Sera Gazı Emisyonlarının İzlenmesi, Raporlanması ve Doğrulanması Konusunda Kapasite Geliştirme Projesi Belirsizlik Değerlendirmesi

Transkript

1 Belirsizlik Değerlendirmesi 1

2 Sunum İçeriği Belirsizliğin Tanımı ve Gerekliliği Hesaplama Temelli Yöntemde Belirsizlik Ölçüm Temelli Yöntemde Belirsizlik Asgari Yöntemde Belirsizlik Hata Yayılma Kanunu Vaka Analizi 2

3 1. Belirsizlik Niye Gereklidir? Verinin güvenilirliği Gerçeğe olan yakınlık Ölçüm sonucundaki farklılık BELİRSİZLİK Belirsizliğin kalitesi KADEME Erişilen Belirsizlik Kademenin Gerektirdiği Belirsizlik 3

4 2. Belirsizliğin Tanımı Belirsizlik Kesinlik Ön Görülen Doğruluk Ölçülen değerin dağılımı Yüzde olarak ifade edilir %95 oranında doğru olduğunu tanımlayan parametreyi ifade eder 4

5 3. Belirsizlik Eşikleri Bütün kaynak akışları ve emisyon kaynakları için kademeler belirlenir. Kademeye ilişkin belirsizlik eşiklerinin sağlandığına ilişkin bilgi ve belgeler Elektronik İzleme Planında sunulmalıdır. Belirsizlik eşiğinin aşıldığı durumda Bakanlığa bilgi verilir (15 gün). 5

6 4. Kimler Belirsizlik Değerlendirmesi Yapmaz? Düşük Emisyonlu Tesis İ&R Tebliği Madde 45 Belirsizlik Değerlendirmesi Hesaplama Faktörleri ve Faaliyet Verisinin İlgili Olduğu Kademelere Uygun Olduğuna Dair Bilgi ve Belgeler 6

7 5. Hesaplama Temelli Yöntem Hesaplama Temelli Yöntemde Faaliyet Verisinin Belirlenmesi Sürekli Ölçüm İle Stok Değişikliği Dikkate Alınarak İşletmenin Kontrolü Altındaki Ölçüm Sistemleri İşletmenin Kontrolü Dışındaki Ölçüm Sistemleri İzleme Planı Kılavuzu Şekil 17 7

8 5. Hesaplama Temelli Yöntem Sürekli Ölçüm Sistemleri İşletmenin Kontrolü Altında İşletmenin Kontrolü Dışında Mevzuatta Yer Alan Mevzuatta Yer Almayan Mevzuatta Yer Alan Azami İzin Verilebilir Hata İzleme Planı Kılavuzu Şekil 17 Azami İzin Verilebilir Hata Kalibrasyondan Gelen Belirsizlik x İhtiyatlı Ayarlama Faktörü 8

9 5. Hesaplama Temelli Yöntem İşletmenin Kontrolü Dışında Mevzuatta Yer Alan Mevzuatta Yer Almayan İzin Verilebilir Hata Belirtilen Kademe Azami İzin Verilebilir Hata İzin Verilebilir Hata Belirtilen Kademe Ticari Ortağın Bilgi ve Belgeleri İzleme Planı Kılavuzu Şekil 17 9

10 5. Hesaplama Temelli Yöntem Stok Değişikliği Dikkate Alınarak Faaliyet Verisinin Belirlenmesi Tesislerinin Depolama Kapasitesinin Yıllık Kullanılan İlgili Yakıt veya Malzemenin Miktarının En Az %5 Olduğu Durumda Belirsizlik Değerlendirmesine Dahil Edilir İzleme Planı Kılavuzu Şekil 17 10

11 5. Hesaplama Temelli Yöntem Hesaplama Faktörleri Kademe Belirsizlik Eşiğine Dayanmaz Varsayılan Değer Analize Dayanan Değer TS EN ISO 11

12 6. Ölçüm Temelli Yöntem Sürekli Emisyon Ölçüm Sistemlerinin Güvenilirliği Sürekli Emisyon Ölçüm Sistemleri Tebliği Kalite Güvece Standardı Kalite Güvence Gereksinimleriyle İlgili Uyumsuzluk Durumunda Bakanlığa bildirilir ve önlem alınır 12

13 7. Asgari Yöntem İ&R Tebliği Madde 20 Bütün Parametrelere Ait Belirsizlik Değerlendirmesi Bütün Tesise Ait Belirsizlik Değerlendirmesi A %7,5 B %5,0 C %2,5 13

14 8. Belirsizlik Eşiğinin Karşılanamaması Erişilen Belirsizlik Kademenin Gerektirdiği Belirsizlik Düşük kademe seçilebiliyor mu? Düzeltici Faaliyet Yeni bir ölçüm sistemi kurulabilir. 14

15 9. Hata Yayılma Kanunu Ölçülen büyüklük bir fonksiyon bağıntısıyla ölçülmektedir. Ölçülen büyüklük hata yayılma yoluyla birleştirilmiş standart belirsizlik olarak tespit edilir. Korelasyonlu Birbirine Bağlı Korelasyonsuz Birbirinden Bağımsız 15

16 9. Hata Yayılma Kanunu Korelasyonlu (Birbirine Bağlı) Korelasyonsuz (Birbirinden Bağımsız) Belirsizlik Toplamın Belirsizliği Çarpımın Belirsizliği 16

17 9. Hata Yayılma Kanunu Korelasyonsuz Girdi Miktarı Toplamın Belirsizliği (Y=X 1 +X 2 + +X n ) Çarpımın Belirsizliği (Y=X 1 *X 2 ) Korelasyonlu Girdi Miktarı 17

18 9.1. Korelasyonsuz Girdi Miktarı ÖRNEK : Proses buharının üretimi için yakıt olarak ısıtma gazı kullanan bir buhar kazanı çalıştırılmaktadır. Kullanılan ısıtma gazı, kazana on farklı boru ile sağlanmaktadır. Gazın miktarı, on adet debi ölçer ile belirlenmektedir. Buhar kazanı için ısıtma gazının yıllık tüketiminin belirlenmesi ile ilgili belirsizlik aşağıdaki formül ile hesaplanır: Korelasyonsuz girdi miktarı + Toplamın belirsizliği 18

19 9.1. Korelasyonsuz Girdi Miktarı Korelasyonsuz girdi miktarı + Çarpımın belirsizliği Hacim Sıcaklık Basınç %4 %1 %2 19

20 9.2. Korelasyonlu Girdi Miktarı Örnek : Yanma kaybını belirlemek için yanma süreci öncesi ve sonrasında aynı tartı ile ürün tartılır. Yanma kaybının tespit edilmesi ile ilgili belirsizlik aşağıdaki denklem ile hesaplanmaktadır: Korelasyonlu girdi miktarı 20

21 Vaka Çalışması Toplam ton kömür/yıl Kazan 1 Kazan ton kömür/yıl ton kömür/yıl % 1 Belirsizlik % 1,5 Belirsizlik Korelasyonsuz girdi miktarı + Toplamın belirsizliği 21

22 Vaka Çalışması Korelasyonsuz girdi miktarı + Toplamın belirsizliği 22

23 Sonuç Belirsizliğin Tanımı ve Gerekliliği Hesaplama Temelli Yöntemde Belirsizlik Belirsizlik Değerlendirmesinde Basitleştirme Ölçüm Temelli/ Asgari Yöntemde Belirsizlik Hata Yayılma Kanunu Korelasyonlu/Korelasyonsuz Girdi Verileri (Toplam Belirsizlik, Çarpımın Belirsizliği) 23