PISA ve TIMSS Mantığını ve Sorularını Anlama. Ed tör: Prof. Dr. Sal h ÇEPNİ

Transkript

1 PISA ve TIMSS Mantığını ve Sorularını Anlama Ed tör: Prof. Dr. Sal h ÇEPNİ

2 Editör: Prof. Dr. Salih ÇEPNİ PISA VE TIMSS MANTIĞINI VE SORULARINI ANLAMA ISBN DOİ / Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. 2016, Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti. ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 1. Baskı: Kasım 2016, Ankara Yayın-Proje: Elif Turanlıoğlu Bultan Dizgi-Grafik Tasarım: PEGEM Akademi Baskı: Vadi Grup Ciltevi A.Ş. İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105 Yenimahalle/ANKARA ( ) Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: İnternet: E-ileti: pegem@pegem.net

3 ÖN SÖZ Ülke olarak uzun yıllardan beri eğitimin kalitesini arttırmak için amansız bir mücadele içerisine girilmiştir. Bu süreçte kendi iç dinamiklerimizin yanında gelişmiş ülkelerin eğitim sistemleri, okullarda tercih ettikleri öğretim yaklaşımları ve ölçme değerlendirme anlayışları geç de olsa uzmanlar tarafından ülkemize transfer edilip ülkemizdeki mevcut eğitim sistemi içerisine adapte edilmeye çalışılmıştır. Ülkemizde eğitim, öğretim, öğrenme ve değerlendirme konusunda teorik bilgi boyutunda bir noksanlığımızın olmadığı, aksine ideal öğrenmenin nasıl ve hangi şartlarda gerçekleştiğini bilmemize rağmen uygulamada bilinenin tam zıttının yapılması ve bu durumun ülkemizdeki şartlara ve özellikle mevcut merkezi sınav sistemi ve bu sınavlarda sorulan soruların yapısına dayandırılması, ülkemizde gerçekleştirilen bütün iyi niyetli yenilik hareketlerini hüsrana uğratmaktadır. Uluslararası sınavlar, uluslararası kabul gören öğretim anlayışının öğrenme ortamlarına hangi düzeyde yansıdığının değerlendirilmesini amaç edinen bir sınav sistemidir. Ülkemizin bu sınavlarda yer alması ülkemiz açısından önemli bir atılım olarak görülmesine rağmen öğretim ve uygulama olarak etkili eğitim sistemlerini temsil eden bir yapının, ülkemizde bu alanda yapılan faaliyetlerle ne derece örtüştüğü düşünülmesi gereken bir konudur. PISA ve TIMSS in gerçek amacı; okul bilgilerinin gündelik hayata nasıl transfer edildiği ve okul bilgisi ile gündelik hayattaki olaylar arasındaki bağın nasıl kurulduğu ve gündelik hayatta karşılaşılan bir problemin üstesinden hangi problem çözme becerileri etkili kullanılarak gelinebileceği gibi anlayışları kapsıyorsa, ülkemizde uygulanan öğretim ve değerlendirme anlayışı bu anlayışla örtüşmüyorsa ülkemizde yapılmakta olan PISA ve TIMSS gibi uluslararası ortak sınavların sonuçlarının bilimsel geçerliliği olabilir mi? Biz bu kitapla, öncelikle uluslararası sınavların arkasında yatan felsefi anlayışları ve bu anlayışların dayandığı öğrenme-öğretme ve değerlendirme yaklaşımlarının üzerinde durmaya çalıştık. Bu incelemelere dayalı olarak ülkelerin eğitim-öğretim faaliyetlerinin güçlü ve zayıf yönlerini nasıl tespit ettikleri, ülkelerin yaptıkları ve yapacakları eğitim reformlarının politika geliştirme boyutuna nasıl yansıttıkları hususunda incelemelerde bulunduk. Özel olarak ülkemizde PISA ve TIMSS kültürüne yakın bir kültür anlayışı geliştirmek için öğretmenlere yönelik olarak ne tür faaliyetler; hizmet içi kursları, çalıştaylar düzenlenebileceği ve bu faaliyetlerin içeriği ve öğretim anlayışının nasıl olması gerektiği hususunda detaylı çalışmalar yaptık. PISA ve TIMSS kültürünün oluşumuna katkı sağlayacağına inandığımız öğretmenlere yönelik öğretim materyalleri hazırladık, uyguladık ve hazırlanan materyallerin geliştirilmesi için öğretmenlerden görüşler aldık. Bu

