İÇİNDEKİLER I. BÖLÜM TBMM XI. DÖNEM ( ) ARA DÖNEM ( )

Transkript

1 XI İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... V İÇİNDEKİLER... XI KISALTMALAR... XXIII I. BÖLÜM TBMM XI. DÖNEM ( ) ARA DÖNEM ( ) A. TBMM XI. DÖNEM (27 Ekim Mayıs 1960)... 3 XI. Dönem Askerî Müdahaleyle Kesintiye Uğradı... 3 XI. Dönemde TBMM ye 4 Parti Girdi Seçim Sonuçları... 3 Meclis Başkanlığı Seçimleri... 4 Cumhurbaşkanlığı Seçimi... 5 V. Menderes Hükûmetinin Kurulması... 5 B. ARA DÖNEM (27 Mayıs Ekim 1961)... 6 TBMM nin Feshedilmesi... 6 Geniş Yetkilerle Donatılmış Devlet Başkanı... 6 Yasama Görevini Millî Birlik Komitesi Üstlendi... 6 Ara Dönemde Kurulan Hükûmetler... 6 Demokrasiye Dönüş Adımları... 7 TBMM nin Açılışı / Cumhurbaşkanı Seçimi... 7 Cumhuriyet Senatosu Başkanı nın Seçilmesi... 7 Millet Meclisi Başkanı nın Seçilmesi... 7 VIII. İnönü Hükûmetinin Kurulması... 8 C. SİYASAL YAŞAMDAKİ PARTİLER... 9 XI. Dönemdeki Partiler... 9 Ara Dönemdeki Partiler Seçimine Katılan / TBMM ye Giren Siyasî Partiler D. XI. DÖNEMDE MECLİS ARİTMETİĞİNDEKİ DEĞİŞİM TBMM de Boşalan Sandalyeler... 12

2 XII Meclis Aritmetiğindeki Değişim XI. Dönemde Milletvekili Ara Seçimi Yapılmamıştır II. BÖLÜM 1957 DEN 1960 A DOĞRU A.1957 SEÇİMLERİNİN ARDINDAN DP Meclis Grubunun İlk Toplantısı Meclis Başkanlık Divanı Seçimi Cumhurbaşkanlığı Seçimi DP Meclis Grubu Toplantıları Hükûmetin Kurulması Meclis İçtüzüğünde Değişiklik B YILINDAKİ GELİŞMELER Dokuz Subay Olayı Hüseyin Naili Kubalı nın Bakanlık Emrine Alınması Hürriyet Partisi Büyük Kongresi CHP Radyoda Cevap ve Tekzip Hakkı İstedi Milletvekili Ara Seçimlerinin Ertelenmesi Ağustos Kararları Vatan Cephesi Ocakları CMP ile TKP nin Birleşme Kararı Almaları Zile Olayı Meclis Başkanlığı Seçimi TKP Olağanüstü Kongresi / CMP ye Katılma Kararı Alınması CMP 3 üncü Büyük Kongresi Köy ve Mahalle Muhtarlıkları Seçimlerinin Ertelenmesi Hürriyet Partisi Büyük Kongresi / Partinin Feshedilmesi C YILINDAKİ GELİŞMELER CHP XIV. Olağan Kurultayı Menderes i Londra ya Götüren Uçağın Düşmesi CHP nin Ege Gezisi... 36

