Turk J Vet Anim Sci 27 (2003) TÜB TAK Araflt rma Makalesi

Transkript

1 Turk J Vet Anim Sci 27 (2003) TÜB TAK Araflt rma Makalesi Karasu Havzas Yeflildere Çay Olgun Dere Alabal klar (Salmo trutta macrostigma, Dumeril, 1858)'nda Farkl Dokular n Ya Asidi Kompozisyonlar n n Karfl laflt r lmas N. Mevlüt ARAS, H. brahim HAL LO LU, Abdulkadir BAYIR, Muhammed ATAMANALP, A. Necdet S RKEC O LU Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Su Ürünleri Bölümü, Erzurum - TÜRK YE Gelifl Tarihi: Özet: Bu araflt rmada yukar F rat (Karasu) havzas Yeflildere çay ndan yakalanan olgun dere alabal klar (Salmo trutta macrostigma, Dumeril,1858) nda farkl dokular n n ya asidi kompozisyonlar araflt r lm flt r. Adipoz, gonad, karaci er ve kas dokusunda % olarak tekli doymam fl ya asitleri (MUFA), çoklu doymam fl ya asitleri (n-3, n-6 PUFA) ile eikosapentaenoik (EPA) ve dokosaheksaenoik (DHA) oranlar aras ndaki fark çok önemli (P < 0,01), doymufl ya asitleri (SFA) nin ise dokular aras ndaki fark önemsiz bulunmufltur. SFA içerisinde bulunan en önemli ya asitleri palmitik asit (16:0), steraik asit (18:0) ve miristik asit (14:0) olurken MUFA da 18:1 n-9 ile 16:1 n-7 ya asitleri ç km flt r. Tatl su bal klar ile deniz bal klar n n karekteristik özelli i olarak bilinen n-3/n-6 oran deniz bal klar na yak n ç kmas na ra men dokular aras nda önemsiz bulunmufltur. Anahtar Sözcükler: Ya asitleri, doku, Salmo trutta macrostigma Comparison of the Fatty Acid Composition of Different Tissues in Mature Trout (Salmo trutta macrostigma, Dumeril, 1858) in Yeflildere Creek in the Karasu Basin Abstract: In this research the fatty acid composition of different tissues of mature trout caught from Yeflildere creek in the F rat region were investigated. In the adipose, gonad, liver and muscle tissues, the differences among the percentages of monounsaturated fatty acids (MUFA), polyunsaturated fatty acids (n-3, n-6 PUFA) and the eicosapentaenoic acid (EPA)/decosahexaenoic acid (DHA) ratio were statistically significant (P < 0.01). However, the differences in the saturated fatty acids (SFA) of tissues were not distinctive. The most important fatty acids were palmitic (16:0), stearic (18:0) and miristic (14:0) in SFA and 18:1 n-9 and 16:1 n-7 in MUFA. The ratio of n3/n6, known as characteristic agents of marine fish, was as high as in marine fish but the differences among the tissues were not significant. Key Words: Fatty acids, tissue, Salmo trutta macrostigma Girifl Türkiye de yay lm fl do al alabal klar n 1 cins, 1 tür ve 4 alt türe ait oldu u, buna karfl n baz sularda ayr kabul edilen co rafik rklar n birlikte görülebildi i iddialar, kesin bir ayr m n henüz tam olarak yap lamad n göstermektedir (1). Bu bak mdan araflt rmac lar bal klar üzerinde yürütülecek meristik çal flmalar n yan nda elektroforetik araflt rmalara a rl k verilmesinin önemine dikkat çekmektedirler. Bal klarda büyümeyi etkileyen iç (yafl, tür, cinsi olgunluk) ve d fl (çevre flartlar ) faktörler, dokularda depolanan ya lar ve ya asitlerini önemli ölçüde de ifltirebilmektedirler (2,3). Yürütülen çal flmalar kültürü yap lan bal klar n esansiyel ya asidi ihtiyaçlar n n dokulardaki ya asidi profillerinin kullan labilirli ine ve de iflimine göre tahmin edilebildi ini rapor etmektedirler (4). Hatta bal klar n vücut ya asitleriyle diyet kompozisyonlar n n pozitif korelasyona sahip oldu u bildirilmektedir (5,6). Yürütülen bu çal flma ile ülkemizin belli bölgelerinde, düflük stok yo unlu unda bulunan, ekonomik de eri en yüksek türlerden olan ve yöre halk taraf ndan çeflitli hastal klar n tedavisinde kullan lan, Salmo trutta macrostigma n n farkl dokular n n ya asidi profillerinin 887

