TÜRK MUSÎKÝSÝ NAZARÝYATI MAKAMLAR - 1 -

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "TÜRK MUSÎKÝSÝ NAZARÝYATI MAKAMLAR - 1 -"

Berkant Dalkılıç
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 I.Ý MMLRIMIZIN DÝZÝLERÝNÝ MEYDN GEÝREN M DÖRLÜ VE M EÞLÝLER Musîkimizde asit Makamarýmýzýn dizieri bir tam dörtü ie bir tam beþinin bitiþik sýraanmasýndan meydana gemiþtir. azý makam dizieri dörtüye beþi, bazýarý ise beþiye dörtü katýmasý suretiye meydana gemiþtir. asit Makamarýmýzý meydana getiren atý adet dörtü, atý adette beþi mevcuttur. M DÖRLÜLER: Çargâh ûseik Rast Uþþãk Hicâz ürdî M DÖRLÜLER = & œ ÜR MUÎÝÝ NZRÝYI MMLR M EÞLÝLER: Çargâh ûseik Rast Hüseynî Hicâz ürdî ÛELÝ DÖRLÜÜ: Pestten tize doðru NÝNÝ - ÝYE - NÝNÝ araýðýndandýr. raýkarýn rumuza ifadesi - - oup, tizden peste doðru okuduðumuzda - - 'dir. i #œ UÞÞÃ DÖRLÜÜ: Pestten tize doðru; ÜYÜ MÜCENNEP - ÜÇÜ MÜCENNEP - NÝNÝ araýðýndandýr. raýkarýn rumuza ifadesi - - oup, tizden pestte doðru - - 'dir. ÜRDÎ DÖRLÜÜ: Pestten tize doðru ÝYE - NÝNÝ - NÝNÝ araýðýndandýr. raýkarýn rumuza ifadesi - - oup, tizden peste doðru okuduðumuzda - - 'dir. ÇRGÂH DÖRLÜÜ: Pestten tize doðru NÝNÝ - NÝNÝ - ÝYE araýðýndandýr. raýkarýn rumuza ifadesi - - oup, tizden peste doðru okuduðumuzda - - 'dir. = R DÖRLÜÜ: Pestten tize doðru; NÝNÝ - ÜYÜ MÜCENNEP - ÜÇÜ MÜCENNEP araýðýndandýr. raýkarýn rumuza ifadesi - - oup, tizden pestte doðru - - 'dir. HÝCÂZ DÖRLÜÜ: Pestten tize doðru; ÜÇÜ MÜCENNEP - RI ÝÝLÝ - ÜÇÜ MÜCENNEP araýðýndandýr. raýkarýn rumuza ifadesi - - oup, tizden pestte doðru - - 'dir. Yukarýda izah edien DÖRLÜLER gerek pestten tize, gerek tizden peste doðru okundukarýnda kuakta iyi ve tam duygu hissediir. = bœ

2 = & œ ======= œ = ÜR MUÎÝÝ NZRÝYI MMLR M EÞLÝLER ÛELÝ EÞLÝÝ: ûseik Dörtüsünün tiz tarafýna bir NÝNÝ ekenmesinden ouþmuþtur. raýkarýn rumuza ifadesi oup, tizden peste doðru okuduðumuzda 'dir. ÇRGÂH EÞLÝÝ: Çargâh Dörtüsünün tiz tarafýna bir NÝNÝ ekenmesinden ouþmuþtur. raýkarýn rumuza ifadesi oup, tizden peste doðru okuduðumuzda 'dir. R EÞLÝÝ: Rast Dörtüsünün tiz tarafýna bir NÝNÝ ekenmesinden ouþmuþtur. raýkarýn rumuza ifadesi oup, tizden peste doðru okuduðumuzda 'dir. HÜEYNÎ EÞLÝÝ: Uþþãk Dörtüsünün tiz tarafýna bir NÝNÝ ekenmesinden ouþmuþtur. u beþinin ismi diðererinden farký oarak Hüseynî eþisi omuþtur. œ raýkarýn rumuza ifadesi oup, tizden peste doðru okuduðumuzda 'dir. = i #œ ÜRDÎ EÞLÝÝ: ürdî Dörtüsünün tiz tarafýna bir NÝNÝ ekenmesinden ouþmuþtur. raýkarýn rumuza ifadesi oup, tizden peste doðru okuduðumuzda 'dir. HÝCÂZ EÞLÝÝ: Hicaz Dörtüsünün tiz tarafýna bir NÝNÝ ekenmesinden ouþmuþtur. raýkarýn rumuza ifadesi oup, tizden peste doðru okuduðumuzda 'dir. bœ Yukarýda izah edien EÞLÝLER de gerek pestten tize, gerek tizden peste doðru okundukarýnda kuakta iyi ve tam duygu hissediir. çýkamýþ oduðumuz bu DÖRLÜ ve EÞLÝLER'in dýþýnda baþka dörtü ve beþier Ubuunmaktadýr. (Örneðin: Ferahnâk, Hüzzãm, Nikriz eþieri; abã Dörtüsü gibi). asit Makamarýn teþkiinde yer amadýkarýndan anatýmamýþtýr. Ýeride açýkanacaktýr.

