ÜNİTE 8 ATATÜRK DÖNEMİ TÜRKİYE NİN DIŞ POLİTİKASI ( ) ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILÂP TARİHİ Cihat TAŞKESENLİOĞLU İÇİNDEKİLER HEDEFLER

Transkript

1 ATATÜRK DÖNEMİ TÜRKİYE NİN DIŞ POLİTİKASI ( ) BAYBURT ÜNİVERSİTESİ UZAKTAN EĞİTİM MERKEZİ İÇİNDEKİLER Türkiye'nin Milletler Cemiyetine Girmesi Balkan Antantı Montrö Boğazlar Sözleşmesi Sadabad Paktı Hatay'ın Anavatana Katılması HEDEFLER Bu ünitede amaçlanan kazanımlar; Atatürk dönemi dış politikanın temel hedefleri kavranacak Lozan Antlaşmasından kalan sorunların çözümü konusunda bilgi sahibi olunacak ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILÂP TARİHİ Cihat TAŞKESENLİOĞLU ÜNİTE 8

2 ATATÜRK DÖNEMİ TÜRKİYE NİN DIŞ POLİTİKASI 1. Türkiye'nin Milletler Cemiyeti'ne Girmesi Birinci Dünya Savaşı sürerken ABD Başkanı W. Wilson tarafından kendi adı ile anılan bir takım prensipler ortaya konmuştu. Bunlardan biri de Milletler Cemiyeti'nin kurulması idi. Birinci Dünya Savaşı'nın galip devletleri bu savaşın acı tecrübelerini göz önünde tutarak, bundan böyle yeni savaşlar önlemek, uyuşmazlıkları barışçı yollardan çözüme kavuşturmak, uluslararası hukuka saygılı olmak ve uluslararası işbirliğini geliştirmek, böylece barış ve güvenliği korumak amacıyla evrensel bir örgüt olarak, Milletler Cemiyeti'ni kurmuşlardır. Bu amaçlar doğrultusunda Birinci Dünya Savaşı sonrasında galip devletler tarafından, 10 Ocak 1920 de Cenevre de Milletler Cemiyeti (Cemiyet-i Akvam) kuruldu. Fakat cemiyet yine güçlü devletlerin etkisi altına girdi. Zira Milletler Cemiyeti gerçekte savaşı kazanan devletlerin savaş sonrasındaki statükoyu korumak, (Versilles Antlaşması ile sağlanan durumun devamım sağlamak) yani kazançlı konumlanın sürmek amacıyla kurdukları bir örgüttü. Türkiye, başlangıçta gerek Musul Meselesinde Milletler Cemiyeti'nin taraflı tutumunun, gerekse Sovyetler Birliği'nin cemiyete bakışının olumsuzluğu yüzünden cemiyete girmek için müracaatta bulunmamıştı. Buna karşın, 1930'da Briand-Kellog silahsızlanma Konferansı çalışmasına aktif olarak katılması, kendisinin Milletler Cemiyetine gireceğini kesin olarak göstermiştir. Cemiyete girmenin kendisini Batı ile kaynaştıracağım düşünen Türkiye prensip olarak katılma kararı almışsa da Atatürk, Cemiyetin Türkiye'yi davet etmesini beklemeyi tercih etti. Nitekim Türkiye nin üyeliği, Milletler Cemiyeti'nde ilk kez görülen bir uygulamayla İspanya temsilcisinin girişimi, Yunan temsilcisinin desteği ile üyelerin çoğunluğunun 6 Temmuz 1932'de Genel Kurula sunduğu bir önergenin oybirliği ile kabulünden sonra Genel Sekreterin daveti üzerine gerçekleşmiştir. Türkiye'nin Milletler Cemiyeti'ne giriş işlemleri, 18 Temmuz 1932'de Genel Kurul'un ittifakla aldığı bir kararla tamamlanmıştır. Türkiye Milletler Cemiyeti'ne girdikten sonra anlaşmaya sadık kalmış barış ve ortak güvenlik için bütün gücüyle çalışmış, saldırgan devletlere karşı alınan önlemlere tereddüt etmeden katılmıştır. 2. Balkan Antantı (9 Şubat 1934) 1930 yılından sonra Avrupa'da ortaya çıkan devletlerarası kutuplaşmalar yeni bir savaşın da ilk işaretlerini vermeye başlamıştı. Birinci Dünya Savaşı'nın mağlup devleti Almanya ile savaşın galip devleti görünse de mağlup muamelesi gören İtalya saldırgan bir tutum içerisine girmişlerdi. Balkan devletleri bu iki devlet tarafından sürekli tehdit ediliyordu. Bu durum Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 2