2 Karasu Havzas Yeflildere Çay Olgun Dere Alabal klar (Salmo trutta macrostigma, Dumeril, 1858)'nda Farkl Dokular n Ya Asidi Kompozisyonlar n n Karfl laflt r lmas karfl laflt r lmas hedeflenmifltir. Böylelikle alt türe iliflkin meristik özellikleri destekleyecek karakteristik verilere ulafl larak, kültüre al nmas durumunda haz rlanacak diyetlerin kompozisyonlar na iliflkin ön bilgiler elde edilebilecektir. Ayr ca kültürü yap lan türler için g da de eri bak m ndan tabi olan ve ideal kabul edilen kuzenleriyle karfl laflt rma imkan do acakt r. Materyal ve Metot Bal k Materyali Çal flmada kullan lan bal k materyali Salmo trutta macrostigma rk genel olarak Do u, Güney, Bat, Kuzey- Bat Anadolu da ve Trakya da yay l fl gösterir. Esas itibariyle bat kökenli oldu u söylenen bu rk n, muhtemelen buzul devir esnas nda önce Akdeniz e, buradan da Akdeniz e k y s olan ülkelerin iç sular na dolay s yla Anadolu ya girmifl olabilecekleri ileriye sürülmektedir. Linea lateral üzerinde bir s ra halinde uzanan ve küçük noktalar n kümeleflmesinden oluflan adet iri benek bulunur. Preoperküller üzerinde daima gayet belirgin flekilde görülen siyah bir leke vard r. Diagnostik özellikleri ise, D:III-IV 10-11, A:III-IV 8-10, L.lat: , omur say s : ve pilorik çekum say s aras nda de iflmektedir (1). Araflt rmada kullan lan bal k materyali 25 Haziran 2000 tarihinde F rat nehrinin memba durumundaki Yukar F rat (Karasu) Havzas Yeflildere Çay n n üç farkl istasyonundan yakalanan toplam 55 adet bal n 60 ila 110 g l k yetiflkinlerinin (22 adet) içerisinden rastgele seçilen 11 tanesi üzerinde yürütülmüfltür. Gonad dokusu ovaryumlardan, adipoz doku intramuscular bölgeden, kas örnekleri ise linea lateral ile dorsal yüzgeç aras ndan ve difli erkek kar fl k al nm flt r. Örnekleme tarihindeki Yeflildere nin gündüz su s cakl k ortalamas 16 ºC olarak ölçülmüfltür. Ya Asitlerinin Belirlenmesinde Kullan lan Gaz Kromatografisi Ya asitlerinin ay r m nda HP 6890 Hewlett Packard Palo Alto, CA marka % 5 fenilmetil silikona tutturulmufl (25 m-0,2 mm) silika k lcal kolon kullan lm flt r. Çal fl lan parametreler bilgisayar yard m yla ayarlanm fl ve kontrol edilmifltir. Kramatogramlar n gelifl zamanlar ve alanlar bilgisayara nakledilip kaydedilmifltir. Piklerin isimlendirilmesi ve kolona uygunlu unda standart ökaryot kalibrasyon miksi (HP Calibration Standards for Eukary Method-Lot No ) kullan lm flt r. Standart ökaryot kalibrasyon miksi nc9 - nc30 uzunlu undaki doymufl ya asitlerini ihtiva eden ve tan yan mikslerdir. Örneklerin ya asitleri MIS (MIS version no. 3.8) (Microbial ID, Inc., Newark, Delaware) software program na ba l M17H10 data verisi ile karfl laflt rarak belirlemifltir. Gaz kromatografisi cihaz ve bu