ÜNİTE 6 Vücut Mekaniği ve Hareket

Transkript

1 ÜNİTE 6 Vücut Mekaniği ve Hareket Amaçlar Bu üniteyi çalıştıktan sonra, Vücut mekaniğinin anlamını ve kullanılmasının gerekliliğini, Hastanın hareket ve pozisyonlarına ilişkin temel ilkeleri açıklayabileceksiniz. İçindekiler Giriş Vücut Mekaniğinin Tanımı Vücut Mekaniğine Uygun Hareket Vücut Mekaniğinin Yanlış Kullanılmasında Görülen Bozukluklar Vücut Mekaniğine Uygun Yatış Pozisyonları Hastanın Hareket Ettirilmesi ve Taşınması Özet Değerlendirme Soruları Sözlük Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar Öneriler Anatomi notlarını gözden geçirmeniz konuyu anlamanızı kolaylaştıracaktır. Ünite sonundaki soruları lütfen yardımsız cevaplamaya çalışınız. Eğer cevaplayamıyorsanız üniteyi tekrar çalışınız.

2 1. GİRİŞ Bilindiği gibi, yaşamın vazgeçilmez bir unsuru olan hareket, fizyolojik ve psikolojik fonksiyonların sürdürülmesinde önemlidir. Doğru hareket, sağlıklı kişide uygun vücut mekaniği ve düzenli egzersizlerle, hasta ve hareketsiz kişilerde ise doğru yatış ve pozisyon ayarlama ile en iyi şekilde sürdürülebilir. Yanlış hareket ya da hereketsizlik, vücut sistemlerinde fonksiyon kaybına neden olarak, iyileşmeyi geciktirdiği gibi kalıcı sakatlıklara da neden olabilir. Hemşire, hasta bakımıyla ilgili işlevlerinde, hatta günlük yaşamında vücut mekaniği ilkelerini kullanmak durumundadır. Bu nedenle, vücut mekaniği ilkelerini çok iyi bilmesi gerekir. Böylece işlevlerini yerine getirirken, hem kendisi hem de hastası daha az efor harcayacak ve yanlış hareket sonucu meydana gelebilecek incinme ya da sakatlıklar önlenecektir. Bu ünitede, doğru hareket etmek için gerekli olan vücut mekaniği ilke ve tekniklerinin neler olduğu açıklanacaktır. 2. VÜCUT MEKANİĞİNİN TANIMI İnsan vücudu kaslar ve eklemlerle birleşik kemiklerin şekillendirdiği bir oluşumdur. Bu oluşuma, vücuttaki birçok sistemle işbirliği halinde çalışmasını öğreten bilime, Vücut Mekani i Bilimi denir. Kısaca vücut mekaniği; vücudun değişik sistemlerle olan anlaşması (korelasyonu) olarak da tanımlanabilir. Değişik sistemlere örnek olarak; iskelet, kas, eklem, sinir ve damar sistemleri gösterilebilir. Vücut mekaniği; anatomi, fizyoloji ve fizik ilkelerinden yararlanan bir bilim dalıdır.? Vücut mekaniği bilimi nasıl tanımlanır? 2.1. Vücut Mekaniği İlkeleri Eklemlerin Doğru Kullanılması Kaslarla korunan kemikler birbirinden eklemlerle ayrılır. Eklemlerin birbiriyle ilişkisi ligamentlerle sağlanır. Eklemlerdeki hareket;