3 karşısında Balkan devletleri muhtemel bir saldırı karşısında güçlerini birleştirmek için prensip kararı aldılar. Balkan devletleriyle geniş bir çerçevede ilişkileri geliştirme fikrini ilk olarak Türkiye ortaya atmıştır. Bükreş'teki Türk elçiliğinde görevli Hüseyin Ragıp (Baydur) Romanya Dışişleri Bakanı'na tüm Balkan devletlerini içeren bir Balkan Paktı'nın oluşturulmasını önermiştir. Onu takip eden yıl, Türk Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü (Aras) "Balkanlar, Balkan halklarına aittir'' sloganından hareketle bir Balkan Paktı'nın kurulması fikrini savunmuştur Dünya ekonomik krizi, Balkan işbirliğinin gerçekleştirilmesinde diplomatik alanda Türkiye için önemli fırsat olmuştur. İlk Balkan Konferansı, Ekim 1930'da Türkiye ve Yunanistan'ın inisiyatifiyle Atina'da toplanmıştır. Bu konferansta tam bağımsızlığa ulaşmanın yolunun ekonomik bakımdan kendi kendine yeterlilik olduğu vurgulanmıştır. Sonra, İstanbul, Bükreş ve Selanik'te her yıl tekrarlanan konferanslar bir takım işbirliği örgütlerinin hayat bulmasına vesile olmuştur. Balkanlarda ticaret, sanayi, denizcilik, tarım, turizm, hukuk ve sağlık sahalarında faaliyet gösteren örgütlerden sonra 1932'de Balkan Paktı tasarısı ortaya çıkmış, ancak siyasi işbirliğinin gerçekleşmesi, Arnavutluk ve bilhassa Bulgaristan'ın muhalefeti yüzünden gecikmiştir. Balkan Paktı'nın kuruluşuna giden yolda ilk siyasal girişim, Türkiye ile Yunanistan'ın 14 Eylül İ933'te Dostluk Antlaşmasını imzalamaları olmuştur Türk-Yunan Paktı Romanya'yı harekete geçirmiş ve 17 Ekim 1933'te, Türkiye ile Romanya arasında Dostluk, Saldırmazlık, Hakemlik ve Uzlaştırma Antlaşması imza edilmiştir. Bulgaristan'ın revizyonist emellerinden olduğu kadar İtalyan yayılmacılığından da endişe eden Yugoslavya, 27 Kasım 1933'te Türkiye ile Dostluk, Saldırmazlık, Hakemlik ve Uzlaştırma Antlaşması yapmıştır. Bu gelişmeler Balkan Antantı nın temelini oluşturmuştur. 9 Şubat 1934'te Belgrat'ta yapılan toplantı sonucunda, Türkiye, Yunanistan, Romanya ve Yugoslavya'dan oluşan Balkan Antantı kurulmuştur. Almanya da Nazi Partisi nin iktidara gelmesi, Avrupa da revizyonist gelişmelere zemin hazırlamıştır. Balkanlardaki Alman ve İtalyan baskısı giderek artıyordu. Arnavutluk, İtalya nın kontrolü altına girmişti. Bu durumda Balkanlarda Türkiye nin önderliğini yaptığı statükocu devletler, aralarında yaptıkları ikili anlaşmaları birleştirerek dört devletin katılımıyla Balkan Paktı nı imzaladılar (9 Şubat 1934). Buna göre Türkiye, Yugoslavya, Yunanistan ve Romanya bütün kendi Balkan sınırlarının güvenliğini karşılıklı olarak garanti ediyorlardı. Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 3

