Adıyaman İlinin Tarımsal Mekanizasyon Düzeyi. Agricultural Mechanization Level of Adiyaman Province

Transkript

1 Adıyaman İlinin Tarımsal Mekanizasyon Düzeyi Fuat LÜLE 1, Turhan KOYUNCU 2, Kaan Emre ENGİN 2 1 Adıyaman Üniversitesi, Kahta MYO, Adıyaman 2 Adıyaman Üniversitesi, Teknoloji Fakültesi, Otomotiv Mühendisliği Bölümü, Adıyaman flule@adiyaman.edu.tr. Özet: Bu çalışmada, Güneydoğu Anadolu Bölgesi nde yer alan Adıyaman İli nin 2005 ve 2010 yılları arasındaki veriler kullanılarak tarımsal mekanizasyon düzeyinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Elde edilen veriler doğrultusunda tarım yapılan alanın %83.76 sında tarla tarımı, %14.71 inde meyvecilik ve %1.42 sinde de sebzecilik yapıldığı belirlenmiştir. Ayrıca, tarımsal mekanizasyonun gösterge değerlerinden olan Birim Alana Düşen Gücü, Başına Düşen Birim Alan ve 1000ha a Düşen Sayısı 2005 yılı için sırasıyla 0.15 kw/ha, ha/, 3.77 /1000ha ve 2010 yılı için ise 0.22 kw/ha, ha/, 5.25 /1000ha olarak belirlenmiştir. Anahtar kelimeler: Adıyaman, tarımsal mekanizasyon düzeyi Agricultural Mechanization Level of Adiyaman Province Abstract: The aim of this study is to determine the agricultural mechanization Level of Adiyaman Province located in the Southeastern Anatolia Region by using data between years of 2005 and The results showed that the share of field crop cultivation and fruit growing and vegetable growing area are 83.76%, 14.71% and 1.42% of the total arable land in the province respectively. In addition, Tractor Power Per Unit Areas, Hectares Per Tractors and Tractors Per Thousand Hectars as parameters of the mechaninization level were found to be 0.15 kw/ha, ha/tractor and 3.77 Tractor/1000ha for the year of 2005 and 0.22 kw/ha, ha/tractor and 5.25 Tractor/1000ha for the year of 2010, respectively. Key words: Adıyaman province, agricultural mechanization level Giriş Mekanizasyon; tarım işletmelerinde kullanılan ilkel tarım tekniği ve metotlarla çalışmaya neden olan vasıtalar yerine modern alet-makine, cihaz ve tesislerin konulmasını ifade eder (Keskin ve Erdoğan, 1992). Mekanizasyon tarımda; üretimin, iş veriminin ve iş kalitesinin arttırılmasında, işin kolaylaştırılmasında, maliyetin düşürülmesinde, işletmelerin modernleştirilmesinde, yeni iş alanlarının açılmasında, tarım nüfusunun sosyo-ekonomik yönden geliştirilmesinde büyük öneme sahiptir (Altay ve Turhal, 2011). Tarım makineleri çok çeşitli sınıflama içinde düşünülebilir. Ancak kendi yürür biçerdöverler dışında ana güç ve kuvvet kaynağı traktör olduğundan, bir ölçüde tek başına mekanizasyonu sembolize edebilmektedir. Tarımda kullanılan beygir gücü ile üretim ve verimlilik arasındaki ilişkiyi tespit etmek üzere FAO, 1965 yılında dünyanın değişik bölgelerinde yaptığı incelemeler sonucunda, gelişmekte olan ülkelerde ürün verimini optimum düzeye çıkaran minimum BG/ha değerinin 0,5-0,8 BG/ha arasında olmasını öngörmüştür (Altay ve Turhal, 2011). TUİK tarafından 12 bölgeye ayrılan ve Çizelge 1 de verilen Türkiye de 2010 yılı geçici verilerine göre adet traktör bulunmaktadır (Anonim 1). Koçtürk ve Avcıoğlu nun yapmış oldukları çalışmada Türkiye de bölgelere göre 1000 ha düşen traktör sayılarında Marmara, Ege, Orta Doğu Anadolu, İç Anadolu ve Güney Doğu Bölgelerinde traktör sayısının fazla olduğu görülmektedir (Çizelge 2). Ancak bu bölgelerin tarımsal mekanizasyon düzeyi traktör sayısı az olan Ege, Marmara ve Akdeniz gibi bölgelerden oldukça geride 48

