AKVARYUM BALIKLARINDAN LEPİSTESLERİN KALİTATİF VE KANTİTATİF KARAKTERLERİ İÇİN KALITIM DERECELERİNİN HESAPLANMASI*

Transkript

1 AKVARYUM BALIKLARINDAN LEPİSTESLERİN KALİTATİF VE KANTİTATİF KARAKTERLERİ İÇİN KALITIM DERECELERİNİN HESAPLANMASI* Estimation Of Heritability For Qualitative And Quantitative Traits In Guppies From Aquarium Fishes * Nagehan BALPINAR Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Su Ürünleri Anabilim Dalı Mustafa AKAR Ç.Ü. Su Ürünleri Fakültesi Su Ürünleri Bölümü ÖZET Çalışmada elde edilen veriler iç-içe sınıflandırmaya göre analiz edilerek kalıtım dereceleri standart hataları ile birlikte hesaplanmıştır. Buna göre canlı ağırlık ve total boy babalar için 60 günlük P. reticulata da 0,04±0,100, 0,014±0,115; 90 günlük P. reticulata da 0,036±0,141, 0,050±0,10; 10 günlük P. reticulata da 0,013±0,073, 0,199±0,183; erkeklerde canlı ağırlık, total boy, standart boy, baş boyu, kuyruk yüzgeci yüksekliği, kuyruk yüzgeci uzunluğu, sırt yüzgeci uzunluğu, vücut yüksekliği, gonopodium uzunluğu ve turuncu benek sayısı için 150 günlük P. reticulata da sırasıyla 0,148±0,43, 0,07±0,49, 0,016±0,179, 0,195±0,70, 0,140±0,05, 0,045±0,56, 0,003±0,13, 0,101±0,07, 0,045±0,7, 0,450± 0,409; 180 günlük P. reticulata da sırasıyla 0,097±0,17, 0,104±0,81, 0,176±0,54, 0,098±0,76, 0,115±0,04, 0,1±0,734, 0,130±0,80, 0,031±0,18, 0,054±0,46, 0,441±0,418; dişilerde canlı ağırlık, total boy, standart boy, baş boyu, kuyruk yüzgeci yüksekliği, kuyruk yüzgeci uzunluğu, sırt yüzgeci uzunluğu ve vücut yüksekliği için 150 günlük P. reticulata da sırasıyla 0,051±0,94, 0,044±0,19, 0,319±0,318, 0,0±0,168, 0,110±0,96, 0,63±0,95, 0,8±0,331, 0,113±0,7; 180 günlük P. reticulata da sırasıyla 0,03±0,173, 0,093±0,11, 0,119±0,75, 0,140±0,88, 0,068±0,336, 0,160±0,51, 0,379±0,388, 0,15±0,311 olarak bulunmuştur. ABSTRACT The data got in research was analized according to hierarchal classification and heritability with standart errors were estimated. According to this research body weight, total lenght were found 0.04±0.100, 0.014±0.115 for sires of 60 days old P. reticulata, 0.036±0.141, 0.050±0.10 for sires of 90 days old P. reticulata and 0.013±0.073, 0.199±0.183 for sires of 10 days old P. reticulata; body weight, total lenght, standart lenght, head lenght, caudal fin height, caudal fin lenght, dorsal fin lenght, body height, gonopodium lenght and orange spot numbers with standart errors were found 0.148±0.43, 0.07±0.49, 0.016±0.179, 0.195±0.70, 0.140±0.05, 0.045±0.56, 0.003±0.13, 0.101±0.07, 0.045±0.7, 0.450± for sires of 150 days old in male P. reticulata respectively; 0.097±0.17, 0.104±0.81, 0.176±0.54, 0.098±0.76, 0.115±0.04, 0.1±0.734, * Yüksek Lisans Tezi-MSc. Thesis