3 ÜR MUÎÝÝ NZRÝYI MMLR MM Yukarýda gördüðümüz dörtü ve beþierin muteif isimerini 4+5 veya 5+4 þekinde ekiyerek bir takým dizier meydana getirmek mümkündür. u tür meydana geen dizier Makamarýn kaýbýný teþki ederer. ncak bu dizierin makam oarak ifade ediebimeeri için seserin durak ve güçü etrafýnda birbiriye igi kurarak topanmýþ omaarý ve derecei oarak kuanýmaarý gerekmektedir. Yani makam durak ve güçü etrafýnda kendi dizisinin derecei oarak kuanýmasý demektir. ir asit Makam dizisinde üç önemi ses vardýr. 1)- DUR: Dizinin en Pest sesi oup, makamýn kadýðý sestir. 2)- GÜÇLÜ: Dörtü ve eþinin bireþtiði sestir. 3)- YEDEN: Dizideki yedinci sestir ve dãima duraða doðru gitmek isteyen sestir. Ý MMLR Yukarýda açýkadýðýmýz atý adet Dörtü ie atý adet eþinin muteif þekierde birbirerine ekenmesi suretiye bugün musîkimizde kuanýan (onüç adet) basit makam meydana gemiþtir. u makamarýn nasý ouþtuðu açýkamaarýya anatacaðýz. Onüç asit Makamar þunardýr; 1)- Çargâh Makamý 2)- ûseik Makamý 3)- ürdî Makamý 4-)- Rast Makamý 5)- Uþþãk Makamý 6)- Hüseynî Makamý 7)- Nevã Makamý 8)- Hicâz Makamý 9)- Hicâz Hümayûn Makamý 10)- Hicâz Uzza Makamý 11)- Hicâz Zirgüe Makamý 12)- arcýðar Makamý 13)- ûznâk Makamý urada hemen þunu beirteim ki Hicâz - Hümayûn - Uzza - Zirgüe makamarýna (Hicâz iesi) deyimi kuanmak yerinde oacaktýr. u deyim bugün için zaruridir. Her ne kadar bu dört makam gerek bünyeeri, gerekse seyir özeikerinden ötürü birbirerinden ayrý oup, her birinden eimizde çok eser buunmakta ise de bugün bür kýsým bestecier bu makam dizierini (meodiden fedakârýk etmemek için oacak ki ) birbirinin içinde ve karýþýk oarak kuanmaktadýrar. undan doayý Hicâz iesi tabiri yerinde our kanýsýndayýz. I)- ÇRGÂH MMI & ÇRGÂH 5'LÝÝ ÇRGÂH 4'LÜÜ Pest tarafta bir Çargâh eþisine tiz tarafta bir Çargâh Dörtüsünün bireþmesinden meydana gemiþtir. arar sesi Çargâh (Do), Güçü sesi Gerdâniye (o)'dür. Makam Çýkýcýdýr. Notasý yazýýrken donanýma hiç bir deðiþtirme iþareti konmaz. abiîdizi oma özeiði yanýzca Çargâh dizisinde vardýr.