3 Eklemin şekline, Ligamentlerin gevşek veya sık oluşuna, Koruyucu kasların koordinasyonuna bağlıdır. İyi bir vücut mekaniğinde, hareket ederken eklemler sınırlı bir hareketin dışına çıkamaz. Kötü bir hareket yapıldığında ise, koruyucu olarak karşı harekette bulunur Kasların Doğru Kullanılması Kişinin yalnızca güçlü kaslara sahip olması yeterli değildir. Aynı zamanda bunların etkin bir şekilde kullanılması gerekir. Egzersiz sırasında birkaç kas yerine, daha fazla kasın kullanılmasına dikkat etmek gibi. Kasların tonüsünün korunması da önemlidir. Kasın sürekli olarak kasılması ya da büzülmesi sonucu kontraktür meydana gelir. Kontraktür, daha çok eklemlerin kapanmasını sağlayan fleksör kaslarda görülür. Çünkü fleksör kaslar, ekstansör kaslardan daha kuvvetlidir. Örneğin; sürekli hareketsiz oturan kişilerin dizlerinde kontraktür gelişebilir. Uzun süre kullanılmayan bir kasın tonüsünü kaybederek hipotoni veya atoni ile sonuçlanması kaçınılmazdır. Daha ileri dönemlerde ise, kas incelerek görevini yapamaz ve atrofi gelişir. Oysa kasların kasılması, venleri sıkıştırarak kanın kalbe dönüşünü kolaylaştırır. Karın duvarı kasları ise, iç organları yerinde tutmaya yardım eder. Karın duvarı kaslarının fazla zorlanması sonucu yırtıklar meydana gelerek fıtık oluşumuna neden olabliir Harekete Etki Eden Fizik Kanunlarının Kullanılması Bir cismin hareketinde dengenin sağlanabilmesi için uyulması gereken kurallar şunlardır: Cismin taban yüzeyinin geniş olması ya da taban düzleminin genişletilmesi, Ağırlık çizgisinin taban düzlemi içinde bulunması, Ağırlık merkezinin taban yüzeyine yakın olması gerekir (bkz.: Şekil 6-1)

4 Ağırlık Çizgisi Ağırlık Merkezi Taban Yüzeyi Şekil 6.1: Ağırlık çizgisi, Ağırlık Merkezi ve Taban Yüzeyinin / Düzleminin Şematik Olarak Gösterimi Her cismin ağırlık merkezi, kitlesinin toplandığı yere bağlıdır. Bu merkez cismin tabanına yaklaştıkça denge artar. İnsanda ağırlık merkezi, pelvis içinde lomber omuru hizasındadır. Ağırlık merkezinden taban yüzeyine dikey doğrultuda geçen çizgi ağırlık çizgisidir. İnsanda ağırlık çizgisi-yukarıdan aşağıya doğru-mastoid kemiği, servikal ve lomber omurlar, patellaların ortasından ayak bileklerinin önüne doğru inen çizgidir.? Vücut mekaniği ilkeleri nelerdir? Bir hareket daima yerçekimi kuvvetinden etkilenir. Yerçekimine uygun olarak hareket etme DOĞRU HAREKET ETME yöntemidir. Örneğin, yerdeki kalın bir ağaç gövdesini kaldırarak taşımak yerine, yuvarlayarak itmek daha az kuvvet gerektirir. Bir cismin kaldırılmasında vücut mekaniğini doğru kullanmak için, kaldırılacak cismin ağırlık merkezinin, kaldıran kişinin ağırlık merkezine yakın olması gerekir. Böylece iki ağırlık merkezi arasındaki uzaklık kısalır ve cisim daha rahat kaldırılır. Vücut yüzeyinin küçültülerek ağırlığın geniş kaslara verilmesi, taban yüzeyinin genişletilmesi, cismin kaldırılmasını kolaylaştırır (bkz.: Şekil 6.2)

