TARİH. 10. Sınıf HALİL ÖZSU YILDIRIM AYMERGEN PALME YAYINCILIK

Transkript

1 10. Sınıf TARİH HALİL ÖZSU YILDIRIM AYMERGEN M.E.B Talim ve Terbiye Kurulu'nun gün ve 144 sayılı kararı ile kabul edilen 10. Sınıf Tarih dersi öğretim programına uygun hazırlanmıştır. PALME YAYINCILIK Ankara, 2013 I

2 PALME YAYINLARI: 789 PALME YAYINLARI: Sınıf PALME Tarih YAYINLARI: / Halil 709 Özsu, Yıldırım Aymergen Kimya 9. Sınıf Soru Kitabı / Hakan SÖYLEMEZ Palme Yayıncılık Fizik 2013 Yayın 9. Editörü Sınıf Soru Kitabı : / Cemil AYAN AYAN Yayına Yayına Hazırlama: Editörü Hazırlama PALME : : Dizgi-Grafik Cemil PALME Ayan Dizgi Grafik Tasarım Birimi Tasarım /Safure Birimi ARSLAN Yayın Editörü Yayıncı Yayına : Hazırlama Sertifika Cemil No AYAN : : PALME Dizgi-Grafik Tasarım Birimi Palme Yayıncılık Palme Yayınevi Yayıncılık Sertifika 2013 No 2012 : Yayıncı Palme ISBN Sertifika Yayıncılık No : : ISBN : ISBN : Baskı : Başak Matbaacılık ve Tanıtım Hiz. Ltd. Şti. Baskı Baskı : Tuna Matbaacılık : Tuna Matbaacılık San. ve San. Tic. A. ve Tic. Basımevi Sertifika No : Ş. A. Ş. Basımevi Sertifika No : Basımevi Sertifika No : Bu kitap Bu kitap sayılı sayılı yasanın yasanın hükümlerine hükümlerine göre göre kısmen kısmen ya da ya tamamen da tamamen basılamaz, basılamaz, dolaylı dolaylı dahi dahi olsa olsa kullanılamaz, kullanılamaz, teksir, teksir, fotokopi fotokopi ya da ya başka da başka bir teknikle bir teknikle çoğaltılamaz. çoğaltılamaz. Her Her hakkı hakkı saklıdır, saklıdır, PALME PALME YAYINCILIK a aittir. aittir. GENEL DAĞITIM YAZIT GENEL Yayın-Dağıtım DAĞITIM Sağlık YAZIT Sokak 17/30 Yayın-Dağıtım Sıhhiye-ANKARA Tel Sağlık 63 Sokak / Sıhhiye-ANKARA Faks Tel Faks II II 2

3 Benim Manevi Mirasım BİLİM ve AKILDIR M. Kemal ATATÜRK III

4 EDİTÖR DEN Son yıllarda ilk ve ortaöğretimde uygulanmaya başlanan öğretim programlarının ana felsefesi, yaşam temelli yaklaşımı esas almasıdır. Bu yaklaşımla, soyut gibi algılanan birçok kavram gerçek yaşamla ilişkilendirilmiş, somut hale getirilmiştir. Bu yaklaşım okullarımızdaki öğretim sürecine tam olarak yerleştirildiği ve uygulandığı zaman öğrencilerimizin derslere olan ilgi ve motivasyonları ciddi bir biçimde artacaktır. Tüm bu gelişmelerin sonucu olarak bilişim toplumunun gerektirdiği becerilere sahip, objektif ve analitik düşünebilen, yaratıcı bir kafa gücüne sahip kuşaklar yetişecektir. Böyle yetişen genç insanlar, ezberden uzak kalacak, sağlıklı iletişim kurabilme yetileri gelişecek; kendini iyi tanıyan, çevresiyle barışık bireyler olacaktır. Palme yayıncılığın hazırladığı bu kitap serisinin içeriği yukarıda belirtilen bakış açısı çerçevesinde oluşturulmuştur. Ayrıca bu kitaplar değişen yeni sınav sistemine (YGS LYS) uygun bir niteliğe sahiptir. Üniversite sınavlarında sorulacak soruların kapsamı ve ağırlık düzeyine uygun bir konu akışı sağlanmıştır. Bu kitapların hazırlanmasında büyük bir özveriyle bana destek veren Palme Yayıncılık ın genel müdürü sayın İlhan Budak a teşekkür ederim. Palme Yayıncılık tan çıkan bu kitap serisinin tüm öğrencilere yararlı olması ve onların gelişimine bir katkı sağlaması dileğiyle... Cemil AYAN Ocak, 2013 Ankara IV

5 YAZARLARDAN Saygıdeğer Öğretmenlerimiz ve Sevgili Öğrencilerimiz; Elinizdeki kitabın içeriği, biçimi, sınavlara hazırlayıcılığı ölçmedeki güvenirliliği ile sizlere öncelikle 10. sınıfta okuldaki derslerinizde sınavlara, daha sonra da hem YGS hem de LYS çalışmalarınızda hedeflediğiniz sonucu almada yararlanmanız için titiz ve özverili bir çalışma yaptık. Öğrencilerimizin sıkıcı olarak nitelendirdikleri Tarih konularını sıkılmadan daha kolay anlaşılır ve zevkle öğrenebilir biçimde anlatmaya zaman zaman da düşündürmeye özen gösterdik. Konuları ne kadar öğrendiğinizi, öğrendiğiniz konular arasında ne düzeyde bağlantı kurabildiğinizi, bilgilerinizi pekiştirip kalıcı hale getirebilmeniz amacıyla; 1. Çoktan seçmeli 2 test, 2. Doğru mu? Yanlış mı? 3. Boşluk Doldurma, 4. Yazılı Sınav Soruları, 5. Klasik Sorular, 6. Kavram Eşleştirme 7. Araştırma Soruları 8. Bulmaca olmak üzere 8 farklı etkinlik ve yanıtlarını koyduk. Araştırma, sorgulama ve öğrenmeyi gerektiren etkinliklerin dışındakilerin yanıtlarını hazırladık. Dizgi ve düzenlemeleri ile bu kitabın oluşumuna büyük emek veren Safure Aslan a, ayrıca basım ve dağıtımında ciddiyeti ile büyük takdir toplayan PALME YAYINCILIĞA teşekkür ederiz. Yararlı olması dileğiyle hepinize sağlık ve tüm öğrenim yaşamınızda başarı dileriz. Tarih Öğretmeni Halil Özsu Tarih Öğretmeni Yıldırım Aymergen V

6 İÇİNDEKİLER BEYLİKTEN DEVLETE ( ) Osmanlı Devleti nin Kuruluşu...2 XIV. Yüzyıl Başlarında Yakın Doğu ve Avrupa Kayıların Anadolu ya Gelişi ve Yerleşmesi...3 Kayılar Anadolu da...4 Beylikten Devlete...4 İlk Osmanlı Fetihleri...5 Balkanlardaki Fetihler...6 Çimpe Kalesi nin Alınması...6 Edirne nin Fethi...6 Sırpsındığı Savaşı...6 Çirmen Savaşı...6 I. Kosova Savaşı...7 ÜNİTE 1 İstanbul un Kuşatılması...7 Niğbolu Savaşı...7 Osmanlı Devleti nin Balkanlardaki İskan Siyaseti...8 Anodolu da Siyasi Birliği Sağlanma Faaliyetleri...9 Ankara Savaşı ve Fetret Devri...10 Anadolu da Siyasi Birliğin Yeniden Sağlanması...12 Balkanlarda Osmanlı Hakimiyeti nin Güçlenmesi...12 Edirne Segedin Savaşı...12 Varna Savaşı...12 II. Kosova Savaşı...12 OSMANLI KÜLTÜR VE MEDENİYETİ ( )...14 Osmanlı Devlet Teşkilatı...14 Osmanlı Merkez Yönetim...15 Osmanlı Ordusu...17 Osmanlı Ekonomisi...21 ETKİNLİKLER VE TESTLER VI

