SITMA. KEAH ACİL TIP - Dr. Yasin Bozkurt

Transkript

1 SITMA

2 MALARYA ;ANOPHALES ADLI SİVRİSİNEKTEN BULAŞAN PROTOZOA HASTALIĞIDIR. DÜNYA NUFUSUNUN %55 I BU ENFEKSIYONA MARUZ KALMISTIR. PLASMODİUMUN 5TÜRÜ VAR. P.VİVAX, P.OVALE, P.MALARYA, P.FALCİPARUM.VE P.KNOWLESİ. HER YIL 500 MILYONDAN FAZLA KİŞİ HASTALANMAKTA, 1 MILYONDAN FAZLA KİŞİ ÖLMEKTEDİR

3 AGRESİF KONTROL ÇALIŞMALARINA RAĞMEN İNSİDANS ARTMAKTA, NEDENİ DE SİVRİSİNEKLERİN İNSEKTİSİTLERE DUYARLILIĞININ AZALMASI VE ANTİMALARYAL İLAÇLARA KARŞI ARTAN DİRENÇTİR. SITMA TANISI KOYMAK İÇİN ÖNCELİKLE ŞÜPHELENMEK GEREKİR. TROPİK VE ENDEMİK BÖLGELERE SEYAHAT, NEDENİ BULUNAMAYAN ATEŞTE SITMA DÜŞÜNÜLMELİDİR.

4 EPİDEMİYOLOJİ EN SIK ORTA VE GÜNEY AMERİKA, KARAYİPLER AFRİKA, HİNDİSTAN, GÜNEY DOĞU ASYA, ORTADOĞU VE OKYANUSYADA GÖRÜLÜR DE YAYINLANAN CDC RAPORUNA GORE 1155 VAKANIN % 64'U AFRIKA,% 22 Sİ ASYADA,%9'U KARAYİPLER VE ORTA AMERICADA % 2 SI GUNEY AMERIKADA GÖRÜLMÜSTÜR. YİNE AYNI CALIŞMADA BU VAKALARIN % 62 SİNİN P.FALCİPARUM %29 UNUN P.VİVAX DAN KAYNAKLANDIĞI BELİRTİLMİŞTİR. GÜNEY DOĞU ASYA VE ORTA DOĞU(SURIYE VE TURKIYE HARİÇ) ÜLKELERİNDE, AFRİKANIN KUZEYI VE GUNEYINDE KLOROKINE DIRENCLI P. FALCIFORM YAYGINLASMAKTADIR.

5 PATOFİZYOLOJİ BULAŞ; ENFEKTE ANOFELİN ISIRIĞI İLE BULAŞIR. BU SİNEK 2500 METRE YÜKSEKLİĞE KADAR YAŞAR. SPROZOİTLER KAN DOLAŞIMINA GİREREK K.C.E GİDER, ASEKSÜEL BÖLÜNME İLE BİNLERCE MEROZOİT OLUŞUR, PARANKİM HÜCRELERİ RÜPTÜRE OLARAK MEROZOİTLER DOLAŞIMA SALINIR VE ERİTROSİTLERE YERLEŞİRLER. MEROZOİTLER ERİTROSİT İÇİNDE OLGUNLAŞIRLAR (ERKEN YÜZÜK FORMU, TROFOZOİT, ŞİZONT) ERİTROSİTLERİ PARÇALAYARAK YENİ MEROZOİTLER YENİ ERİTROSİTLERİ İNVAZE EDERLER. BU OLAYLAR 2-3 GÜNLÜK PERİYOT İÇİNDE OLUR.

6 ANOFEL

7 PATOFİZYOLOJİ BİR KISIM MEROZOİTLER SEKSÜEL FORM İLE GAMETOSİTLERE DÖNÜŞÜRLER. BAŞKA BİR ANOFEL ISIRMASI İLE HASTADAN GAMETOSİTLERİ ALARAK SİVRİSİNEKTE ERKEK VE DİŞİ GAMETOSİTLER BİRLEŞİR.YENİ SPOROZOİTLER OLUŞUR. ENKÜBASYON SÜRESİ 8 GÜN İLE BİRKAÇ HAFTA ARASINDADIR. ENFEKTE ERİTROSİTLERİN HEMOLİZİ, SALINAN ANTİJENİK MADDELERİ, MAKROFAJLARIN UYARILMASI, SİTOKİNLERİN SALINMASI İLE PAROKSİSMAL ATEŞLER GÖRÜLÜR.

8

9 TROFOZOİT

10 ŞİZONT

11 GAMETOSİT

12 PATOFİZYOLOJİ P.FALSİPARUM İLE OLUŞAN HEMOLİZ EN ŞİDDETLİSİDİR.ÇÜNKÜ HER YAŞTAKİ ERİTROSİTLER TUTULMUŞTUR. P.KNOWLESİ İSE TÜM KIRMIZI KAN HUCRELERINI TUTAR. ASYADAN GELEN YÜKSEK PARASTEMİLİ P.MALARİA BARINDIRAN HASTALARDA P.KNOWLESİ DÜŞÜNÜLMELİDİR YAYGIN HEMOLİZ SONUCUNDA OBSTRÜKSİYON GELİŞİR. SONUÇTA NONKARDİYAK PULMONER ÖDEM, BÖBREK YETMEZLİĞİ, SEREBRAL MALARYA OLUŞUR. İMMÜNOLOJİK AKTİVASYONLA GLOMERULONEFRİT, NEFROTİK SENDROM, TROMBOSİTOPENİ OLUR SONUÇTA HİPERSPLENİZİM VE PANSTOPENİ UZAMIŞ VE TEDAVİ EDİLMEMİŞ VAKALARDA GÖRÜLÜR.

13

14 P.Falsiparum

15 KLİNİK YORGUNLUK, MYALJİ, BAŞ AĞRISI, HAFİF ATEŞ, TİTREME İLE BAŞLAR. BAZI HASTALARDA GÖĞÜS AGRISI, ÖKSÜRÜK, KARIN AĞRISI, EKLEM AĞRISI, İSHAL GÖRÜLEBİLİR. DİKKAT! BU TİP NONSPESİFİK BULGULAR İNFLUENZA GİBİ VİRAL HASTALIK İLE KARIŞABİLİR. HASTALIK İLERLEYEREK YÜKSEK ATEŞ, TİTREME, TAŞIKARDİ, BULANTI, ŞİDDETLİ GÜÇSÜZLÜK İLE SEYREDER. F.M.DE SPLENOMEGALİ VE HASSAS KARIN GENELLİKLE İLERLEMİŞ HASTALARDA GÖRÜLÜR.

16 LABORATUVAR NORMOKROM, NORMOSİTER, ANEMİ HEMOLİZ BULGULARI NORMAL VEYA AZALMIŞ WBC TROMBOSİTOPENİ ESR YÜKSEKLİĞİ LDH YÜKSEKLİĞİ, KCFT ARTIŞI VE BÖBREK FONKSİYONU TESTLERİ YÜKSELİR. HİPONATREMİ, HİPOGLİSEMİ, VDRL (+) GÖRÜLEBİLİR.

17 KOMPLİKASYONLAR TEDAVİ EDİLMEMİŞ OLGULARDA ÖZELLİKLE P.FALCİPARUM DA HEMOLİZ,DALAK BÜYÜMESİ VE RUPTURU OLUŞUR.GLOMERULONEFRİT İSE SIKLIKLA P.MALARİA DA GELİŞİR. YÜKSEK PARAZİTEMİDE KAPİLLER TIKANIKLIKLA P. FALCİPARUM FATAL SEYREDEBİLİR.P KNOWLESİ DE BUNA BENZERDİR. SEREBRAL MALARYA % 20 MORTAL OLUP KOMA DELİRYUM VE NÖBET E SEBEP OLABİLİR. SEREBRAL MALARIA DA BOS SIKLIKLA NORMAL OLSADA HAFİF BİR BASINC ARTISI PLEOSYTOSİZ VE PROTEIN ARTISI GÖRÜLEBİLİR. YAŞLILAR COCUKLAR VE GEBELER P.FALCİPARUMUN KOMPLİKASYONLARINDA YÜKSEK RİSK ALTINDADIRLAR.

18 RİSK FAKTÖRLERİ ÇOCUK YAŞLI GEBE ASPLENİ KEMOPROFLAKSİ ALMAYANLAR TIBBİ YARDIM ALMAYANLAR

19 TANI KESİN TANI İNCE VE KALIN YAYMALARIN GİEMSA BOYANMASI VE PARAZİTLERİN GÖRÜLMESİ İLE KONUR. EĞER PARAZİT GÖRÜLMEDİYSE 2-3 GÜN ARA İLE TEKRARLANMALIDIR. TANIDA YENİ MOLEKÜLER YÖNTEMLER GELİŞTİRİLMİŞ OLMASINA RAĞMEN MİKROSKOP KADAR DEĞERLİ DEĞİLDİR. P.FALSİPARUM DA YÜZÜK FORMLARININ VEYA MUZ ŞEKLİNDEKİ GAMETOSİTLERİN GÖRÜLMESİ PATOGNOMONİKTİR.

20 PERİFERİK YAYMA

21 PERIFERIK YAYMA

22

23

24

25

26 TEDAVİ P.FALSİPARUM EKARTE EDİLİRSE HASTA AYAKTAN TEDAVİ EDİLİR. CİDDİ HEMOLİZİ OLAN VE MEDİKAL PROBLEMLERİ GELİŞEN HASTALAR YATIRILMALIDIR. KLOROKİN; P.VİVAX, P.OVALE, P.MALARYADA SEÇİLECEK İLAÇTIR SAAT İÇİNDE PARAZİT YÜKÜ AZALIR GÜNDE HİÇBİR ASEKSÜEL FORMA RASTLANMAZ.. PRİMAKİN; P.VİVAX VE P.OVALEDE EKZO ERİTROSİTER PARAZİTLERE ETKİLİDİR.G.6.P.D. EKSİKLİĞİNDE VERİLMEZ

27 TEDAVİ KLİNİK SÜPHE VARSA TEDAVİYE BAŞLA ORAL TOLERE EDEMEYEN HASTALARA İV YOL AÇILIR. MONİTERİZASYON SIVI REPLASMANI METABOLİK DESTEK (DİYALİZ, MEKANİK VENTİLASYON) PARAZİTEMİ %10 U GEÇERSE EXCHANGE HAYAT KURTARICIDIR. KİNİDİN İV SEÇİLECEK İLAÇTIR CUNKU KOLAY ULAŞILABILIR VE KININ E GORE DAHA ETKILIDIR. DSO GORE AĞIR VAKALARDA IV ARTESUNATE TEDAVİDE SEÇİLMELİDİR.DİRENÇ GELİŞME İHTİMALİ VE KISA YARI OMRU NEDENIYLE DİĞER ILAÇLARLA KOMBİNE EDİLMELİDİR

28 TEDAVİ Atovaquone-proguanil (Malarone ), sabit-doz ilaç, genellikle iyi tolere edilebilir ve tedavi seçeneği en az% 90. meflokine karşı daha etkilir. Yeni Artemisinin bileşikler (örneğin, Artemisinin, dihydroartemisinin, artemether, artemotil ve ARTESUNATE) kinin dirençli P. falciparum suşlarına karşı aktif yılının Nisan ayında, ABD Gıda ve İlaç İdaresi onaylı artemether ve lumefantrine 1:6 sabit doz kombinasyonu (Coartem ) komplikasyonsuz akut sıtmada 3 gün tedavi rejimi gösterileri; P. falciparum karşı etkinliğ i% 95 üzerinde.kinin ve meflokin e oranla daha iyi tolere edilebilen ve son derece dayanıklı kür oranları sağlar. Bir hasta, coğrafi maruziyet tabanlı klorokin dirençli P. falciparum enfeksiyonu olamayacağı kesin olmadıkça, kinin ve doksisiklin veya atovaquone-proguanil kombinasyonu ile tedaviye başla

29 İLAÇLARIN YAN ETKILERI KLOROKIN : BULANTI,KUSMA,D İYARE, KAŞINTI,POSTURAL HİPOTANSİYON BAŞ AĞRISI VE BAŞ DONMESİ,RETİNOPATİ KİNİN-KİNİDİN : CİNKONİZM KARDİYAK DİSRİTMİ, CİDDİ HİPOGLİSEMİ ATAKLARI,HEMOLİZ,ABORTUS MEFLOQIN: BULANTI KUSMA DİYARE,KABUS ANOREKSİA,DİSRTİMİ VE KARDİYAK ARREST

30 YAN ETKİLER DOKSİSİKLİN: GIS IRRITASYONU,VAGINAL KANDIDIYAZIS OZEFAGIAL ULSERASYON PRİMAKİN: BULANTI DİYARE KRAMPLAR METHEMOGLOBİNEMİ( G6PDH EKSİKLİĞİNDE VERİLMEMELİDİR) ARTEMETHER LUMEFANTRİNE (COARTEM): BAŞ AĞRISI BAŞ DÖNMESİ ANEROKSİA

31 KORUNMA SİNEK AĞLARI KULLANIMI UZUN KOLLU VE PAÇALI AÇIK RENK GİYSİLER GİYİLMELİ PYRETHİUM İÇEREN SPREYLER BULUNDURULMALI KLOROKİN DUYARLI P.FALSİPARUM OLAN BÖLGE SEYAHATTE KLOROKIN 300MG SEYAHATTE ÖNCE VE 4 W SONRA.DOKSİSİKLİN 100 MG PO GÜNLÜK.2 GÜN ÖNCEDEN BAŞLANMALI. KLOROKİNE DİRENÇLİ P.FALCİPARUM OLAN BÖLGELERE SEYAHATTEN 1 HAFTA ÖNCE KLOROKİN(250MG) PRİMAKİN( 30MG 2 GUN ONCE-SEYAHAT ESNASINDA VE 4 HAFTA SONRA )YADA DOKSİSİKLİN(100MG 2 GUN ONCE -SEYAHATTE-4 HAFTA SONRA) BAŞLANMALIDIR.

32