3 XIII Milletvekili Ara ve Yerel Yönetimler Seçimlerinin Ertelenmesi Geyikli Olayları Kasım Gülek in Genel Sekreterlikten Ayrılması Meclis Başkanlığı Seçimi Bölükbaşı nın 10 Ay Hapis Cezası Alması CKMP 4 üncü Büyük Kongresi D YILINDAKİ GELİŞMELER Siyasal Bilgiler Olayı Konya Olayları CHP lilerin Meclis Tahkikatı Önergeleri Kayseri Olayları DP Grup Toplantıları: Tahkikat Komisyonu Kurulması Kararı Araştırma Önergesinin Meclis Başkanlığına Sunulması CHP nin Menderes Hakkında Meclis Tahkikatı Önergesi Tahkikat Komisyonu Önergesinin TBMM de Görüşülmesi Gazetelerin Kapatılması Muhalefet Tahkikat Komisyonunu Tanımıyor Tahkikat Komisyonlarının Yetkilerini Arttıran Kanunun Görüşülmesi Yetki Kanunu İstanbul ve Ankara daki Öğrenci Olayları / Sıkıyönetim İlânı Menderes in Radyo Konuşmaları Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Cemal Gürsel in İzne Ayrılması K Olayı Menderes in Ege Gezisi Harp Okulu Yürüyüşü DP Genel İdare Kurulunun Son Toplantıları DP Meclis Grubu Toplantıları Menderes in Son Açıklaması Menderes in Eskişehir Gezisi Silâhlı Kuvvetlerin Ülke Yönetimine El Koyması... 64

4 XIV III. BÖLÜM ASKERÎ MÜDAHALEDEN SEÇİME DOĞRU A. 27 MAYIS 1960 ASKERÎ MÜDAHALESİ Türk Silâhlı Kuvvetleri Ülke Yönetimine El Koydu Millî Birlik Komitesi nin 27 Mayıs Günlü Kararları İlim ve Hukuk Heyeti Raporu Gürsel in Açıklaması: Seçim 3 Ay İçinde Yapılacak Hükûmetin Kurulması CHP Genel Başkanı İsmet İnönü nün Basın Toplantısı Geçici Anayasanın Kabulü Yüksek Adalet Divânının Muhakeme Usulüne Ait Kanunun Kabulü CHP Genel Başkanı İsmet İnönü nün Genelgesi Siyasî Partilerin Ocak ve Bucak Örgütlerinin Kaldırılması İnönü nün Seçimlerle İlgili Uyarısı Orduda Tasfiye Hükûmette Değişiklik Demokrat Partinin Kapatılması Devlet Plânlama Teşkilâtının Kurulması Yassıada Mahkemeleri Başladı Af Kanunu Üniversitelerde Tasfiye (147 ler Olayı) Yerel Yönetim Organlarının Feshi İçin İçişleri Bakanına Yetki Verilmesi Ülkü ve Kültür Birliği MBK nın Feshedilmesi ve Yeniden Kurulması (14 lerin Tasfiyesi) B. KURUCU MECLİSİN OLUŞTURULMASI Kurucu Meclisin Kuruluş Hazırlıkları Kurucu Meclisin Görev ve Yetkileri Kanunların Yapılması Kurucu Meclisin Açılması Temsilciler Meclisi Başkanlık Divånının ve Komisyonların Seçimi... 85

5 XV C YILINDAKİ GELİŞMELER İkinci Gürsel Hükûmetinin Kurulması Siyasî Partilerin Faaliyetlerine Kısmen İzin Verilmesi Genel Seçim Tarihinin Belirlenmesi CHP XV. Olağan Kurultayı CKMP 5 inci Büyük Kongresi Siyasî Parti Liderleri Bildirisi Basın Mensuplarının Yuvarlak Masa Konferansı İdam Cezalarının İnfazını Önleme Girişimleri Yüksek Adalet Divânı Kararlarının Açıklanması İdam Cezalarının İnfazı D. ANAYASA VE SEÇİM KANUNLARININ KABULÜ Üniversite Öğretim Üyelerince Hazırlanan Anayasa Tasarıları Anayasa Tasarısının Kurucu Mecliste Görüşülmesi Anayasanın Halkoyuna Sunulması Yeni Anayasanın Getirdikleri TBMM nin Yapısı Anayasasında Yapılan Değişiklikler Temsilciler Meclisinde Seçim Sistemi Tartışmaları Seçim Kanunları E. 15 EKİM 1961 SEÇİMLERİ VE SONRASI Siyasî Partilerin Seçim Bildirilerinin Yayımlanması Seçimlere Katılan Partiler Seçim Sonuçları Seçim Sonrasında Yaşananlar Ordunun Yeniden Müdahale Girişimi / İstanbul Protokolü İstanbul Protokolünü Önleme Girişimleri / TBMM nin Açılmasının Sağlanması Millî Birlik Komitesinin Millete ve Orduya Mesajı TBMM nin Açılışı Cumhurbaşkanı Seçimi