5 Doğru Eğilme Hatalı Eğilme Şekil 6.2: Yerdeki Bir Cismin Alınması Bir cismin hareket ettirilmesinde çekme, itme, yuvarlama, hareketleri kaldırmadan daha sağlıklıdır. Çekme hareketinde, geniş kaslar kullanılır ve sırtın dik olmasına dikkat edilir. Çünkü sırt kasları ince kaslar olup, kolaylıkla incinebilir. Bu hareketler esnasında omurga üzerine fazla basınç yüklenmesi de sırt ağrılarına neden olur. O halde, cismin hareketi ister kaldırma, ister çekme veya itme şeklinde olsun, sırt daima dik tutulmalıdır. Bir cismin taşınmasında ya da yüksek bir yerden alınmasında ağırlık, her iki kola eşit olarak bölünmelidir. Hemşire, vücut mekaniği ilkelerini iyi bilmek zorundadır. Çünkü, hemşirelik uygulama ve işlevlerinde, gerekli araç/gerecin taşınmasının yanı sıra, hastanın kaldırılması ya da çevrilmesi gibi işlevlerde de vücut mekaniğini sıklıkla kullanacaktır. Eğilme, kalkma ya da kaldır-ma hareketlerini sıklıkla kullanan hemşire, bu hareketleri yaparken; ayak tabanlarını açıp, dizlerini bükerek, bel, sırt ve boyun kaslarına ağırlık yüklemeden, bütün kuvvetini kalça ve bacaklardaki geniş kaslara vermelidir. Hemşire kendi vücut mekaniğine özen gösterirken, aynı zamanda, hasatasına ve birlikte çalıştığı sağlık personeline de bu konuda eğitim vermelidir. 3. VÜCUT MEKANİĞİNİN DOĞRU KULLANILMASI 3.1. Ayakta Durma Vücut mekaniğine uygun duruş, sağlığı olumlu yönde etkiler; solunum ve dolaşım düzenlidir, kas tonüsü korunur ve enerjiden tasarruf edilir. Daha iyi anlaşılabilmesi açısından iyi ve kötü duruş karşılaştırıldığında, aşağıdaki özellikler göze çarpar:

6 İyi Duruş (Şekil 6.3-A) Kötü Duruş (Şekil 6.3-B) Baş dik, çene ile aynı doğrultuda Baş öne doğru eğik Göğüs dik ve kalkık Göğüs düz veya içe dönük Omuzlar geride Omuzlar öne doğru kıvrılmış Karın düz Karın ileriye doğru çıkmış Sırt normal kıvrımında Sırt normal kıvrımını kaybetmiş Ayak parmakları ileride ve ağırlık Ayak parmakları içe veya dışa doğru, ayakların dış kenarında ağırlık ayakların iç kenarındadır. Şekil 6.3-A: Vücut Mekaniğine Uygun Duruş Şekil 6.3-B: Yanlış Duruş

7 3.2. Oturma Vücut mekaniğine uygun oturuş; baş dik, çene ileride, boyun hafifçe öne kavis yapmış, ayak tabanları yere tamamen temas etmiş durumdadır. Sırt ve bel iskemleye dayanmalıdır, gerekirse desteklenmelidir. Bir başka deyişle, oturulan iskemlenin anatomik duruşu sağlayacak şekilde yapılmış olması gerekir (bkz.: Şekil 6.4). Şekil 6.4: Vücut Mekaniğine Uygun Oturma 3.3. Yürüme Vücut mekaniğine uygun şekilde yürüme; baş dik, çene ileri doğru, boyun anatomik pozisyonunda, kollar iki yanda gevşek ve rahat bir şekilde sarkıktır. Ayak parmakları çene ile aynı doğrultuda olup ağırlık ayakların dış kenarındadır Uyuma Kişinin uyku sırasında, kaslarının tamamen gevşemesini sağlayacak şekilde pozisyon alması gerekir. Alışkanlığa bağlı olmakla birlikte, en rahat uyku pozisyonu prone'dir (bkz.: prone pozisyonu, bu ünitede 5 nolu alt başlık). Aynı zamanda, yaylı yatak gibi vücudun anatomik şeklini bozmayan yatak türleri tercih edilmelidir.? Vücut mekaniğine uygun duruş nasıl olmalıdır?