4 2)- ÛELÝ MMI ====== ÛELÝ 5'LÝÝ ÜR MUÎÝÝ NZRÝYI MMLR Pest tarafta bir ûseik eþisine tiz tarafta bir ürdî Dörtüsünün bireþmesinden meydana gemiþtir. azen useik eþisinin Hicaz Dörtüsü ie dahi bireþmesi oabimektedir. estecierin bir kýsmý tiz taraftaki her iki dörtüyü karýþýk oarak kuanmýþardýr. Makam Çýkýcýdýr. arar sesi Dügâh (Lâ), Güçü sesi Hüseynî (Mi) sesidir. Notasý yazýýrken donanýma hiç bir iþaret konmaz. 3)- ÜRDÎ MMI ÜRDÎ 4'LÜÜ b ===== = ÜRDÎ 4'LÜÜ b Pest tarafta bir ürdî Dörtüsüne tiz tarafta bir useik eþisinin katýmasýya meydana gemiþtir. Makam Çýkýcýdýr. arar sesi Dügâh (Lâ), Güçü sesi Neva (Re) sesidir. Notasý yazýýrken donanýma (i) notasýna üçük Mücennep bemoü (b)konur. 4)- R MMI R 4'LÜÜ ÛELÝ 5'LÝÝ R 5'LÝÝ & s #œ œ Pest tarafta bir Rast eþisine tiz tarafta bir Rast Dörtüsünün bireþmesinden meydana gemiþtir. Makam Çýkýcýdýr. arar sesi Rast (o), Güçü sesi Neva (Re) sesidir. Notasý yazýýrken donanýma (i) notasýna Faza emoü () ve (Fa) notasýna akiye Diyezi (s)konur. 5)- UÞÞÃ MMI Pest tarafta bir Uþþãk Dörtüsüne tiz tarafta bir useik eþisinin katýmasýya meydana gemiþtir. Makam Çýkýcýdýr. arar sesi Dügâh (Lâ), Güçü sesi Neva (Re) sesidir. Notasý yazýýrken donanýma (i) notasýna Faza emoü ( ) konur. UÞÞÃ 4'LÜÜ ÛELÝ 5'LÝÝ

5 6)- HÜEYNÎ MMI ====== & s œ s ÜR MUÎÝÝ NZRÝYI MMLR HÜEYNÎ 5'LÝÝ Pest tarafta bir Hüseynî eþisine tiz tarafta bir Uþþãk Dörtüsünün bireþmesinden meydana gemiþtir. Makam Ýnici - Çýkýcý'dýr. Makam arýþýk kuanýmýþtýr. arar sesi Dügâh (Lâ), Güçü sesi Hüseynî (Mi) sesidir. Notasý yazýýrken donanýma (i) notasýna Faza emoü () ve (Fa) notasýna akiye Diyezi (s)konur. 7)- NEVÃ MMI UÞÞÃ 4'LÜÜ R 5'LÝÝ UÞÞÃ 4'LÜÜ s #œ ====== œ Pest tarafta bir Uþþãk Dörtüsüne tiz tarafta bir Rast eþisinin bireþmesinden meydana gemiþtir. Makam Ýnici - Çýkýcý'dýr. Makam arýþýk kuanýmýþtýr. arar sesi Dügâh (Lâ), Güçü sesi Nevã (Re) sesidir. Notasý yazýýrken donanýma; (i) notasýna Faza emoü () ve (Fa) notasýna akiye Diyezi (s) konur. HÝCÂZ MMI ÝLEÝ Hicâz - Hicâz Hümayûn - Hicâz Uza - Hicâz Zirgüe'i Hicâz makamarýnýn bünyeeri birbirinden farký omaka beraber biz bunarý (Hicâz iesi) oarak adandýrdýk. 8)- HÝCÂZ MMI R 5'LÝÝ HÝCÂZ 4'LÜÜ ====== & i ss i #œ #œ Pest tarafta bir Hicâz Dörtüsüne tiz tarafta bir Rast eþisinin bireþmesinden meydana gemiþtir. Makam Ýnici - Çýkýcý'dýr. Makam arýþýk kuanýmýþtýr. arar sesi Dügâh (Lâ), Güçü sesi Nevã (Re) sesidir. Notasý yazýýrken donanýma ; (Do ve Fa) notasýna akiye Diyezi (s) ve (i) notasýna akiye emoü (i) konur.