7 İÇİNDEKİLER DÜNYA GÜCÜ OSMANLI DEVLETİ( ) İSTANBUL UN FETHİ...42 Fethin Gerçekleşmesi...43 İstanbul un Fethi nin Sonuçları...44 Askeri ve Siyasi Gelişmeler ( )...44 II. BEYAZİD DÖNEMİ...47 ÜNİTE 2 I. SELİM(YAVUZ) DÖNEMİ...49 I. SÜLEYMAN (KANUNİ)...50 SOKOLLU MEHMET PAŞA DÖNEMİ...55 YENİ ÇAĞ DA AVRUPA...57 Coğrafi Keşifler...57 Rönesans...58 Reform...60 Otuz Yıl Savaşları...62 ETKİNLİKLER VE TESTLER ARAYIŞ YILLARI ( ) AVRUPA NIN GENEL DURUMU..82 OSMANLI DEVLETİ NİN GENEL DURUMU...83 OSMANLI DEVLETİ NDEKİ BOZULMALARIN NEDENLERİ..83 ÜNİTE 3 OSMANLI AVUSTURYA İLİŞKİLERİ...84 OSMANLI İRAN İLİŞKİLERİ...87 OSMANLI LEHİSTAN İLİŞKİLERİ88 OSMANLI VENEDİK İLİŞKİLERİ..88 DURAKLAMA DÖNEMİ NDE ÇIKAN İSYANLAR...88 XVII. YÜZYIL ISLAHATLARI...91 IV. MURAT DÖNEMİ...92 IV. MEHMET DÖNEMİ...92 ETKİNLİK VE TESTLER VII

8 İÇİNDEKİLER 18. YÜZYILDA DEĞİŞİM VE DİPLOMASİ XVIII. YÜZYILDA AVRUPA VE OSMANLI NIN GENEL DURUMU Avrupa nın Genel Durumu na Toplu Bakış Osmanlı ve Avrupa Devletleri nin Dış Politikası III. AHMET DÖNEMİ III, Ahmet Dönemi Islahatları AVRUPA DA DÜŞÜNCE VE EKONOMİ ALANINDAKİ GELİŞMELER ÜNİTE 4 A) Avrupa da Düşünce ve Ekonomi Alanındaki Gelişmeler B) Ekonomik Alanda Gelişmeler.121 C) Sanayi Devrimi AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ NİN KURULMASI VE FRANSIZ İHTİLALİ VİYANA KONGRESİ III. SELİM DÖNEMİ XVIII. Yüzyıl Islahatları XVIII. Yüzyıl Islahatlarının Osmanlı Toplumu ve Kültürüne Etkileri Tablolar ETKİNLİK VE TESTLER EN UZUN YÜZYIL( ) ÜNİTE 5 XIX. YÜZYIL BAŞLARINDA ASYA VE AVRUPA II. MAHMUT DÖNEMİ II. Mahmut Siyasi Olayları DEĞİŞEN KOŞULLARI GÖRE AVRUPA DEVLETLERİ NİN OSMANLI POLİTİKASI TANZİMAT DAN MEŞRUTİYETE Tanzimat Fermanı Islahat Fermanı OSMANLI DEVLETİ NDE ANAYASAL DÜZENE GEÇİŞ VE SİYASİ GELİŞMELER I. Meşrutiyet in İlanı II. Meşrutiyet ve Siyasi Gelişmeler OSMANLI DEVLETİ NDE DAĞILMAYI ÖNLEME ÇABALARI (Düşünce Akımları) XIX. YÜZYIL OSMANLI DEVLETİ NDEKİ KÜLTÜREL GELİŞMELER XX. YÜZYIL DA OSMANLI DEVLETİ VE SAVAŞLAR Trablusgarp Savaşı I. Balkan Savaşı II. Balkan Savaşı I. Dünya Savaşı Osmanlı Devleti nin Savaşa Girmesi Osmanlı nın Savaştığı Cepheler.205 Savaşın Sona Ermesi ve Antlaşmalar ETKİNLİK VE TESTLER ETKİNLİKLERİN VE TESTLERİN YANITLARI VIII

9 Ünite 1 BEYLİKTEN DEVLETE ( )

10 ÜNİTE 1 BEYLİKTEN DEVLETE ( ) Bilgi Köşesi BEYLİKTEN DEVLETE ANIMSATMALAR Uç beyliği konumuda olması, Osmanlı nın büyümesini kolaylaştırmıştır. Hoşgörü Politikası nın amacı, fetihlerin kalıcılığını ve sürekliliğini sağlamaktır. İskan (yerleştirme) Politikası, fetih bölgelerinin Türkleşmesine ve İslâmlaşmasına hizmet eder. OSMANLI DEVLETİ NİN KURULUŞU ( ) 1) XIV. YÜZYIL BAŞLARINDA YAKINDOĞU, AVRUPA VE BALKANLAR IN SİYA- Sİ DURUMU BALKANLAR VE AVRUPA XI.yüzyıl başlarında Batı Avrupa da feodalite (derebeylik) rejimi bulunuyordu. Bu nedenle devletlerin siyasal birliklerinde sıkıntılar görülmekte idi. Merkezi otoritesi bozuk devletler Avrupa nın en belirgin özelliğini oluşturmuştur. Balkanlarda siyasal birlik sağlanamadığı gibi, Hıristiyanlardan oluşan Balkan ulusları arasında Katolik- Ortodoks çatışmaları görülmektedir. Osmanlı Beyliği nin kurulduğu yıllarda İngiltere ve Fransa arasında Yüzyıl Savaşları görülmekteydi. Bu durum Osmanlı Beyliği nin kısa sürede büyümesini kolaylaştırmıştır. Bizans : XIV.yüzyılda topraklarının büyük bir kısmını kaybetmişti. Sık sık taht kavgaları görülmekteydi. Bu yüzden merkezi otoritesi oldukça bozuktu. Tekfur adı verilen yerel yöneticiler halka çok ağır baskılar uyguluyordu. Bizans İmparatorluğu varlığını devam ettirebilmek için denge politikası nı uygulamaktaydı. Ayrıca Sırp ve Bulgar krallığı ile çatışmalar sürmekteydi. Gaza ; din uğruna yapılan savaştır. Gaza Politikası gereği kuruluş döneminin ilk yıllarında fetih hareketleri savaş alanlarının batıda olması nedeniyle batı yönünde gerçekleştirilmiştir. Osmanlı Devleti nin kuruluş aşamasında Balkanlarda, Ortodoks ve Katolikler rekabet halindeydi. Osmanlı Devleti Rumeli ye geçtiğinde bu bölgede güçlü bir merkezi devlet yoktu. Balkanlar, derebeyi denilen yerel siyasi güçler arasında tam bir siyasi bölünmüşlük içerisindeydi. XIV. YÜZYILDA YAKINDOĞU VE AVRUPA YAKINDOĞU; Anadolu, İran, Irak, Suriye, Filistin, Arabistan ve Afrika da bulunan Mısır ı içine alan geniş bir coğrafyadan oluşmaktadır. ALTIN ORDA DEVLETİ ( ) Cengiz Han ın torunu Batu Han tarafından Hazar Denizi ile Karadeniz in kuzeyinde kurulmuştur. Halkın çoğunluğu Türklerden oluştuğu için zamanla bir Türk İslam Devleti ne dönüşmüştür. Timur İmparatorluğu bu devleti parçalaması üzerine bu durumu fırsat bilen Moskova Knezliği güçlenerek Rus Çarlığı oluşturulmuştur. MEMLUKLER ( ) Eyyubi komutanı Aybek tarafından Mısır da kurulmuştur. Hicaz, Suriye, Filistin, Lübnan ve Anadolu nun güneyine kadar sınırlarını genişletmiştir. Memlükler, Mogolların Bağdat ı işgal etmesinden sonra Abbasi halifesini himaye ederek saygınlıklarını artırmıştır. Memlükler, Moğolların batıya olan ilerleyişini durdurmuşlar ayrıca Suriye ve Lübnan daki son Haçlı prensliklerine de son vermişlerdir. 2