8 4. VÜCUT MEKANİĞİNİN YANLIŞ KULLANILMASINDA GÖRÜLEN BOZUKLUKLAR Vücudun her hareketine uygun bir eklem ve kas hareketi vardır. Önemli olan bunları doğru kullanmaktır. Yanlış bir hareket ya da kötü pozisyon, bazı kasların aşırı gerilmesine, bazılarının ise fazla gevşemesine neden olur. Bunun sonucu vücutta, ayak, göğüs kafesi ve omurga ile ilgili bozukluklar gelişir Ayak İle İlgili Bozukluklar İnsanda ayak tabanı bir temel olarak kabul edilir. Bu nedenle ayak sağlığında uygun vücut mekaniği kullanılması önem taşır. Düz Tabanlık (Pes Planus/Flat Foot): Tarslar ve metatarslar arasındaki ligamentlerin gevşemesi sonucu ayak tabanının düşmesi ile oluşan bozukluktur. Doğuştan olabildiği gibi, ayağın uzun süre hareketsiz kalması (alçı vb.), hızlı kilo kaybı, ağır yük taşıma ve ayağa uygun olmayan ayakkabı giyilmesine bağlı olarak da gelişebilir. Ayak Düşmesi (Foot Drop): Ayağın öne doğru düşmesidir. Genellikle baş parmak dışa dönüktür. Uzun süre yatak istirahatindeki hastalarda gerekli önlemin alınmaması sonucu gelişir. Hallux Valgus: Baş parmağın içe doğru dönmesidir. Uygun olmayan ayakkabı giyme sonucu görülür. Kadınlarda daha sık rastlanır. Hallux Varus: Baş parmağın dışa doğru dönmesidir. Sonradan kazanılan ayak ile ilgili bozuklukları önlemek için dikkat edilmesi gereken noktalar şunlardır: Ayak ölçüsüne uygun çorap ve ayakkabı giymek, Aşırı sivri uçlu ayakkabılardan kaçınmak, Aşırı yüksek topuklu ya da düz ayakkabı giymemek, Aşırı kilo alma veya ani kilo kaybından kaçınmak, Uzun süre yatak istirahatinde ayak tabanlarını desteklemek, Ayak hijyenine dikkat etmek

9 4.2. Göğüs Kafesi İle İlgili Bozukluklar Vücut mekaniğinin kötü kullanılması sonucu görülen ikinci önemli bozukluktur. Doğuştan olabildiği gibi sonradan da gelişebilir. İki tür bozukluk vardır: Kunduracı tipi göğüs: Omurganın dışa doğru çıkıntı, sternumun içe doğru çöküntü yapmasıdır. Kuş tipi göğüs: Omurganın içeriye çöküp, sternumun dışa doğru çıkıntı yapmasıdır Omurga İle İlgili Bozukluklar Kifoz: Sırt omurlarının kamburluk yapacak şekilde dışa çıkıntı yapması, boyun ve bel omurlarının içe doğru kıvrılması ile karakterizedir. Sternum da içeriye doğru çökmüştür. Göğüs kafesinde meydana gelen daralma, solunum bozukluklarına ve karın içi organlarında sarkmalara neden olabilir. Lordoz: Bel omurlarının kıvrımı artar, pelvis ve bel arasındaki açı büyür ve sternum dışa doğru çıkıntı yapar. Solunum, dolaşım ve sindirim sistemi ile ilgili bozukluklar gelişebilir. Hamilelikte geçici olarak fizyolojik lordoz görülür. Skolyoz: Omurların sağa ya da sola "S" harfi şeklinde kaymasıdır. Sürekli aynı tarafta ağırlık taşımaktan kaynaklanabilir.? Vücut mekaniğine uyulmaması sonucu, vücutta gelişebilecek bozukluklar nelerdir? 5. VÜCUT MEKANİĞİNE UYGUN YATIŞ POZİSYONLARI Tüm pozisyonlarda amaç; hastanın durumuna uygun rahat etmesini sağlamaktır. Dikkat edilmesi gereken nokta, vücut bölümlerini anatomik pozisyonunda tutmaktır. Bunun için, verilen pozisyona göre boyun, bel, diz, kol ve bileklerin altı yastık, havlu gibi uygun araçlarla desteklenmelidir. Hemşire, pozisyon değiştirmeden önce, hastanın kapasitesini ve tolere edebileceği pozisyonu saptamalıdır. Mümkün olduğunca hasta ile işbirliği sağlanmalıdır. Sıklıkla kullanılan pozisyonlar aşağıda açıklanmıştır

