04- TÜRKİYE DE VE DÜNYADA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ. Volkan DÜNDAR

Transkript

1 04- TÜRKİYE DE VE DÜNYADA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ Volkan DÜNDAR 1

2 2

3 Çalışma hayatının sağlık alanında iki temel göstergesi vardır; İş kazası ve Meslek hastalığı Ülkelerin iş sağlığı ve güvenliği konusundaki mevcut durumlarını ortaya koymak için öncelikle o ülkenin iş kazaları ve meslek hastalıkları istatistiklerinin incelenmesi gerekmektedir. 3

4 Dünya Nüfusu 1 milyara 1802 yılında ulaşılmıştır. 2 milyara 1927 yılında ulaşılmıştır. 3 milyara 1961 yılında ulaşılmıştır. 4 milyara 1971 yılında ulaşılmıştır. 5 milyara 1987 yılında ulaşılmıştır. 6 milyara 1999 yılında ulaşılmıştır. 7 milyara 2011 yılında ulaşılmıştır. Dünya Nüfusunun yarısı 25 yaşın altındadır. 4

5 5

6 DÜNYADA DURUM Dünyada 1.8 milyar erkek 1.2 milyar kadın 400 milyon 5-17 yaş arası çocuk çalışmaktadır % 90 gelişmekte olan ülkelerde. Gelişmiş ülkelerde çocukların % 2 si Sahra altı Afrikada çocukların % 28 i Ortadoğu ve kuzey Afrikada % 15 i Asya ve pasifik ülkelerinde % 19 u çalışmaktadır Türkiye de 1994 yılında % yılında % 6 6

7 DÜNYA DA DURUM İş sağlığı ve güvenliği konusu tüm dünyada önemli bir problem olarak karşımıza çıkmaktadır. Her yıl çok sayıda insan rahatlıkla engellenebilecek ve hukuken de engellenmesi zorunlu olan iş kazaları ve meslek hastalıklarından yaşamını yitirmekte veya engelli hale gelmektedir. 7

8 DÜNYA DA DURUM ILO ya göre, her yıl dünyada 250 milyon iş kazasından 335 bin ölüm % milyon hastalıktan bir milyon ölüm olmaktadır % 1.2 Buna göre Meslek hastalıkları iş kazalarına göre 1,2/0.133= 9 kat daha ölümcüldür. 8

9 DÜNYA DA DURUM DSÖ ne göre, işyeri ölümleri, kazaları ve hastalıkları halen beklenmedik düzeyde yüksektir Bu durum büyük boyutta gereksiz sağlık yükü yaratmaktadır; İş kazaları ve meslek hastalıkları sebebiyle endüstrileşmiş ülkeler; GSMH'nin % 'inin, Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler ise; GSMH'nin %3-5'inin kaybetmektedir. 9

10 DÜNYA DA DURUM Her yıl dünya gelirinin % 4 ü yani yaklaşık 1.25 trilyon dolar iş kazaları ve meslek hastalıkları nedeniyle kaybedilmektedir. İş Kazası ve Meslek Hastalıkları nın yarattığı ekonomik kayıplar yanında sosyal kayıplar da göz önüne alındığında; Önleyici İş Sağlığı ve Güvenliği faaliyetleri için katlanılacak maliyetlerin, akılda kalmayacak kadar önemsiz olduğu görülmektedir. 10

11 İş kazası ve meslek hastalıklarının maliyeti GÖRÜNÜR MALİYETLER Tıbbi maliyetler Sigortaya ödenen Maliyetler Tazminat maliyetleri GÖRÜNMEZ MALİYETLER İş günü ve iş gücü kaybı (yöneticilerin) Mahkeme masrafları Fazla mesai Bina, makine, alet teçhizat, üretim veya üründeki hasarın maliyeti İşin durması nedeniyle uğranılan maliyet Sipariş kayıpları Arızalı makinenin üretim dışı kalması İşyerinde yapılan denetim, araştırma ve yazışmaların maliyeti Verimin düşmesinin maliyeti Çalışanlardaki moral bozukluğunun getirdiği maliyet Kazalı işçinin yerine alınan geçici işçiye verilen eğitim maliyeti Şirketin prestij kaybı Diğer Kayıplar 11

12 SORU Aşağıdakilerden hangisi iş kazasının oluşturduğu dolaylı maliyetlerden birisi değildir? A) İş günü kaybı maliyeti B) Tıbbi merkez maliyetleri C) Üretim kaybı maliyetleri D) İş gücü değiştirme maliyeti 12