2 bulunmaktadır. Tarımsal mekanizasyonun gelişmişlik göstergelerinden biri olan traktör sayısı olduğu düşünülürse, traktör sayısı fazla bölgelerde neden mekanizasyonun gelişmediği, traktörün bu bölgelerde sadece taşımacılıkta kullanılması ile açıklanabilir. Ülkemizdeki tarım işletmelerinin mekanizasyon düzeyleri yüksektir. Ancak işletmelerde kullanılan makineler nitelik yönünden gereksinimleri karşılayacak düzeyde değildirler. Ayrıca bu makinelerin etkin kullandıkları da söylenemez. Bu nedenle, tarımsal mekanizasyonda beklenen amaçlara ulaşılamamaktadır. Tarımsal üretimde mekanizasyonun etkin kullanımı için işletmelerde mevcut mekanizasyon koşullarının araştırılması ve ulaşılan sonuçlara göre makine tip ve boyutlarının saptanması yanında mekanizasyon konusunda makine üreticileri ile kullanıcıların eğitilmesi ve bilgilendirmesi gerekmektedir (Aybek ve Hurşitoğlu 2002). Çizelge 1. TUİK verilerine göre bölgelere ait traktör sayıları (Anonim 1) Bölgeler Sayısı Akdeniz Ege Batı Anadolu Kuzeydoğu Anadolu Orta Anadolu Orta Doğu Anadolu Güneydoğu Anadolu İstanbul Doğu Marmara Batı Marmara Doğu Karadeniz Batı Karadeniz Toplam Çizelge 2. Türkiye de bölgelere göre 1000 ha daki traktör sayısı (Koçtürk ve Avcıoğlu, 2007) Bölge /1000 ha Ege 82,0 Marmara 91,3 Akdeniz 49,7 Doğu Anadolu 19,2 Güneydoğu Anadolu 16,6 Karadeniz 62,8 İç Anadolu 24,8 Adıyaman ili, Türkiye nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi nde yer almaktadır. Yüzölçümü km² olan ilin rakımı 669 m. dir. Doğuda Atatürk Baraj Gölü ve Diyarbakır, Batıda Kahramanmaraş, Güneyde Atatürk Baraj Gölü ve Şanlıurfa, Kuzeyde Malatya illeri ile çevrilidir. Merkez, merkez ilçe dahil 9 ilçe 428 köy ve 28 belediyelik yerleşim yerinden oluşmaktadır. Bağlı ilçeler; Merkez, Besni, Çelikhan, Gerger, Gölbaşı, Kâhta, Samsat, Sincik ve Tut ilçeleridir. Türkiye nüfusunun yaklaşık %0.82 sine sahip olan Adıyaman ilinin nüfusu olup bu nüfusun yaklaşık %44 ü köylerde yaşamaktadır Yılı için ilin toplam kayıtlı çiftçi sayısı kişidir (Anonim 2, 3). İlin coğrafik yapısı çoğunlukla engebeli arazilerden oluşmaktadır. Merkez, Besni ve Kahta ilçelerinin güney kısımları ile Samsat ilçesinin tamamına yakın kısmı düz ve ovalıktır. Toplam yüzölçümü ha olan Adıyaman ilinin ha ını tarım arazileri oluşturmaktadır. 49

