İş Sağlığı ve Güvenliği Kursları

Transkript

1 İş Sağlığı ve Güvenliği Kursları TÜRKİYE DE VE DÜNYA DA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ Yrd. Doç. Dr. Hüseyin CEYLAN

2 Eğitmenin Ricası Cep telefonlarının kapalı tutulması Aklınıza takılan konuların derhal sorulması?

3 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KAVRAMI Geleneksel anlamıyla iş sağlığı ve güvenliği; işyerlerini işin yürütümü nedeniyle oluşan tehlikelerden uzaklaştırmak ve sağlığa zarar verebilecek koşullardan arındırarak, daha iyi bir çalışma ortamı sağlamak için yapılan sistemli çalışmalar olarak tanımlanmaktadır

4 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KAVRAMINDA GELİŞMELER Günümüzde İSG işletmelerde yönetim, verimlilik, devamlılık, rekabet gibi kavramlarla da ilişkilendirilmeye başlanmıştır. İSG nin önündeki engelleri aşmada öne sürülen önemli yaklaşımlardan biri; İSG ni, yönetimler için bir maliyet unsuru olma düşüncesinden çıkarıp bir verimlilik unsuruna dönüştürmektir. Bu, işletmeler için rekabet gücü demektir.

5 MODERN ANLAMDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN TANIMI İSG; işin yürütülmesi sırasında doğan sağlığa zarar verecek koşullardan ve güvenliği tehlikeye düşürecek durum ve davranışlardan korunmak, üretimin devamlılığını sağlamak ve verimliliği arttırmak amacıyla yürütülen sistemli ve bilimsel çalışmalardır.

6 İSG ÇALIŞMALARININ AMACI 1- ÇALIŞANLARI KORUMAK (SAĞLIK ve GÜVENLİK) 2- ÜRETİM GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK (VERİM ARTIŞI, KALİTE ÜSTÜNLÜĞÜ) 3- İŞLETME GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMAK (ACİL DURUM TEDBİRLERİ, RİSK DEĞERLENDİRME.)

7 İSG NİN KONUSU Çeşitli teknik, tıbbi, hukuki, yönetsel, beşeri ve psikolojik unsurlar İSG konusu içine girmektedir. İşyerindeki donanım ve üretim teknolojisi, ergonomik koşullar, personelin beceri düzeyi ve yaşı, ilgili mevzuat, işyerindeki organizasyon yapısı, işçilerin sağlık kontrolleri ve işe uygunluğu, tıbbi hizmetler ve organizasyonu, ortam özellikleri (gürültü, toz, ısı, aydınlatma, havalandırma, temizlik vb.), işe alım süreçleri, ücretler, sosyal hizmetler, çalışma saatleri gibi pek çok konu İSG ile doğrudan ya da dolaylı olarak ilişkilidir.

8 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ Çok disiplinli (multidisipliner) bir bilim dalıdır İlgili tarafların katkısı ile gelişir (çalışanlar, devlet ve işverenler ve örgütleri) Düzeltmekten ziyade koruyucudur.

9 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ NEDEN ÖNEMLİDİR?

10 RAKAMLARLA İSG (DÜNYA) -Resmi rakamlara göre Dünyada her yıl ortalama 270 Milyon iş kazası meydana gelmekte -160 Milyon kişi meslek hastalığına tutulmakta -Yılda 1,2 milyon işçi ölmektedir.

11 RAKAMLARLA İSG (Dünya) - ILO ya göre, kayıtlara girmeyenlerle birlikte Dünyada her yıl çalışan işle bağlantılı kazalar ve meslek hastalıkları sonucu hayatını kaybetmekte ve bu sayının artma eğiliminde olduğu tahmin edilmektedir. - Kısaca her yıl Dünya nüfusunun yaklaşık 1/3000 i iş kazalarında ölmekte - Yaklaşık 1/12 si iş kazası ya da meslek hastalığına tutulmaktadır. - Rakamlar çocuk ve yaşlılar hariç tutularak işgücüne oranlandığında, bu rakamların iki kat fazla olacağı da göz önüne alınmalıdır (1500 kişide 1 ölüm, 6 kişide bir iş kazası).