6 9)- HÝCÂZ (HÜMYÛN) MMI HÝCÂZ 4'LÜÜ i & s iœ #œ ÜR MUÎÝÝ NZRÝYI MMLR Pest tarafta bir Hicâz Dörtüsüne tiz tarafta bir Rast eþisinin bireþmesinden meydana gemiþtir. Makam Çýkýcý'dýr. arar sesi Dügâh (Lâ), Güçü sesi Nevã (Re) sesidir. Notasý yazýýrken donanýma; (Do) notasýna akiye Diyezi (s) ve (i) notasýna da akiye emoü (i) konur. ÛELÝ 5'LÝÝ 10)- HÝCÂZ (UZZL) MMI HÝCÂZ 5'LÝÝ is ===== & s iœ #œ #œ = Pest tarafta bir Hicâz eþisine tiz tarafta bir Uþþãk Dörtüsünün bireþmesinden meydana gemiþtir. Makam Ýnici - Çýkýcý'dýr. Makam arýþýk kuanýmýþtýr. arar sesi Dügâh (Lâ), Güçü sesi Hüseynî (Mi) sesidir. Notasý yazýýrken donanýma ; (Do ve Fa) notasýna akiye Diyezi (s); (i) notasýna akiye emoü (i) konur. UÞÞÃ 4'LÜÜ 11)- HÝCÂZ (ZÝRGÜLE) MMI Fi ===== & s s iœ #œ F œ = HÝCÂZ 5'LÝÝ Pest tarafta bir Hicâz eþisine tiz tarafta bir Uþþãk Dörtüsünün bireþmesinden meydana gemiþtir. Makam Çýkýcý'dýr. arar sesi Dügâh (Lâ), Güçü sesi Hüseynî (Mi) sesidir. Notasý yazýýrken donanýma; (Do - o) notasýna akiye Diyezi (s); (Fa) notasýna Faza Diyezi (F); (i) notasýna akiye emoü (i)konur. HÝCÂZ 4'LÜÜ #

7 12)- RCIÐR MMI HÝCÂZ 5'LÝÝ UÞÞÃ 4'LÜÜ & is œ i #œ ÜR MUÎÝÝ NZRÝYI MMLR Pest tarafta bir Uþþãk Dörtüsüne tiz tarafta bir Hicâz eþisinin bireþmesinden meydana gemiþtir. Makam Ýnici - Çýkýcý'dýr. Makam arýþýk kuanýmýþtýr. arar sesi Dügâh (Lâ), Güçü sesi Nevã (Re) sesidir. Notasý yazýýrken donanýma ; (Fa) notasýna akiye Diyezi (s); (Mi) notasýna akiye emoü (i); (i) notasýna Faza emoü ()konur. 13)- ÛZÝNÂ MMI i s #œ Pest tarafta bir Rast eþisine tiz tarafta bir Rast Dörtüsünün bireþmesinden meydana gemiþtir. Makam Çýkýcý'dýr. arar sesi Rast (o), Güçü sesi Neva (Re) sesidir. Notayazýýrken donanýma; (Fa) notasýna akiye Diyezi (s); (Mi) notasýna akiye emoü (i); (i) notasýna Faza emoü ()konur. U R 5'LÝÝ Yukarýda 13 adet asit Makamýn meydana geiþerini ve dizierini gördükten sonra, burada 4 adet makamdam daha bahsetmek yerinde oacaktýr. 1)- ÞEHNÃZ-ÛELÝ MMI ûseik Makamýnýn iz duraðý veya civarýndan baþýyarak Ýnici oarak seyretmesidir. 2)- MUHYYER MMI Hüseynî Makamýnýn iz duraðý veya civarýndan baþýyarak Ýnici oarak seyretmesidir. HÝCÂZ 4'LÜÜ i 3)- ÃHÝR MMI Nevã Makamýnýn iz duraðý veya civarýndan baþýyarak Ýnici oarak seyretmesidir. 4)- EYÎ MMI Uþþãk Makamýnýn iz duraðý veya civarýndan baþýyarak Ýnici oarak seyretmesidir. M DÜZENLEYEN: Çiðdem GÜNGÖR (ON)

Benzer belgeler

TÜRK SANAT MÜZİĞİ TEORİ VE UYGULAMASI DERSİ

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI Ortaöğretim Genel Müdürlüğü GÜZEL SANATLAR LİSESİ TÜRK SANAT MÜZİĞİ TEORİ VE UYGULAMASI DERSİ 9.SINIF İÇİNDEKİLER ÜNİTE 1 9.1. Perde, Aralık, Dörtlü ve Beşliler 9.1.1. Perde