3 Tarım alanlarının %81.3 lük bölümü olan ha alanda kuru tarım, %18.7 lik bölümü olan ha alanda sulu tarım yapılmaktadır (Anonim 2, 3). Bu çalışmanın amacı, tarımsal mekanizasyonun çağdaş aracı olan traktör ve tarım aletmakine varlığı ile işlenen alan parametrelerini esas alarak Adıyaman ilinin mekanizasyon düzeyini belirlemeye çalışmak ve Türkiye ortalamaları ile kıyaslamaktır. Materyal ve Yöntem Uluslararası alanda bir ülkenin veya bölgenin mekanizasyon düzeyinin belirlenmesinde çeşitli yöntemler kullanılmaktadır. Bu yöntemlerin en yaygın olanları birim alan başına düşen traktör gücü (kw/ha), traktör başına düşen tarım alanı (ha/), birim tarım alanına düşen traktör sayısı (/1000ha) dır. Bunun yanı sıra traktör başına düşen tarım iş makinası kütlesi, tarımsal kesimde kullanılan enerji çeşitliliği, traktör kullanma süresi ve üreticilerin traktör alım gücü gibi değerler mekanizasyon düzeyinin belirlenmesinde kullanılan diğer kriterler olmaktadır (Arıöz. M., 2007; Işık ve ark., 2003; Koçtürk ve Avcıoğlu, 2007; Sessiz ve ark., 2006; Pınar, ve ark., 1994; Ülger ve ark., 2002; Yıldız ve ark., 2007). Çalışmada materyal olarak yıllarına ait TUİK, Adıyaman İl Tarım Müdürlüğü, Adıyaman Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü ve istatistiksel verileri kullanılmıştır yıllarına ait bu veriler değerlendirilerek, Türkiye ortalaması ile Adıyaman ili ortalaması karşılaştırılmıştır. Karşılaştırma yapılırken toplam tarım alanının traktör sayısına bölünmesiyle; traktör başına düşen tarım alanı (ha/), toplam traktör sayısının işlenen tarım alanına bölünmesiyle; birim tarım alanına düşen traktör sayısı (/1000ha) ve toplam alet ve ekipman sayısının toplam traktör sayısına bölünmesiyle; traktör başına düşen alet-ekipman sayısı (Ekipman/) hesaplanmıştır. Araştırma Bulguları Adıyaman İl Tarım Müdürlüğünün verilerine göre Adıyaman ilinin arazi ve tarım alanlarının dağılımı Çizelge 3 de ve Adıyaman ili merkez ve ilçelerine ait tarım alanlarının dağılımı ise Çizelge 4 de verilmiştir. TUİK in yapmış olduğu traktör güç gruplarının ortalama değerleri Çizelge 5 de verilmiştir. Türkiye ve Adıyaman iline ait yıllarına ait farklı traktör güçlerine ait veriler Çizelge 6 ve 7 de, Adıyaman ilinin mekanizasyon düzeyi verileri Çizelge 8a ve 8b de ve ilin alet-makine varlığı ise Tablo 9 da verilmiştir. Adıyaman Tarım İl Müdürlüğünün 2010 yılı verilerine göre Adıyaman ilinin tarımsal alanı hektar olup bu oran toplam alanın %35 i, Mera alanı ha olup %7 si, Ormanlık alan ha olup %23 ü ve diğer alanlar ha olup %35 i olarak dağılım göstermiştir. İlin genelinde kuru arazide üretim yapılmakta ve toplam tarım alanının %90.66 sını oluşturmaktadır (Anonim 3). Çizelge 3. Adıyaman ilinin arazi ve tarım alanlarının dağılımı (Anonim 2) Arazi Kul. Sulu Arazi Kuru Arazi Toplam Arazi % % Biçimi (da) (da) (da) % Tarla Toplamı , , ,76 Meyve Tarımı , , ,71 Sebze Tarımı , , ,42 Nadas , ,11 Top. Tar. Alanı , , ,00 50