4 iv PISA ve TIMSS Mantığını ve Sorularını Anlama yolla, ülkemizde öğretmenlere yönelik uygulanabilir bir PISA ve TIMSS öğretim modülü geliştirmeye çalıştık. Bu süreçte gerekli olabilecek ve öğretmenlerin önemsedikleri her bir temayı bir ünite olarak hazırlayarak bu kitapta okuyucuya sunduk. Sunum sürecinde teorik bilgilerin yanında asıl vurgu, öğretmenlerin sınıflarında uygulayabilecekleri somut materyallere yapılmıştır. Düzenlediğimiz hizmet içi bir kursun yansıması olarak öğretmenler, PISA ve TIMSS soruları hazırlamış ve bu sorular geliştirilen bir ölçek yardımı ile değerlendirilmiştir. Bu yolla, yaklaşık beş hafta süreli hizmet içi bir kurstan elde edilen teorik-pratik kazanımlar ürün olarak ortaya konulmuştur. Bu kitabın PISA, TIMSS kültürü kazanmak isteyen tüm öğretmenlere, eğitimcilere ve bu alana ilgi duyan tüm bireylere teorik-pratik boyutta katkı sağlayacağına inancımız tamdır. Editör Prof. Dr. Salih ÇEPNİ 2016

5 BÖLÜMLER VE YAZARLAR 1. Bölüm PISA Uygulamalarının Tanıtımı Prof. Dr Murat ALTUN / Uludağ Üniversitesi Arş. Gör. Mustafa Çağrı GÜRBÜZ / Uludağ Üniversitesi 2. Bölüm TIMSS Uygulamalarının Tanıtımı Prof. Dr. Salih ÇEPNİ / Uludağ Üniversitesi Arş. Gör. Ümmühan ORMANCI / Uludağ Üniversitesi 3. Bölüm Türkiye deki Ulusal Sınavlarının Tanıtımı Arş. Gör. Ümmühan ORMANCI / Uludağ Üniversitesi 4. Bölüm Uluslararası Sınavların ve Bazı Ülkelerin Merkezi Sınav Sistemlerinin ve Soru Örneklerinin Tanıtımı Arş. Gör. Mustafa Çağrı GÜRBÜZ / Uludağ Üniversitesi 5. Bölüm PISA, TIMSS ve TEOG Sınavlarının Temel Aldığı Öğrenme Kuramları Dr. Hatice Kübra GÜLER / Uludağ Üniversitesi Arş. Gör. Bestami Buğra ÜLGER / Uludağ Üniversitesi 6. Bölüm PISA ve TIMSS Sınavlarının Temel Aldığı Ölçme ve Değerlendirme Yaklaşımları Arş. Gör. Bestami Buğra ÜLGER / Uludağ Üniversitesi Dr. Hatice Kübra GÜLER / Uludağ Üniversitesi 7. Bölüm Matematik Okuryazarlığı Arş. Gör. Mustafa Çağrı GÜRBÜZ / Uludağ Üniversitesi Prof. Dr Murat ALTUN / Uludağ Üniversitesi 8. Bölüm Fen Okuryazarlığı Prof. Dr. Salih ÇEPNİ / Uludağ Üniversitesi Arş. Gör. Ümmühan ORMANCI / Uludağ Üniversitesi Arş. Gör. Bestami Buğra ÜLGER / Uludağ Üniversitesi