10 5.1. Supine Sırt üstü yatış pozisyonudur. Horizontal veya rekümbent olarak da isimlendirilir. Boyun ve bel omurları ile dizlerin altı desteklenmelidir. Baş ve omuzlar yastıkla hafifçe yükseltilir. Ayak düşmesini önlemek için ayak tabanına destek konulmalıdır (bkz.: Şekil 6.5). Şekil 6.5: Supine Pozisyonu? Supine pozisyonunda vücudun hangi bölgeleri desteklenir? 5.2. Prone Yüz üstü pozisyonudur. Bacak ve kadınlarda göğüs altına ince bir destek konulabilir. Baş yana çevrilir. Rahat bir uyku pozisyonudur. Aynı zamanda uzun süre yatakta kalan hastalarda, normal vücut şeklini sürdürmek için de kullanılır (bkz.: Şekil 6.6). Şekil 6.6: Prone Pozisyonu

11 ? Prone pozisyonunda desteklenmesi gereken vücut bölümleri nereleridir? 5.3. Favler Dik oturur pozisyonudur. Yatak içinde hastanın rahat etmesi ya da tedavi amacıyla kullanılabilir. Hastanın ihtiyacına göre, yatak başucu genellikle derece yükseltilir. Bu pozisyon hastanın beslenmesi, ziyaretçilerini kabul etmesi, kitap okuması ya da televizyon izlemesi için oldukça uygundur (bkz.: Şekil 6.7). Şekil 6.7: Favler Pozisyon Yatak başucunun 45 derece yükseltilmesi Semi Favler/Yarı Dikoturur pozisyon olarak isimlendirilir.? Favler pozisyonunda vücudun hangi bölgeleri desteklenir? 5.4. Lateral Yan yatış pozisyonudur. Bir çok kişinin rahat ettiği bu pozisyonda baş, skapula, sakrum ve topuk gibi kemik çıkıntılar basınçtan etkilenmez. Bacaklar ve ayaklar destek kullanılmaksızın hafif fleksiyon durumundadır. Sakıncası, altta kalan vücut bölümlerinin desteklenememesidir (bkz.: Şekil 6.8)

12 ? Şekil 6.8: Lateral Pozisyon Lateral pozisyonda vücudun hangi bölgeleri desteklenir? 5.5. Daha Az Kullanılan Pozisyonlar Sims pozisyonu: Yarı yüzükoyun pozisyondur. Dorsal rekümbent pozisyonu: Sırt üstü pozisyonunda olduğu gibidir. Ancak burada, hastanın dizleri bükük, ayak tabanları yatağın üstünde ve ayaklar yan yanadır. Diz-göğüs pozisyonu: Secde pozisyonudur. Jenopektoral pozisyon olarak da isimlendirilir. Litotomi pozisyonu: Dorsal rekümbente benzer. Farkı, bacaklar açıktır ve ayaklar bir destekle kaldırılır. Trendelenburg pozisyonu: Sırt üstü pozisyonunun baş ucu alçaltılmış, ayak ucu yükseltilmiş şeklidir. Şekil 6.9: Daha Az Kullanılan Pozisyonlar