4 Çizelge 4. Adıyaman ili merkez ve ilçelerine ait tarım alanlarının dağılımı (Anonim 2) İlçeler Tarla Bit. (da) Meyve (da) Sebze (da) Genel Toplam (da) Merkez Besni Çelikhan Gerger Gölbaşı Kahta Samsat Sincik Tut Toplam (da) Çizelge 3 ve 4 incelendiğinde, tarla tarımında 2010 yılında toplam da alan işlenirken Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü (Anonim 3) verilerine göre 2011 yılında bu alan da alana düşerek toplam ton üretim gerçekleşmiştir yılı üretim verilerinde buğday, arpa, pamuk ve mercimek ilk sıralarda yer almıştır yılı verilerine göre ilin yaklaşık da alanda sebze tarımı yapılmıştır. Geçici 2011 yılı verilerine göre ilin sebze tarımı için yaklaşık da alan işlenmiş olup bu alanda yaklaşık ton üretim yapılmıştır. Meyve tarımı için yaklaşık da alanda üretim yapılırken 2011 yılı verilerinde bu alan da a düşmüştür yılı meyve üretim miktarı ton olarak gerçekleşmiştir. Meyve tarımında Antepfıstığı, Üzüm, Zeytin ve Nar ilk sıralarda gelmektedir (Anonim 3). Çizelge 3 incelendiğinde, ilçeler bazında Besni ilçesinin meyvecilik alanında da ve sebzecilik alanında da işlenerek ilk sıralarda yer aldığı, Sincik ilçesinin ise sırasıyla da ve 220 da alanlarla son sırada yer aldığı görülmektedir. Tarla bitkileri alanında ilçeler bazında Kahta da ile ilk sırada yer alırken, Çelikhan ilçesi da ile son sırada yer almaktadır. Çizelge 5. güç grupları ve BG cinsinden ortalama traktör güçleri Güçleri (BG) BG+ Ortalama Gücü (BG) 5,5 17,5 29,5 42,5 60,5 70 Çizelge yıllarına ait Adıyaman ilinin traktör dağılımı (Anonim 1) Sayısı BG , , , ,5 -İki Sayısı Akslı 51-70BG , , , Sayısı BG Tek Sayısı 91 Akslı 5 BG Sayısı Toplam Gücü , ,5 Ortalama 55,26 53,53 52,91 52,89 51,07 47,75 51

5 Çizelge yıllarına ait Türkiye traktör dağılımı (Anonim 1) Sayısı BG , , , Sayısı BG , ,5 Sayısı BG , ,5 İki Akslı Sayısı BG , ,5 Sayısı BG Sayısı BG Toplam sayısı Toplam Gücü (BG) Ortalama Gücü 7,37 7,43 7,52 7,94 8,36 8,50 Çizelge 8a. Adıyaman ilinin mekanizasyon düzeyi verileri Toplam Ekilen Alan (ha) Sayısı Toplam Gücü (BG) Toplam Gücü (kw) İşlenen Alana Düşen Güç Miktarı (kw/ha) ,82 0, ,53 0, ,4 0, ,1 0, , ,04 0, , ,4 0,22 Çizelge 8 b. Adıyaman ilinin mekanizasyon düzeyi verileri Başına Düşen Tarım Alanı (ha/) Birim Alana Düşen Sayısı (/1000ha) Başına Düşen Alet-Ekipman Sayısı (Ton/) Başına Düşen Alet-Ekipman Sayısı (Ekipman/) ,34 3,77 3,25 6, ,89 4,08 3,18 6, ,83 4,07 3,13 6, ,68 4,10 3,13 6, ,21 4,63 3,10 6, ,31 5, ,07 52

6 Çizelge 9. Adıyaman ilinin alet ve makine varlığı (Anonim 1) Ark Açma Pulluğu Atomizör Damla Sulama Tesisi Derin Kuyu Pompa Diskli Tırmık (Diskarolar) Dişli Tırmık Döven Elektropomp Hayvan Pulluğu Hayvanla ve le Çekilen Ara Çapa Makinesi Karasaban Kimyevi Gübre Dağıtma Makinesi Kombine Hububat Ekim Makinesi Krema Makinesi Kulaklı Pulluğu Kuyruk Milinden Hareketli Pülverizatör Kültivatör Merdane Motopomp (Termik) Motorlu Pülverizatör Orak Makinesi Römork (Tarım Arabası) Santrifüj Pompa Sap Döver ve Harman Makinesi (Batöz) Sırt Pülverizatörü Su Tankeri (Tarımda Kullanılan) Süt Sağım Makinesi (Seyyar) Süt Sağım Tesisi Tınaz Makinesi Tozlayıcı le Çekilen Çayır Biçme Makinesi le Çekilen Hububat Ekim Makinesi Yağmurlama Tesisi Yayık Not: 2010 yılı verilerine göre alet-makine varlığında 100 adetin altındaki veriler tabloya işlenmemiştir. Tartışma ve Sonuç Adıyaman ili ve ilçelerindeki tarımsal