ORGANİK ASİTLER - NUTRACID

Transkript

1 Sayı : 2003 / Br 03 Sayfa : ORGANİK ASİTLER - NUTRACID KONU : NUTRACID Akıllı asitlendirici İLGİ : KANATLI BESLEME KELİMELER : Malabsorbsiyon Nekrotik enteritis ph Gıda hijyeni Floranın dengelenmesi İntestinal duvarın korunması KAYNAKÇA : Derleme: Seyfi Ay - Halit Çınar, İnterkim. YAYININ KAPSAMI : Ürün tanıtımıdır Tercümedir Kişisel veya kurumsal değerlendirmedir Derlemedir ÖZET : Malabsorbsiyon sendromu organik asitler ile engellenebilir. Bazı organik asitler (sodyum butirat) barsak epitelini besleyerek villi boyunda uzama sağlar. Yemlerde organik asitlerin kullanılması sayesinde düzenlenen barsak ph sı mikrofloranın yararlı mikroorganizmalar lehine geliştirilmesine yardımcı olur. Uygun yöntemler ve kombinasyonlarla kullanılan organik asit karışımları altlık kirliliğini azaltır, zooteknik performansı geliştirir. SONUÇ : Teknik ve ürün özellikleri iyi bilinen, sindirim sisteminin muhtelif organlarının ph sını da dikkate alan formasyonla hazırlanan ve spesifik etkileri bulunan değişik organik asitlerden oluşan, organik asit bileşimleri karma yemlere ilave edildiklerinde sindirimi ve zooteknik performansı geliştirir. 16

2 Organik Asitler Son yıllarda; büyütme faktörü antibiyotiklerin çeşitli nedenler ile yasaklanmasına müteakip alternatif ürünler de hızla gündeme gelmiş ve uygulamaya alınmıştır. Bu ürünler; organik asitler, prebiyotikler, probiyotikler,herbal ürünler vb. dir. Avrupa, Amerika ve dünyadaki genel uygulamaya bakıldığında yaygın olarak kullanılan ürün organik asitlerdir. Yem katkısı olan organik asitler,hayvana enerji verdikleri gibi, ön besleyici yem katkı maddesi olarak da kabul edilebilirler. Organik asitler, bir taraftan barsakta bulunan patojen mikroorganizmaları baskı altına alma, diğer taraftan laktik asit üreten bakterileri arttırma yönündeki etkileri nedeniyle kanatlı yemlerine katılırlar. Temel İlkeler Bir çözeltide, elektrikle yüklü olsun veya olmasın, hidrojen iyonlarını (H+) veya protonlarını salan bileşiklere asit adı verilmektedir. Bazlar ise, bir çözeltide bulunan hidrojen iyonlarını bağlayan, veya onları çözeltiden ayıran bileşiklerdir. Kuvvetli elektrolitler sulu çözeltilerde tamamen iyonize olurlar. Bunlara tuz, asit, ve bazlardan örnekler vermek olasıdır. Kuvvetli tuzlara örnek olarak NaCl, Na2SO4, KBr vb gibi doğal tuzlar gösterilebilir, kuvvetli asitlere ise, HCl, HNO3 ve kuvvetli bazlara ise NaOH ve KOH örnek gösterilebilir. Zayıf elektrolitler ise, sulu çözeltilerde sadece kısmen iyonize olabilen ve çözünmemiş kısım ile çözünmüş iyonları içeren elektrolitlerdir. Çoğu asitler zayıf asit olup, bunların sadece küçük bir kısmı hidrojen (H+) iyonlarına ve anyonlarına dissosiye olurlar. Dolayısıyla, zayıf bir asitteki hidrojen iyonları konsantrasyonu o zayıf asitteki toplam asit konsantrasyonunu vermez, çünkü bu solüsyonda çözünmemiş olan bir asit molekülü kısmı kalır. Titrasyon metodu bu total asidin tahmini değerini verir. Çünkü serbest H+ iyonlarıyla birlikte molekülün dissosiye olmamış kısmı da titre edilir. Asitlik ve Mikrobiyal Gelişme Her organizmanın rahatlıkla gelişip faaliyet gösterdiği belirli bir ph değişim aralığı vardır. Doğal ortam ve çevrelerdeki ph dereceleri 5-9 arasında değişir. Çoğu organizmalar da zaten bu aralıktaki ph derecelerinde yaşarlar. Diğer taraftan pek az organizma türü, hatta birkaç türün, 2 den küçük ve 10 dan büyük ph derecelerinde geliştiği bilinmektedir. Funguslar bakterilere göre asit ortamları daha iyi tolere edebilirler. Ama, kimi bakteriler de asidofiliktir. Benzer şekilde birkaç organizmanın büyüme için yüksek ph derecelerine gereksinim duydukları ve arasındaki ph derecelerinde geliştikleri görülmektedir. Bunlar alkolofilik organizmalar adını alırlar. Mikrobiyal organizmaların optimal geliştikleri ph dereceleri Organizma Minimum Optimum Maksimum Clostridium perfringens Escherichia coli Lactobasillus Salmonella Shigella dysenteria Staphyococcus Vibrio cholera