11 İLHANLILAR ( ) İlhanlılar, Cengiz Hanı ın torunu Hülagü Han tarafından İran da kurulmuştur. Merkezi Tebriz olan İhanlılar, en güçlü dönemlerinde İran, Irak, Kafkasya ve Anadolu ya egemen olmuşlardır. Hülagü, 1258 yılında Bağdat ı işgal ederek Abbasi Devleti ne son vermiş, büyük katliamlar yapmış ve kültürel ve bilimsel birikime büyük zarar vermiştir. Ahmet Teküdar döneminde İslamiyet i kabul etmeye başlayan İlhanlılar Gazan han döneminde tamemen Müslüman olmuşlardır. İlhanlılar (1243) Kösedağ Savaşı yla Anadolu üzerinde etkili olmuşlar, sosyal ve ekonomik yaşam üzerinde büyük olumsuzlar yaratmışlar 1335 te de yıkılmışlardır.! Bu Türk beyliklerinin dışında Osmanlı Devleti nin kurulduğu yıllarda Anadolu nun Kuzeydoğu sunda (Doğu Karadeniz de) Trabzon Rum Imparatorluğu, Güneydoğu Anadolu da Memluk Devleti nin bir kısım toprakları, Anadolu nun Kuzeyi nde (kıyıda) Ceneviz kolonileri bulunuyordu. 2. KAYlLARIN ANADOLU YA GELİŞİ VE YERLEŞMESi a) Kayılar Anadolu da ANADOLU DA KURULAN TÜRK BEYLİKLERİ Kayı boyu kendisini bu sembolle ifade etmektedir. Osmanlı Devleti ni kuranlar, Oğuzların Bozok Kolu nun Günhan ın soyundan Kayı Boyu ndandır. Moğol istilası sırasında Batıya doğru göç ederek Doğu Anadolu da Ahlat Yöresi ne geldiler. Kayı Aşireti, Türkiye Selçuklu Sultanı Alaeddin Keykubat tarafından Ankara nın batısında Bizans sınırındaki Karacadağ bölgesine yerleştirilmişti. Kayı Aşireti Harzemşahlarla yapılan Yassı Çemen Savaşı na 1230 Türkiye Selçuklu Sultanı I.Alaeddin Keykubat ın yanında katıldı. Selçuklu Sultanı, Kayı Boyu nun başında bulunan Ertuğrul Gazi ye ülkenin kuzeybatı ucunda Karacadağ Yöresi ni (Ankara yakınlarında)ikta (dirlik) olarak verdi (1231). Kayı Aşireti ni 1280 e kadar Ertuğrul Gazi yönetti. Kayılar daha sonraları Söğüt ve Domaniç i ele geçirmişlerdir. Kayılar damga (sembol) olarak ok ve yayı kullanmıştır. Bilgi Köşesi Osmanlılar, Balkanların fethinden sonra bu bölgedeki geniş topraklara sahip senyörlerin arazilerine el koyarak serf konumundaki Balkan köylülerine Tımar Sistemi ile toprağı kullanma hakkını verdiler. Bu gelişme, Osmanlı yönetiminin Balkanlara yerleşmesinde önemli bir etken oldu. Osmanlı Devleti nin Kuruluş Dönemi nde Anadolu da güçlü siyasi yapılar yoktur. ANADOLUDA Bizans A.S.D Rum Pontus ÜNİTE 1 BEYLİKTEN DEVLETE ( ) Osmanlı Beyliği Karacadağ, Söğüt civarı Uç Beyliği Karamanoğulları Konya ve Karaman civarı Moğol İlhanlı Beylikler Germiyanoğulları Karesioğulları Aydınoğulları Saruhanoğulları Menteşeoğulları Hamitoğulları Candaroğulları Ramazanoğulları Dulkadiroğulları Canikoğulları Kütahya civarı Balıkesir, Çanakkale civarı Aydın, İzmir civarı Manisa civarı Muğla ve Denizli civarı Antalya ve Isparta civarı Kastamonu ve Sinop civarı Adana, Çukurova civarı Maraş ve Elbistan civarı Samsun ve Niksar civarı Osmanlı Devleti nin Kuruluş Dönemi de Balkanlar da da güçlü siyasi yapılar yoktur. Bizans Bulgar Krallığı Sırp Krallığı Macar Krallığı Mora Despotluğu Arnavutluk Prensliği 3

12 ÜNİTE 1 BEYLİKTEN DEVLETE ( ) Bilgi Köşesi OSMAN BEY Annesi : Hayme Hatun Babası : Ertuğrul Gazi Yaşam Süresi : Saltanat Süresi : I. Osmanlı padişahıdır. Kişisel Özelliği : Adaleti seven ve uygulayan bir devlet adamı, cesur bir komutan, ileri görüşlü bir hükümdardı. Sessizlik içinde iş görür, görev verdiği kimseleri iyi tanır ve seçerdi. Osman Bey e fetihlerinde Abdurrahman Gazi, Alkut Alp, Konur Alp, Turgut Alp, Akçakoca, Samsa Çavuş gibi silah arkadaşları yardımcı olmuştur. b) Beylikten Devlete Türkiye Selçuklu Devleti, 1243 te Kösedağ Savaşı nı kaybettikten sonra otoritesini yitirmiştir. Bu durumdan yararlanan Anadolu daki Türkmen beyleri bağımsız hareket etmeye başlamışlardır. Böylece Anadolu da siyasi birlik bozulmuş, irili ufaklı onlarca Türk beyliği ortaya çıkmıştır. Türkiye Selçuklu Devleti yıkılınca Anadolu da bir otorite boşluğu oluşmuştur. Bu boşluğu doldurmak isteyen Türk beylikleri arasında çatışmalar yaşanmaya başlamıştır. Bu beyliklerden en güçlüsü Karamanoğulları idi. Karamanoğulları Konya ya egemen olduklarından kendilerini Türkiye Selçuklu Devleti nin doğal varisi sayıyorlardı. iç ve dış sorunlarından dolayı iyice zayıflamış olan Bizans ın Osmanlı Devleti ne karşı koyacak gücü yoktu. Bu durum Osmanlı Devleti nin sınırlarını öncelikle Batı yönünde genişletmesinde etkili olmuş, devletin kuruluşunu kolaylaştırmıştır. c) İlk Osmanlı Fetihleri OSMAN BEY Osman Bey, 1298 de Yarhisar ve Bilecik i fethettikten sonra beyliğin merkezini Bilecik e taşımıştır. Osmanlılar buradaki demir madenini işleyerek ordunun silah ihtiyacını karşılamışlardır. Bu nedenle Bilecik in alınması Osmanlılara büyük yarar sağlamıştır. Bu fetihlerin gerçekleştiği sırada Osmanlılar, Türkiye Selçuklu Devleti ne bağlı bir uç beyliğiydi. Bu sırada, Türkiye Selçuklu hükümdarının İlhanlıların merkezi Tebriz e götürülmesi ile Anadolu da iktidar boşluğu yaşanmıştır. Bazı Selçuklu yöneticileri Osman Bey in hizmetine girmiş, bu gelişmeler üzerine Osman Bey bağımsızlığını ilan etmiştir (1299). Ardından Yundhisar ve Yenişehir i fethedip İzmit e yaklaşmıştır. Osman Bey, Türk töresinde, Fetheden fethettiği yerin sahibidir. anlayışına uygun olarak ele geçirilen yerleri kardeşi, oğulları ve silah arkadaşlarına dirlik olarak vermiştir. Koyunhisar Savaşı(Bafeon) (1302) Osman Bey in başarılı fetihleri üzerine Anadolu daki Rum tekfurları, Bursa tekfurunun önderliğinde birleştiler. Bizans imparatorluğu ndan da yardım alan tekfurlar Koyunhisar Savaşı nda Osman Bey e yenildiler (1302). Böylece ilk Bizans - Osmanlı Savaşı nı Türkler kazanmıştır. Bu savaştan sonra, Türklere İzmit yolu açılmış, Bizans ın elindeki Bursa üç tarafından kuşatılmıştır. ORHAN BEY Bursa nın fethi( 1326) Bursa yı almak Osman Bey in en önemli hedeflerinden biriydi. Bu amaçla şehri kuşattı. Hastalanması üzerine kuşatmayı devralan oğlu Orhan Bey, Mudanya Limanı nı ve Orhaneli ni fethederek Bursa nın Bizans ile bağlantısını kesti. Aralıklarla 10 yıl devam eden kuşatma sonunda Bursa tekfuru şehri Orhan Bey e teslim etti. Orhan Bey, başkenti Bilecik ten ipek üretiminin ve ticaretinin merkezi olan Bursa ya taşımıştır. Bursa nın fethedilmesi Osmanlı Devleti nin ekonomik ve siyasal bakımdan güçlenmesini sağlamıştır. Palekanon (Maltepe) Savaşı (1329) Bursa nın fethinden sonra Kocaeli Yarımadası ndaki fetihleri hızlandıran ve İznik i kuşatan Osmanlılar devletin sınırlarını İstanbul Boğazı na kadar genişletti. Bunun üzerine Bizans karşı saldırıya geçti. Orhan Bey de İznik kuşatmasını kaldırarak Bizans üzerine yürüdü. Maltepe de karşılaşan iki ordu arasındaki savaşı Osmanlılar kazandı. Bu dikkat çekici başarıdan sonra hem Bizans hem de Anadolu daki Türk Beylikleri Osmanlıların faaliyetlerini daha yakından takip etmeye başlamışlardır. Bu Savaşın Sonunda; - Bizans ın, Anadolu ile olan bağını koparmış, - İznik ve İzmit in alınması kolaylaştırmış ve İstanbul yolunu açmış, - Hem Bizanslılar hem de Anadolu Türk Beylikleri Osmanlıların faaliyetlerini daha yakından takip etmeye başlamışlardır. 4