6 XVI Meclislerin Başkanlık Divanı Seçimleri Koalisyon Arayışları Hükûmetin Kurulması İstanbul ve Ankara da Sıkıyönetimin Sona Ermesi IV. BÖLÜM SEÇME VE SEÇİLME HAKLARI İLE OY KULLANIMINA İLİŞKİN BİLGİLER A. SEÇME ve SEÇİLME HAKLARI Seçim Kanunları Seçmenlere İlişkin Koşullar Seçilebilme Koşulları Seçim Sistemi İllerdeki Milletvekili ve Senatör Sayıları B. SEÇİME KATILMA ORANLARI (Milletvekili Seçimleri) Seçmen Sayısı Ülke Düzeyinde Seçime Katılma Oranı İller Düzeyinde Seçime Katılma Oranları V. BÖLÜM ADAYLARIN ve MİLLETVEKİLLERİNİN KİMLİKLERİ A. ADAYLARIN KİMLİKLERİ Adalet Partisinin Aday Belirleme Yöntemi Adalet Partisinin Adayları Adalet Partisinin Aday Profili Cumhuriyet Halk Partisinin Aday Belirleme Yöntemi Cumhuriyet Halk Partisinin Adayları Cumhuriyet Halk Partisinin Aday Profili Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisinin Aday Belirleme Yöntemi Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisinin Adayları Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisinin Aday Profili

7 XVII Yeni Türkiye Partisinin Aday Belirleme Yöntemi Yeni Türkiye Partisinin Adayları Yeni Türkiye Partisinin Aday Profili B. MİLLETVEKİLLERİNİN KİMLİKLERİ Milletvekillerinin Cinsiyet Durumu Milletvekillerinin Öğrenim Durumu Milletvekillerinin Yaş Durumu TBMM XI. ve I. (XII.) Dönem Üyelerinin Karşılaştırılması C. TBMM NİN YENİLENME ORANI VI. BÖLÜM MİLLETVEKİLİ SEÇİMİ SONUÇLARI A. ÜLKE GENELİNDEKİ SONUÇLAR B. TBMM DEKİ TEMSİL DURUMU Siyasî Partilerin ve Bağımsızların Aşkın / Eksik Temsil Oranları Bir Milletvekili İçin Kullanılan Oy Sayısı C. SİYASÎ PARTİLERİN OY ORANLARININ ÜLKE ORTALAMALARININ ALTINDA ve ÜSTÜNDE KALDIĞI İLLER D. TBMM DE FİİLEN OLUŞAN SANDALYE DAĞILIMI Parti Listelerinden Seçilen Bağımsız Milletvekilleri VII. BÖLÜM SİYASÎ PARTİ OYLARININ İLLER DÜZEYİNDEKİ DAĞILIMI (Milletvekili Seçimleri) A. SİYASÎ PARTİLERİN BİRİNCİ SIRAYI ALDIĞI İLLER B. SİYASÎ PARTİLERİN ve BAĞIMSIZLARIN İL İÇİ SIRALAMADAKİ KONUMLARI C. SİYASÎ PARTİLERİN ve BAĞIMSIZLARIN İLLERDEKİ OY ORANLARI D. SİYASÎ PARTİLERİN MİLLETVEKİLİ ÇIKARDIĞI / ÇIKARAMADIĞI İLLER Siyasî Partilerin Milletvekili Çıkardığı İllerin İl İçi Sıralamadaki Yerleri