13 DÜNYADA DURUM (ABD) 13

14 DÜNYADA DURUM Çalışan her bin işçiden 4-12 sinde bir yıl içinde yeni bir meslek hastalığı saptanmaktadır. Her yıl, zehirli maddelerden dolayı işçi yaşamını yitirmektedir Meydana gelen cilt kanseri hastalıklarının %10 unun iş yerlerinde zehirli maddelerle temas yüzünden oluşmaktadır. Her yıl asbest yüzünden 100 bin kişi yaşamını yitirmektedir. 14

15 DÜNYADA DURUM Her yıl silis tozundan kaynaklanan ve ölümcül bir akciğer hastalığı olan silicosis, on milyonlarca insanın hayatını etkilemektedir. Latin Amerika da maden işçilerinin % 37 si bu hastalığa yakalanmış durumdadır ve bu oran 50 yaşın üzerindeki işçilerde % 50 ye yükselmektedir. Hindistan da taş kalem işçilerinin % 50 si ve taş kırma işçilerinin % 36 sı bu hastalığa yakalanmış durumdadır. 15

16 GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE İSG Ortak Özellikleri: Ekonomileri zayıf Sanayi kuruluşları az Hakim çalışma alanı tarım Doğurganlık hızı yüksek Bebek ölüm hızı yüksek Eğitim düzeyi düşük Kadın eğitim düzeyi daha da düşük 16

17 GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE İSG Çalışanların özellikleri: Genç nüfus çoğunluktadır. 400 milyon çocuk çalışanın % 90 ı bu ülkelerde. Genel sağlık durumları/verimleri düşük Mesleki eğitim yetersiz Sigortasız çalışma yüksek Sendikalaşma zayıf, İSG yönünden etkisiz 17

18 GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE İSG İşyeri ve İşveren özellikleri: Tarım sektörü hakim; Küçük işletmeler; dağınık, denetimden uzak Ekonomik gücü zayıf İşverenin genel ve mesleki eğitimi yetersiz İşveren de çoğunlukla fiilen çalışır. Eski/verimsiz teknoloji İSG hizmetlerinden uzak. Mevzuat kapsamı dışında 18

19 GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE İSG İş sağlığı ve güvenliği: İş sağlığı ve güvenliğine ilgi az Ekonomik kaygılar ön planda Meslek hastalığı tanısı koymak için gerekli alt yapı ve teknoloji zayıf Meslek hastalığı sayısı çok düşük İş kazası sayısı da gerçeğin çok altında. İSG alanında yetişmiş eleman sayısı, ve niteliği az İSG mevzuatı eski Bir den fazla farklı sosyal güvenlik sistemleri var 19

20 GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE İSG İSG düzeyi düşük İş kazaları çok fazla Meslek hastalıkları ve genel hastalıklar çok fazla İşe devamsızlık çok fazla İSG hizmetleri yetersiz İSG kayıtları ve araştırmaları yetersiz İSG denetimi için insan gücü ve teknoloji yetersiz. Küçük işletmeler denetim için uygun değil İSG Denetim örgütü yetersiz İSG denetim örgütünün yaptırım gücü zayıf 20

21 SORU Çağdaş iş sağlığı anlayışı bakımından aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) İş sağlığı çalışmaları bütün çalışmaları kapsar. B) Çalışanların sağlığı ile ailelerinin sağlığı arasında yakın ilişkiler vardır. C) İş sağlığı hizmetleri işverenin sorumluluğundadır. D) İş sağlığı hizmetlerinde başarılı olan ülkelerin hizmet modelleri bütün ülkelerde aynı şekilde uygulanabilir. 21

22 TÜRKİYEDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ 22

23 TÜRKİYEDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ Türkiye gelişmişlik sınıflamasında üst-orta sınıfta yer almaktadır. Gelişmekte olan ülkelerin bir çok özelliği Türkiye için de geçerlidir. Çalışanların genel ve sağlık eğitimleri düşüktür. Pek çoğunun mesleki eğitimi yoktur. Sendikalaşma zayıf, İSG ne etkisi az 23

24 24

25 TÜİK Hanehalkı İşgücü İstatistikleri

26 26

27 TÜRKİYEDE ÇOCUK ÇALIŞMASI 1 milyondan fazla çalışan çocuk vardır. Çok daha fazla çocuk da kayıt dışı ve marjinal işlerde çalışmaktadır. (Tarım, ev hizmetleri) Aile ekonomisi için çocuğun gelirine gereksinme, Çocuğa verilen değer. Temel eğitimin 8 yıl olması çocuk çalışmasını azalttı. Ancak 12 yıla çıkması gerekiyor. Çocuklar, sigortasız, sendikasız çalışır. 27