3 Belirli bir organizma grubunun optimal düzeyde gelişebildiği spesifik ph dereceleri olmakla beraber, bu optimal değerler hücre dışı (ekstrasellüler) çevre, yani organizmaların içinde yaşadığı çevre içindir. Hücre içi (intrasüller) çevrede ise, asit veya alkali kararsız (labil) makromoleküllerin oluşumunu engellemek için daha çok nötrale yakın ph dereceleri vardır. Organik Asitlerin Kanatlılarda Antibakteriyel Aktiviteleri Organik asitlerin (formik,asetik,propiyonik,sorbik asitler vb gibi..), ortamda dissosiye olmamış yeterli ölçüde asit molekülleri bulunması ve bakterilerle uzun süre kontakt halinde bulunmaları koşuluyla, gram(-) bakteriler üzerinde bakteriostatik ve bakteriosidal etki yaptıkları in vitro olarak yapılan çalışmalarla gösterilmiştir (Young ve Foegeding, 1993) Formik, asetik ve propiyonik asitler ile bunların tuzlarını içeren çeşitli ürünler kanatlı ve diğer hayvan yemlerinde Salmonella inhibitörü olarak kullanılmaktadır. Ticari damızlık ve yumurta tavuk yemlerinde bu organik asitlerin koruyucu olarak katılmasının Salmonella insidensini azalttığı ve rekontaminsayonu önlediği gerek tavuk, gerekse civciv sürülerinde gösterilmiştir (Humprey ve Lanning, 1988). Çoğu Salmonella enfeksiyonlarının bu bakterinin ağız yoluyla alınmasından sonra kursağa yerleşmekle başladığı yapılan çalışmalarla ortaya konulmuştur (Impey ve Mead, 1989). Kursağın sindirim sisteminin hemen başında yer alması, konukçu canlının barsak florasının kompozisyonunu etkilemesine yol açmaktadır. Diğer taraftan sindirim sisteminde bulunan laktik asit bakterileri ürettikleri bakteriosin ve laktik asit aracılığıyla koliform bakteriler üzerinde bakteriostatik bir etki yaratırlar (Kalchayanand ve ark., 1992). Organik asitlerin yem katkı maddesi olarak kullanıldıklarında bakteriostatik aktivite göstermeleri büyük ölçüde kursak ve daha sonraki sindirim bölmelerindeki konsantrasyonlarına bağlıdır. Yanı sıra, bu bölmelerdeki muhtelif ph dereceleri mevcut dissosiye olmamış asit molekülleri miktarını da etkileyebilir. Organik asitlerin sindirim kanalı boyunca konsantrasyonları absorpsiyon ve metabolizma sonucunda giderek azalma eğiliminde olmasına rağmen (Hume ve ark.,1993),salmonella kolonizasyonunun yaygın olduğu sekumda anaeorobik fermantasyon sonucunda organik asitlerin konsantrasyonu yüksek ve buradaki ph nın yüksek ( ) olması asit moleküllerinin dissosiye olmasını kolaylaştırır. Organik asitlerin yeme ilavesi kursaktaki ph nın düşmesine neden olur, dolayısıyla asiditenin artması sağlanır. Yeme belirli oranda formik ve propiyonik asit karışımı ilavesi sekumdaki ph nın düşmesine yol açabilmektedir (Waldroup ve ark.,1995). Sekumdaki ph nın düşmesi ise, Salmonella nın buradaki kolonizasyonunu inhibe eder ve yerleşimini güçleştirir. Organik asitlerin etki tarzına ilişkin diğer bir görüş ise Adams tarafından ortaya koyulmuştur. Adams a göre organik asitler patojen bakteri ve mantarların amino asit ve enerji metabolizmasını ve DNA sentezini bozmaktadır. Organik asitler bu patojenler içerisine girdikten sonra dissosiye olmakta ve bu tarzdaki aktiviteyi ortaya çıkartmaktadır. Öte yandan organik asitler; barsak ph sını yararlı mikroorganizmalar lehine geliştirerek barsak mikroflorasının sindirim açısından pozitif yönde oluşumunu teşvik eder. Yine bazı organik asitler ve bunların tuzları (Na-butirat vb. gibi)ince barsak duvarında bulunan vililerin boyutunun artmasını temin ederek yine sindirim metabolizmasını destekler. Organik asitler bu etkileri nedeniyle kanatlı sahada görülen malabsorbsiyon sendromunu engellediği, sendromu minimize ettiği veya ortadan kaldırdığı yapılan bilimsel ve ticari uygulamalar ile ispat edilmiştir. 18

