İLAÇ UYGULAMA SÜRECİNDE TEKNOLOJİ KULLANIMI

Transkript

1 İLAÇ UYGULAMA SÜRECİNDE TEKNOLOJİ KULLANIMI İlknur Öztürk Acıbadem Üniversitesi Atakent Hastanesi Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesi Klinik Eğitim Hemşiresi Hazırlama Tarihi:

2 Sunu Planı Sunu Planı Sağlık Hizmetlerinde Teknoloji İlaç Sektöründe Teknoloji İlaç Uygulaması Sürecinde Kullanılan Sağlık Bilgi Teknolojileri Bilgisayarlı Doktor İstemi Girişi (BDİG) Klinik Karar Destek Sistemleri Elektronik Reçete Sistemleri ( E-reçete veya E-rx) Hasta Monitorizasyonu; Elektronik Sürveyans, Hatırlatmalar ve Uyarılar Bar Kod İle İlaç Doğrulama Elektronik İlaç Uygulama Kayıtları İntravenöz İnfüzyon Güvenliği Sistemi (Akıllı Pompalar) İlaç Uygulama Sürecinde Kullanılan Diğer Teknolojiler

3 Sağlık Hizmetlerinde Teknoloji Sağlık hizmetlerinin üretimi ve arzı sırasında çeşitli teknikler ile teknoloji ürünü olan donatım (alet, takım, cihaz, makine, tertibat ve diğer nesneler) ve ilaçlardan yararlanılmaktadır.

4 Uzun asırlar boyunca oldukça doğal ve ucuz teknikler kullanılan sağlık hizmetlerinde, bilim ve teknolojideki gelişmelere paralel olarak, önce basit teknolojili ürünlerin kullanımına başlanmış, daha sonra, hem kullanılan teknikler hem de yararlanılan teknolojiler hızlı ve sürekli bir değişim içine girerek gelişmiş, çeşitlenmiş ve karmaşıklaşmıştır.

5 1960 lı yıllarda Amerika Birleşik Devletleri nde (ABD) uzay çalışmalarının yapıldığı Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Araştırmaları Merkezi nde (NASA) astronotların sağlıklarıyla ilgili olarak başlatılan mühendis-doktor işbirliği, doğrudan doğruya tıbbi amaç taşıyan özel uzay araştırmalarının rutinleşmesiyle birlikte, 20. Yüzyılın ikinci yarısından itibaren sağlık hizmetleri adeta teknolojiye bağımlı hale geldi.

6 İlaç Sektöründe Teknoloji İlaç sektöründe Avrupa da faaliyet gösteren en büyük platform, Nano ilaçlar için Avrupa Teknoloji Platformu (The European Technology Platform on Nanomedicines) dur. Dünyada ilaç sektöründeki Ar-Ge yatırımı 120 milyar dolarken Türkiye de bu rakam 60 milyon dolardır.

7 Günümüzde gelişen sağlık bilgi teknolojileri ilaç hatalarını engelleme ve sistemin iyileştirilmesi üzerine büyük etki sağlamaktadır. İntravenöz İnfüzyon Güvenliği Sistemi (Akıllı Pompalar) Bilgisayarlı Doktor İstemi Girişi Bar Kod İle İlaç Doğrulama, Elektronik İlaç Uygulama Kayıtları Klinik Karar Destek Sistemleri, Elektronik reçete sistemleri, E- Reçete veya e-rx) Hasta Monitorizasyonu; Elektronik Sürveyans, Hatırlatmalar ve Uyarılar

8 Bilgisayarlı Doktor İstemi Girişi (BDİG) İlaç kullanım sürecinin ilk aşaması doktorun istemi oluşturması ya da ilacı yazmasıdır. BDİG doktorun ilaç istemini veya reçete oluşturmayı online olarak bilgisayarda gerçekleştirmesidir. ASG örneğidir.

9 İstemlerin Online Oluşturulması; İstemlerin gerçekleşmesindeki gecikmeleri önler ve okunabilirlik hatalarını engeller. Sözel iletişimden kaynaklanabilecek problemleri ortadan kaldırır. Ayrıca otomasyon sistemi hastayla ilgili alerji, ilaç etkileşimleri gibi bilgileri içerir ve istem oluşturulurken, uygulayıcılar için uyarı verir.

10 ABD'de 2008 yılında 992 hastanede BDİG sistemine geçilmiş ve aynı yıl order hataları % 48 azalmıştır.

11 Klinik Karar Destek Sistemleri ASG Örneğidir. Elektronik tıbbi kayıtlar ile entegre, karar vermeye yönelik faaliyetleri destekleyen, tercihen kanıta dayalı bilgileri içeren bilgi sistemleridir ve hatırlatıcı ipuçları biçiminde olabilir ya da bir faaliyetin yapılmasını zorunlu kılabilir veya tavsiyede bulunabilir. Örn; ilaç-ilaç, ilaç besin, ilaçalerji etkileşimi gibi.

12 Karar destek sistemlerinin ilaç hatalarındaki etkisini belirlemeye yönelik yapılan bir çalışmada karar destek sistemlerinin ilaç hatalarını %81, önlenemeyen ciddi ilaç hatalarını %86 azalttığı belirlenmiştir. Söz konusu çalışmada yoğun bakım için 1000 hasta gününde ilaç hataları 248 den 35,2 ye, yoğun bakım dışında 109 dan 22,6 ya gerilemiştir.