mekanizasyon düzeyi hakkında bilgi edinilmesi amacıyla yapılan bu çalışmada elde edilen sonuçlar aşağıda özetlenmiştir: İlin, bulunduğu bölgedeki genel durumu değerlendirildiğinde, Güneydoğu Anadolu Bölgesinin 1000 Hektara Düşen Sayısı 16.6 iken Adıyaman ilinde bu değer 2010 yılında 5.25 seviyelerinde kalmıştır. Ayrıca mekanizasyon düzeyinin temel göstergeleri olan kw/ha, ha/, /1000ha ve Ekipman/ gibi temel verileri incelendiğinde, Adıyaman ilinin mekanizasyon düzeyi gösterge değerleri 2005 yılı için toplam traktör gücü BG, İşlenen Alana Düşen Güç Miktarı 0.15 kw/ha, Başına Düşen Tarım Alanı ha/ ve Birim Alana Düşen Sayısı 3.77 /1000 ha iken; aynı değerler 2010 yılında sırasıyla BG, 0.22 kw/ha, ha/ 5.25 /1000ha olarak belirlenmiştir (Çizelge 8a ve 8b). Bunun yanı sıra, tarım alet ve makine varlığında karasaban, döven gibi aletlerde önemli azalma görülürken sulama sistemlerinde ve hayvancılık tesislerinde kullanılan alet ve makinelerde önemli bir artış olduğu saptanmıştır (Çizelge 9). 53

7 Literatür Listesi Anonim 1. tarimalet.zul, Erişim Mart Anonim 2. Mart Anonim 3. Adıyaman Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü yayınlanmamış 2011 yılı tarımsal üretim verileri, Altay, F. ve Turhal, K., Bilecik İlindeki Tarımsal Mekanizasyonun Durumu ve Çözüm Önerileri, 6th İnternational Advanced Technologies Symposium (IATS 11), May 2011, Elazığ, Turkey. Arıöz. M., Ağrı İlinde Tarım İsletmelerinin Tarımsal Yapı ve Mekanizasyon Özellikleri, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007, Ankara. Aybek, A. ve Ç. Hurşitoğlu., Kahramanmaraş Yöresi Tarım İşletmelerinin Mekanizasyon Özellikleri ve Bu Özellikler Arası İlişkiler, KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi 5(2) Işık, E., Güler, T., Ayhan, A., Bursa İline İlişkin Mekanizasyon Düzeyinin Belirlenmesine Yönelik Bir Çalışma, Ulud. Üniv. Zir. Fak. Derg., 17 (2), , Keskin, R. ve Erdoğan, D., Tarımsal Mekanizasyon (II. Baskı)., Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları 1254, Ankara, Koçak, M., Bitlis İlinin Tarımsal Mekanizasyon Durumu, Sorunları ve Çözüm Önerileri, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006, Ankara. Koçtürk, D. ve A. O., Avcıoğlu, Türkiye de Bölgelere ve İllere Göre Tarımsal Mekanizasyon Düzeyinin Belirlenmesi, Tarım Makinaları Bilimleri Dergisi, 3 (1), 17-24, Pınar, Y., M.A. Beyhan., T. Koyuncu., A. Sessiz ve A. Tekgüler, Karadeniz Bölgesinde Mekanizasyon Düzeyinin Gelişimi ve Sorunları, O.M.Ü. Zir. Fak. Dergisi, 9(1), , (1994). Sessiz, A., Turgut, M. M., Pekitkan, F. G., Esgici, R., Diyarbakır İlindeki Tarım İşletmelerinin Tarımsal Yapı ve Mekanizasyon Özellikleri, Tarım Makinaları Bilimi Dergisi, 2(1), 87-93, Ülger, P., E., Güzel; B. Kayışoğlu; B. Eker; B. Akdemir; Y. Pınar; Y. Bayhan; C. Sağlam; Tarım Makineleri İlkeleri Kitabı, T.Ü. Tekirdağ Ziraat Fakültesi, Ders Kitabı No: 29, Yıldız, M. U., Dilay, Y., Özkan, A., Karaman İlinin Tarımsal Mekanizasyon Seviyesinin Belirlenmesi, Tarım Makinaları Bilimleri Dergisi, 3 (4), ,