12 RAKAMLARLA İSG (Dünya) - Kaynaklara göre; endüstrileşmiş ülkelerde iş kazaları ve meslek hastalıklarının toplam maliyeti bu ülkelerin Gayri Safi Milli Hasılalarının %1 i ile %4 i arasında değişmektedir. - Bu maliyet, özellikle kalkınmakta olan ülkelerin göz ardı edemeyeceği kadar ağır bir maliyettir. - ILO ya göre her yıl Dünya gelirinin % 4 ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar İSG ile ilgili sorunlar nedeniyle kaybedilmektedir.

13 RAKAMLARLA İSG (DÜNYA) -Dünya genelinde nüfusun yaklaşık olarak %50-60 ının ücretli olarak çalıştığı dikkate alınırsa ve bu orana kayıt dışı çalışanların oranı da eklenirse İSG nin önemi daha da artmaktadır. -İş kazalarının % 98 i, meslek hastalıklarının da tamamı önlenebilir özelliktedir. -Bu bağlamda, güvenli çalışmanın sağlanması, çalışanların sürdürülebilir bir refah seviyesine ulaşabilmeleri açısından İSG ülkelerin çözmek zorunda oldukları sorunların başında gelir.

14 Rakamlarla İSG (ÜLKEMİZ) YILLARI ARASINDA TÜRKİYE NİN ZORUNLU SİGORTALI SAYISI, İŞ YERİ SAYISI, İŞ KAZASI SAYISI, ÖLEN KİŞİ SAYISI, SÜREKLİ İŞ GÖREMEZLİK SAYISI YIL ZORUNLU SİGORTALI SAYISI İŞ YERİ SAYISI İŞ KAZASI SAYISI İŞ KAZASI SONUCU ÖLEN KİŞİ SAYISI SÜREKLİ İŞ GÖREMEZLİK SAYISI

15 Rakamlarla İSG (ÜLKEMİZ) SSK İstatistiklerine Göre Ülkemizde: 2005 yılında iş kazası olmuş, 519 kişi meslek hastalığına yakalanmıştır kişi hayatını kaybetmiştir yılında iş kazası, 574 meslek hastalığı ve 1601ölüm yılında % 2 artış (80.602). Dikkat çekici nokta, meslek hastalığı sayısında görülen % 110 luk artıştır (1208) yılında iş kazası, 539 meslek hastalığı yaşanmıştır. Bunlar sonucu 866 ölüm olmuştur yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş günü sayısı

16 RAKAMLARLA TÜRKİYE 2009 yılında ise, iş kazası 429 meslek hastalığı meydana gelmiş, 1171 kişi hayatını kaybetmiştir yılında iş kazası ve meslek hastalığı sonucu kaybedilen iş günü sayısı dir. Meslek hastalıklarının çoğu teşhis edilememektedir. Dünyada iş kazası oranı yaklaşık % 50, meslek hastalıkları oranı % 50 iken; ülkemizde bu oran % 99 / % 1 şeklinde gerçekleşmektedir. İş kazaları ve hastalıklarının, sosyal güvenlik sistemine toplam maliyeti yılda 5 milyar YTL dir.

17 ÜLKEMİZDE her gün; > 190 iş kazası olmaktadır (8 dakikada bir). > 5 kişi, iş kazası sonucu hayatını kaybetmektedir. (4,5 saatte bir işçi). > 6 kişi, iş kazası sonucu sürekli iş göremez hale gelmektedir. (4 saatte 1 işçi).