13 İznik (1331) ve İzmit in (1337) Fethi Orhan Bey Maltepe Savaşı ndan sonra İznik i yeniden kuşatarak teslim aldı (1331). İznik e gelen Orhan Bey, Hristiyan halktan isteyenlerin şehirden ayrılabileceklerini, isteyenlerin de cizye (baş vergisi) ödemek koşuluyla, kendi inanç, gelenek ve göreneklerini koruyup yaşamlarını sürdürebileceklerini bildirmiştir. İznik ten sonra kuşatılan İzmit de Osmanlı egemenliğine katılmıştır. Bu fetihlerle Kocaeli Yarımadası egemenlik altına alınarak Bizans ın Anadolu daki varlığına büyük ölçüde son verilmiştir. Bu Fetihlerin Sonunda; - Bizans a karşı yapılacak seferler için askeri üs olarak kullanılmak üzere merkez yapıldı. 3. BALKANLARDAKİ FETİHLER Osmanlı Devleti, kuruluş aşamasından itibaren Anadolu Türk Beylikleriyle çatışmaya girmemeye özen göstermiş, sınırlarını batı yönünde genişletmeye öncelik vermiştir. Siyasi ve askeri gücü iyice azalmış Bizans ın, Anadolu topraklarını ele geçirdikten sonra da Rumeliye yönelmiştir. a) Çimpe Kalesi nin Alınması (1353) Bilgi Köşesi ORHAN BEY ÜNİTE 1 BEYLİKTEN DEVLETE ( ) - İzmit kuşatıldı ve 1337 de Osmanlı topraklarına katıldı. - Kısa bir zaman sonra Kocaeli Yarımadası nın fethi tamamlanarak Bizans ın Anadolu ile bağlantısı kesildi. Çimpe Kalesi Bizans İmparatoru III. Andranikos 1341 de ölünce oğlu Yuannis ile saray bakanı Kantakuzen (Kanta- Annesi : Malhun Hatun kuzenos) arasında taht kavgası başlamıştır. Kan- Babası : Osman Bey Karesioğulları Beyliğl nln Osmanlı Devleti ne Katılması Orhan Bey döneminde Osmanlı Devleti nin güç- takuzen Orhan Bey den yardım istemiş, Rumeli ye geçmek için fırsat kollayan Orhan Bey de bu isteği kabul ederek Oğlu Süleyman Paşa komutasında kuvvetler gönderip Kantakuzen in imparator olma- Yaşam Süresi : Saltanat Süresi : (II. Osmanlı padişahıdır.) lenmeye başladığı sırada Karesi Beyliği iç çe- sını sağlamıştır. Kantakuzen Balkanlarda çıkan Kişisel Özelliği : Her zaman ülkesi kişmelerle uğraşıyordu. Bu durumu iyi değerlen- ayaklanmaları bastırmak, Sırp ve Bulgar saldırı- içide gezer, devlet işlerinin eksiksiz diren Orhan Bey, Karesi Beyliği ni topraklarına larını durdurmak için de Orhan Bey den yardım yürütülmesini gözetirdi. Başkent kattı (1345). istemiştir. Bursa da bile bir aydan fazla otur- Karesi Beyliği nin Osmanlı Devleti ne katılması sonucunda; Güney Marmara kıyıları, Osmanlılara katılmıştır. Osmanlı Devleti, donanma sahibi olmuş ve denizlerde güçlenmiştir. Bu durum Rumeli ye geçişi kolaylaştırmıştır. Hacı llbeyl, Ece Halil ve Evrenuz Bey gibi önemli komutanlar Osmanlıların hizmetine girmiştir. Anadolu da Türk siyasal birliğini sağlama konusunda ilk adım atılmıştır. Bizans İmparatoru kendisine yapılan bu yardımlara karşılık olarak Osmanlı Devleti ne Gelibolu daki Çimpe Kalesi ni hediye olarak vermiştir. Sonuç Böylece Türkler, Rumeli de toprak sahibi olmuşlar ve Balkan fetihlerinde bu kaleyi üs olarak kullanmışlardır de kişilik bir kuvetle Çimpe Kalesi ne yerleşen Süleyman Paşa 1353 te Gelibolu Kalesi ni alıp Rumeli ye yerleşmiştir. Ardından Tekirdağ, Bolayır, Keşan, Malkara, Çorlu ve Lüleburgaz ı fethederek Bizans ın Batı devletleri ile bağlantısını kesmeye çalışmıştır. mazdı. Dinine bağlı idi; adaleti sever ve uygulardı. Komutanlara ve bilginlere saygılı gazilere, sanatçılara karşı cömertti, alçak gönüllü idi; yoksulları korur verdiği sözde durur, güven verir, devletin çıkarlarını herşeyin üstünde tutardı. Orhan Bey, Osmanlı Devleti nin temel örgütlenmelerini yaptığı için genel olarak devletin gerçek kurucusu olarak kabul edilir. 5

14 ÜNİTE 1 BEYLİKTEN DEVLETE ( ) Bilgi Köşesi I. MURAT Annesi : Nilüfer Hatun Babası : Orhan Bey Yaşam Süresi : Saltanat Süresi : Osmanlı padişahıdır. Kişisel Özelliği : Her zaman odusunun başında bulunan gerekli devlet örgütlerini kuran her engeli aşmayı bilen, öz konuşan bir hükümdardı. Yasaya aykırı hiç bir iş yapmazdı. Düşmanını iyi tanır, aldığı önlemlerde yanılmazdı. I. Murat savaş alanında şehit edilen ilk padişahdı. I. MURAT b) Edirne nın fethi(1363) Orhan Bey in ölümünden sonra hükümdar olan I. Murat, Osmanlı Devleti nin Balkanlada kalıcı bir egemenlik kurması için Edirne nin alınması gerektiğine inanıyordu. Bu nedenle önce Bizanslıların ve Sırpların Edirne ye yardım göndermesini engellemeye yönelik önlemler aldı. Ardından Bizans ve Bulgarlardan oluşan orduyu Sazlıdere Savaşı nda mağlup etti. Sazlıdere Savaşı ile; Edirne fethedilerek,bizans ın Balkanlardaki bağlantısı kesilmiş ayrıca fetihler için askeri üs haline getirilmiştir. Savaştan bir yıl sonra Edirne başkent olmuştur. Sofya ve Filibe yöreleri alınarak Balkanlardaki ilerleyişine hız verilmiş dolayısıyla bu durum Haçlı Birliği oluşturulmasına neden olmuştur. Sazlıdere Savaşı ndan sonra Gümülcine ve Filibe fethedilerek, Bizans ın Sırp ve Bulgar devletleri ile kara bağlantısı kesilmiş, dolayısıyla Bizans, Osmanlı topraklarının ortasında kalmıştır. Balkanların kapısı Osmanlılara açılmıştır. Balkan ve Avrupa devletleri Osmanlılara karşı Haçlı ittifakları düzenlemeye başlamışlardır. c) Sırpsındığı Savaşı (1364) Osmanlıların Edirne ve Filibe yi alması ayrıca Balkanlar daki ilerleyişi üzerine Papa V. Urban ın yönlendirmesi ile Türkleri Rumeli den atmak için Sırp, Eflak, Bosna, Bulgar ve Macarlar ağırlıkta olmak üzere birleşik, güçlü bir Haçlı ordusu oluşturulmuştur. Macar kralı Layoş un komuta ettiği bu ordu Edirne yakınlarına geldiği bir sırada,hacı İlbey in komutasındaki Osmanlı keşif kuvvetleri tarafından ani bir baskınla bozguna uğratılmıştır (1364). bu savaş sonunda; Osmanlılar, ilk kez bir Haçlı ordusunu yenmiştir. Osmanlıların Balkanlarda ilerlemesi ve genişlemesi hızlanmıştır. Balkanlarda Macarların etkinliği azalmıştır. Meriç Irmağı nın çevresi tamamen Osmanlı denetimine girmiştir. d) Çirmen Savaşı (1371) Sırp Sındığı Savaşı ndan sonra Bulgarlar, 1369 da Osmanlı Devleti ne bağlanmayı ve vergi vermeyi kabul etmişlerdir. Sırp Sındığı,yenilgisini telafi etmek isteyen Sırplar, Bulgarların Osmanlı egemenliğini kabul etmesi ve Osmanlıların, Makedonya ya girmesi üzerine harekete geçtiler. Ancak Meriç vadisinde yapılan Çirmen Savaşı da Osmanlıların üstünlüğü ile sonuçlanmıştır (1371). Çirmen Savaşı nın Sonuçları Makedonya nın fethi kolaylaşmıştır. Bulgarlar, Makedonya daki Sırp prensleri ve Bizanslılar, Osmanlı üstünlüğünü tanımışlardır. e) I. Kosova Savaşı (1389) Osmanlı Devleti, Çirmen Savaşı ndan sonra fetih hareketlerine devam ederek Manastır, Sofya ve Niş i egemenlik altına aldı. Ancak Lala Şahin Paşa komutasındaki Osmanlı akıncılarının Ploşnik te Sırp ve Boşnak kuvvetlerine yenilmesi Balkan devletlerini cesaretlendirdi. Balkan devletleri, büyük bir Haçlı ordusu oluşturdular. Bu ordu Osmanlı Devleti nin o tarihe kadar Balkanlarda karşılaştığı en büyük orduydu. Üstelik Çandarlı Halil Hayrettin Paşa Bulgaristan da yaptığı fetihlerle Bulgarların Haçlı ordusuna katılmasını engellemişti. Kosova da yapılan savaşta I. Murat ın komutasındaki Osmanlı ordusu büyük bir zafer kazandı (1389). Ancak I. Murat savaş alanında gezerken yaralı bir Sırp soylusu tarafından şehit edildi. Savaş alanında, şehit edilen tek padişahtır. 6