8 XVIII VIII. BÖLÜM SİYASÎ PARTİ OYLARININ BÖLGESEL DAĞILIMI (Milletvekili Seçimleri) A. GİRİŞ B. SİYASÎ PARTİLERİN ve BAĞIMSIZLARIN BÖLGELERDEKİ OY ORANLARI Bölgelerdeki Oy Aralıklarına Göre Siyasî Partiler ve Bağımsızlar C. SİYASÎ PARTİLERİN ve BAĞIMSIZLARIN BÖLGE İÇİ SIRALAMADAKİ KONUMLARI Bölgelerde Birinci ve İkinci Sıraları Alan Siyasî Partiler Arasındaki Oy Oranı Farkları D. SİYASÎ PARTİLERİN MİLLETVEKİLİ ÇIKARDIĞI / ÇIKARAMADIĞI İLLERİN BÖLGESEL DAĞILIMI IX. BÖLÜM CUMHURİYET SENATOSU SEÇİMİ SONUÇLARI A. ÜLKE GENELİNDEKİ SONUÇLAR B. SİYASÎ PARTİLERİN CUMHURİYET SENATOSUNDA TEMSİL DURUMU Siyasî Partilerin ve Bağımsızların Aşkın / Eksik Temsil Oranları Bir Senatör İçin Kullanılan Oy Sayısı C. CUMHURİYET SENATOSUNDA FİİLEN OLUŞAN SANDALYE DAĞILIMI Siyasî Parti Listelerinden Seçilen Bağımsız Senatörler D. SİYASÎ PARTİLERİN VE BAĞIMSIZLARIN BİRİNCİ SIRAYI ALDIĞI İLLER E. SİYASÎ PARTİLERİN VE BAĞIMSIZLARIN İL İÇİ SIRALAMADAKİ KONUMLARI F. SİYASÎ PARTİLERİN VE BAĞIMSIZLARIN BÖLGELERDEKİ OY ORANLARI X. BÖLÜM GENEL DEĞERLENDİRME A. XI. DÖNEMDEKİ GELİŞMELER (27 Ekim Mayıs 1960) DP, Döneminde Kesintisiz İktidar Olmayı Başarmıştır CHP, Döneminde Ana Muhalefet Partisi Konumunda Kalmıştır Anayasa ve Seçim Sistemi Sürekli Olarak Muhalefetin Gündeminde Kalmıştır

9 XIX DP, XI. Döneme Hırçın ve Moralsiz Bir Ruh Haliyle Girmiştir CHP, XI. Döneme Yüksek Moralle Ama Hırçın Bir Tavırla Başlamıştır Siyasal Gerilim XI. Dönemde de Tırmanmaya Devam Etmiştir Askerî Müdahale B. ARA DÖNEMDEKİ GELİŞMELER (27 Mayıs Ekim 1961) Askerî Yönetim 1 Yıl 4,5 Ay İçerisinde Demokratik Rejime Geçişi Sağlamıştır Anayasa ve Seçim Kanunları Yenilendi / Seçimler Yapıldı Yeni Meclis Sancılı Bir Süreçten Sonra Açılabildi Askerî Yönetim Yeni Kurumlar, Yeni Uygulamalar Getirmiştir Askerî Yönetimin Uygulamalarından Bazıları Telâfisi Zor Sonuçlara Yol Açmıştır Demokrat Partinin Kapatılması Olumsuz Sonuçlara Yol Açmıştır İkinci Cumhuriyet C. SEÇİM SONUÇLARI ÜZERİNDE DEĞERLENDİRMELER Milletvekili Seçimlerinde İlk Kez Nispî Temsil Sistemi Uygulanmıştır Cumhuriyet Senatosu Seçimlerinde Liste Usulü Çoğunluk Sistemi Uygulanmıştır Seçim Sonuçları İstikrarsızlığa Yol Açmıştır CHP nin Oy Oranları 1957 Seçimine Göre Gerilemiştir DP Kökenli Oylarda Gerileme Olmamıştır CKMP nin Oy Oranları 1957 Seçimine Göre İlerlemiştir D. BASINDAKİ DEĞERLENDİRMELER Ekim 1961 Günlü Gazeteler Ekim 1961 Günlü Gazeteler Ekim 1961 Günlü Gazeteler E. SON SÖZ Çok Partili Rejim 1960 ta Kesintiye Uğramıştır Başarısızlığa Götüren Nedenler Bunalımı Önleyecek Bir Hakeme İhtiyaç Vardı Ülkede Askerî Müdahaleler Dönemi Başlamıştır KRONOLOJİ