4 Taraflar, bu antlaşmayı imzalamamış olan diğer herhangi bir Balkan ülkesine karşı birbirine önceden haber vermeden siyasî hiçbir harekette bulunmamayı ve siyasî hiçbir yükümlülük altına girmemeyi garanti etmekteydi. Antlaşma, taraflarca uygun karşılanacak her Balkan ülkesine açık bulunacaktı. Balkan Antantı Balkanlar da barışın korunması konusunda önemli rol oynamıştır. Fakat etkili bir işbirliğinin doğmasını sağlayamamış ve beklenen neticeyi verememiştir. Çünkü Almanya ve İtalya nın ağır basması Balkan Antantını zayıflatmıştır. 1936'dan itibaren Avrupa'da buhranların şiddetlenmesi ve Berlin-Roma Mihverinin ağır basmaya başlaması, Balkan Antantını da zayıflamaya doğru götürmüştür yılının olayları da Balkan Antantını parçalayacaktır. 3. Montreux Boğazlar Sözleşmesi (20 Temmuz 1936) Lozan Arılaşması ile Türkiye'nin egemenliği ve güvenliği açısından eksik kalan en önemli unsur Boğazların Türkiye'nin denetiminde olmayışıydı. İstanbul ve Çanakkale Boğazlarının her iki kıyılan ve Marmara Denizi'ndeki adalar silahsızlandırılmıştı. Türkiye'nin adeta boğazı ölçüsündeki yerlerin güvenliği ise Milletler Cemiyeti'ne bırakılmıştı. Boğazların bu statüsü Türkiye açısından büyük bir risk anlamına geliyordu. Ancak Milletler Cemiyeti'nin barışı sağlamakta etkin olacağı düşüncesi yaygın bir kanaat olduğundan buna güveniliyordu. Oysa Cemiyet, Japonya'nın Mançurya'ya saldırısı, İtalya'nın Habeşistan'ı İşgali, Almanya'nın Versay Antlaşması'nı hiçe sayarak silahlanması gibi gelişmeler karşısında hiçbir şey yapamamıştı. İkinci Dünya Savaşı öncesi gerginlikler baş gösterince Boğazların statüsü konusunda Türkiye girişim başlattı. Türkiye, 10 Nisan 1936'da Lozan Boğazlar Sözleşmesi'ne taraf olan devletlere birer nota göndererek Lozan Barış Antlaşması'nın 18. maddesinin uygulanamaz hale geldiğini belirtmiş ve kendi güvenliği, savunması ve egemenlik haklarının tanınmasını talep etmiştir. İtalya dışındaki, bütün taraf devletler bu notaya olumlu cevap vermişlerdi. Bunun üzerine Türkiye'nin değişiklik isteklerinin görüşülmesi amacıyla 22 Haziran 1936'da İsviçre nin Montreux kentinde bir konferans düzenlenmesi kararlaştırıldı. Yapılan görüşmeler sonucunda 20 Temmuz 1936'da sözleşme imzalandı. Sözleşmeye Türkiye'nin yanı sıra İngiltere, Fransa, Sovyetler Birliği, Japonya, Romanya, Bulgaristan, Yunanistan ve Yugoslavya imza attı. 2 Mayıs 1938'de İtalya da sözleşmeye katıldı. Yeni Boğazlar statüsünün ana hatları şöyledir: Türkiye boğazlarda asker bulundurabilecektir. Türkiye boğazlar üzerinde tam olarak egemendir. Boğazlardan her türlü ticari geçiş serbesttir. Türkiye'nin dâhil olmadığı bir savaş çıkarsa bayraklarına ve yüklerine bakılmaksızın her türlü geçiş serbestçe yapılacaktır. Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 4