15 I. Kosova Savaşı nın Sonuçları Balkanlarda fetihler hızlanmış, Tuna ya kadar olan Balkan toprakları Osmanlıların eline geçmiştir. İlk kez top bu savaşta kullanılmıştır. Türklerin Balkanlardaki gücü artmış ve bu coğrafyadan kolayca atılamayacağı anlaşılmıştır. Sırplar yeniden Osmanlı üstünlüğünü kabul etmiş, Kuzey Sırbistan yolu Osmanlılara açılmıştır. Tuna nın güneyinde Osmanlılara karşı koyabilecek önemli bir güç kalmamıştır. I. BAYEZID I.Murat ın Kosova Savaş ında şehit olması üzerine Osmanlı tahtına Yıldırım Bayezid geçmiştir. Yıldırım Bayezid ilk iş olarak Osmanlı topraklarına saldıran Eflak Voyvodası Mirçe üzerine sefere çıkmış ve onu ağır bir yenilgiye uğratmıştır. Bu sefer sonunda Eflak Osmanlı Devleti ne bağlanmıştır. Seferlere devam eden Osmanlı akıncı kuvvetleri Macar kralı Sigismund u yenilgiye uğratmışlar, Karadağ ve Arnavutluk a Osmanlı üstünlüğünü kabul ettirmişlerdir. Yıldırım Bayezid, Bizans ın Avrupa devletlerini Osmalıya karşı kışkırtmaya devam etmesi üzerine 1400 yılında İstanbul u bir kez daha kuşattı. Ancak bu kez de Timur tehlikesinin ortaya çıkması yüzünden Bizans ile bir antlaşma imzalayarak kuşatmayı kaldırmak zorunda kaldı. Bu antlaşmaya göre; İstanbul da, bir Türk Mahallesi kurulacak ve bir cami yaptırılacaktı. İstanbul da yaşayan Türklerin, davalarına bakmak üzere bir kadı tayin edilecekti. Bizans, Osmanlı Devleti ne yıllık vergi ödeyecekti. g) Niğbolu Savaşı (1396) Osmanlı Devleti nin, Bulgaristan Krallığı nı ortadan kaldırması, Selanik i fethetmesi ve İstanbul u kuşatması Avrupa da rahatsızlığa yol açtı. Papanın girişimleri sonucunda Macar Kralı Sigismund yönetiminde; Fransız, Alman, İngiliz,İtalyan, İsviçre, Leh ve Balkan uluslarından oluşan büyük bir Haçlı ordusu oluşturuldu. Haçlılar, Osmanlı sınırlarını geçerek Niğbolu Kalesi ni kuşattılar. Bu gelişme üzerine İstanbul kuşatmasını kaldıran Yıldırım Bayezid, Niğbolu ya gelerek Haçlıları bozguna uğratmıştır(1396). Bilgi Köşesi I.BAYEZİD Annesi : Gülçiçek Hatun Babası : I. Murat Yaşam Süresi : Saltanat Süresi : Osmanlı padişahıdır. Kişisel Özelliği : Aldığı kararı uygulayan güçlü, cesur bir komutan ve hükümdardır. Yanlışı aceleci olup çabuk kızmasıdır. Adalete, ÜNİTE 1 BEYLİKTEN DEVLETE ( ) f) İstanbul un Kuşatılması Bizans ın Avrupa devletlerini Osmanlı Devleti ne karşı kışkırtması ve Karamanoğulları ile Osmanlı Devleti aleyhine ittifak yapması üzerine Yıldırım Bayezid 1395 yılında İstanbul u kuşattı. Yıldırım Bayezid İstanbul u fethetme konusunda kararlıydı. Ancak, Haçlıların Bizans a yardım amacıyla Niğbolu önlerine kadar gelmesi üzerine kuşatmayı kaldırmak zorunda kaldı. Yıldırım Bayezid, Niğbolu Savaşı nı kazandıktan sonra İstanbul u bir kez daha kuşattı. İstanbul a Niğbolu Savaşı nın Sonuçları Abbasi halifesi, Yıldırım Bayezid e Sultanıiklimirum (Anadolu nun sultanı) unvanını vermiştir. Dolayısıyla Osmanlıdan sultan unvanını ilk kez Yıldırım kullanmıştır. Bu durum Osmanlı Devleti nin İslam dünyasında saygınlığını artırmıştır. Osmanlı Devleti nin Osmanlı dan Türk beylikleri üzerindeki etkinliğinin artması, Anadolu da Türk siyasi birliğini sağlama çalışmalarını kolaylaştırmıştır. Bulgaristan, tamamen Osmanlı Devleti ne katılmış, Eflak ve Boğdan Osmanlı üstünlüğünü tanımıştır. bilginlere ve din ulularına değer verirdi. İstanbul Boğazı nın Anadolu yakasındaki en dar yerine Anadolu Hisarı nı (Güzelce Hisarı) yaptırdı. Bursa daki Ulucami, Yıldırım Camisi, darüşşifa, imaret, medrese, misafirhane, hamam, Edirne de cami ve imaret yaptırmıştır. Kütahya ve Balıkesir de camileri vardır. Bursa da Akçaağlayan suyunu şehre getirmiş, bundan halkın yararlanmasını sağlamıştır de Akşehir de hastalanarak yaşamını yitirmiştir. yardım gelmesini engellemek ve İstanbul Bo- Balkanlarda güvenliği sağlayan I. Bayezid, ğazı üzerinde denetimi sağlamak için Anadolu Hisarı nı (Güzelcehisar) yaptırdı. Fakat bu yapılanlar İstanbul u fethetmek için yeterli olmadı. Çünkü Osmanlı topları, henüz İstanbul surlarını yıkabilecek güçte değildi. Bu sırada Anadolu ve Rumeli de karışıklıklar çıkınca kuşatma kaldırıldı. Anadolu da Türk siyasi birliğini sağlamak için harekete geçmiştir. Osmanlı Devleti nin, Avrupa üzerindeki baskısı artmış, Avrupalılar, uzun zaman Osmanlılara karşı yeni bir Haçlı saldırısı düzenleyememiştir. 7