cihazla entegre olarak çal flan bir bilgisayar yaz l m ndan oluflan 100 örnek kapasiteli ve numuneleri tam otomatik olarak analiz edebilen MIDI Sherlock sistemi ve ökaryotlara ait veri taban kullan larak yap lm flt r. Doku Örneklerinin Al nmas ve Muhafazas Bal klar n a rl k de erleri al nd ktan sonra s rt yüzgeçleri ile yan hat (linea lateral) aras ndaki bölgenin derisi soyularak yeterli miktarda kas örnekleri al nm fl; daha sonra makasla anüsden girilerek kar n bölgesi aç lm fl ve iç organlar n etraf nda lokalize olmufl olan adipoz dokusundan ve gonadlar geliflmifl bal klar n da gonadlar ndan, son olarak da karaci erlerinden örnek al nm flt r. Al nan her bir örnek daha sonra ya ekstraksiyonu ve ya asitleri analizlerinin yap lmas amac yla alüminyum folyoya sar l p etiketlenerek derin dondurucuda 20 ºC de muhafaza edilmifllerdir (7). Örneklerden Ya Ekstraksiyonu Doku örneklerinden ya ekstraksiyonu ve ya asitlerinin gaz kromatografik de erlendirilmesi Atatürk Üniversitesi Biyoteknoloji Araflt rma ve Uygulama Merkezinde yap lm flt r. Al nan doku örneklerinden yaklafl k 0,5 g a rl ndaki numuneler test tüplerine al nm flt r. Numunelerin üzerine 45 g sodyum hidroksit (ACS grade), 150 ml Metil alkol (HPLC grade) ve 150 ml saf su kar fl m ndan oluflan çözeltiden 1 ml ilave edilmifltir. Çözelti ilavesinden sonra tüpler 5-10 sn vortekste çalkalanm fl ve 100 ºC lik su banyosunda 25 dakika inkübasyona b rak lm flt r. Bu aflamada dokulardaki hücre çeperleri parçalanarak ya asitlerinin serbest kalmas sa lanm flt r (8). Bu ifllemi takiben tekrar 325 ml HCl ve 275 ml metil alkol (HPLC grade) kar fl m ndan 2 ml ilave edilerek 80 ºC de 10 dakika tekrar su banyosunda tutulmufltur. Su banyosundan ç kar lan örnekler buz içerisinde h zl so utmaya b rak lm fl, bu uygulama ile serbest ya asitlerine ester ba lar ile metil eklenmifltir (8). H zl so utman n ard ndan metillenmifl ya asitleri üzerine 200 ml Hegzan (HPLC grade) ve 200 ml Metiltert butil eter (HPLC grade) kar fl m ndan 3 ml eklenerek 10 dakika süreyle çalkalanm flt r. Böylece alt k s mda 888

3 N. M. ARAS, H.. HAL LO LU, A. BAYIR, M. ATAMANALP, A. N. S RKEC O LU asidik, üst k s mda ise organik faz oluflumu sa lanm flt r. Bir pastör pipeti vas tas yla alt k s mdaki asidik faz at larak üst k s mdaki organik faz tüp içerisinde muhafaza edilmifl, flayet faz oluflumu tam olarak teflekkül etmediyse numuneler santrifüjlenerek faz ay r m yap lm fl ve daha sonra asidik faz pastör pipetiyle uzaklaflt r lm flt r. En son aflamada her tüpe 10,8 g sodyum hidroksit (ACS grade) ve 900 ml saf su kar fl m ndan oluflan çözeltiden 3 ml ilave edilip 5 dakika süreyle çalkaland ktan sonra 10 dak. oda s cakl nda bekletilmifl, müteakiben tüp içerisinde ayr flan üst fazdan 0,2-0,3 ml al narak gaz kromatografisi tüplerine transfer edilmifltir. A z s k ca kapat lan bu tüpler gaz kromatografisindeki örnek depolama tepsisine yerlefltirilmifltir. Daha sonra sistem k lavuzunda belirtildi i gibi örnekler ökaryot program ile çal flt r larak analiz edilip örneklerin ya asidi profilleri ç kar lm flt r (7,9). statistiki Analizler Araflt rmada elde edilen ya asitleri de erlerinin analizinde SAS (10) paket program n n GLM (Genel Linear