13 Hastanın pozisyonu değiştirilirken, önce supine pozisyonuna getirilmesi, yeni verilecek pozisyona geçişte kolaylık sağlar. Pozisyonlar genelde, tek hemşire tarafından değiştirilir ancak, hastada alçı vb. gibi ekler varsa, bilinçsizse ya da aşırı kilolu ise iki veya daha fazla hemşirenin birlikte çalışması uygundur. Yardımsız hareket edemeyen bir hastayı, hareketsizliğin yan etkilerinden korumak için 2 saat aralarla çevirmek gerekir. Vücutta hareketsizliğe bağlı olarak gelişebilecek durumlar şöyle sıralanabilir: Metabolizma hızında azalma, Trombüs oluşumu, Doku ve kaslarda atrofi, Eklemlerde kontraktür, Sıvı ve elektrolit dengesizliği, Osteoporoz, Kemiklerde demineralizasyon, Deri bütünlüğüde bozulma/dekübitus ülser, Kan akımında yavaşlama, Davranış değişiklikleri. Konstipasyon ve üriner staz Akciğer ventilasyonunda azalma,? Yardımsız hareket edemeyen bir hastanın, hareketsizliğin yan etkilerinden korumak için kaç saat arayla çevrilmesi gerekir? 6. HASTANIN HAREKET ETTİRİLMESİ VE TAŞINMASI Hastanın hareket ettirilmesinde ya da taşınmasında, daima vücut mekaniği ilkeleri gözönünde bulundurulmalıdır. Yatak içinde pozisyon değiştirmek hastanın rahatlığı ve terapötik sonuçları açısından önemlidir. Hastayı hareket ettirme ve taşıma esnasında dikkat edilmesi gereken noktalar şunlardır: Hastanın işbirliği düzeyinin saptanması, Hasta yönünden, gerekli güvenlik önlemlerinin alınması, Gizliliğe saygı gösterilmesi, Vücut mekaniği ilkelerine dikkat edilmesi, Tekerlekli koltuk, sedye gibi kullanılacak aracın önceden hazırlanması, İşlem bitiminde, hastaya uygun pozisyonun verilmesi Aktif ve Pasif Egzersizler Bu hareketler, hastaya, kas direncini, eklemlerin fonksiyonunu korumak/sürdürmek

14 amacıyla yaptırılır. Hemşire, egzersizlerin tedavi edici önemini kavrayarak, hastayı hareketsizliğin etkilerinden korumalıdır. Eklem hareketlerinde; Ekstremiteler desteklenmeli ve eklemlerden tutulmalı, Tüm hareketler, hastayı yormayacak şekilde yavaş ve düzgün yapılmalı, Eklem zorlanmamalı ve ağrı olduğunda egzersize son verilmelidir. Eklem hareketleri; açma-kapama, ekseni etrafında döndürme, vücuda yaklaştırma-uzaklaştırma hareketlerni kapsar. Aktif egzersizler: Bir başkasının yardımı olmaksızın, kişinin kendi kendine yaptığı hareketlerdir. Amacı kas direncini sürdürmektir. Pasif egzersizler: Kişiye bir başkası tarafından yaptırılan hareketlerdir. Burada kas direnci sürdürülemez, ancak kontraktür oluşumu engellenebilir. Bunlardan başka, yardımcı alet ya da makinalarla yapılan egzersiz türleri de vardır Hastayı Yan Çevirme Hastanın sol yanına çevrilmesi aşağıdaki ilkeleri içerir. Hastayı sağ yanına çevirmek için anlatılan işlemlerin tersi yapılmalıdır. Hastaya yapılacak işlem hakkında bilgi verilir, Karyola kenarlıkları yüksekse indirilir, başının altından yastığı alınır, Supine pozisyonuna getirilir (bkz.: Supine Pozisyonu), Hastanın kolları dirseklerden bükülerek, sağ kol üste gelecek şekilde göğsü üzerinde çaprazlanır. Sağ ayağı, sol ayak üzerine yerleştirilir, Hemşire hastanın sağ tarafında, vücut mekaniğine uygun olarak pozisyon alır (yüz hastaya dönük, bacaklar açık, bir ayak önde ve dizler kıvrık), Bir kol hastanın omuzları altına yerleştirilerek uzak taraftaki omuz başı tutulur, Diğer kol hastanın kalçaları altından geçirilerek uzak taraf ilyak çıkıntı kavranır, Hemşire yataktan dizleri ile destek olarak, hastayı kendine doğru çeker ve sol yanına çevirir, Gerekli vücut bölümleri, uygun araçlarla desteklenir (bkz.: lateral pozisyon), Güvenlik önlemleri alınır. Bu uygulama büyük bir çarşaf yardımı ile de yapılabilir