16 ÜNİTE 1 BEYLİKTEN DEVLETE ( ) Bilgi Köşesi SİMAVNA KADISI OĞLU ŞEYH BEDRET- TİN DESTANI NDAN Yenildiler Yenenler, yenilenlerin dikişsiz, ak gömleğinde sildiler kılıçlarının kanını, Ve hep beraber söylenen bir türkü gibi hep beraber kardeş elleriyle işlenen toprak Edirne sarayında damızlanmış atların eşildi nallarıyla. Tarihsel, sosyal. ekonomik şartların zaruri neticesi bu! deme, bilirim! O dediğin nesnenin önünde kafamla eğilirim. Ama bu yürek O, bu dilden anlamaz pek. O, hey gidi kambur felek, hey gidi kahbe devran hey der. Ve teker teker, bir an içinde, omuzlarında dilim dilim kırbaç izleri, yüzleri kan içinde geçer çıplak ayaklarıyla yüreğime basarak geçen Aydın ellerinden Karaburun mağlûpları OSMANLI DEVLETİ NİN BALKANLARDAKİ İSKÂN (YERLEŞTİRME) POLİTİKASI Osmanlı Devleti, Rumeli de fethettiği topraklara Anadolu dan getirdiği Türk ailelerini yerleştirmiştir. Yaklaşık iki yüz yıl süren bu uygulamaya iskan politikası denilmiştir. İskan faaliyetlerine çeşitli tarikatlara mensup olan şeyh, derviş, baba gibi unvan ve sıfatlarla anılan kişiler öncülük etmiştir. Bu kişiler fethedilen yerlere orduyla birlikte gelmişler, önemli geçitierin bulunduğu ıssız yerlerde tekkeler ve zaviyeler inşa etmişlerdir. Osmanlı yöneticileri de, daha Orhan Bey zamanından itibaren Balkanlarda fethedilen yerlere Anadolu dan Türk nüfus getirip yerleştirmişlerdir. Osmanlı Devleti nin İskân Politikasının Amaçları; Fethedilen bölgeleri, Türk yurdu haline getirmek, elde tutulmasını kolaylaştırmak ve kalıcı egemenlik kurmak Fetih yapan orduya; gıda, barınma, binek hayvanı gibi lojistik destek sağlamak Anadolu daki konargöçer Türkmenleri yerleşik düzene geçirmek Fethedilen topraklardaki yerli halktan ayaklanma ihtimali olanları başka bölgelere yerleştirmek İskan Politikasının Önemli Özellikleri Fethedilen yerlere öncelikle konargöçer Türkmenler, Yörükler ve Tatarlar yerleştirilerek onların tam yerleşik hayata geçmeleri amaçlanmıştır. Ordunun geçeceği önemli yol, geçit ve askeri bakımdan stratejik öneme sahip şehirlerin Türkleştirilmesine öncelik verilmiştir. Göç ettirilen ailelerin, bütün ihtiyaçları devlet tarafından karşılanmış, bir yıllık vergi affıyla yerleşme faaliyetleri özendirilmiş ve kolaylaştırılmıştır. Göçleri teşvik etmek amacıyla, aileleri ile birlikte göç etmek isteyenlere verimli ve zengin topraklar yurtluklar ve tımarlar verilmiştir. Bunlardan belli bir süre vergi alınmamış çift hayvanı, ziraat aletleri ve tohum desteği sağlanmıştır. Göçmen alınan bölgelerde üretim ve düzenin korunmasına önem verilmiş, anlaşmazlık içerisindeki ailelerden biri bölgeden uzaklaştırılarak iç çatışmalar engellenmiştir. Geriye göçün yaşanmaması ve toplumda huzurun bozulmaması amacıyla geçerli bir neden olmadan göçmenlerin eski yerlerine dönmelerine izin verilmemiştir. İskan Politikasının Sonuçları Balkanlarda Türk nüfusu artmış, Türk kültürü yayılmıştır. Göçebe Türkmenlerin yerleşik hayata geçmeleri sağlanmıştır. Böylece devletin tarım gelirleri artmış, iç düzeni korumak kolaylaşmıştır. Fethedilen bölgelerin savunulması ve elde tutulması kolaylaşmıştır. Cami, yol, köprü, medrese, çeşme ve hastane yapımı gibi imar faaliyetleriyle Balkanlara Türk islam kimliği kazandırılmıştır. ANADOLU DA TÜRK SİYASİ BİRLİĞİNİ KUR- MA ÇABALARI Osmanlı Devletl nin Anadolu da Türk Siyasal Birliğini Sağlamak İstemesinin Nedenleri Osmanlı orduları Balkanlarda mücadele ederken Anadolu beyliklerinin Osmanlı topraklarına saldırmaları Anadolu beyliklerinin, Osmanlı Devleti ne karşı Bizans ile ittifak yapmaları Türk beylikleri arasındaki mücadelelerin Anadolu daki Türkleri olumsuz etkilemesi Anadolu Türk siyasi birliğini kurma çalışmaları Orhan Bey döneminde başladı. Bu amaçla ilk olarak Karesioğulları Beyliği Osmanlı topraklarına katıldı. Osmanlılar, I. Murat döneminde, Anadolu Türk birliğini sağlama konusunda barışçı bir politika izledi. Karamanoğulları na karşı güç kazanmak isteyen Germiyanoğlu Süleyman Şah, kızını I. Murat ın oğlu Yıldırım Bayezid ile evlendirdi. Bu evlilikle Kütahya, Emet, Simav, Tavşanlı kız çeyizi olarak Osmanlılara geçti. I. Murat Hamitoğulları ndan da para karşılığı Akşehir, Beyşehir, Yalvaç, Seydişehir ve Isparta yı aldı. Anadolu Türk siyasi birliğini sağlamak için yapılan faaliyetler, Yıldırım Bayezid Dönemi nde daha da hızlandı. Yıldırım Bayezid 8

17 Dönemi nde Türk birliği savaş yoluyla sağlanmaya çalışıldı. Bu amaçla Saruhanoğulları, Aydınoğulları, Menteşeoğulları, Germiyanoğulları, Karamanoğulları, Hamitoğulları Eretna Beyliği ve Candaroğulları nın Kastamonu kolu Osmanlı topraklarına katıldı. Böylece Anadolu Türk birliği büyük ölçüde sağlanmış oldu. Yıldırım, 1399 da Memluklere bağlı olan Dulkadiroğullarından Malatya, Besni, Darende ve Elbistan ı alarak Osmanlı sınırlarını Fırat Nehri ne kadar genişletmiştir. Anadolu da Türk Birliğinin Kurulmasının Sonuçları Anadolu da yönetimin kolaylaştırılması için merkezi önce Ankara daha sonra Kütahya olan Anadolu Beylerbeyliği kurulmuştur. Karesi Beyliği nin alınmasıyla oluşan ilk Osmanlı donanması Saruhan, Aydın, Menteşe ve Hamitoğulları gibi denizci beyliklerin donanmalarıyla güç kazanmıştır. Gelibolu da bir tersane kurularak Osmanlı donanmasına üs oluşturulmuştur. Osmanlı Devleti; Trabzon Rum İmparatorluğu, Memlukler ve Timur İmparatorluğu ile komşu olmuştur. Osmanlı Devleti nin, doğuya doğru genişlemesinden rahatsız olan Timur ile Yıldırım Bayezid arasında Ankara Savaşı çıkmıştır. Dulkadiroğullarından alınan topraklar, Osmanlı Devleti ile Memlüklerin arasını açmıştır. Bu nedenle Memlükler, Ankara Savaşı nda Timur a karşı Osmanlı Devleti ne destek vermemişlerdir. KARAKOYUNLU DEVLETI ( ) 1365 yılında kurulmuş bir Türkmen devletidir. Başkenti Erciş olan bu devlet, yükselişe üçüncü hükümdarı Kara Yusuf döneminde geçti. Yine bir Türkmen devleti olan Akkoyunlular tarafından 1469 yılında yıkılan Karakoyunlular yaptıkları pek çok eserle Anadolu nun Türk-İslam kimliği kazanmasına önemli katkılarda bulundular. Osmanlı Devleti, doğu sınırında bulunan Karakoyunlu Devleti ile dostça ilişkilerde bulunmuşlardır. Karakoyunlu Devleti Timur a karşı Osmanlı Devleti ni desteklemiştir. Mücadele halinde bulundukları Akkoyunlular tarafından ortadan kaldırılmıştır. AKKOYUNLU DEVLETİ ( ) XIV. yüzyılda kurulmuş bir Türkmen devletidir. Akkoyunlular, Oğuzların Üçok kolunun Bayındır boyundan geliyordu. Akkoyunlu Devleti nin kurucusu Kara Yülük Osman Bey dir. Akkoyunlu hükümdarları, bilginleri ve sanatçıları korumuştur. Ali Kuşçu, Celaleddin Devvani ve İsa Savcı gibi bilginler, bu dönemde önemli eserler vermişlerdir. Akkoyunlular egemen oldukları bölgeye Türk-İslam kimliği kazandırmak için önemli mimari eserler inşa etmişlerdir. Osmanlı Devleti nin Anadolu daki topraklarının genişleyip Akkoyunlular ile komşu olmasından sonra iki devlet arasında Doğu Anadolu da egemenlik sağlamak için mücadeleler başlamıştır. Akkoyunlular, Osmanlı Devleti ile mücadele içerisinde bulunan Timur un yanında yer almışlardır. TiMUR DEVLETi ( ) Timur, 1336 da bugünkü Özbekistan da Keş te doğmuştur. Bir çarpışmada yaralanarak topal kaldığından Aksak Timur ya da Timurleng adıyla anılmıştır. Aslen, Barulas adlı bir Türk boyundandır.timur, Çağatay Hanlığı nın egemen olduğu Maveraünnehir de yaşanan karışıklıklardan yararlanarak 1369 da kendi adıyla anılan devleti kurmuştur yılları arasında yaptığı seferlerle, Harezm, Doğu Türkistan, İran, Azerbaycan, Hindistan Delhi Sultanlığı, Irak, Suriye ve Altın Orda Devleti ile Osmanlı Devleti nin Anadolu topraklarına egemen olmuştur te Çin seferine çıkmaya hazırlanan Timur aynı yıl yolda ölmüştür. Kurduğu devlet 1507 yılına kadar siyasi varlığını sürdürmüştür. Timurlular, bilim ve sanata değer vermiş, Türkistan da yaptıkları cami, medrese, türbe gibi mimari yapıtların çoğu günümüze kadar gelmiştir. Ünlü Astronomi bilgini Uluğ Bey TImur un torunlarındandır. Bilgi Köşesi Yağmur çiseliyor, korkarak yavaş sesle bir ihanet konuşması gibi. Yağmur çiseliyor, beyaz ve çıplak mürted ayaklarının ıslak ve karanlık toprağın üstünde koşması gibi. Yağmur çiseliyor. Serezin esnaf çarşısında, bir bakırcı dükkânının karşısında Bedreddinimin bir ağaca asılı. Yağmur çiseliyor. Gecenin geç ve yıldızsız bir saatidir. Ve yağmurda ıslanan yapraksız bir dalda salnanan şeyhimin çırılçıplak etidir. Yağmur çiseliyor. Serez çarşısı dilsiz, Serez çarşısını kör. Havada konuşmamanın, görmememinn kahrolası hüznü Ve serez çarşısını kapatmış elleriyle yüzünü. Yağmur çiseliyor. Nazım Hikmet ÜNİTE 1 BEYLİKTEN DEVLETE ( ) 9