5 Türkiye'nin dâhil olduğu bir savaş esnasında ise sadece tarafsız ülkelerin ticaret gemileri bazı şartlarla geçiş yapabilecektir. Barış döneminde savaş gemilerinin boğazlardan geçişi konusunda Karadeniz'e kıyısı olan ülkelere, kıyısı olmayan ülkelere göre farklı statü uygulanacaktı. Türkiye savaş durumundaysa veya kendini savaş tehdidi altında görüyorsa Boğazlardan geçişi dilediği gibi kontrol edebilir. Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile Lozan Antlaşması nda Boğazlarla ilgili Türkiye nin egemenliğini zedeleyen hükümler kaldırılmıştır. Böylece Boğazlarda Türk egemenliği kesinleşmiştir. Türkiye nin uluslararası alanda saygınlığı ve önemi artmıştır. Bu antlaşma sürecinde oluşan Türk-İngiliz yakınlaşması Sovyetleri rahatsız etmiş ve Türk- Sovyet ilişkilerinde bir soğuma meydana gelmiştir. Montrö Boğazlar Sözleşmesi'nin yürürlük süresi 20 yıldı. Ancak bu sürenin bitiminden en az iki yıl önce, taraflardan hiçbiri sözleşmenin feshini istemezse, sözleşme kendiliğinden yürürlükte kalacaktı. Yürürlük süresi 1956'da sona erdiği halde, feshi İstenmediği için sözleşme günümüzde de yürürlüktedir. 4. Sadabat Paktı (8 Temmuz 1937) Daha Millî Mücadele yıllarından başlayan Türk-Afgan dostluğu Afgan Kralı'nın 1928'deki Türkiye ziyareti ile daha da pekişmiştir. Afganistan'ın Atatürk inkılâplarından etkilenmesi ve uygulamaya çalışması Türkiye'nin bu ülkeyle ilişkilerine özel bir anlam da katmıştır. İki devlet arasında 25 Mayıs 1928'de imzalanan "Dostluk ve işbirliği Anlaşması" ile Afganistan'a subay, öğretmen ve doktor gönderilme kararı alınmıştır. İran ile ilişkiler gerek savaş sırasında gerekse sonrasında sınır bölgede yaşayan aşiretlerin yarattığı sıkıntılardan etkilenmiştir. 22 Nisan 1926 tarihli "Dostluk ve Güvenlik Anlaşması" ile gelişme sürecine giren ilişkiler 5 Kasım 1932'de Ankara'da imzalanan "Dostluk, Güvenlik, Tarafsızlık ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması" ile sağlamlaşmıştır. Irak ile Musul meselesi dolayısıyla imzalanan "Sınır ve İyi Komşuluk Anlaşmasının ardından Irak Kralı Faysal'ın Türkiye'yi ziyareti (6-8 Haziran 1931) ilişkilerin geliştirilmesine yardımcı olmuştur. Balkan Antantı ile Batı sınırlarını güvenlik altına alan Türkiye, diğer yandan Doğudaki komşularıyla da iyi ilişkiler kurmak çabası içine girmiştir. Buna karşılık Orta Doğu'da beliren İtalyan tehdidi bölge devletlerinin bir kısmını da Türkiye'ye yaklaştırmıştır. Bu çerçevede Türkiye, Iran ve Irak, 3 Ekim 1935 günü Cenevre'de bir Dostluk Paktı imza etmişlerdir. Bunun devamı olarak Türkiye'nin, hem Asya ve Afrika'da genişleme emelleri taşıyan İtalya'ya karşı bir tavrı, hem de yurtta barış dünyada barış ilkesine bağlılığını gösterdiği bir Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 5