15 6.3. Hastanın Oturtulması ve Ayağa Kaldırılması Sakıncası yoksa, hasta mümkün olduğunca erken ayağa kaldırılarak yürütülmelidir. Hastaya bilgi verilir, yatak yüksekse indirilir, Hastanın koltuk altından tutularak, onun da hemşirenin omuzlarından destek alması sağlanır, yavaşça kaldırılarak oturtulur, Baş dönmesi, bulantı olursa bir süre beklenir, Hastanın bacakları yataktan sarkıtılarak terlikleri giydirilir, Hemşire bir kolu ile hastanın koltuk altından, diğeri ile ön kolundan tutarak, yavaş yavaş ve dikkatle hastayı kaldırır. Hastaya başını dik tutması, önüne bakmaması söylenir, Hasta yürütülür, yorgunluk belirtileri izlenir ve fazla yormadan yatağına götürülür, Bir süre oturması gerekiyorsa, hasta koltuğa oturtulur, gerekli vücut bölümleri desteklenir ve üşümemesi için üzeri örtülür.? İlk kez ayağa kaldırılacak hastada nelere dikkat edilmesi gerekir? Tekerlekli Koltuğa Oturtma Yukarıda anlatıldığı gibi hasta kaldırılır ve tekerlekli koltuğa alınır, ancak hasta kaldırılmadan önce: Tekerlekli koltuk yatağın yakınına getirilir, Frenleri sabitleştirilerek hareket etmesi önlenir, Tekerlekli koltuğun ayaklıkları dışa doğru açılır, hasta oturtulduktan sonra ayaklıklar düzeltilir, Üşümemesi için üzeri örtülür Hastanın Taşınması Hastanın yatağından bir başka yatağa ya da sedyeye taşınması genellikle 2-3 kişi tarafından gerçekleştirilir. Uyulması gereken hususlar şunlardır: Sedye yatağın ayak ucuna dik gelecek şekilde yerleştirilir. 3 kişi ile taşımada;

16 taşıyıcılar, boy sırasına göre yatağın kenarında, yüzleri hastaya dönük olarak durur, Hastanın kolları göğsü üzerinde çaprazlanır, Baş taraftaki kişi, bir kolunu hastanın başını destekleyecek şekilde boynu altından geçirerek omuz başını kavrar, diğer kolunu belinin altından geçirir, Ortada duran kişi bir kolunu, birincinin kolunun yanına, diğerini hastanın kalçalarının altına yerleştirir, Üçüncü kişi de ikinci kişinin kolunun yanından ve ayak bileklerinden hastayı destekler (bkz.: Şekil 6.10) Üçü birlikte aynı anda hastayı yataktan kaldırarak sedyeye yerleştirir. Hastanın taşınması esnasında, erkeklerde göğüs ve omuz, kadınlarda kalça gibi ağırlığın yoğunlaştığı bölgeler iyi desteklenmelidir. Şekil 6.10: Hastanın taşınması Özet Fizyolojik fonksiyonların sürdürülmesinde, doğru hareket oldukça önemlidir. Vücut mekaniği bilgisi hemşireye, kendisine ve hastasına zarar vermeden yardım etmesini sağlar. Vücut mekaniği ilkeleri ile, hasta yatak içinde ve dışında kolaylıkla hareket ettirilebilir. Hareket ve pozisyon değişimi, hastanın rahatını sağlamakla birlikte, tedavi edici sonuçları açısından da önemlidir