2 0.130±0.80, 0.031±0.18, 0.054±0.46, 0.441±0.418 for sires of 180 days old in male P. reticulata respectively; body weight, total lenght, standart lenght, head lenght, caudal fin height, caudal fin lenght, dorsal fin lenght and body height with standart errors were found 0.051±0.94, 0.044±0.19, 0.319±0.318, 0.0±0.168, 0.110±0.96, 0.63± 0.95, 0.8±0.331, 0.113±0.7 for sires of 150 days old in female P. reticulata respectively; 0.03±0.173, 0.093±0.11, 0.119±0.75, 0.140±0.88, 0.068±0.336, 0.160±0.51, 0.379±0.388, 0.15±0.311 for sires of 180 days old in female P. reticulata respectively. Giriş Lepistesler dişli sazanlar denilen Poecilidae familyasına dahildirler. Kolay üretilebilmelerinden dolayı, süs balıkçılığında önemli bir yere sahiptir ve dolayısıyla 00 e yakın varyetesi geliştirilmiştir. Burada seleksiyon çalışmaları yanında mutasyonda önemli bir rol oynamıştır(alpbaz, 1984). Bu gibi çalışmalarda kalıtım derecesinin bilinmesi oldukça önem arz eder. Kalıtım derecesi, genotipik varyasyonun fenotipik varyasyona oranı olup bir karakterin yüzde ne kadarının genotipten kaynaklandığını belirtir. Bu yüzden kalıtım derecesi seleksiyon tipinin belirlenmesi ve çiftleşme yöntemlerinin saptanmasında bilinmesi gerekli bir parametredir (Baylan, 000). Çalışmada amaç gelecekte bu tür üzerinde yapılacak ıslah çalışmalarına temel oluşturması açısından Ç.Ü. Su Ürünleri Fakültesi Tatlısu Balıkları Üretim ve Araştırma İstasyonu(TBÜAİ) nda yetiştiriciliği yapılmakta olan Lepistes (Poecilia reticulata) türünün bazı kalitatif ve kantitatif karakterlerine ait kalıtım dereceleri hesaplanmıştır. Materyal ve Metot Çalışma, TBÜAİ de, 3 Temmuz 001 tarihinden itibaren oniki ay sürdürülmüştür. Deneme materyali Şekil 1 de verildiği şekilde oluşturulmuş ve deneme tesadüf parselleri deneme planına göre kurulmuş ve yürütülmüştür Şekil 1. Öz ve Üvey Kardeş Familyaları İle Oluşturulan Deneme Materyali (Kirpichnicov, 1981). Verilerin analizinde,

3 Y ijk = µ + b i + a ij + e ijk (1) istatistik model uygulanmış olup burada; Y ijk : i nci babanın j inci annenin k ıncı yavrunun; canlı ağırlığı(gr), total boyu(cm), standart boyu(cm), baş boyu(cm), vücut yüksekliği(cm), sırt yüzgeci uzunluğu(cm), kuyruk yüzgeci yüksekliği(cm), kuyruk yüzgeci uzunluğu(cm), gonopodium uzunluğu(cm) veya turuncu benek sayısı(adet). µ : Genel ortalama b i : i nci babanın etkisi (i=1,,3,4,5) a ij : i nci baba ile çiftleşen j inci ananın etkisi (j=1,,...,n i ) e ijk : Tesadüfi hata olup ortalaması sıfır ve varyansı σ e dir (Becker, 1984; Lynch ve Walsh, 1998; Akar ve ark, 000). Turuncu benek sayısı hariç diğer tüm karakterler nicel karakterlerdir