18 TÜRKİYE DE VE DÜNYADA İŞ KAZASI İSTATİSTİKLERİ Çalışan Her Kişiye Karşılık Ölüm Türkiye Avusturya Bulgaristan Güney Kıbrıs

19 TÜRKİYE DE VE DÜNYADA İŞ KAZASI İSTATİSTİKLERİ Çalışan Her Kişiye Karşılık Ölüm Türkiye Finlandiya Almanya Yunanistan Fransa

20 TÜRKİYE DE VE DÜNYADA İŞ KAZASI İSTATİSTİKLERİ Çalışan Her Kişiye Karşılık Ölüm Türkiye İngiltere İsveç İsviçre Norveç

21 TÜRKİYE DE KAZALARIN NEDENLERİ Makinelerin Sebep Olduğu Kazalar Vücudun veya Organın 2 cisim arasında sıkışması Kişilerin Hemzemin Ortamda Düşmesi Taşıma işlemi sırasında taşınan cismin Düşmesi sonucu oluşan kazalar Kesici delici bir aletin sebep olduğu kaza

22 TÜRKİYE DE İŞ KAZASINDAN ÖLÜMLER Kömür Madenciliği Gıda Maddeleri sanayi Taş, toprak, kum, kil imalatı İnşaat NOT 1: 2008 yılı istatistiklerinde İnşaat işlerinde ölüm 0 olarak gözükmekte Bina dışı yapılan inşaatta ölüm 304 özel inşaatta 73 olarak gözükmektedir NOT 2: 2009 yılı istatistiklerinde İnşaat işlerinde ölüm 0 olarak gözükmekte Bina dışı yapılan inşaatta ölüm 241 özel inşaatta 43 olarak gözükmektedir 21

23 TÜRKİYE DE İŞ KAZASINDAN ÖLÜMLER Nakliyat 146 Kara Taşıma Boru Hattı Taşıma Toptan ve Perakende Ticaret Dokuma Sanayi 20 Tekstil Ürünleri İmalatı Giyim eşyası imalatı Metalden eşya imalatı (Makine hariç) 22

24 TÜRKİYE DE İŞ KAZALARI NEDENİYLE SÜREKLİ İŞ GÖREMEZLİK Kömür Madenciliği Gıda Maddeleri Sanayi Dokuma Sanayi 104 Giyim eşyası imalatı Metalden Eşya İmalatı (Makine Hariç) 23

25 STANDARDİZE İŞ KAZASI ORANI Standardize İş Kazası Oranı Yıl içerisinde iş kolunda meydana gelen iş kazası / İşkolunda Beklenilen İş kazası Sayısı Beklenilen İş Kazası Sayısı Genel İş Kazası Hızı X İşkolundaki Sigortalı Sayısı Genel İş Kazası Hızı Kaydedilen Toplam İş kazası Sayısı / Toplam Sigortalı Sayısı

26 STANDARDİZE İŞ KAZASI Kömür Madenciliği Gıda Maddeleri Sanayi Dokuma Sanayi 159 Giyim eşyası imalatı Metalden Eşya İmalatı (Makine Hariç) İnşaat 64 Bina dışı yapı inşaatı

27 MESLEK HASTALIKLARI Kömür Madenciliği Ecza ve Kimyevi Madde Sanayi 3 0 Kimyasal Ürün İmalatı 2 3 Mobilya İmalatı Matbaacılık 2 Kayıtlı Medyanın Basılması

28 MESLEK HASTALIKLARI Dünya Türkiye Meslek hastalığı % %11 %56 % 56 % 44 Meslek hastalığı %44 İş kaza sı İş Kazası % 99 %

29 BEKLENİLEN MESLEK HASTALIĞI SAYISI Ülkeler arasında değişmekle birlikte, yılda her bin işçi için 4-12 yeni meslek hastalığı olgusu Beklenmelidir

30 BEKLENİLEN MESLEK HASTALIĞI SAYISI En az olması gereken %04 Tespit edilen %0, TÜRKİYE DE 2009 yılında her bin işçi için 0,05 meslek hastalığı olgusu SAPTANMIŞTIR Saptanması gereken hastalık sayısı : Saptanan hastalık sayısı : 429 Saptanamayan hastalık sayısı :