17 Değerlendirme Soruları 1. Eklemlerin doğru kullanılmasında, aşağıdakilerden hangisi doğru de ildir? A) Eklemin şekli, B) Eklemin biçimi, C) Ligamentlerin gevşek veya sıkı oluşu D) Eklemin tonüsü E) Koruyucu kasların koordinasyonu 2. Sinirlerin etkisi ile kasların pasif hareketlere karşı göstermiş olduğu doğal gerginliğe ne denir? A) Atoni B) Tonüs C) Atrofi D) Kontraktür E) Hipertrofi 3. İnsanda ağırlık çizgisi nereden geçer? A) Mastoid kemiği, servikal ve lomber omurlar, patellaların arasından ayak bileklerinin önüne iner B) Sfenoid kemiği, dorsal ve lomber omurlar, patellaların arasından ayak topuklarının ortasına iner C) Mastoid kemiği, servikal omurlar, koksiksten ayak bileğinin önüne iner D) Sfenoid kemiği, servikal ve lomber omurlar, patellaların arasından ayak bileklerinin önüne iner E) Hiçbiri 4. Aşağıdakilerden hangisi bir cismin hareketinde dengenin sağlanabilmesi için uyulması gereken kurallardan de ildir? A) Taban düzleminin geniş olması B) Taban yüzeyinin genişletilmesi C) Ağırlık çizgisinin, taban düzlemi içinde olması D) Ağırlık merkezinin, taban yüzeyine yakın olması E) Ağırlık merkezinin, taban yüzeyinin içinde olması 5. Aşağıdakilerden hangisi ayak başparmağının içe doğru dönmesidir? A) Foot drop B) Flat foot C) Hallux valgus D) Hallux varus E) Pes planus

18 6. Aşağıdakilerden hangisi, hamilelikte fizyolojik olarak gelişen omurga bozukluğudur? A) Kifoz B) Lordoz C) Skolyoz D) Hipotoni E) Hiçbiri 7. Supine pozisyonu aşağıdakilerden hangisi ile eş anlamlıdır? A) Yan yatış B) Yüzüstü C) Sırt üstü D) Yarı oturur E) Dik oturur 8. Sürekli yatan hastada pozisyon değişiminin amacı aşağıdakilerden hangisidir? A) Hastayı rahatlatmak B) Anatomik pozisyonu korumak C) Basıncın aynı noktada yoğunlaşmasını önlemek D) Kan dolaşımını uyarmak E) Hepsi Sözlük Abduksiyon : Vücut orta çizgisinden uzağa hareket. Adduksiyon : Vücut orta çizgisine doğru hareket. Atoni : Kas tonüsünün kaybolması, kasın kasılamaması. Atrofi : Kasların incelmesi, vücudun belirli bir yerinin beslenememesi nedeni ile incelip işlerliğini kaybetmesi. Ekstansiyon : Açma, uzatma, bir organın çekilip uzatılması. Fleksiyon : Eklemin içeriye doğru yaptığı bükülme hareketi. Hipotoni : Kastonüsünün azalması. Kontraktür : Anormal kasılma Tonüs : Canlı dokuların, özellikle kasların, sinirlerin etkisi ile pasif hareketlere karşı gösterdiği doğal gerginlik. Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar Çağlayan, Ş., Anatomi ve Fizyoloji, Çağlayan Basımevi, İstanbul, Golup, S., Keegan, J., Nursing Fundamentals, A Study And Learning Tool, Springhouse Pub., Co., Pennsylvania, King, E.M., Wieck, L., Dyer, M., Hemşirelik Teknikleri El Kitabı Çev: K. Babadağ, N. Sabuncu., G. Tandal, Redhouse Yayınevi, İstanbul, Kozier, B., Erb, G.L., Fundamentals of Concept And Procedures, Addison-Wesley Pub., Co., California, Saperstein, A., Frazier, M., Introduction to Nursing Practice, F.A. Davis Co., Philadelphia,