18 ÜNİTE 1 BEYLİKTEN DEVLETE ( ) Bilgi Köşesi Osmanlı Beyliği nin Güçlenmesine Etki Eden Faktörler : a) Bölgedeki siyasi otorite boşluğu b) Jeopolitik konum c) Nüfus etkeni d) Ekonomik etken e) Ahilerin desteği f) Osmanlı yöneticilerinin başarısı g) Bizans ı zayıf siyasi yapısı h) İktidarın tek merkezde toplanması Osmanlılarda basit aşiret yapısından bağımsız beyliğe geçiş Osman Bey. Timur un siyasi faaliyetleri Türk dünyası için zararlı sonuçlara yol açmıştır. Altın Orda Devleti üzerine düzenlediği seferler (1391) bu devletin parçalanmasına neden olmuştur. Bu durumdan yararlanan Moskova Knezliği sürekli güçlenmiş, kıyılara doğru ilerlemiş, XVI. yüzyıldan itibaren de Kafkaslar, Kıpçak Bozkırları ve Orta Asya yı işgale başlamıştır. Timur, Ankara Savaşı nda Osmanlıları yenerek Anadolu da Türk birliğinin bozulmasına, Türklerin Balkanlardaki ilerleyişinin durmasına ve Bizans ın varlığını bir süre daha devam ettirmesine yol açmıştır. 5. ANKARA SAVAŞI VE FETRET DEV- Rİ ( ) a) ANKARA SAVAŞı (1402) Yıldırım Bayezid in, Anadolu Türk birliğini sağlama çalışmaları sonucunda Osmanlı Devleti ile Timur Devleti sınır komşusu oldular. Çin üzerine sefere çıkmak isteyen Timur bu durumdan oldukça rahatsız oldu. Çünkü arkasında güçlü bir devlet bırakmak istemiyordu. Bu durum iki devlet arasında ilişkilerin savaşa dönüşmesinin temel nedeni olmuştur. Timur un Anadolu ya girerek Osmanlılara bağlı Sivas ta katliamlar yapması İki hükümdar arasında hakaret içeren mektupların gelip gitmesi etkili olmuştur. Sivas tan ayrılan Timur, daha sonra Ankara yı kuşattı. Bunun üzerine Yıldırım Bayezid de Ankara ya geldi. Sonuçta iki ordu Ankara nın Çubuk Ovası nda karşılaştı (1402). Osmanlı ordusundaki Anadolu Türk beyliklerinden oluşan bazı birliklerin ve Karatatarların Timur tarafına geçmesi, Timur un ordusunda asker sayısının fazla olması, zırhlı süvarilerin ve fillerin olması Osmanlı ordusunun yenilmesine yol açtı. Yıldırım Bayezit, Timur a esir düştü. Sekiz ay Anadolu da kalan Timur, gittiği her yere Yıldırım ı da götürdü. Akşehir e geldiklerinde Yıldırım Bayezid hastalanarak öldü (1403). Timur ise ülkesine döndükten sonra çıktığı Çin seferinde hastalandı ve Otrar kentinde öldü (1405). Ankara Savaşı nın Sonuçları Yıldırım Bayezid, Timur a esir düşmüştür. Timur, Anadolu Türk beylerine eski topraklarını geri vermiş, böylece Anadolu Türk siyasi birliği bozulmuş, Osmanlı Devleti dağılma Beylikten devlete geçin, Orhan Bey. Devletten İmparatorluğu geçiş Fatih Sultan Mehmet döneminde gerçekleşmiştir. ORHAN BEY Divan örgütü : Yönetim İlk düzenli kara ordusu (Yaya Müsellem) : Ordu İlk medrese İznik : Eğitim İlk gümüş para (Akçe) : Maliye İlk kadılık örgütü : Yargı İlk sancak sistemi : İdari Ankara Savaşı nın yapılmasının nedenleri Türk cihan egemenliği, düşüncesinden dolayı iki hükümdarın birbirine üstünlük kurma çabası Çin üzerine, sefere çıkmaya hazırlanan Timur un, arkasında Osmanlı Devleti gibi güçlü bir devletin kalmasını istememesi Topraklarını kaybeden Anadolu beylerinin, Timur a sığınarak onu Osmanlı Devleti ne karşı kışkırtmaları Yıldırım Bayezid in, Timur dan kaçan Bağdat egemeni Ahmet Cezayir ve Kara Koyunlu hükümdarları Kara Yusuf Bey i koruması Timur un, Yıldırım Bayezid ten kendi adına hutbe okutmasını ve para bastırmasını istemesi Timur un, batı sınırlarının güvenliğini gerekçe göstererek Bayezid in oğullarından birini rehin istemesi Osmanlıların Erzincan ı alması tehlikesi yaşamıştır. Anadolu da siyasi otorite bozulmasına bağlı olarak, sosyal ve ekonomik düzen de bozulmuştur. Osmanlı Devleti nin Balkanlardaki fetihleri durmuş, az da olsa toprak kayıpları olmuştur. Timur, Osmanlı ülkesini Yıldırım ın oğulları arasında bölmüştür. Bu durum Yıldırım Bayezid in oğulları arasında 11 yıl süren ve Fetret Devri denilen taht mücadelelerinin başlamasına yol açmıştır. Timur, Yıldırım Bayezid in oğullarından Mustafa Çelebi yi beraberinde başkenti olan Semerkant a götürmüştür. Timur un Anadolu dan çekilmesiyle Anadolu nun doğusunda güçlenen Akkoyunlu Devleti, Osmanlı Devleti için önemli bir tehdit haline gelmiştir. Uzun süredir kuşatma altında olan İstanbul un fethi gecikmiş, Bizans ın ömrü uzamıştır. Osmanlı nın Kuruluş dönemi uzamıştır. 10