veya sürekli özellik gösterirler. Turuncu benek sayısına varyans analizi uygulayabilmemiz ancak sürekli hale getirmekle mümkündür. Bu da dönüştürme (transformasyon) yapma sureti ile olur. Dolayısıyla burada x + 1 dönüştürmesi uygulanmıştır (Yurtsever, 1984; Bek, 1995). Ana ve babaya ait varyans unsurları ve bunlara ait kalıtım dereceleri SPSS (Anonymus, 1993) ve SAS (SAS, 1996) paket programları ile Excel (Mikrosoft office, 000) de yapılmıştır. Araştırma Bulguları Araştırma bulgularında verilmiş olan tüm varyans analiz tabloları (1) nolu modele göre analiz edilmiştir. Bu analizlerden yararlanarak varyans unsurları hesaplanmış olup bu karakterlere ait kalıtım dereceleri hesaplanmıştır. Çizelge 1 de P. reticulata nın varyans analiz tablosu verilmiş olup, bu karakterlere ait kalıtım dereceleri ile standart hataları Çizelge de sunulmuştur. Çizelge 1. P. reticulata da 60, 90 ve 10 Günlük Canlı Ağırlık(CA) ve Total Boy(TB) İçin Varyans Analiz Tablosu Yaş Varyasyon SD KO (Gün) Kaynakları CA TB 4 0,008 0,0544 içi analar 1 0,0019 0, ,0010 0, ,0033 0,0649 içi analar 11 0,006 0, ,0011 0, ,0019 0,8 içi analar 11 0,0017 0, ,0016 0,0634

4 Çizelge. P. reticulata da 60, 90 ve 10 Günlük CA ve TB için a ve Analara ait Kalıtım Dereceleri, Ortak Kalıtım Dereceleri ve Standart Hataları Yaş(Gün) ve h Özellik b ± S h h a ± S h b h a (a + b) ± Sh (a + b) 60 CA 0,04±0,100 0,179±0,144 0,111±0,069 TB 0,014±0,115 0,34±0,196 0,169±0, CA 0,036±0,141 0,313±0,19 0,175±0,099 TB 0,050±0,10 0,181±0,170 0,115±0, CA 0,013±0,073 0,010±0,11 0,01±0,05 TB 0,199±0,183 0,063±0,135 0,131±0,100 Çalışmanın 10. gününden sonraki kısmında cinsiyet ayrımı yapılmıştır. Çizelge 3 te 150 ve 180 günlük erkek bireylerin canlı ağırlığı, total boyu, standart boyu(sb), baş boyu(bb), kuyruk yüzgeci yüksekliği(kyy), kuyruk yüzgeci uzunluğu(kyu), sırt yüzgeci uzunluğu(syu), vücut yüksekliği(vy), gonopodium uzunluğu(gu) ve turuncu benek sayısı(tbs) için, Çizelge 4 te de dişi bireylerin gonopodium uzunluğu ve turuncu benek sayısı hariç diğer özellikleri için varyans analizi tablosu verilmiştir. Çizelge 5 te ise tüm bu karakterlere ait kalıtım dereceleri standart hatalarıyla birlikte verilmiştir. Çizelge ve 180 Günlük Erkek Poecilia reticulata Bireylerinde CA, TB, SB, BB, KYY, KYU, SYU, VY, ÜOU, TBS İçin Hesaplanan Varyans Analiz Tablosu