10 XX EKLER İÇİNDEKİLER EK I 1957 de Seçilen Milletvekillerinin İsim Listesi (XI. Dönem) EK II.A V. Adnan Menderes Hükûmeti EK II.B I. ve II. Gürsel Hükûmetleri EK II.C VIII. İnönü Hükûmeti EK III XI. Dönemde TBMM de Boşalan Milletvekillikleri EK IV İsmet İnönü nün CHP XIV. Kurultayı Açış Konuşması EK V.A CHP İlk Hedefler Beyannamesi EK V.B CHP Temel Hedefler Beyannamesi EK VI Tahkikat Komisyonu Önergesi EK VII TBMM Tahkikat Encümenlerinin Vazife ve Salâhiyetleri Hakkında Kanun EK VIII Adnan Menderes in Radyo Konuşmaları (29-30 Nisan ve 1-2 Mayıs 1960) EK IX İlim ve Hukuk Heyeti Raporu EK X Geçici Anayasa (12 Haziran 1960 tarih ve 1 sayılı Geçici Kanun) EK XI.A Komitenin Kuruluşunda Görev Alan Millî Birlik Komitesi Üyeleri (38 Kişi) EK XI.B Kurucu Mecliste ve Cumhuriyet Senatosunda Yer Alan MBK Üyeleri (23 Kişi) EK XII Demokrat Partinin Kapatılma Kararının Gerekçesi EK XIII İsmet İnönü nün CHP XV. Kurultayı Açış Konuşması EK XIV Siyasî Parti Liderlerinin İmzaladığı Antlaşma EK XV.A Adalet Partisinin 1961 Seçim Beyannamesi EK XV.B Cumhuriyet Halk Partisinin 1961 Seçim Beyannamesi EK XV.C Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisinin 961 Seçim Beyannamesi EK XV.D Yeni Türkiye Partisinin 1961 Seçim Beyannamesi EK XVI I. Dönemde ( ) İllerin Çıkaracağı Milletvekili Sayıları EK XVII İllerde Kayıtlı Olan ve Oy Kullanan Seçmenler (Milletvekili Seçimleri) EK XVIII İllerdeki Seçmen Sayısı ve Seçime Katılma Oranları (Milletvekili Seçimleri) EK XIX Milletvekili Seçim Sonuçları EK XX Siyasî Partilerin ve Bağımsızların İllerde Çıkardıkları Milletvekili Sayıları EK XXI Siyasî Partilerin ve Bağımsızların İl İçi Sıralamadaki Yerleri