19 FETRET DEVRİ ( ) Timur un Anadolu dan çekilmesinden sonra Süleyman Çelebi Edirne de, İsa Çelebi Balıkesir de, Musa Çelebi Bursa da, Mehmet Çelebi Amasya da bağımsızlıklarını ilan etti. Böylece 11 yıl süren taht kavgaları başlamış oldu. Osmanlı tarihinde 1402 den 1413 e kadar süren ve taht kavgaları ile geçen bu döneme Fetret Devri ya da Fasıla ı Saltanat Devri denilmiştir. Kardeşler arası bu taht kavgalarını kazanan Çelebi Mehmet, tek başına Osmanlı tahtına oturarak Fetret Devri ne son vermiştir. Osmanlı Devleti Fetret Devri nde, Anadolu da büyük toprak kayıpları yaşamış, dağılma tehlikesi geçirmiştir. Buna karşılık Balkanlarda büyük toprak kaybına uğramamış, önemli bir isyanla da karşılaşmamıştır. Çelebi Mehmet, devleti dağılmaktan kurtardığı ve Osmanlı saltanatını sürdürdüğü için Osmanlı Devleti nin ikinci kurucusu sayılır. Fetret Devri nin Sonuçları Osmanlı Devleti, yıkılma dağılma tehlikesi yaşamıştır. Osmanlı şehzadeleri taht kavgalarında başarılı olabilmek için Anadolu beylerine, Bizans, Venedik, Ceneviz, Sırp, Eflak ve Bulgaristanla toprak ve ekonomik ödünler vermişdir. Osmanlı Devleti nin, Balkanlardaki egemenliği sarsılmıştır. Ancak Balkanlarda Osmanlı Devleti nin toprak kaybı yok denecek kadar az olmuştur. Balkanlarda, Ciddi Toprak Kaybının Olmamasının nedenleri Osmanlılardan önce, Balkanlarda sürekli dini ve siyasi çatışmalar yaşanmakta halkın can ve mal güvenliği bulunmamaktaydı. Oysa Osmanlılar, fethettikleri yerlerdeki halkların dillerine, inançlarına, kültür ve geleneklerine karışmamışlardır. Üstelik siyasi istikrarı sağladıklarından can ve mal emniyetini güvence altına almışlar, yolları onarmışlar gerektiğinde yeni yollar yapmışlar, şehirleri imar etmişlerdir. Bu nedenle Osmanlı ülkesinde yaşayan halkların huzur ve refahı artmış, ekonomik ve sosyal hayatı gelişmiştir. Bilgi Köşesi I. MURAT Mülk padişah ve oğullarına aittir. (Amaç : Merkezi otoriteyi güçlendirmek.) Rumeli Beylerbeyliği kuruldu (Rumeli fetihlerinin sonucu) Tımar Sistemi oluşturuldu. (Toprak sistemi) Anadolu Kazaskerliği (yargı) kuruldu. Anadolu Defterdarlığı (maliye) kuruldu. Yeniçeri Ocağı kuruldu. (Devşirme sistemiyle oluşturulan ilk merkezi ordu.) I. BAYEZİD Anadolu Beylerbeyliği kuruldu. (Anadolu Türk birliğinin sonucu) İlk tersane oluştruldu (Gelibolu) Osmanlı nın Kuruluş Dönemi nde Anadolu da siyasi birliği kurma çalışmalarına en ciddi katkıyı o vermiştir. ÜNİTE 1 BEYLİKTEN DEVLETE ( ) 11

20 ÜNİTE 1 BEYLİKTEN DEVLETE ( ) Bilgi Köşesi I. MEHMET (ÇELEBİ) Osmanlıların adaletli ve hoşgörülü yönetimi altında huzur ve refah içinde yaşamaya başlayan Balkanlı uluslar iskan politikası, tımar sisteminin uygulanması Yüzyıl Savaşları nın yıkıcı etkilerinden kurtulmak amacıyla Osmanlı yönetimini benimsemişlerdir. Bu nedenle Fetret Devri nde gücünü büyük ölçüde kaybetmiş olmasına rağmen Osmanlı Devleti nden ayrılma yönünde bir girişimde bulunmamışlardır. I. MEHMET (ÇELEBİ) 6. ANADOLU DA SİYASİ BİRLİĞİN YENİDEN SAĞLANMASI I. Mehmet (Çelebi), Anadolu da Türk birliğini yeniden sağlamak konusunda kararlıydı. Bu konuda en büyük rakibi Karamanoğlu Mehmet Bey di. Aralarında aynı zamanda akrabalık bağları da vardı. I. Mehmet Çelebi nin halasının oğlu olan Karamanoğlu Mehmet Bey aynı zamanda Çele- Mehmet Çelebi döneminde, içte yaşanan karışıklıklardan biri de kardeşi Mustafa Çelebi (Düzmece Mustafa) İsyanı dır. Mustafa Çelebi Bizans İmparatorluğu ndan aldığı destekle tahtı ele geçirmek için isyan etti. Mehmet Çelebi, Rumeli ye gelerek Mustafa Çelebi yi yenilgiye uğrattı. Bunun üzerine Mustafa Çelebi Bizans a sığındı. Mustafa Çelebi, I. Mehmet Çelebi öldükten sonra II. Murat Dönem inde Bizans ın kışkırtmasıyla tekrar ayaklandıysa da bu ayaklanma II. Murat tarafından bastırıldı. II. Murat ın uğraştığı diğer bir ayaklanma ise kardeşi Şehzade Mustafa İsyanı ydı. II. Murat ın İstanbul u kuşattığı sırada Bizans, Şehzade Mustafa yı kışkırtarak ayaklanmasına neden oldu. İstanbul kuşatmasını kaldıran II. Murat, Şehzade Mustafa yı yakalayarak, ayaklanmaya son verdi. bi Mehmet in eniştesiydi. Fetret Devri nde yaşa- Annesi : Devlet Hatun Babası : Yıldırım Bayezid Yaşam Süresi : Saltanat Süresi : Osmanlı padişahıdır. Kişisel Özelliği : 1391 de Amasya Sancak Beyliği ne atandı. Ankara Savaşı nda yedek kuvvetler komutanlığını üstlendi. 24 savaşta bulunduğu kırka yakın yara aldığı söylenir. Azimli, sabırlı verdiği sözü tutan özelliklerinin dışında Fetret Dönemi ne son verdiği ve devleti yıkılmaktan kurtardığı için devletin ikinci kurucusu olarak kabul edilir. İlk Cülus Bahşişi geleneğini başlattığı söylenir. Bursa da Yeşil Cami, medrese ve yeşil türbeyi yaptırdı. Edirne de bir cami ayrıca vakıf olarak bir de bedesten kurdurdu. Amasya da da pek çok yapıt yaptırmıştır. nan yönetim boşluğundan yararlanarak Osmanlı topraklarından bir kısmını ele geçirmişti. Bunun üzerine sefere çıkan I. Mehmet (Çelebi), önce Aydınoğulları ndan İzmir i sonra Karamanoğlu II. Mehmet Bey i yenilgiye uğattı. Konya yı kuşattı. Akşehir, Beyşehir ve Seydişehir i aldı. Daha sonra Menteşeoğulları ve Tekeoğulları da Osmanlı ya bağlılıklarını bildirdiler. Saruhanoğulları Beyliği ni ortadan kaldıran Mehmet. Çelebi, Candaroğulları ndan da Samsun u aldı. Osmanlı Devleti böylece doğudaki Akkoyunlu ve Karakoyunlu Devletleri yle komşu oldu. Mehmet Çelebi döneminde Anadolu da meydana gelen olaylardan biri de Şeyh Bedrettin İsyanı dır. Şeyh Bedrettin: Musa Çelebi nin Kazaskeri idi. Çelebi Mehmet padişah olunca onu İzmit te oturmak zorunda bıraktı. Bedrettin Fetret Devri nin getirdiği karışıklıklardan faydalanarak kendi düşüncelerini yaymaya başladı. Şeyh Bedrettin in düşünceleri Osmanlı Devleti ndeki İslam anlayışına tersti. Müritlerinden Börklüce Mustafa İzmir yakınlarında Karaburun da ve Torlak Kemal in Manisa da çıkardığı ayaklanmalar bastırıldı. Daha sonra Rumeli ye geçerek Deliorman taraflarında başlattığı ayaklanma da bastırıldı. Şeyh Bedrettin yakalandı ve yargılandıktan sonra Serez de çarşı ortasında idam edildi (1420). 7. BALKANLARDA OSMANLI EGEMEN- LİĞİNİN GÜÇLENMESi I. Mehmet (Çelebi) Anadolu Türk birliğini büyük ölçüde sağladıktan sonra, Balkanlarda da Osmanlı otoritesini eski gücüne kavuşturmak için harekete geçti. Erdel, Macaristan ve Mora ya akınlar düzenledi. Bu dönemde Akçahisar ve Avlonya fethedildi (1417). Eflak ve Bosna egemenlik altına alındı. ilk Osmanlı - Venedik Deniz Savaşı (1416) Akdeniz de Venediklilere bağlı Andos Adası gemileri Osmanlı ticaret gemilerine saldırınca, Çalı Bey komutasındaki Osmanlı donanması Akdeniz e gönderildi. Çalı Bey Andos Adası na ve Venedik gemilerine saldırarak Gelibolu ya geri döndü. Bunun üzerine bir Venedik donanması Çanakkale Boğazı na girerek Lapseki önlerine geldi. Gelibolu açıklarında Osmanlılarla Venedikliler arasındaki ilk deniz savaşında Osmanlı donanması yenildi Çalı Bey şehit düştü. Venediklilerle yapılan bu deniz savaşının kaybedilmesi, Osmanlıların denizcilik alanında henüz yeterince güçlü olmadığını göstermektedir. Bununla birlikte Osmanlılar denizcilik ve deniz savaşları konusunda çok önemli bir deneyim kazanmışlardır. 12