5 Yaş- Gün Varyasyon Kaynakları içi anneler içi anneler SD KO CA TB SB BB KYY KYU SYU VY ÜOU TBS 4 0,0014 0,0487 0,05 0,0118 0,007 0,0365 0,0194 0,0095 0,0086 0, ,0009 0,0375 0,005 0,0063 0,0118 0,0304 0,0183 0,0064 0,007 0, ,0007 0,0 0,0160 0,0047 0,0116 0,016 0,011 0,0054 0,0035 0, ,001 0,0516 0,0451 0,0097 0,06 0,04 0,037 0,0059 0,0053 0, ,0008 0,0365 0,049 0,0070 0,0144 0,09 0,0156 0,0051 0,004 0, ,0007 0,01 0,008 0,0041 0,0137 0,0096 0,0097 0,0043 0,006 0,1113 Çizelge ve 180 Günlük Dişi Poecilia reticulata Bireylerinde CA, TB, SB, BB, KYY, KYU, SYU, VY İçin Yaş- Gün Hesaplanan Varyans Analiz Tablosu Varyasyon Kaynakları içi anneler içi anneler SD KO CA TB SB BB KYY KYU SYU VY 0,0053 0,0583 0,101 0,0067 0,0157 0,0547 0,0180 0,0145 0,0046 0,0498 0,0475 0,0061 0,0117 0,049 0,010 0,0104 0,001 0,0341 0,0413 0,0055 0,0061 0,007 0,0059 0,006 0,0046 0,0705 0,0957 0,0113 0,0180 0,054 0,0189 0,061 0,004 0,0500 0,0681 0,0077 0,0154 0,0151 0,0077 0,0147 0,0040 0,0456 0,0444 0,0049 0,0065 0,0131 0,0055 0,010

6 Çizelge 5. P. reticulata nın 150 ve 180 Günlük Erkek ve Dişilerinde a ve Analara ait Kalıtım Dereceleri, Ortak Kalıtım Dereceleri ve Standart Hataları Gün C Özellik h ± S b h b h ± S h (a ± S CA 0,148±0,43 0,155±0,93 0,15±0,150 TB 0,07±0,49 0,340±0,363 0,06±0,163 SB 0,016±0,179 0,148±0,98 0,083±0,16 BB 0,195±0,70 0,171±0,95 0,184±0,161 KYY 0,140±0,05 0,011±0,43 0,076±0,17 E KYU 0,045±0,56 0,44±0,395 0,35±0,171 SYU 0,003±0,13 0,318±0,359 0,161±0,149 VY 0,101±0,07 0,100±0,76 0,101±0,133 GU 0,045±0,7 0,49±0,419 0,69±0, TBS 0,450±0,409 0,199±0,90 0,35±0,1 CA 0,051±0,94 0,549±0,439 0,300±0,188 TB 0,044±0,19 0,36±0,38 0,141±0,14 SB 0,319±0,318 0,0±0,54 0,197±0,175 BB 0,0±0,168 0,058±0,67 0,041±0,114 D KYY 0,110±0,96 0,440±0,396 0,76±0,183 KYU 0,63±0,95 0,101±0,67 0,18±0,166 SYU 0,8±0,331 0,345±0,355 0,87±0,19 VY 0,113±0,7 0,330±0,356 0,±0,167 CA 0,097±0,17 0,117±0,301 0,107±0,143 TB 0,104±0,81 0,378±0,39 0,41±0,18 SB 0,176±0,54 0,110±0,94 0,143±0,156 BB 0,098±0,76 0,368±0,389 0,33±0,180 E KYY 0,115±0,04 0,06±0,70 0,071±0,133 KYU 0,1±0,734 0,650±0,484 0,413±0,393 SYU 0,130±0,80 0,310±0,370 0,6±0,178 VY 0,031±0,18 0,101±0,301 0,067±0,130 GU 0,054±0,46 0,37±0,377 0,191±0, TBS 0,441±0,418 0,30±0,318 0,335±0,30 CA 0,03±0,173 0,08±0,76 0,06±0,118 TB 0,093±0,11 0,054±0,80 0,0±0,133 SB 0,119±0,75 0,83±0,357 0,0±0,169 D BB 0,140±0,88 0,94±0,359 0,18±0,1 KYY 0,068±0,336 0,655±0,491 0,36±0,13 KYU 0,160±0,51 0,087±0,86 0,14±0,150 SYU 0,379±0,388 0,10±0,314 0,95±0,13 VY 0,15±0,311 0,35±0,334 0,6±0,181 *Cinsiyet(C), Erkek(E), Dişi(D) Tartışma ve Sonuçlar a h a + b) h (a + b) Poecilia reticulata da babalara ait kalıtım dereceleri analara ait kalıtım derecelerinden düşük bulunmuş olup, en düşük kalıtım derecesi 150 günlük erkek bireylerin sırt yüzgeci uzunluğuna ait olup 0,003±0,13 olarak hesaplanmıştır. Analara ait en düşük kalıtım derecesi ise 10 günlük bireylerin canlı ağırlığına ait olup 0,010±0,11 olarak bulunmuştur. Standart hataların yüksek çıkma sebebinin, çalışmada