6 vi PISA ve TIMSS Mantığını ve Sorularını Anlama 9. Bölüm PISA Hakkında Uluslararası Görüşmeler Prof. Dr. Orhan KARAMUSTAFAOĞLU / Amasya Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Turgut İLERİ / Amasya Üniversitesi Öğr. Gör. A. Rasim AHISKA / Amasya Üniversitesi 10. Bölüm PISA ve TIMSS Sınavlarında Başarıyı Yakalamak İçin Türkiye Ne Yapmalı? Prof. Dr. Salih ÇEPNİ / Uludağ Üniversitesi 11. Bölüm PISA ve TIMSS Sınavlarına Öğretmenlerimizi Hazırlamaya Yönelik Deneyimlerimiz Ve Yürüttüğümüz Faaliyetler Prof. Dr. Salih ÇEPNİ / Uludağ Üniversitesi Arş. Gör. Mustafa Çağrı GÜRBÜZ / Uludağ Üniversitesi Arş. Gör. Ümmühan ORMANCI / Uludağ Üniversitesi

7 İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ... iii BÖLÜMLER VE YAZARLAR...v ŞEKİL LİSTESİ... xi TABLO LİSTESİ... xii 1. BÖLÜM PISA UYGULAMALARININ TANITIMI PISA Uygulamalarının Genel Tanıtımı PISA Uygulamalarının Amacı ve Kapsamı PISA Uygulamalarının Yapısı PISA Uygulama Şekli PISA Uygulamalarındaki İstatiksel Yöntem Kaynakça BÖLÜM TIMSS UYGULAMALARININ TANITIMI TIMSS Uygulamalarının Genel Tanıtımı TIMSS Uygulamalarının Amacı TIMSS Uygulamalarının Yapısı TIMSS in Hazırlanma ve Uygulama Şekli TIMSS Uygulamalarındaki Değerlendirme ve İstatistiksel Yöntem Kaynakça BÖLÜM TÜRKİYE DEKİ ULUSAL SINAVLARIN TANITIMI Türkiye deki Ulusal Sınavların Genel Tanıtımı ve Yapısı Ortaöğretime Geçiş Sınavları Ortaöğretime Geçiş Sınavlarının Yapısı Ortaöğretime Geçiş Sınavlarının Kapsamı Ortaöğretime Geçiş Sınavlarının Uygulanması ve Değerlendirilmesi Yükseköğretime Geçiş Sınavları Yükseköğretime Geçiş Sınavlarının Süreci Yükseköğretime Geçiş Sınavlarının Kapsamı Yükseköğretime Geçiş Sınavlarının Uygulanması ve Değerlendirilmesi Kaynakça... 41

8 viii PISA ve TIMSS Mantığını ve Sorularını Anlama 4. BÖLÜM ULUSLARARASI SINAVLARIN VE BAZI ÜLKELERİN MERKEZİ SINAV SİSTEMLERİNİN VE SORU ÖRNEKLERİNİN TANITIMI Uluslararası Sınavların Genel Tanıtımı PISA-TIMSS te Başarılı Ülkelerin Merkezi Sınav Sistemleri ve Soru Yapılarının Tanıtımı Çin Güney Kore Japonya Avustralya İngiltere Finlandiya Avrupa Eğitim Sistemi İçerisinde Ulusal Sınavların Değerlendirilmesi Kaynakça BÖLÜM PISA, TIMSS VE TEOG SINAVLARININ TEMEL ALDIĞI ÖĞRENME KURAMLARI Davranışçı Yaklaşımlar Bloom Taksonomisi ve Revize Bloom Taksonomisi Bilişsel Kuram ve Yapılandırmacılık Piaget Bilişsel Gelişim Kuramı ve Düşünme Becerileri Bloom Taksonomisi ve Piaget nin Düşünme Becerilerine Göre Sınav Sorularının Analizi Bloom Taksonomisine ve Piaget nin Düşünme Becerilerine Göre Analiz Edilmiş PISA Matematik Okuryazarlık Sorularından Örnekler Bloom Taksonomisine ve Piaget nin Düşünme Becerilerine Göre Analiz Edilmiş TIMSS Matematik Sorularından Örnekler Bloom Taksonomisine ve Piaget nin Düşünme Becerilerine Göre Analiz Edilmiş TEOG Matematik Sorularından Örnekler Bloom Taksonomisi ve Piaget nin Düşünme Becerilerine Göre Analiz Edilmiş PISA Fen Okuryazarlık Sorularından Örnekler Bloom Taksonomisi ve Piaget nin Düşünme Becerilerine Göre Analiz Edilmiş TIMSS Fen Sorularından Örnekler Bloom Taksonomisi ve Piaget nin Düşünme Becerilerine Göre Analiz Edilmiş TEOG Fen Bilgisi Sorularından Örnekler Ünite Genel Değerlendirme Kaynakça