6 girişimi olan Sadabat Paktı, 8 Temmuz 1937 tarihinde Tahran'da imza edilmiştir. 5 yıl süreyle imzalanan bu antlaşmayla taraflar, Milletler Cemiyeti ve Briand-Kellog Paktı'na bağlı kalmayı da kabul etmişlerdir. Antlaşmanın 1. Maddesi ile içişlerine karışmama, 4 ve 5. Madde saldırmazlık, 6. Madde üçüncü devlete karşı saldırıya geçmeme, 7. Madde birbirine karşı gizli örgütleri kışkırtmama ve 8. Madde ile uyuşmazlıkların barışçı yolla çözümü gibi konular yer almıştır. Buradan da anlaşılacağı üzere pakt daha çok bölgesel anlaşmazlıkların giderilmesini sağlayan bir mahiyettedir. Ekonomik ve kültürel işbirliğine yer verilmemiştir. İkinci Dünya Savaşı sonrasına kadar varlığını sürdüren Pakt, 1955 te Bağdat Paktı nın kurulması üzerine önemini yitirecektir yılında Afganistan da kurulan yeni rejim ve 1980 tarihinde başlayan İran-Irak Savaşı Paktı ortadan kaldıran gelişmeler olacaktır. Türkiye için Sadabat Paktı, Balkan Paktı'nda olduğu gibi Atatürk'ün barışçı dış politikasını ve ülke güvenliği için Batıda ve Doğuda dostluk halkası kurmak istediğini göstermektedir. 5. Hatay Sorunu Ve Hatay'ın Anavatan'a Bağlanması Hatay ve İskenderun Misak-ı Millî sınırlan içerisinde idi. Çünkü Mondros Ateşkes Antlaşması imzalandığı sırada Türkiye'nin elinde bulunuyordu. Ancak 20 Ekim 1921 'de Fransa ile yapılan Ankara Antlaşması çerçevesinde sancak bölgesi diye anılan bu bölgede Fransa'nın güdümünde, Suriye sınırlan içinde özel bir yönetim rejimi kabul edilmişti. Aynı antlaşmaya göre, bölgenin Türk kimliğinin korunması esası da benimsendi. Lozan Barış Antlaşması sırasında da bu durum aynı şekli ile kabul edildi. Türkiye, hem Lozan Barış Antlaşması ile tam çözüme kavuşmayan konuları çözmek hem de Misak-ı Millî dahilindeki topraklarımızı kurtarmak için uluslararası konjonktürel gelişmeleri fırsat bilerek hareket ediyordu. Montreux Boğazlar Sözleşmesi imzalandıktan sonra Türkiye bu konuyu da halletmek üzere yoğun bir diplomasi atağına geçti. Zira bu mesele ile özel olarak ilgilenen Atatürk, Boğazlar sorununu çözmek için toplanan Montreııx Boğazlar Sözleşmesi'nin imzalanması üzerine "Şimdi Antakya, İskenderun yani Sancak meselemiz var" demek suretiyle, geride Hatay sorunun kaldığını, bunun çözümlenmesi için çalışacağını ve bu konunun kendisi için farklı bir anlam taşıdığım ifade etmiştir. Mustafa Kemal Atatürk hasta olmasına rağmen ömrünün son günlerinde dahi bu mesele ile yakından ilgilendi. Zira söylediği "Hatay meselesi benim şahsi meselemdir" sözü bunun en açık ifadesidir. Fransa 1936 yılında Suriye ve Lübnan üzerindeki manda yönetimini kaldırmış bölgeyi tamamıyla Suriye'ye bırakmıştı. Bu arada Hatay ve İskenderun da Suriye'ye geçmiş oldu. Türkiye bu durumu mevcut statünün değişmesi olarak değerlendirdi. Fransa'ya bir nota Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 6

7 vererek Suriye gibi İskenderun sancağına da bağımsızlık verilmesini istedi. Fransa bu öneriyi kabul etmedi. Sorunun Milletler Cemiyeti tarafından çözülmesini teklif etti. Türkiye bu teklifi mecburen kabul etti. Bu arada son gelişmeler bölgede yaşayan Türkleri harekete geçirmişti. İskenderun'da bazı olaylar çıktı. Bu durum Fransa ile Türkiye'nin arasının açılmasına sebep oldu. Fransa ile Türkiye arasında İngiltere arabulucu rolünü üstlenmişti. Bu girişimler işe yaradı yılında Milletler Cemiyeti Sancak Bölgesi için yeni bir statü belirledi. Buna göre İskenderun Sancağı iç işlerinde serbest, dış işlerinde Suriye'ye bağlı olacaktı. Toprak bütünlüğü de Fransa ve Türkiye tarafından garanti edilecekti. İskenderun sancağı için belirlenen yeni statü bölgedeki Fransız görevliler tarafından ciddiye alınmadı. Eski uygulamalarını sürdürdüler. Yeni statünün uygulanmasında Fransız görevlilerin bir takım zorluklar çıkarması Türkiye ile Fransa'yı bir kez daha karşı karşıya getirdi. Türkiye bu konudaki ciddiyetini göstermek için bölgeye asker seçim yapıldı. 40 üyeli meclisin 22 üyeliğini Türkler kazandı. 2 Eylül 1938'de ilk toplantısını yapan Hatay Meclisi bağımsız sancağa Hatay Cumhuriyeti adını verdi. Cumhurbaşkanlığına Tayfur Sökmen, Başbakanlığına ise Abdurrahman Melek, meclis başkanlığına ise Abdülgani Türkmen seçilmişti. Yeni hükümet doğal olarak Türkiye ile İlişkileri geliştirdi. Türkiye'nin kanunlarım kendi ülkesi için de geçerli kıldı. Ayrıca Türk parası kullanılmaya başlandı. 23 Haziran 1939'da ise parlamento kararı ile Türkiye İle birleşme karan aldı. Aynı gün Fransa ile Türkiye arasında imzalanan antlaşma ile bu durumun Fransa tarafından da kabul edildiği tescil edildi. 23 Temmuz 1939'da yapılan bir törenle Hatay Türkiye'ye katıldı. Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 7

8 Özet Yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti Devleti Atatürk döneminde dış politikada ağırlıklı olarak Lozan Antlaşmasında çözülemeyen veya aleyhimize çözülen konuları çözmek amacına yönelik politkalar yürütmüştür. Bu politikalar esnasında dikkat edilen en önemli nokta Milli Bağımsızlık ve Uluslararsı Barış ilkeleri olmuştur. Özellikle İtalya ve Almanya'nın saldırgan politika izlemesi Türkiye'nin bu dönemde bağımsızlığını ve sınırlarını korumaya yönlik önlemler almaya itmiştir. Bu amaçla Musul meselesinde ki tavrı nedeniyle gecikmeli de olsa Milletler Cemiyetine üye olunmuş, ardından Balkan Antantı imzalanmış ve batı sınırlarımız güvence altına alınmaya çalışılmıştır. Lozanda karara bağlanan Boğazların statüsü Milli Bağımsızlığa aykırı olduğu gerekçesiyle Montrö'de lehimize dönmüştür.aynı şekilde güney sınırlarımız ile ilgili de Sadabad Paktı kurulmuştur. Bütün bu gelişmeler Türkiye'nin uluslararası arenada prestijini artırmış ve söz sahibi olmasını sağlamıştır. Son olarak Atatürk, kendi meselesi olarak tanımladığı Hatay meselesi ile bizzat ilgilenmiş ancak ömrü vefa etmemiştir. Onun ölümünden sonra Fransa'nın Hatay'ın statüsünde değişiklik yapması Türkiye'nin müdahale etmesini sağlamış ve önce bağımsızlığını elde eden Hatay daha sonra Türkiye'ye katıldığının ilan etmiştir. Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 8

9 DEĞERLENDİRME SORULARI 1. Atatürk dönemi Türk Dış Politikasının temellerini; I. devletlerin bağımsızlığı II. mandater yönetim III. barışçılık ilkelerinden hangileri oluşturmuştur? a) Yalnız I b) Yalnız II c) Yalnız III d) I ve III e) I, II ve III 2. Aşağıda kilerden hangisi Türkiye'nin Milletler Cemiyeti'ne üye olmasının nedenleri arasında gösterilemez? a) Uluslararası barışa katkıda bulunmak b) Musul meselesini lehine çözmek c) Dünya siyasetinde söz sahibi olmak d) Almanya ve İtalya'nın faaliyetlerinden zarar görmemek e) "Yurtta sulh, cihanda sulh" ilkesi doğrultusunda hareket etmek 3. Türkiye ilk dönemlerde milletler cemiyetine üye olmak istememiştir. Türkiye nin böyle bir tavır takınmasının nedeni hangisidir? a) Musul sorununda Cemiyetin İngiltere yi desteklemesi b) Hatay konusunda Suriye yanlısı bir politika izlemesi c) İkinci Dünya Savaşının çıkmasını önleyememesi d) Ege Adaları konusunda Yunanistan ı desteklemesi e) Japonya nın cemiyetten ayrılması ÜNİTE DEĞERLENDİRME SORULARI 4. Balkan Antantı, aşağıdaki gelişmelerin hangisiyle fiilen sona ermiştir? a) Sovyetler Birliği nin kurulması b) İkinci Dünya Savaşı c) Hatay Sorunu nun çözülmesi d) Sadabat Paktı nın kurulması e) Milletler Cemiyeti nin kurulması Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 9