31 Meslek Hastalıkları MESLEKİ KANSER ÖLÜMLERİ İLE İLGİLİ ELDE EDİLEN BİLGİLERİN TÜRKİYE DE ELDE EDİLEBİLEN VERİLERE YANSITILMASI* ÖLÜM MESLEKİ OLMA MİNİMUM ÖLÜMLER NEDENLERİ (KOD) SIKLIĞI %** HESAPLAMA KANSERLER(45-61) KVS VE SVS HAST. (81-88) KR. SOLUNUM SİSTEMİ HAST. (93) * Elde edilebilen veriler hastanelerde yatan ve ölen hastaların sayılarıdır. Sağlık İstatistikleri 1997; (Sağlık Bakanlığı Resmi İstatistik Web Sayfası) www. Saglik.gov.tr ** Leigh JP et al. Oysa 2003 yılında Türkiye de meslek nedeni ile kanserden ölüm 1 kişidir

32 BASINDAN Basında yaygın yer alan haberlere göre; Yozgat ın Çekerek ilçesinin Koyunculu Köyü nden İstanbul a giden 26 işçi kuvars değirmeninde çalışmış, bunlardan 14 işçi ölmüş, 12 işçide ölümü bekliyordu. Haber üzerine Koyunculu köyüne giden Sağlık Müdürlüğü ekibi ilginç bir tablo ile karşılaştılar. Sağlık Müdürlüğü, hasta olduğu iddia edilen 12 işçiyi tespit ve hastaneye nakil için bir araç göndermiş, ancak ekibin karşısına hasta olduğunu iddia eden 40 işçi çıkmıştı. Ekip zorunlu olarak 40 işçiyi alarak Ankara Meslek Hastalıkları Hastanesi ne getirdi. Getirilen işçilerde yapılan muayene ve laboratuar tetkikleri sonucu 18 işçide kesin silikozis tanısı kondu

33 BASINDAN İstanbul a gelen, kot taşlama atölyesinde kuvars ile çalıştıktan sonra, öleceklerini öğrenen Bingöl İli Karlıova ilçesi Taşlıçay Köyü nden 100 silikozis hastası işçi de rastlantı sonucu belirlenmiş ve burada da sayı artabilir

34 İSG NİN EKONOMİK BOYUTU Rakamlar bir işyerinde SGK ya kayıtlı işçilerin içindeki oranı gösterir. Diğer sosyal güvenlik kuruluşları (Bağkur-Emekli Sandığı) dahil değildir. TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 46 sı kayıt dışıdır. Kayıt dışı çalışanlar tarımda yoğunlaşmakla birlikte, sanayide çalışanların genellikle ağır ve tehlikeli işlerde (inşaat gibi) çalıştıkları bilinmektedir. TÜİK in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin % 2,9 unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit edilmiştir. Buna göre ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda 600 bin civarında olabilir.

35 İSG NİN EKONOMİK BOYUTU İş kazaları ve meslek hastalıklarının sosyal güvenlik sistemimizde oluşturduğu kayıp yıllık 5 MİLYAR TL dir. TÜİK in GSMH rakamlarına göre toplam kayıp yılda yaklaşık 40 milyar TL yi bulmaktadır

36 İSG ÜLKEMİZ İÇİN NEDEN ÖNEMLİ? Bu tablo en başta uluslararası prestijimizi sarsmakta Çok büyük ekonomik kayıplar yaratmakta Çok önemli sosyal sorunlara yol açmakta Ayrıca, firmalarımızın rekabet kabiliyetini ve pazarlama gücünü olumsuz etkilemektedir.

37 İSG ÜLKEMİZ İÇİN NEDEN ÖNEMLİ? AB ye giriş süreci İSG konusunda yapabileceklerimizin en iyisini yapmamız anlamında çok önemli bir fırsattır. Zaten İSG konusunda AB standartlarının çok ötesinde olduğumuz için, müzakere sürecinde sorun çıkacak başlıklar arasında İSG de yer alacaktır.