9 İçindekiler ix 6. BÖLÜM PISA VE TIMSS SINAVLARININ TEMEL ALDIĞI ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMLARI PISA-TIMSS Uygulamalarında Ulusal Sınavlardan Farklı Olarak Kullanılan Ölçme-Değerlendirme Yaklaşımları Bağlam Temelli Sorular Bağlam Temelli Değerlendirme PISA nın Bağlam Tanımı ve Bağlam Kullanım Amacı İki Aşamalı Teşhis Testleri İki Aşamalı Teşhis Testlerinin Geliştirilmesi Probe ve Formative (Biçimlendirici) Değerlendirme Örnek Fen Probeları Örnek Biçimlendirici Matematik Problemleri Kaynakça BÖLÜM MATEMATİK OKURYAZARLIĞI PISA Matematik Okuryazarlığı Matematiksel İçerik Alanları Matematiksel Bağlamlar Matematiksel Süreçlerin Açıklanması Matematik Okuryazarlığı Değerlendirmesindeki Değişimler Yetkinlik Kümeleri Kaynakça BÖLÜM FEN OKURYAZARLIĞI Bilimsel Okuryazarlık Fen Bilimleri Okuryazarlığı PISA Fen Okuryazarlığı PISA Fen Okuryazarlığı Bağlamları PISA Fen Okuryazarlığı Yeterlilikleri PISA Fen Bilimleri Bilgi Türleri PISA Fen Bilimleri Tutumları PISA Fen Bilimleri Soru Düzeyleri PISA Fen Okur Yazarlığı Soru Örnekleri Kaynakça

10 x PISA ve TIMSS Mantığını ve Sorularını Anlama 9. BÖLÜM PISA HAKKINDA ULUSLARARASI GÖRÜŞMELER PISA Görüşmesi: Estonya Örneği PISA Görüşmesi: Finlandiya Örneği Kaynakça BÖLÜM PISA VE TIMSS SINAVLARINDA BAŞARIYI YAKALAMAK İÇİN TÜRKİYE NE YAPMALI? Ülkemizde Eğitimdeki Mevcut Durumun Analizi Merkezi Sınavlardan Alınan Sonuçların İrdelenmesi Ülkemiz İçin Planlanan Değişiklikler Neler Olmalı? Beceri Eğitimi Okul Programlarındaki Bağlam, Beceri ve Yeterliklerin Temellerini Oluşturan Raporlar PISA ve TIMSS te Başarı Sağlamaya Giden Adımlar BÖLÜM PISA VE TIMSS SINAVLARINA ÖĞRETMENLERİMİZİ HAZIRLAMAYA YÖNELİK DENEYİMLERİMİZ VE YÜRÜTTÜĞÜMÜZ FAALİYETLER PISA ve TIMSS Eğitimi Konusunda Hazırlanan Modülün Tanıtımı Yaşam Temelli veya PISA ve TIMSS Sorularının Değerlendirme Ölçeği Kursa Katılan Öğretmenlerin Hazırlamış Olduğu Bazı Örnek Sorular