Modülü) prosedürü ile varyans analizi yap larak dokular aras ndaki farklar istatistiksel olarak test edilmifl, ayr ca örneklere ait ortalamalar Tukey çoklu karfl laflt rma testi ile analiz edilmifltir. Bulgular Çal flmam za iliflkin bulgular ve istatistiki analiz sonuçlar Tablo da verilmifltir. Buna göre, SFA içerisinde en fazla bulunan ve dokular aras ndaki fark önemsiz ç kan palmitik asit (16:0) ortalama % 60 l k bir orana sahip olmufltur. Stearik asit (18:0) total SFA içerisinde % 19 la ikinci önemli ya asidini olufltururken, miristik asit (14:0) % 12 lik bir paya sahip olmufl, her iki doymufl ya asidinin, karfl laflt rmas n yapt m zda dokulardaki miktarlar aras ndaki fark istatistiki olarak çok önemli ç km flt r (P < 0,01). Tablo dan da görülece i üzere önemli bir sonuçta; 14:0 ya asidinin adipoz dokuda di erlerinden 3 kat daha fazla (6,06) iken 18:0 n ayn dokuda di erlerinden 3 kat daha az (2,57) bulunmas d r. Ancak total SFA n n dokular aras ndaki fark önemli olmam flt r. Toplam MUFA içerisinde 18:1 n-9 ya asidi % 61 lik bir paya sahip iken dokular aras ndaki fark çok önemli bulunmufl ve bu fark toplam MUFA ya da yans m flt r (P < 0,01). Adipoz 33,87 ± 2,34 lük de erle en yüksek ç karken, karaci er 23,05 ± 2,34 lük oranla dokular aras nda son s rada yer alm flt r. Çoklu doymam fl ya asitlerinden n3 PUFA oranlar aras ndaki fark da istatistiki olarak çok önemli (P < 0,01) olup bu de erler içerisinde karaci er % 39,33 lük oranla ilk s ray al rken adipoz % 18,33 lük de erle düflük ç km flt r. Özellikle n-6 PUFA, dokular aras nda çok önemli farkl l klar (P < 0,01) göstermifl ve en yüksek karaci erde (9,82 ± 0,99), en düflük ise kasta (4,69 ± 0,99) ç km flt r. Özellikle deniz ve tatl su bal klar için karakteristik oranlardan biride n3/n6 de erleridir. Bu bak m ndan ise dokular aras nda önemli bir fark bulunamam flt r. Özellikle kas dokusu n-3/n-6 oran 6,35 ± 0,79 luk de eriyle deniz bal klar na yak n ç kmas ve dokular aras nda en yüksek de ere sahip olmas dikkate de er bulunmufltur. Ayr ca n-3 PUFA y oluflturan en önemli ya asitlerinden EPA miktarlar dokular aras nda çok önemli (P < 0,01), DHA miktarlar ise önemli (P < 0,05) farkl l klar göstermifltir. Tart flma Kemikli bal klar n çok önemli bölümünde total SFA içerisinde palmitik asitin hemen bütün dokularda dominant oldu u bildirilmektedir (11,12). Hatta yap lan çal flmalardan palmitik asitin total SFA içerisinde ortalama % 60 l k bir pay n n oldu u rapor edilmektedir (13). Araflt rma bulgular m z çarp c bir flekilde literatür bildiriflleri ile örtüflmektedir. Halilo lu ve ark., (14) n n üç farkl alabal k türünün (Salvelinus alpinus, Salmo trutta fario ve Onchorhynchus mykiss) kas dokular n mukayesesini yapt klar çal flmada türler aras fark önemli bulmalar na karfl n kas dokusundaki total SFA içerisinde palmitik asitin % 60 l k oranla dominant oldu unu, daha sonra s ras yla steraik ve miristik asitin miktar na iflaret etmifllerdir. Bütün bu sonuçlardan bal klar için palmitik asitin karakteristik bir özellik olacak flekilde bask n oldu u anlafl lmaktad r. Ayr ca dokular aras çok önemli farktan stearik ve miristik asitin palmitik asite oranla daha karars z oldu u anlafl lmaktad r (Tablo). Karfl laflt rmas n yapt m z dokulardan yanl zca intramuscular adipoz dokuda gonad (% 23,56), karaci er (% 23,05) ve kas (% 24,68) a göre % 10 daha fazla birikmenin oldu u (% 33,87) anlafl lmaktad r. Bu fark istatistiki olarak da çok önemli ç km fl ve MUFA içerisinde dominant olan 18:1 n-9 ila 16:1 n-7 ya asitlerine de yans m flt r. Yürütülen pek çok çal flman n sonuçlar bulgular m zla örtüflmektedir (15-17). Burada önemli olan MUFA n n neden yanl zca adipoz dokuda yo unlaflt 889

4 Karasu Havzas Yeflildere Çay Olgun Dere Alabal klar (Salmo trutta macrostigma, Dumeril, 1858)'nda Farkl Dokular n Ya Asidi Kompozisyonlar n n Karfl laflt r lmas Tablo. Salmo trutta macrostigma n n total ya asidi içerisindeki % oranlar n n çoklu karfl laflt rma testi sonuçlar. Ya Asidi Adipoz Gonad Karaci er Kas P (x ± sx) (x ± sx) (x ± sx) (x ± sx) 14:0 6,06 ± 0,30 a 3,31 ± 0,48 b 2,04 ± 0,30 b 3,45 ± 0,30 b ** 15: :1n :1n7 13,73 ± 0,54 a 6,87 ± 0,61 b 4,21 ± 0,54 c 7,13 ± 0,54 b ** 16:0 16,48 ± 1,53 21,13 ± 1,71 16,18 ± 1,53 19,27 ± 1,53 ÖS 17:1n :0 0,66 ± 0,05 ab 0,52 ± 0,10 b 0,91 ± 0,06 a - * 18:3n :4n3 6,96 ± 0,46 a 2,25 ± 1,03 b 1,23 ± 0,51 b 3,67 ± 0,46 b * 18:2n6 4,81 ± 0,12 a 3,09 ± 0,27 b 2,11 ± 0,12 c 3,65 ± 0,12 b ** 18:1n9 18,93 ± 0,59 a 15,72 ± 0,59 b 14,29 ± 0,53 b 15,33 ± 0,53 b ** 18:0 2,57 ± 0,74 b 7,81 ± 0,83 a 6,57 ± 0,74 a 6,55 ± 0,74 a ** 20:4n6 0,61 ± 0,32 b 5,42 ± 0,5 a 5,40 ± 0,32 a 1,73 ± 0,41 b * 20:5n3 6,76 ± 1,26 b 14,81 ± 1,41 a 12,54 ± 1,26 a 12,95 ± 1,26 a ** 20:3n6 0,27 ± 0,04 b 0,70 ± 0,09 a 0,75 ± 0,06 a - * 20:2n6 0,31 ± 0,06 b 0,56 ± 0,12 ab 0,82 ± 0,06 a - * 20:1n9 0,31 ± 0,37 b - 1,74 ± 0,29 a - * 22:6n3 2,25 ± 1,34 b 16,82 ± 1,50 a 21,16 ± 1,34 a 16,07 ± 1,34 a * 22:5n3 2,07 ± 0,45 b 6,16 ± 0,50 a 4,63 ± 0,45 a 4,81 ± 0,45 a ** 18:1n9t 3,68 ± 0,49 2,22 ± 0,55 2,59 ± 0,49 2,21 ± 0,35 ÖS SFA 30,99 ± 2,40 34,07 ± 2,69 27,59 ± 2,40 31,23 ± 2,40 ÖS MUFA 33,87 ± 2,34 a 23,56 ± 2,61 b 23,05 ± 2,34 b 24,68 ± 2,34 ab ** n3 18,33 ± 2,66 b 36,58 ± 2,98 a 39,33 ± 2,66 a 37,52 ± 2,66 a ** n6 7,27 ± 0,99 ab 8,07 ± 1,57 ab 9,82 ± 0,99 a 4,69 ± 0,99 b ** n3/n6 2,56 ± 0,79 4,65 ± 1,26 4,58 ± 0,79 6,35 ± 0,79 ÖS EPA/DHA 3,12 ± 0,26 a 0,80 ± 0,29 b 0,69 ± 0,26 b 1,26 ± 0,26 b ** - Belirlenemedi, (a-b) Ayn sat rda farkl harflerle gösterilen istatistiki olarak önemli, ÖS = Önemsiz, X = Ortalama, SX = Standart Hata, ** (P < 0,01), * (P < 0,05). sorusudur. Aradaki fark tatl su bal klar nda etkin olan elengasyon ve desaturasyonun (18) adipoz dokuda daha az aktif oldu unu akla getirmektedir. Desaturase enzim aktivitesi ve zincir uzamas (elengasyon) deniz bal klar na göre tatl sularda n-3 PUFA y düflürürken n-6 PUFA y yükseltmekte dolay s yla n-3/n-6 oran tatl su bal klar nda karakteristik olarak daha düflük ç kmaktad r (19,20). Araflt rma sonuçlar ndan elde etti imiz yüksek n-3/n-6 oranlar özellikle kas dokusunda daha belirgin olmufltur. Mesela Halilo lu (21), yetiflkin gökkufla alabal klar nda n-3/n-6 oran n 1 e yak n rapor etmifltir. Burada beklenilenin aksine yüksek ç kan n-3/n-6 oran tipik bir da deresinden yakalanan bal klar n yüksek rak m ve uzun süren k fl flartlar na adaptasyonda rol oynayan n-3 PUFA n n özelli inden kaynakland düflünülmektedir. Çünkü n-3 PUFA membran permeabilitesi ve esnekli inde etkin rol oynamaktad r (22,23). Bu bak mdan kültür flartlar ndaki kuzenlerine göre do al çevreye adapte olan materyal bal klar m zdan elde edilen sonuçlar sürpriz olmad gibi g da kalitesi olarak da ihtiva ettikleri ya asitlerinin kompozisyonu bak m ndan daha kaliteli olduklar n akla getirmektedir. 890