4 Akıllı Asitlendirici NUTRACID Kanatlı yetiştiriciliğinde sıklıkla karşılaşılan malabsorbsiyon (viral ve bakteriyel ajanların etkisiyle ortaya çıkıp, performansta düşme ve büyütme faktörleri kullanılmadığında verimde heterojenlikle sonuçlanır) ve nekrotik enteritis (Broilerde 17-35, Hindilerde günler arası etkili olup morbidite ve mortalite de artışa yol açar) önemli saha problemleridir. Nutracid ile organik asit ve asit tuzları kullanılarak bu problemlerin minimize edilip optimum verim elde edilebilmesi için dört sinerjik etki oluşturulması amaçlanmıştır. Bunlar ph, gıda hijyeni, floranın dengelenmesi ve intestinal duvarın korunmasıdır. ph etkisi için kuvvetli bir asit olan orthofosforik asit koruma olmaksızın kullanılmıştır. Burda amaçlanan proteinin ön sindirimi için proventrikül ve taşlıkta optimum ortam ph sına ulaşılmasını sağlayarak yemin sindirilebilirliğini artırmaktır. Gıda hijyeni ve intestinal floranın korunması içinse yavaş çözünürlüğe sahip sorbik asit kullanılmıştır. Böylece Clostridium perfringens ve Candida albicans a karşı etki sağlanıp C.perfringens ten kaynaklanan flora düzensizlikleri kontrol altına alınmıştır. Barsak florasının düzenlenmesi için kullanılan bir diğer unsurda korunmuş kalsiyum formattır. Kalsiyum format istenilen şekilde ince barsak ve caecumda salınarak sorbik asidin antimikrobiyel etkisini tamamlar. Bu sayede diare ve malabsorbsiyonun kontrolüne yardımcı olur. Diğer bir korunmuş unsur olan sodyum butirat da ince barsak ve caecumda salınarak epitel hücrelerine enerji sağlayıp intestinal duvarın bakteriyel saldırılara karşı direncinin artmasını ve malabsorbsiyon insidensinin düşmesini sağlar. Neden Korunmuş Moleküller? Burada korumadan kastedilen ürünün bitkisel yağlarla kaplanmasıdır. Böylece ürün barsakta lipaz aracılığıyla indirgenir ve aktif unsurlar burada açığa çıkar. Yani kaplanmış moleküller kayba uğramadan direkt olarak barsakta ve caecumda etki gösterirler. Ayrıca üründeki aktif unsurların birbirleriyle reaksiyona girmeleri de engellenir. Saha Denemeleri Broilerlere 6 hafta boyunca 1kg / ton NUTRACID kullanılmış ve genç hayvanlarda 0.9 mortalite kazancı, yemden yararlanmada %6 azalma, günlük canlı ağırlık artışında %2 artış ve altlık kirliliğinde azalma sağlanmıştır. 1kg/ton yemli NUTRACID grupları Starting Growing Finition RET NB mortalite Yaş Calı Ağ. YY GCAA ELEVAGE 1 X X X X ,9 40,4 2,02 1,842 50,0 ELEVAGE 2 X X ,2 42,0 2,03 1,792 48,4 ELEVAGE 3 X X ,8 41,0 2,01 1,876 48,9 ELEVAGE 4 X X X ,3 41,0 1,83 1,934 44,7 ELEVAGE 5 X X X ,3 39,8 1,89 1,903 47,6 ELEVAGE 6 X X X ,7 43,5 1,97 1,887 45,2 ELEVAGE 7 X X X ,7 40,0 1,88 1,958 47,0 ELEVAGE 8 X X X ,7 43,0 2,00 1,954 46,4 ELEVAGE 9 X X ,8 38,5 1,76 1,974 45,8 ELEVAGE 10 X ,2 46,6 1,81 2,118 38,8 ELEVAGE 11 X ,5 42,5 1,78 1,995 41,8 ELEVAGE 12 X ,4 46,0 2,03 1,957 44,0 SÜRÜ ORT ,9 42,0 1,92 1,933 45,7 NUTRACID SİZ ,8 42,7 1,92 2,063 44,9 19

5 Hindilerde kontrol ve 1 kg/ton NUTRACID verilen deney gruplarında Nekrotik enteritis durumunda mortalitede belirgin düşüş kaydedilmiştir. NUTRACID ile mortalite de değişim Mortality (%) (in total) Necrotic enteritis Non specific enteritis 16,7 % 6,5 % KONTROL NUTRACID Age (days) TEMOIN CONTROL NUTRACID VOLAILLE NUTRACID ile günlük canlı ağırlık artışı 200,0 180,0 160,0 Témoin Nutracid Volaille 140,0 120,0 (g) 100,0 80,0 Nutracid 60,0 40,0 20,0 0, günler günler günler günler günler günler Sonuç Antibiyotik büyütme faktörlerinin alternatiflerinden biri olarak ortaya çıkan organik asitler karma yemlerde kullanıldığında teknik ve ekonomik yönden pozitif sonuçlar vermiştir. Organik asitlerin tüketilen yemin asit tampon kapasitesini düşürmeleri nedeniyle barsak ph sını koruyarak sindirimin gelişmesini sağladığı ispatlanmıştır. Karma yemlerde bu ürünler kullanılır iken dikkat edilecek husus: organik asit karışımının içerdiği asitlerin teknik özellikleri, asit bağlama kapasiteleri, diğer asitlerle uyumları, spesifik ürün olarak etki mekanizması ve bunu hangi şartlarda sağladıkları iyi bilinmelidir. 20