11 ŞEKİL LİSTESİ 1. Bölüm Şekil 1.1. Şekil 1.2. Şekil 1.3. Şekil 1.4. Şekil Bölüm Şekil 2.1. Şekil 2.2. Şekil 2.3. Şekil Bölüm Şekil 4.1. Şekil 4.2. Şekil 4.3. Şekil 4.4. Yıllara Göre Bilgisayar Tabanlı Değerlendirmenin Gelişim Süreci...6 Yıllar İçerisinde PISA Uygulama Döngüsü...7 PISA Uygulama Süreci...10 PISA Uygulama Yılları ve Türkiye nin Katılım Durumu...11 Öğrenci ve Maddelerin Zorluk Derecesi Tablosu...14 TIMSS Öğretim Programı Modeli...20 TIMSS Uygulamalarına Hazırlık Döngüsü...24 TIMSS Uygulama Döngüsü...24 TIMSS Döngüleri ve Türkiye nin Katılım Durumu...25 Kore ve OECD PISA Puan Ortalamaları...58 Japonya, ABD ve OECD PISA Puan Ortalamaları...68 Avustralya nın PISA Başaraı Grafiği...73 Avrupa Ülkelerinin Ulusal Testlerdeki Konu Dağılımları Bölüm Şekil 7.1. Pugalee nin Matematik Okuryazarlık Modeli Şekil 7.2. Matematik Okuryazalığı Akış Diyagramı Şekil 7.3. PISA Matematik Okuryazarlığı Değerlendirme Çerçevesi Şekil 7.4. Matematik Okuryazarlık Döngüsü Şekil 7.5. Matematik Okuryazarlık Döngüsünün Açıklaması Şekil 7.6. Matematik Etki Alanı Bileşenleri Şekil 7.7. Matematik Okuryazarlığı Yeterlik Tanımı OECD Bölüm Şekil 8.1. PISA Fen Bilimleri Değerlendirme Alanları Şekil 8.2. PISA 2015 Fen Okuryazarlığı Değerlendirme Çerçevesi Bölüm Şekil 9.1. Finlandiya Eğitim Sistemi Bölüm Şekil Mülakatlarda En Fazla Görülen Bireysel Eksiklikler

12 TABLO LİSTESİ 1. Bölüm Tablo Bölüm Tablo 4.1. Tablo 4.2. Tablo 4.3. Uygulanan Anketler...8 Uluslararası Büyük Eğitim Araştırmaları...46 CSAT Sınavının Konu İçeriklerine Göre Soru Dağılımları, Zaman Sınırlamaları Ve Baz Puanları...65 Finlandiya PISA Puan ve Başarı Sıralaması Bölüm Tablo 7.1. Matematiksel Süreçler Tablo 7.2. Temel Matematiksel Beceriler Tablo 7.3. Matematik Okuryazarlığı Değerlendirmesi- I Tablo 7.4. Matematik Okuryazarlığı Değerlendirmesi- II Tablo 7.5. Matematik Okuryazarlığı Beceri Kümeleri Bölüm Tablo 8.1. Fen Okuryazarlığı Değerlendirme Boyutları Tablo 8.2. PISA Fen Okuryazarlığı Bağlamları Tablo 8.3. PISA Fen Okuryazarlığı Yeterlikleri Tablo 8.4. PISA Fen Okuryazarlığı Yeterlikleri Tablo 8.5. PISA da Yer Alan Fen Alan Bilgisinin Kapsamı Tablo 8.6. PISA da Yer Alan Bilimsel Yöntem Bilgisinin Kapsamı Tablo 8.7. PISA da Yer Alan İçerik, Prosedür ve Epistemik Bilginin Kapsamı Tablo 8.8. PISA Öğrenci Tutumları Tablo 8.9. PISA da Yer Alan Tutum Değerlendirmenin Kapsamı Tablo PISA Değerlendirme Düzeyleri Bölüm Tablo PISA, TIMSS ve TEOG Karşılaştırması