5 N. M. ARAS, H.. HAL LO LU, A. BAYIR, M. ATAMANALP, A. N. S RKEC O LU Bal klar için oldu u kadar insan sa l aç s ndan da önemli kabul edilen EPA ve DHA üzerinde özellikle durulmaktad r. Araflt rmac lar bal k larvalar nda DHA n n beyin ve retinan n gelifliminde ve larval dönem yaflama gücünde önemli oldu unu, eksikliklerinde anormal davran fl, görmede bozukluk gibi pek çok hastal k semptomlar n n ortaya ç kt n kaydetmektedirler (24). nsanlarda kan bas nc n n düzenlenmesinde, sinirlerin uyar lmas nda ve trigliserid seviyesini düflürerek kolesterol riskinin azalt lmas nda etkin oldu u bildirilmektedir (25,26). Araflt rma bulgular m zdan anlafl laca üzere EPA/DHA oran dokular aras nda çok önemli bulunmufl, bu fark ayr ayr EPA ve DHA da görülmüfltür. Tatl su bal klar nda yukar da ifade edildi i üzere n-6 PUFA n n beklenenin alt nda ç kmas EPA/DHA seviyesi üzerinde de etkili olmufltur. Buna karfl n kas dokusunda bulunan oran gerek total EPA (% 12,95) ve gerekse total DHA (% 16,07) dengeli, ideale yak n olmas yla kabul edilebilir s n rlar dahilinde bulunmufltur. leride yürütülecek benzer araflt rmalardan daha sa l kl sonuçlar elde etmek ve karfl laflt rmalar yapabilmek için materyal bal n aylara veya mevsimsel de iflimilerine göre bal klar n bütün hayat dönemlerini (yumurta, keseli dönem, genç ve olgun safha) içine alacak flekilde yürütülmelidir. Kaynaklar 1. Geldiay, R., Bal k, S.: Türkiye Tatl Su Bal klar. Ege Üni. Su Ürünleri Fakültesi Yay nlar, No: 46, zmir. 2. Sargent, J., Henderson, R.J., Tocher, D.R.: The Lipids. Fish Nutrition. Academic Press, Inc., 1989; Borlongan, I.G., Benitez, L.V.: Lipid and fatty acid composition of milkfish (Chanos chanos Forsskal) grown in freshwater and seawater. Aquaculture, 1992; 104: Castel, J.D.: Review of lipid requirements of finfish. In: Halver, J.E., Tiews, K. (Editors). Proc. World Symp. Finfish Nutrition and Fishfeed Technology, Hamburg, Germany. 1979; 1: 59-84, Heenemann, Berlin. 5. Dendrinos, P., Thorpe, J.P.: Experiments on the artificial regulation of amino acid and fatty acid contents of food organisms to meet the assessed nutritional requirements of larval, post-larval and juvenile Dover sole (Solea solea L.). Aquaculture, 1987; 61: Ostrowski, A.C., Divakaran, S.: The amino acid and fatty acid compositions of selected tissues of dolphin fish (Coryphaena hippurus) and their nutritional implications. Aquaculture, 1989; 80: MIDI: Sherlock Microbial Identification System, Version 4 MIS Operating Manual, Newark, DE, USA, fiahin, F.: II. Uygulamal moleküler biyoloji teknikleri kursu notlar. Atatürk Üniv., Biyoteknoloji Araflt rma Merkezi, 2000, Erzurum. 