11 XXI EK XXII 1961 de Seçilen Milletvekillerinin İsim Listesi (I. Dönem) CUMHURİYET SENATOSU SEÇİM SONUÇLARI EKLERİ EK XXIII İllerin Çıkaracağı Senatör Sayıları EK XXIV İllerde Kayıtlı olan ve Oy Kullanan Seçmenler (C. Senatosu Seçimi) EK XXV İllerdeki Seçmen Sayısı ve Seçime Katılma Oranları(C. Senatosu Seçimi) EK XXVI Siyasî Partilerin ve Bağımsızların İllerdeki Oy Sayıları / Oy Oranları EK XXVII Siyasî Partilerin İllerde Çıkardığı Senatör Sayıları EK XXVIII Siyasî Partilerin ve Bağımsızların İl İçi Sıralamadaki Yerleri EK XXIX 1961 de Seçilen Senatörlerin İsim Listesi SİYASÎ PARTİLER ÖZEL EKİ A. ADALET PARTİSİ ÖZEL EKİ B. CUMHURİYET HALK PARTİSİ ÖZEL EKİ C. CUMHURİYETÇİ KÖYLÜ MİLLET PARTİSİ ÖZEL EKİ D. YENİ TÜRKİYE PARTİSİ ÖZEL EKİ GRAFİK VE HARİTALAR (İÇİNDEKİLER) GRAFİK I. 15 Ekim 1961 Milletvekili Genel Seçimi Sonuçları GRAFİK II. 15 Ekim 1961 Milletvekili Genel Seçimi Temsil Oranları GRAFİK III. 15 Ekim 1961 C. Senatosu Genel Seçimi Sonuçları GRAFİK IV. 15 Ekim 1961 C. Senatosu Genel Seçimi Temsil Oranları HARİTA I. İllerde Birinci Sırayı Alan Siyasî Partiler (Milletvekili Seçimleri) HARİTA II. Bölgelerde Birinci ve İkinci Sırayı Alan Siyasî Partiler (Milletvekili Seçimleri) HARİTA III. İllerde Birinci Sırayı Alan Siyasî Partiler (C. Senatosu Seçimleri) HARİTA IV. Bölgelerde Birinci ve İkinci Sırayı Alan Siyasî Partiler (C. Senatosu Seçimleri) ADALET PARTİSİ (AP) ÖZEL EKİ HARİTALARI HARİTA I. AP nin Milletvekili Çıkardığı / Çıkaramadığı İller HARİTA II. AP nin İllerdeki Oy Oranları HARİTA III. AP nin İl İçi Sıralamadaki Yeri HARİTA IV. AP / Ülke Ortalamasının (% 34,8) Altındaki ve Üstündeki İller HARİTA V. AP nin Bölgesel Sıralamadaki Konumu

12 XXII CUMHURİYET HALK PARTİSİ (CHP) ÖZEL EKİ HARİTALARI HARİTA I. CHP nin Milletvekili Çıkardığı / Çıkaramadığı İller HARİTA II. CHP nin İllerdeki Oy Oranları HARİTA III. CHP nin İl İçi Sıralamadaki Yeri HARİTA IV. CHP / Ülke Ortalamasının (% 36,7) Altındaki ve Üstündeki İller HARİTA V. CHP / 1957 Seçimine Göre Oy Oranı Yükselen ve Gerileyen İller HARİTA VI. CHP nin Bölgesel Sıralamadaki Konumu CUMHURİYETÇİ KÖYLÜ MİLLET PARTİSİ (CKMP) ÖZEL EKİ HARİTALARI HARİTA I. CKMP nin Milletvekili Çıkardığı / Çıkaramadığı İller HARİTA II. CKMP nin İllerdeki Oy Oranları HARİTA III. CKMP nin İl İçi Sıralamadaki Yeri HARİTA IV. CKMP / Ülke Ortalamasının (% 14,0) Altındaki ve Üstündeki İller HARİTA V. CKMP / 1957 Seçimine Göre Oy Oranı Yükselen ve Gerileyen İller HARİTA VI. CKMP nin Bölgesel Sıralamadaki Konumu YENİ TÜRKİYE PARTİSİ (YTP) ÖZEL EKİ HARİTALARI HARİTA I. YTP nin Milletvekili Çıkardığı / Çıkaramadığı İller HARİTA II. YTP nin İllerdeki Oy Oranları HARİTA III. YTP nin İl İçi Sıralamadaki Yeri HARİTA IV. YTP / Ülke Ortalamasının (% 13,7) Altındaki ve Üstündeki İller HARİTA V. YTP nin Bölgesel Sıralamadaki Konumu LÜGATÇE DİZİN KAYNAKÇA TESAV Yayınları