kullanılan ana ve baba sayılarının az olmasından kaynaklandığı söylenebilir (Becker, 1984). Karino ve Hajima (000) nın bildirdiğine göre, 150 günlük erkek bireylerde babalara ait kalıtım derecesi total boy için 0,66±0,1, sırt yüzgeci uzunluğu için 0,78±0,, kuyruk yüzgeci uzunluğu için 0,48±0,, gonopodium uzunluğu için 0,06±0,8, turuncu beneklerin sayısı için 0,6±0,16 olarak hesaplanmıştır. Çalışmamızda ise 150 günlük erkek bireylerde babalara ait kalıtım derecesi total boy için 0,07±0,49, sırt yüzgeci uzunluğu için 0,003±0,13, kuyruk yüzgeci uzunluğu için 0,045±0,56, gonopodium uzunluğu için 0,045±0,7, turuncu benek sayısı için 0,450±0,409 olarak tahmin edildi. Her iki sonuç karşılaştırıldığında, tahmin ettiğimiz kalıtım derecelerinin düşük olduğu görülmüştür. Dolayısıyla karakterlerin oluşumunda çevrenin etkisinin daha fazla olduğu sonucunu çıkarmak mümkündür.

7 Sonuç olarak; tahmin ettiğimiz kalıtım derecelerinin düşük olması sebebiyle Ç.Ü. Su Ürünleri Fakültesi Tatlısu Balıkları Üretim ve Araştırma İstasyonu nda seleksiyon yapılacaksa familya seleksiyonunun yapılması önerilebilir. Kaynaklar AKAR, M., PEKEL, E., Balık Islahında Uygulanabilecek Seleksiyon Yöntemleri. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 1: AKAR, M., PEKEL, E., ZT-404 Hayvan Islahı Uygulaması. Çukurova Üniv. Ziraat Fakültesi Basımevi, Adana, 06s. AKAR, M., BAYLAN, M., SANGÜN, L., 000. Negatif Olmayan Kalıtım Derecelerinin Tahmini ve Balıkçılıkta Bir Uygulama. İstatistik Araştırma Sempozyumu 000 Bildiriler Kitabı, s. ALPBAZ, A.,1984. Akvaryum. Acargil Matbaası, İzmir, 403s. BAYLAN(YANGÜN), M., AKAR, M., 000. Oreochromis niloticus ve Oreochromis aureus Türleri İçin Bazı Nicel Karakterlere Ait Kalıtım Derecelerinin Tahmini. Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 10:5-33. BAYLAN(YANGÜN), M., 000. Bazı Tilapya Türlerinin Kantitatif (Nicel) Karakterleri İçin Kalıtım Derecesinin Hesaplanması. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana, 56 sayfa. BECKER, W.A., Manual of Ouantitative Genetics. Academic Enterprises Pullman, Washington, 190p. BEK, Y., EFE, E., Araştırma ve Deneme Metodları. Çukurova Üniv. Ziraat Fakültesi Ofset Atölyesi, Adana, 395s. KARINO, K., HAIJIMA, Y., 000. Heritability of Male Secondary Sexual Traits in Feral Guppies in Japan. J Ethol, 19: KIRPICHNIKOV, V.S., Genetic Bases of Fish Selection. Springer-Verlag, Berlin Heidelberg New York, 409p. LYNCH, M., WALSH, B., Genetics and Analysis of Quantitative Traits. Sinauer Associates, Inc. Publishers, USA, 980p. YURTSEVER, N., Deneysel İstatistik Metotlar. T.C. Tarım Orman ve Köy İşleri Bakanlığı Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 63s.