9. Halver, J.E.: Fish Nutrition. Academic Press Inc. CA. 1988; SAS.: SAS Institute, Cary NC, USA. 11. Ashton, H.J., Farkvan, D.O., March, B.E.: Fatty acid composition of lipids in the eggs and alevins from wild and cultured chinook salmon (Oncorhynchus tshawytscha). Can. J. Fish Aquat. Sci., 1993; 50: Czesny, S., Dobrowski, K.: The effect of egg fatty acid concentrations on embryo viability in wild and domesticated walleye (Stizostedion vitreum). Aquat. Living Resour., 1998; 11: Chen, I.-C., Chapman, F.A., Wei, C.-I., Portier, K.M., O Keefe, S.F.J.: Differentiaion of cultured and wild sturgeon (Acipencer oxyrincchus desotoi) based on fatty acid composition. Food. Sci., 1995; 60: Halilo lu, H.., Aras, N.M., Yetim, H.: Comparison of muscle fatty acids of three trout species (Salvelinus alpinus, Salmo trutta fario, Oncorhynchus mykiss) raised under the same conditions. Turk. J. Vet. Anim. Sci., 2002; 26: Harel, R.M., Woods, L.C.: Comparative fatty acid composition of eggs from domesticated and wild striped bass (Morone saxatilis). Aquaculture, 1995; 133: Silversand, C., Norberg, B., Haux, C.: Fatty-acid composition of ovulated eggs from wild and cultured turbot (Scophthalmus maximus) in relation to yolk and oil globule lipids. Mar. Biol., 1996; 125: Aras, N.M., Halilo lu, H.., Ay k, Ö., Yetim, H.: Comparison of fatty acid profiles of different tissues of mature trout (Salmo trutta labrax, Pallas, 1811) caught from Kazandere Creek in Çoruh Region, Erzurum, Turkey. Turk. J. Vet. Anim. Sci., 2003; 27: Skuladottir, G.V., Schiöthe, H.B., Gudmundsdottir, E., Richards, B., Gardarsson, F., Jonsson, L.: Fatty acid composition of muscle, heart and liver lipids in Atlantic Salmon (Salmo salar), at extremely low environmental temperature. Aquaculture, 1990; 84: Borlongan, I.G, Benitez, L.V.: Lipid and fatty acid composition of milkfish (Chanos chanos) grown in freshwater and seawater. Aquaculture, 1992; 104:

6 Karasu Havzas Yeflildere Çay Olgun Dere Alabal klar (Salmo trutta macrostigma, Dumeril, 1858)'nda Farkl Dokular n Ya Asidi Kompozisyonlar n n Karfl laflt r lmas 20. Sheikheldin, M., DeSilva, S.S., Anderson, T.A., Gooley, G.: Comparison of fatty acid composition of muscle, liver, mature oocytes, and diets of wild and captive Macquarie perch (Macquaria australasica) broodfish. Aquaculture, 1996; 144: Halilo lu, H..: Farkl flletmelerde Yetifltirilen Gökkufla Alabal (Oncorhynchus mykiss) n n Kas ve Adipoz Dokular le Karaci er ve Gonadlar ndaki Ya Asidi Profillerinin Belirlenmesi. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2001, Erzurum. 22. Brenner, R.R.: Effect of unsaturated fatty acids on membrane structure and enzyme kinetics. Prog. Lipid Res., 1984; 23: Czesny, S., Dabrowski, K., Christensen, J.E., VanEenennaam, J., Doroshov, S.: Discrimination of wild and domestic origin of sturgeon ova based on lipids and fatty acid analysis. Aquaculture, 2000; 189: Navarro, J.C., Sargent, J.R.: Behavioural differences in starving herring Clupea harengus L. larva correlate with body levels of essential fatty acids. J. Fish Biol., 1992; 41: Bao, D.Q., Mori, T.A., Burke, V.: Effects of dietary fish and weight reduction on ambulatory blood pressure in overweight hypertensives. Hypertension, 1998; 32: Stoll, A.L., Severus, W.E., Freeman, M.P.: Omega 3 fatty acids in bipolar disorder. Arch. Gen. Psychiatry, 1999; 56: