Prof. Dr. Necmi İŞLER M.K.Ü. Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Tohumluk Bilimi ve Teknolojisi Ders Notları

Transkript

1 Prof. Dr. Necmi İŞLER M.K.Ü. Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Tohumluk Bilimi ve Teknolojisi Ders Notları

2 Sertifikalı tohumun üreticiye faydaları nelerdir? