ENM 426 ERGONOMİ. Yard.Doç.Dr.Ilgın ACAR Güz4

Transkript

1 ENM 426 ERGONOMİ Yard.Doç.Dr.Ilgın ACAR Güz4

2 Bir Süreç veya ürünün ergonomik tasarımı nedir?

3 Ergonomik Tasarım?

4 Giriş İşe ait talepler İnsan Becerileri Kısaca Ergonomi: İşi bireye uydurmaktır.

5 Neden Ergonomi? İnsan yapısı ürünler karmaşıklaştıkça, ürünlerin kullanımıyla ilgili sağlık ve verimlilik sorunları ortaya çıkmaya başlamıştır. Çalışma yerindeki verimlilik, iş tatminsizliği, sağlık ve güvenlik problemleri arttıkça Ergonomiye olan ilgi de artmıştır. Ör: Kore savaşında ölen Amerikalı pilotlar pilot kabini gösterge ve kontrol kollarının tasarımı

6 Ergonomi- Tanım Yunanca ergo (iş) ve nomos (kural, kanun) kelimelerinden türemiş olan ERGONOMİ, ilk olarak Wojciech Jastrzebowski tarafından 1857 de kullanılmıştır. İnsanın işe adaptasyopnu İşin insana adaptasyonu ERGONOMİ insanın fiziksel, fizyolojik, biyomekanik ve psikolojik becerilerini göz önünde bulundurarak ve işçilerin refahını, sağlığını ve emniyetini sağlarken iş (çalışma) sistemlerinin etkililiğini ve verimliliğini optimize ederek; işyerinin, ekipmanın, makinanın, aletin, ürünün, ortamın ve sistemin tasarımı olarak tanımlanmıştır. ERGONOMİ; Verimli, güvenli, rahat ve etkin bir kullanım sağlamak amacıyla, Alet, makine,sistem, iş ve çevrenin en iyi şekilde tasarımı için, Insan davranışı, becerileri, sınırları ve diğer karakteristikleri ile ilgili bilgileri keşfeder ve uygular

7 Tarihsel Gelişim Avrupa da 1950 lerde endüstriyel uygulamalarla başlamış ve iş süreçleri ile çalışma yerlerinin tasarımında, İş Fizyolojisi, Biyomekanik ve Antropometri bilim dallarından yararlanışmıştır. ( Çalışanların rahat ve huzuru ile üretimde verimlilik artışı.) A.B.D de ise İnsan Faktörleri Mühendisliği (Human Factors Engineering), İnsan Faktörleri (Human Factors) ve Mühendislik Psikolojisi (Engineering Pshchology) II. Dünya savaşı yıllarında askeri problemelere çözüm arama uygulamalarıyla gelişmişlerdir lardan sonra özellikle Amerika da askeri alan haricinde eczacılık, bilgisayar, otomotiv ve diğer sektörlerde de ergonomik araştırmalar başlamıştır lerde bilgisayar teknolojisindeki gelişmelere paralel olarak insan-bilgisayar etkileşimi üzerinde araştırmalar artmıştır ve sonrası özellikle günümüz ERGONOMİ-İŞÇİ SAĞLIĞI ve İŞ GÜVENLİĞİ

8 Ergonominin ilgi alanı ve amaçları Ergonomi üç açıdan incelenebilir: İlgi alanı: İnsan ve ürün, nesne, çevre ve sistem ile etkileşimi. Amaç: İnsanın rahatlık, sağlık ve güvenliği ile birlikte sistemin performansını da arttırmak. Yaklaşım: Tasarımda insan karakteristiklerinin (yetenek ve sınırlarının) sistematik kullanımı.

9 Ergonominin Faydaları Ergonomi prensiplerinin uygulanmasıyla elde edilebilecek faydalar: - Verimlilikte artış - Etkinlikte artış - İyileştirilmiş sağlık ve güvenlik - İş tatmininde artış - Artan iş kalitesi - Azalan işgücü kaybı (işten ayrılma) - İşte kayıp zamanın azalması - İşçilerin tazminat taleplerinde düşüş - OSHA cezalarının düşük olasılığı fines

10 Ergonomi ve Diğer Bilimler Mühendsilik Bilimleri Fiziki Bilimler Biyolojik Bilimler Sosyal ve davranış Bilimleri Antropoloji Mekanik Fizik Kimya Anatomi Fizyoloji Fiziki antropoloji Psikoloji Sosyoloji Statik Biyokimya Epidemiyoloji Antropometri Grup Dinamiği Dinamik Fiziksel enerji Stres Fizyolojik Bilimler Endüstriyel Psikoloji Biyomekanik İş Fizyolojisi Mühendislik Psikolojisi Matematik ERGONOMİ

11 Temel Ergonomik Model İnsan İnsan Kapasitesi İş Çevre Görev Talepleri evet Uyum 90% a kadar (75%) Mühendislik Kontrolleri evet SON Yönetim Kontrolleri hayır Müh. Değişiklikleri Hayır

12 İnsan Görev-Çevre Sistemi Özellikleri: İnsan Görev (İş) Çevre - Mukavemet - Vücut Büyüklüğü - Genel Sağlık - Cinsiyet - Yaş - Mativasyon - Eğitim/ Tecrübe - Enerji İhtiyacı - Sıklık - Ağırlık/Kuvvet - Hareketin başlngıç/bitiş noktaları - Kaldırma hızı - Maruz kalma hızı - Yükün büyüklüğü ve şekli - İşyeri geometrisi - Kavrama (tutamaç-kulp) - İklim/ termal yorgunluk (stres) sıcak-soğuk Light - Gürültü - Titreşim - Kimyasallar - Platform hareketi (ivme) - Radyasyon - Kavrama / çekiş (kaymalar)

13 Ergonomik Programın Etkisi Etkililiği (effectiveness) ölçemk için gereken bilgiler şunlardır: 1. Sakatlanma/ hastalık /vakaların FREKANSI - Sayı - Oran 2. Sakatlanma/ hastalık /vakaların ŞİDDETİ Kayıp zaman

14 Sayılarla Ergonomi ABD İstatistik Bürosu verileri göre (2012) 2,976,400 Toplşam kayıt edilebilir Sakatlanma ve hastalanma vakaları 905,700 Çalışamama gün sayısı (işten uzak gün sayısı)içeren olay 340,900 Gergin, Kırgın ve Gözyaşı içeren olay 177,580 Bel sakatlanmaları içeren olay Bureau of Labor Statistics (2012),

15 Mesleki zarar ve hastalık Zarar /sakatlanma/ yaralanma (injury) İş ortamındaki herhangi bir olay sonrası vücutta oluşan yara veya tahribat. Hastalık Biyolojik, kimyasal veya fiziksel duruma maruz kalma sonucu oluşan aykırı durum (yaralanma harici) Teneffüs, absorbe etme, yutma veya direk temas ile ortaya çıkabilen kronik hastalık veya rahatsızlıkları içerir.

16 Tekrar oranı (Incidence Rates) Genel bir terimdir Toplam sakatlanma(yaralanma) / rahatsızlanma tekrar oranı izleyen terimleri içerir: - Yaralanma tekrar oranı - Rahatsızlanma tekrar oranı - Ölümle sonuçlanan kaza (Fatality )tekrar oranı - Kayıp-işgünü-vaka tekrar oranı - Kayıp işgünü sayısı oranı - Spesifik tehlike tekrar oranı - Kayıp-işgünü-sakatlanma oranı (LWDI) - DART (Uzak kalınan günler/kısıtlı or Transfer Oranı) (Days Away/Restricted or Transfer Rate)

17 Tekrar Oranları Tekrar Oranı verilen bir zaman dilimi I çindesakatlanma sayısının çalışılan iş saati sayısına oranı olarak tanımlanır. Özellikle, Tam zamanlı bir şişçi tipik olarak yılda 50 hafta, haftada 40 saat yani yılda 2000 saat çalışır. 200,000 sayısı bir yılda çalışan 100 işçi tarafından hracanan iş saatini tanımlar.

18 Tekrar oranı Üretim (SIC: ; NAICS GP1MFG ) Incident Rate (per 10,000 ft workers) Year Injuries and Illnesses Injuries Illnesses North American Industry Classification System (NAICS) was developed using a production-oriented conceptual framework, groups establishments into industries based on the activity in which they are primarily engaged. NAICS uses a six-digit hierarchical coding system to classify all economic activity into twenty industry sectors.

19 Introduction Incidence Rates Ahşap işleri (SIC: ; NAICS: ) 25 Incident Rate (per 10,000 ft workers) Year Injuries and Illnesses Injuries Illnesses SIC standadr industrial code

20 Proaktif-Reaktif Ergonomi Proaktif (Proactive) ergonomi: Önleyici - Sakatlanmalar olmadan ÖNCE değişiklik yapma Reaktif (Reactive) ergonomi: Tepkisel - Sakatlanmalar olduktan SONRA değişiklik yapma BİRİNDEN DİĞERİNE NASIL GİDECEĞİZ?

21 Ergonomi Ergonomi uygulamalarının sonucu : İş gereksinimlerini ve çalışan yeterliliklerini eşleme İşin insanlar ve performansları üzerindeki etkilerini anlama Potansiyel iş etkilerini tahmin etme İşyerinin ve/veya aletlerin uygunluğunu belirleme Bilgi temelli destek oluşturma Tasarımcılar Mühendisler Tıbbi personel