13 1. BÖLÜM PISA UYGULAMALARININ TANITIMI Bu bölümde; Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (Programme International for Student Assessment - PISA) hakkında genel bilgiler yer almaktadır. Bu bağlamda sınavın amacı, yapısı, hazırlık ve uygulama şekli, değerlendirilmesi ve bu süreçte kullanılan istatistiksel yöntemlere ilişkin teorik bilgiler yer almaktadır PISA Uygulamalarının Genel Tanıtımı PISA; Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development) tarafından her üç yılda bir düzenlenmekte olan dünyanın en kapsamlı tarama araştırmasıdır. Dünya ekonomisinin 1 % 85 ten fazlasının katıldığı bu araştırma zorunlu eğitimi tamamlamış 15 yaş grubu öğrencilerin gerçek hayata ne denli hazır olduklarını tespit etmek amacıyla temel bilgi ve becerileri ölçmektedir. PISA uygulamasında zorunlu eğitimi tamamlamış öğrencilerin müfredatta yer alan bilgileri ne derecede hatırladıklarından ziyade, günlük hayatta ne ölçüde kullanabildikleri veya günlük hayattaki olaylarla ne kadar ilişkilendirebildikleri ölçülmektedir. PISA uygulaması bir sınav olmak yerine bir durum belirleme çalışması niteliğindedir. Genel olarak bakıldığında sınavlar bireylerin bir konuya ait bilgi ve becerilerini tespit etmesini amaçlarken durum çalışmaları; Stake in (2000) de belirttiği gibi araştırılan konu veya durumu analitik olarak tekrarlı ölçümlerle kültürel açıdan irdeler. Bu bakış açısıyla PISA bireysel olarak okul veya bireylerin değil, eğitim sistemlerinin durumunu belirlemeye odaklanmıştır. Bu amaç doğrultusunda katılımcı ülkelere geleceğe yönelik eğitim politikalarını belirlemeleri için oldukça kapsamlı veriler temin etmektedir (OECD, 2013). 1 PISA 2012 projesine katılan ülkeler dünya ekonomisinin yaklaşık olarak % 90 ını temsil etmektedir.

14 2 PISA ve TIMSS Mantığını ve Sorularını Anlama PISA; genel olarak öğrencilerin fen, matematik ve okuma becerileri 2 başarı / performanslarını test etmektedir. Bu süreçte merkeze aldığı kavram ise okuryazarlık tır. Okuryazarlık, gerçek hayatta bireylerin karşılaştıkları zorluklarla mücadele etme sürecinde bilimsel bilgileri kullanabilme gücünü yansıtan bir kavramdır. Bu durum formal tanımla, öğrencinin bilgi ve potansiyelini geliştirip topluma daha etkili bir birey olarak katılmasını sağlamak için kaynakları bulma, kullanma ve değerlendirmesi olarak ifade edilmektedir (OECD, 2013). Burada okuryazarlık kavramı ile anlatılmak istenen; öğrencilerin, okul müfredatında öğrendikleri bilgi ve becerileri günlük hayata yansıtabilme veya kullanabilme becerisi olarak değerlendirilmelidir. PISA, öğrencilerin bilgi ve becerilerini ölçmenin yanı sıra öğrenci ve okul anketi ile öğrencilerin okula olan ilgi ve tutumunu da tespit etmeye çalışmaktadır. Öğrenci anketi ile daha detaylı olarak öğrencilerin öğrenmeye ve hayat tecrübelerine yönelik tutumları araştırılmaktadır. Okul anketi ise eğitim sisteminin ülkeler arasında ve ülkelerin kendi içindeki okul farklılıklarını işleyiş bağlamında ortaya koymak için bilgiler toplamaktadır. Tüm bunlara ek olarak PISA 2012, eğitim kariyer anketi, bilgisayar - iletişim teknolojilerine aşinalık anketi ve öğrenciye yönelik aile bilgi anketi uygulamalarına da başlamıştır. Tüm bu veri toplama araçları ile okul sistemleri ve bu sistemlerin çıktıları hakkında karşılaştırmalı veri tabanı sunmaktadır. Aynı zamanda bu verilerin yıldan yıla nasıl değişip geliştiğinin izlenmesine de imkân tanımaktadır. Özetle bu aşamada yapılan değerlendirmelerin odak noktası öğrencilerin, okuma becerileri, fen ve matematik okuryazarlığı becerilerinin ölçülmesidir. Bunlara ek olarak motivasyon, öğrencinin kendi hakkındaki görüşleri, öğrenme biçimleri, okul ortamları ve aileler ile ilgili veriler de toplanmaktadır. Bu kapsamda uygulamaya 2000 de 32, 2003 te 41, 2006 da 57, 2009, 2012 de 65 ve 2015 te 76 ülke katılmıştır. PISA uygulamalarına tedbirli yaklaşan akademisyen kesimleri vardır (The Guardian, 2014) ama birçok ülke eğitim politikalarını belirlerken uygulamalardan elde ettikleri verilerin eğitim sistemleri için kazandırdığı bakış açıları nedeniyle katılmaya devam etmektedir. Bu anlamda PISA uygulamasını değerli kılan özellikleri daha özel belirtmek gerekirse ülkelerin eğitim politika belirleyicilerine bakış açısı kazandıracak veriler sunmakta, ülkelerin diğer ülkelere oranla eğitim sistemlerinin durumlarını kestirmelerini sağlamakta, eğitim sistemlerinin güçlü ve zayıf yönlerini belirleyici değerlendirme kıstasları oluşturmaktadır. Öğrenci- 2 PISA projesi kapsamında ilk uygulamalarda fen okuryazarlığı, matematik okuryazarlığı ve okuma becerileri ölçülmekte iken 2003 yılından itibaren problem çözme ve 2012 yılından itibaren ise finansal okuryazarlık alanlarındaki sorularla öğrenciler karşılaşmaktadır.