10 5. Türkiye'de Atatürk döneminde dış politikada yaşanan gelişmelerden bazıları şunlardır; I. 1932'de Milletler Cemiyeti'ne üye olmuştur. II. 1934'te Balkan Antantının 1937'de Sadabad Paktı'nın kurulmasına öncülük yapmıştır. III. 1936'da Montrö Sözleşmesi ile Boğazların yönetimini üstlenmiştir. Bunlardan hangileri, "Misak-ı Milli" ilkelerinin gerçekleştirilmesine yönelik girişimlerdir? a) Yalnız I b) Yalnız II c) Yalnız III d) I ve II e) II ve III 6. Türkiye Cumhuriyeti Devleti 1932 de Milletler Cemiyeti ne, 1934 te Balkan Paktı na, 1937 de Sadabat Paktı na üye olmuştur. Bu bilgilere dayanarak, I. Türkiye nin dış ülkeler arasındaki saygınlığı artmıştır. II. Türkiye de iç güvenliği tehdit eden sorunlar vardır. III. Türkiye Dünya barışına katkıda bulunmuştur. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? a) I ve II b) I ve III c) II ve III d) II ve IV e) IV ve V 'da Avrupa'da Savaş tehlikesinin belirmesi nedeniyle Montrö sözleşmesi yapıldı 'da Fransa, Hatay'ın Türkiye'ye ait olduğunu kabul etti. Yukarıdaki gelişmelerin Türkiye lehine çözülmesinde etkili olan ortak olay aşağıdakilerden hangisidir? a) Türkiye'nin Milletler Cemiyeti'ne üye olması b) Balkan Antantının kurulması c) Yurtta Sulh, Cihanda Sulh politikası d) Milli hedeflerde ısrar edilmesi e) Musul Sorunun aleyhimize çözülmesi ÜNİTE DEĞERLENDİRME SORULARI Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 10

11 8. Yeni Türk Devleti, Cumhuriyet ilan edilip dünya siyasetindeki yerini almaya başladıktan sonra dünya barışına katkı sağlayacak uluslararası her kuruluşa katılma gereğini duymuştur. Türkiye Cumhuriyeti'nin bu davranışını aşağıdakilerden hangisi en iyi açıklamaktadır? a) İçte ve dış işlerinde barış siyasetini gütmektedir. b) Osmanlı Devleti'nin kaybettiği toprakları geri al ma arzusundadır. c) Hızlı bir kalkınma dönemine girme eğilimindedir. d) Ekonomik sıkıntıdan kurtulmak istemektedir. e) Türkiye Cumhuriyeti, devletleri savaşa kışkırtmaktadır. 9. Almanya ve İtalya'nın saldırgan politikalar izlemesi sonucu Fransa, Suriye üzerindeki manda yönetimini kaldırmak zorunda kaldı. Bu karar, aşağıdakilerden hangisinin çözümünde etkili olmuştur? a) Savaş tazminatı b) Musul sorunu c) Dış borçlar d) Nüfus değişimi e) Hatay sorunu 10. Aşağıdakilerden hangisi Atatürk dönemi dış siyasette çözüme kavuşturulan meselelerden biri değildir? a) Musul Sorunu b) Nüfus Mübadelesi c) Montrö Boğazlar Sözleşmesi d) Hatay ın Anavatana katılması e) Milletler Cemiyetine üye olma ÜNİTE DEĞERLENDİRME SORULARI CEVAPLAR D B A B C B D A E D Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 11

12 YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK KAYNAKLAR Akandere, Osman - Semiz, Yaşar, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Konya 2012 Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi II, Ed: Cezmi ERASLAN, Eskişehir 2013 Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk, Haz: Zeynep Korkmaz, Ankara 2004 Aybars, Ergün, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, I, İstanbul 2012 Başlangıcından Günümüze Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Ed: Temuçin Faik Ertan, Ankara 2011 Bayraktar, Bayram, Atatürk İlkeleri ve Türk İnkılâp Tarihi, Ankara 2009 Doğan, Orhan, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi, Ankara 2011 İmparatorluktan Ulus Devlete Türk İnkılap Tarihi, Ed: Cemil Öztürk, Ankara 2014 Kili, Suna, Türk Devrim Tarihi, İstanbul 2009 Kocatürk, U., Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Kronolojisi ( ), Ankara 1988 Mumcu, Ahmet, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi, Ankara 1986 Özkaya, Yücel, Türk İstiklal Savaşı ve Cumhuriyet Tarihi, Ankara 1981 Sonyel, Salahi R., Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika II-Büyük Millet Meclisinin Açılışından Lozan Antlaşmasına Kadar, Ankara 1986 Turan, R.- Safran, M. vd., Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi, Ankara 2011 Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Durmuş Yalçın vd., Ankara 2012 Yazıcı, Nuri, Milli Mücadele ve Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi, İstanbul 2011 Bayburt Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi 12