırım Yapılırken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar Nelerdir? Yatırım fonlarının da, türlerine göre değişen ağırlıkla olmak üzere risk taşıdıkları unutulmamalıdır. Genellikle, yüksek potansiyel getiri, yüksek potansiyel risk anlamına gelir. Bu nedenle, kişisel getiri ve risk beklentilerine uyan bir yatırım fonu tipi (A veya B) ve türü (Hisse Senedi, Tahvil ve Bono, Likit, Değişken Fon v.b.) tercih edilmelidir. Seçilen yatırım fonu türleri içindeki fonların geçmiş performansları incelenmelidir. Yatırım fonlarının günlük, haftalık, aylık ya da yıllık olarak o güne dek ne kadar kazanç sağladıklarına ilişkin bilgiler kurucudan istenilebileceği gibi gazete ve dergilerde de yayınlanmaktadır. Ancak unutulmaması gereken en önemli husus, yatırım fonunun geçmişteki performansı önemli bir gösterge ise de, gelecekte de aynı ölçüde kazandıracağına dair bir garanti oluşturamaz. Günlük fiyat ve verim dalgalanmaları, yatırım fonu tercihini etkilememelidir. Özellikle de hisse senedi içeren yatırım fonları, orta ve uzun vadeli bir yatırım aracı olarak değerlendirilmelidir. Fonun satın alınacağı kurumdan, ilgilenilen yatırım fonuna ilişkin kaynaklar istenmeli ve fonun yatırım ve yönetim stratejileriyle ilgili bilgi alınmalıdır. Yatırım Fonları Arasında Seçim Yapılırken Hangi Hususlara Dikkat edilmelidir? Piyasada faaliyet gösteren yatırım fonları arasında seçim yaparken aşağıdaki hususların göz önünde tutulması yararlı olabilir. Fonun getirisi Fonun kurucusu ve bu kurucunun yönettiği fonların türü ve tipi Fonun en yakın tarihli portföy bileşimi, Fonun portföyünü yöneten portföy yöneticisi,

6 Kurucunun geçmiş dönemde fon türlerine göre sağladığı verim ve bunun aynı türdeki diğer fonlara göre başarısı, Fon katılma belgelerinin alınıp satılabileceği yerler ve işlem saatleri, Katılma belgesini paraya çevirebilmek için önceden ihbar koşulunun aranıp aranmadığı.