15 PISA Uygulamalarının Tanıtımı 3 lerin değerlendirilmesi için kullanılan soruların amaçları öğrencilerin günlük hayata ne kadar hazır bulundukları ile ilişkili olması nedeniyle ülkelerin uluslararası düzeyde kaliteli insan gücü bağlamında konumunu belirlemektedir. Tüm bunlar düşünüldüğünde PISA uygulamasının eğitimde kalitenin yükseltilmesine yönelik standartları sağlama özelliği taşıdığına inanılmaktadır (OECD, 2013). PISA uygulamasının düzenleyicisi OECD İkinci Dünya Savaşı sonrasında Avrupa başta olmak üzere ekonomik, sosyal ve politik yıkıntıların kaldırılması için kurulmuş bir ekonomik kalkınma teşkilatıdır. Bu teşkilatın üyesi olduğu ülkeler adına yürüttüğü projeler arasında eğitim alanında en kapsamlı olanı ise PISA uygulamasıdır. Otuz dört tam üye ülke arasında olan Türkiye, bu katılımda gönüllülük esaslı araştırmaya ilk olarak 2003 yılında katılmıştır. PISA uygulamasının yapılması için çalışmalar ilk olarak 1997 yılında başlatılmıştır (OECD, 2000). Ancak ilk uygulama 2000 yılında gerçekleştirilmiştir. İlk olarak uygulanan 2000 yılındaki çalışmaya 32 ülke katılırken bu sayı her bir uygulamada hızlı bir artış göstermiştir. PISA uygulamasında OECD üyesi olmayan ülkelerde uygulamaya katılmaya başlamışlardır. PISA katılımcı ülkelerdeki bilimsel uzmanlık alanlarını bir araya getiren ve ortak politik çıkarlar temelinde ortaklaşa yönetilen, işbirliğine dayalı bir uygulamadır yılında tüm katılımcı ülkelerin temsil edildiği bir toplantıda bu ortaklığı 2009 dan 2015 yılına kadar eğitim sistemlerinin izlenmesi amacıyla küresel bir iş birliği hâline getirilmesi amaçlanmıştır (MEB, Yeğitek, 2009). Görülen, PISA uygulamasının 2015 yılının ötesinde de devam edeceğidir. Her geçen gün araştırmacıların ve eğitim sektörü ile ilişkili olan tüm paydaşların PISA uygulaması ve çıktılarının tartışılmasına gösterdikleri önemin artması beklenmektedir (Prenzel vd. 2015; Grek, 2009) PISA Uygulamalarının Amacı ve Kapsamı PISA uygulamasının genel amacı; temel eğitimini tamamlamış gençlerin modern toplumdaki işlevselliklerini yerine getirebilmeleri için gereken temel bilgi ve becerilere ne ölçüde sahip olduklarını belirlemektir. Bu bakımdan okul müfredatlarına eklenen her bir öğretim programının doğasına uygun olarak entegre edilmiş okuma becerileri, matematik ve fen soru türleri ile geniş bir konu alanında değerlendirme yapılmaktadır. Bu geniş değerlendirme alanının tercih edilmesinin başlıca nedenleri aşağıdaki gerekçelere dayalı olarak açıklanmıştır: Konu alanlarında özel bilgi edinme okul öğreniminde önemli bir durum olarak görülürken yetişkin yaşamında bu bilginin uygulamaya geçirilmesi geniş kavram ve becerilerin kazanılmasıyla mümkün olmaktadır.