28 TÜRKİYEDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ Hakim çalışma alanı halen tarımdır 1 milyon 500 işyerinin kadarı (%2) 50 ve daha fazla işçi çalıştıran orta ölçekli ve büyük işyeridir 10 milyon sigortalı çalışanın 6 milyondan fazlası (% 62) 49 ve daha az işçi çalıştıran işyerlerinde çalışmaktadır 28

29 Türkiye de İşyeri Büyüklüklerine Göre Çalışan Sayıları( SSK İstatistik Yıllığı 2010) Çalışan İşçi Sayısı İşyeri İşçi Sayı % Sayı % TOPLAM

30 SORU Aşağıdakilerden hangisi Sosyal Güvenlik Kurumu istatistiklerinde yer verilen bilgilerden birisi değildir? A) İş kazası sebepleri B) Kadın işçi sayıları C) Gebe işçi sayıları D) İşyeri sayıları 30

31 TÜRKİYEDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ 400 den fazla Küçük Sanayi Sitesi 276 Organize Sanayi bölgesi Dağınık işyerlerinin toparlanması, daha iyi İSG hizmeti götürülmesi ve işyeri denetimleri açısından olumlu bir gelişmedir. 31

32 TÜRKİYEDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ 2012 tarihli İş sağlığı ve Güvenliği Kanunu Bütün çalışanları ve işyerlerini kapsamaktadır. Çalışan sayısı, işin türü, işyeri büyüklüğü dikkate alınmaksızın Tarım sektörü ve Hizmet sektörü de dahil tüm işleri kapsamaktadır. Bu geniş kapsamlı hizmeti verebilmek için gerekli İş Güvenliği Uzmanı ve İşyeri Hekimi açığını kapatmak üzere yoğun bir eğitim faaliyeti yürütülmektedir. 32

33 TÜRKİYEDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TÜİK istatistiklerine göre ülkemizde çalışanların % 43 ü kayıtdışıdır. TÜİK in bir araştırmasında, bir yıl içinde istihdam edilenlerin % 2,9 unun işle ilgili kaza veya rahatsızlığa maruz kaldığı tespit edilmiştir. TÜİK araştırmalarına göre Ülkemizde her yıl iş kazası geçiren kişi sayısı yılda 600 bin civarında olabilir. 33

34 34

35 TÜRKİYEDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ Türkiye de kullanılabilir İş Sağlığı ve Güvenliği verileri SGK ya kayıtlı işçilere aittir. Her yıl İş Kazası Ölüm Malul rapor edilmektedir. Yıllar içinde kaza sayıları azalmakta ama ölümlü kaza oranı artmaktadır yaş grubunda kaza oranı diğer yaş gruplarından % 50 fazladır. 35

36 36

37 37

38 38

39 39

40 Ölümlü iş kazası ve meslek hastalıkları vakalarının dağılımı / işçide 40

41 TÜRKİYEDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ Ölümlü iş kazaları istatistiklerinde Avrupa'da ilk sırayı, dünyada ise 3. sırayı almaktayız. Yeni işe giren her 100 kişiden 44,71 ilk bir yıl içinde iş kazası yaşamaktadır. Yapılan hesaplamalara göre ülkemizdeki 2008 yılı iş kazaları ve meslek hastalıklarının toplam maliyeti 40 milyar TL ye yaklaşmaktadır 41

42 TÜRKİYEDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ Ülkemizde ilk,orta ve yuksek oğretime ayrılan pay GSMH'nin %4-5'idir Bu oranın iş kazası ve meslek hastalıklarından kaynaklanan sebeplerle meydana gelen %3-5'lik kayıpla aynı seviyede olması oldukca dikkat cekicidir. 42

43 Türkiye de Kaza türlerinin dağılımı 43

44 SORU Ülkemizde Sosyal Güvenlik Kurumunun 2011 yılı istatistiklerine göre 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu nun 4-1/a Maddesi Kapsamındaki Aktif Sigortalıların Geçirdiği İş Kazalarının Kaza Sebeplerine Göre Dağılımında aşağıdakilerden hangisi kaza sebepleri arasında en fazla orana sahiptir? A) Kişilerin düşmesi B) Düşen cisimlerin çarpıp devirmesi C) Makinelerin sebep olduğu kazalar D) Bir veya birden fazla cismin sıkıştırması, ezmesi, batması, kesmesi 44

45 45

46 46

47 İŞ KAZASI SAYISI İŞ KAZALARININ MEYDANA GELDİĞİ İŞ SAATLERİNE GÖRE DAĞILIM İş Kazalarının Meydana Geldiği İş Saatlerine Göre Dağılımı (Son 3 Yıl) The number of employment injuries by the working-hours at which the injury occurred (latest 3 years) YILLAR 1.SAAT - 1st Hour 2.SAAT - 2 nd Hours 3.SAAT - 3 th Hours 4.SAAT -4 th Hours 5.SAAT -5 th Hours 6.SAAT - 6 th Hours 7.SAAT - 7 th Hours 8.SAAT - 8 th Hours 9.SAAT+ - 9 th hours and Over Bilinmeyen