38 İSG NİN SOSYAL BOYUTU İş kazalarıyla karşılaşan kişiler iş güçlerinin tümünü veya bir kısmını belirli bir süre yitirmektedirler. Bu, ücret gelirinin tümünün ya da bir bölümünün yitirilmesi anlamına gelmektedir. Üretken olan işçi, artık tüketici ve belki de başkalarına muhtaç hale gelir. Bu sıkıntıların ailesine yansıması da kaçınılmazdır. Bu açıdan işçinin sağlık ve güvenliğinin sağlanması, sosyal anlam ve barış açısından tüm toplumu ilgilendirmektedir.

39 İSG NİN EKONOMİK BOYUTU İş kazası ve meslek hastalığı nedeniyle ölen ya da iş göremez duruma düşen işçinin işletme ve ülke ekonomilerinde yarattığı kayıplar: a) İnsan gücünün (emeğin) kaybı b) İşçinin gelecekte yaratacağı üretim ve hasılanın kaybı c) İşçinin yetiştirilmesi için yapılan eğitim harcamalarının kaybı d) İş günü kaybı e) Çalışmadığı günlerin tazmini f) Yapılan sağlık giderleri g) Maddi-manevi tazminatlar h) Mahkeme masrafları i) Yapılan harcamaların fırsat maliyeti

40 İSG NİN İŞLETMELER AÇISINDAN ÖNEMİ İşletmeler, sistemli ve planlı bir şekilde İSG çalışmaları yapmadığı takdirde aşağıdaki maliyetlerle karşılaşabilir: a) İşçilerin işgünü kayıpları artar. b) Bakım onarım masrafları artar. c) Hammadde-malzeme kayıpları artar. d) Sağlık harcamaları artar, ayrıca SSK nın rücu davalarına muhatap olunabilir. e) Mağdurlara ödenecek maddi-manevi tazminatlar söz konusu olur. f) Mahkeme masrafları artar. g) İş göremeyen işçinin yerine alınan işçiler için eğitim, sigorta masrafları artar. i) İş durdurulabilir veya işyeri kapatılabilir. j) Para ve hapis cezaları söz konusu olabilir. k) Siparişler gecikebilir ve işletme pazar kaybına uğrayabilir. l) Vasıflı işgücü işletmeden kaçabilir.

41 REKABET GÜCÜ AÇISINDAN İSG NİN ÖNEMİ Küreselleşen Dünyada başarıyı belirleyen en önemli faktör, Dünya piyasalarına açılan mal ve hizmetlerin, firmaların ve ülkelerin rekabet kabiliyetidir. Ucuzluk ve kalite, kuşkusuz rekabetin en önemli iki unsuru olmakla birlikte, artık tüketicilerin piyasadaki mal ve hizmetlerle ilgili çok farklı beklentilere sahip olduğu da tartışmasızdır. Bu anlamda, günümüzün bilinçli ve seçici tüketicisi, mal ve hizmetlerin üretim sürecinin çevre ve insan sağlığı açısından ne derece güvenli olduğu ile de ilgilenmektedir.

42 REKABET GÜCÜ AÇISINDAN İSG NİN ÖNEMİ Bu doğrultuda, firmaların alacağı İSG tedbirleri, kendilerine uluslar arası piyasalarda rekabet üstünlüğü sağlayacaktır. Öte yandan günümüzde DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ, ULUSLAR ARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ gibi uluslararası kuruluşlar çalışma koşulları, sağlık ve çevre gibi konularda yatırım yapan ülkelerle yapmayan ülkeler arasındaki maliyet farklarının, ülkeler arasında haksız rekabete yol açtığından hareketle; uluslar arası ticarette bu konularla ilgili bazı standartlar getirilmesi üzerinde uzun süredir tartışmaktadır. Bu nedenle AB kapısındaki ülkemizin, İSG konusundaki standartlarını geliştirmesi, uluslar arası rekabet koşullarına adapte olmasını da kolaylaştırabilir.

43 ŞİMDİ ÇAY VAKTİ Yrd. Doç. Dr. Hüseyin CEYLAN 42