13 Elektronik Reçete Sistemleri (E-Reçete veya e-rx) Elektronik reçete sistemlerinin kullanımı ile doktorların okunaklı ve tam reçete oluşturmaları sağlanmış ve böylece potansiyel ilaç hatalarında azalma, doktor uygulamalarını geliştirme ve eczacı ihtiyacını azaltarak eczane verimliliğinde artma sağlanmıştır.

14 Hasta Monitorizasyonu; Elektronik Sürveyans, Hatırlatmalar ve Uyarılar Bilgi teknolojileri hastanın durumundaki kritik değişimleri ilgililere ulaştırarak bakım kalitesini ve hasta güvenliğini artırmayı amaçlar. Elektronik sürveyans programları ile tıbbi durum, ilaç istemleri ve laboratuar sonuçları tanımlanarak hastanın istenmeyen ilaç hatalarına yatkınlığı saptanarak izlenebilir.

15 Bar Kod Bar kod ilaç endüstrisinin de içinde bulunduğu pek çok endüstri tarafından hata oranlarını azaltmada kullanılan bir teknolojidir. Bar kod farklı ve değişen zaman aralıklarında eldeki ilacın kim tarafından kayıt altına alındığını, kim tarafından kime uygulandığını çabucak gösterebilir.

16 New York'ta 300 yataklı bir kamu hastanesinde bar kod teknolojisinin etkisinin değerlendirildiği bir çalışmada bu uygulamanın ilaç hatalarını %80 azalttığı tespit edilmiştir. Bir başka çalışmada ise bar kod teknolojisi ilaç uygulama hatalarını %36 ve potansiyel istenmeyen ilaç olaylarını %63 azaltmıştır.

17 Elektronik İlaç Uygulama Kayıtları İlaç uygulama sürecinde önemli adımlardan biri klinisyen tarafından uygulanan ilacın kayıt altına alınmasıdır. Sürecin bu aşamasının elektronik hale getirilmesi hataları azaltacaktır. Bu sistemler ilaç uygulama planlarını organize eder ve ilaç uygulamalarını zamanında yapmaları için hemşireleri teşvik eder.

18 9 aylık bir süreçte elektronik ilaç uygulama kayıtları olmaksızın yapılan 6723 ilaç uygulaması ile elektronik ilaç uygulama kayıtları kullanılarak yapılan 7318 ilaç uygulaması 2-4 haftalık süreçte gözlemlenerek bir deneysel çalışma yapılmıştır. Buna göre, elektronik ilaç uygulama kayıtlarının kullanımı ile yanlış ilaç uygulamalarının %54,4, yanlış doz uygulamalarının %41,9 ve dokümantasyon hatalarının %80,3, toplam ilaç hatalarının %25,1 ve istenmeyen ilaç olaylarının %11,1 azaldığı tespit edilmiştir.

19 İntravenöz İnfüzyon Güvenlik Sistemleri Akıllı İnfüzyon Pompaları Reçetede hata yapıldığında bu eczacı veya hemşire tarafından tespit edilebilir ancak, hasta başında ilaç uygulama sürecinde hatalarını engellemeye yönelik fırsatlar azdır. Yeni intravenöz infüzyon güvenlik sistemleri bu hataları hastaya ulaşmadan engellemeye yardım edebilir.

20 İntravenöz İnfüzyon Güvenlik Sistemleri Akıllı İnfüzyon Pompaları Easy pump İnsülin pump Mikro pump

21 Akıllı pompaların kullanımının intravenöz ilaç hatalarında etkisini belirlemeye yönelik bir çalışmada yoğun bakım hastalarının %78'ine bu pompalar kullanılmış ve hastaların %84'ünde hata oluşacağı uyarısı alınmıştır.

22 İlaç Uygulama Sürecinde Kullanılan Diğer Teknolojiler İlaç Doz Hesaplama Programları Play Store

23 Play Store İlaç Hatırlatma Programları

24 İlaçlar Hakkında Hasta Bilgilendirme Programları

25 Pyxis Pyxis ilaç yönetim sistemi, ilaçların kapalı bir sistem içinden, istenilen miktarda hasta adına, kontrollü ve güvenli ilaç alma yöntemidir. 8 doğru kuralını (doğru hasta, doğru ilaç, doğru yol, doğru zaman, doğru doz, doğru form, doğru etki, doğru kayıt) destekleyen bu sistemin ilk kurulumu 1989 yılında Amerika da gerçekleşmiş, Avrupa daki ilk kurulum ise 1999 da İspanya ile başlamıştır.

26 Refraktometre Narkotik ilaç imhası kontrollerinde kullanılan; Işığın kırılma indisine göre ölçüm yapıp spesifik olarak maddeler hakkında bilgi veren cihazdır. Narkotik ilaçların kontrollü olarak imhasını sağlar.

27

28 Kaynaklar 1. Avcı K. Sağlık kurumlarında ilaç hatalarının engellenmesinde teknoloji kullanımı. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi 2014; 3 (3): Forni A, Chu HT, Fanikos J. Technology utilization to prevent medication errors. Current Drug Safety 2010; 5 (1): Hemşire ve Diğer Sağlık Çalışanları İçin Akılcı İlaç Kullanımı. Ankara, Eylül Erişim Tarihi: 09/05/ Kısa B, Kaya K. Hemşire öğretim elemanlarının teknolojiye ilişkin tutumları. The Turkish Online Journal of Educational Technology 2006; 5 (2): Taylor JA, Loan LA, Kamara J, Blackburn S, Whitney D. Medication administration variances before and after ımplementation of computerized physician order entry in a neonatal ıntensive care unit. Pediatrics 2008; 121 (1): Törüner EK, Erdemir F. Pediatrik hastalarda ilaç uygulama hatalarının önlenmesi. Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi 2010;