48 Kafa derisi, kafatası, beyin ve kraniyal Kulak(lar) Göz(ler) Diş(ler) Yüzün diğer bölgeleri Kafa, birden fazla alanın etkilenmiş olması Kafada başka yerlerde tasnif edilmeyen Kafada meydana gelip belirlenmemiş Boyun ve omurga Boyun bölgesinde özel tanımlanmamış Boyunda meydana gelip belirlenememiş Omur ve omurga Sırt bölgesinde özel tanımlanmamış alanlar Sırt bölgesinde meydana gelip Göğüs kafesi (kaburgalar ve köprücük Boğaz içindeki iç organların bulunduğu Pelvik ve karın bölgesi, iç organlar Dış genital bölge Gövdede birden çok hasarın olduğu Gövde özel tanımlanmamış alanlar Gövde ve iç organlar bölgesinde meydana Omuz ve omuz eklemleri Kol ve dirsek Bilek El Başparmak Diğer parmaklar Kollarda çoklu yaralanmalar Kollarda özel tanımlanmamış alanlar Kollarda meydana gelip belirlenememiş Kalça ve kalça eklemi Bacak, diz dahil Ayak bileği Ayak Ayak parmağı(ları) Bacaklarda bir çok yaralı olan Bacaklarda özel tanımlanmamış alanlar Bacaklarda meydana gelip belirlenememiş Sistemik etkiler (Örneğin, zehirlenmeden Vücutta birden fazla bölgenin etkilenmiş VÜCUDUN DİĞER BÖLÜMLERİNİN TASNİF EDİLMEMİŞ VÜCUT KAFA-5843 ADET BOYUN- 435SIRT-2909 GÖVDE ÜST ESTREMELER ALT EKSTREMELER BÜTÜN DİĞER VÜCUT TASNİF BÖLÜM EDİLMEMİ 48

49 SORU Son on yıllık SGK istatistikleri incelendiğinde iş kazalarının gerek sayı gerekse ölüme yol açması açısından en çok görüldüğü sektörler aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) Kimya - Tarım - Gıda B) Maden - İnşaat - Metal C) Metal - Kimya - Maden D) Maden - Kimya - Denizcilik 49

50 SORU Aşağıdakilerden hangisi Türkiye de mevcut İş Sağlığı ve Güvenliği durumu için doğru değildir? A) En çok metal sektöründe çalışanlarda meslek hastalıkları görülmektedir. B) En çok vardiya saatlerinin başında iş kazası görülmektedir. C) En çok görülen işe bağlı sakatlık etkeni iş kazalarıdır. D) En çok görülen meslek hastalığı mesleki solunum sistemi hastalıklarıdır. 50

51 SORU Sosyal Güvenlik Kurumu 2011 istatistik yıllığına göre 2011 yılında toplam kaç çalışan iş kazası sebebiyle hayatını kaybetmiştir? A) B) C) D)

52 TÜRKİYEDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ILO istatistiklerine göre dünyada çalışan her bin işçiden 4-12 sinde bir yıl içinde yeni bir meslek hastalığı saptanmaktadır. Türkiye de son on yıl içinde SGK kayıtlarında yıllık meslek hastalığı saptanmaktadır. (Yüzbinde 5-10) Beklenen sayılar ise ile arasındadır. 52

53 Meslek Hastalıklarının dağılımı (SGK, ) 53

54 54

55 WHO Dünya Sağlık Örgütü Verilerine Göre Beklenen (%0.4-% 1,2) ve Tespit Edilen Meslek Hastalığı Sayıları ( ) Çalışan sayısına göre beklenen M.H. Sayıları İsveç ( ) Finlandiya ( ) Norveç ( ) Letonya ( ) Almanya ( ) Türkiye* ( ) Beyaz Rusya ( ) Moldova Cum. ( ) KAYNAK:( (*Türkiye verileri SGK Yıllıklarından alınmıştır)

56 TÜRKİYEDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ SSK kurulmasından sonra pnömokonyoz tanıları konmaya başlanmıştır İSGÜM ve SSK Meslek hastalıkları hastanelerinin kurulmasından sonra kimyasal nedenli meslek hastalıkları da listede yer almaya başlamıştır. En çok kurşun zehirlenmesi ve Pnömokonyoz tanıları görülmektedir. 56