16 4 PISA ve TIMSS Mantığını ve Sorularını Anlama Uluslararası bir ortamda, neredeyse tüm ülkelerin ortak müfredat elemanları düşünüldüğünde odaklanılan ölçmenin dar bir çerçevede gerçekleşecek olmasıdır. Öğrencileri geliştirmek için iletişim, uyum, esneklik, problem çözme, bilgi teknolojileri gibi bazı geniş ve genel yetenekler gereklidir. Bu becerilerin değerlendirilmesi için müfredatın geliştirilmiş bir formunun ürünü olan sorular kullanılmalıdır (OECD, 2013). PISA uygulamasında temel değerlendirme alanları; okuma becerileri, matematik okuryazarlığı ve fen okuryazarlığıdır. Buna ek olarak ülkelerin isteklerine bırakılmış olan, 2003 yılından itibaren uygulanan problem çözme alanı ve 2012 yılında uygulanmaya başlanan finansal okuryazarlık alanı da değerlendirme sürecine eklenmiştir. Bahsi geçen değerlendirme alanlarının yanı sıra PISA uygulamasında öğrencilerin motivasyon, kendi hakkındaki görüşleri, öğrenme biçimleri, okul ortamları ve aile bilgilerinin yer aldığı süreçlerin de değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Burada bahsedilen değerlendirmeler sürecinde tek veri kaynağı öğrenciler değildir. Okul ortamları ile ilgili veriler okul idaresinden, aile bilgisi ile alakalı veriler ise veli anketi aracılığıyla öğrencilerin ailelerinden sağlanmaktadır. Bu durum PISA uygulamalarının kapsam geçerliliğini ve analitik gücünü genişletmektedir. PISA uygulamalarının hedefi yalnızca bireylerin veya okulların başarısını ölçmek değildir. Zaman içerisinde öğrenmedeki ilerlemenin ölçülmesi ve ülkelerin küresel kriterlere göre ilerlemesinin karşılaştırılmasıdır. Bu durum, ülkelerin diğer ülkelerle kıyaslanmaları sonucunda eğitim sistemlerinin güçlü ve zayıf yönlerini tespit etmelerini sağlamaktadır. Bu gelişmeler, eğitimde politika belirleyicilerin tedbirler almalarında zaman kayıplarını azaltabilir. Öğretim programlarında veya öncelikli ihtiyaç alanlarının tespitinde PISA uygulaması oldukça tatmin edici ve gerçekçi veriler sunmaktadır. Bunun yanında PISA uygulamasında başarılı ve başarısız olan ülkelerin öğretim programlarında yer alan öğretim ve öğrenme çıktıları arasındaki farklı bakış açıları tespit edilebilmektedir PISA Uygulamalarının Yapısı PISA uygulamaları iki temel bölüm olarak gerçekleştirilmektedir. İlk bölümde öğrencilerin bilgi ve becerileri ölçülmektedir. Bu bölüm okuma becerileri, matematik okuryazarlığı ve fen okuryazarlığı alanlarını kapsamaktadır. İkinci bölümde ise ilgili ülkelerin eğitim-öğretimi etkileyen değişkenlerinin özellikleri araştırılmaktadır. Bunun için ise veli, eğitim kariyeri, bilgisayar kullanımı, öğret-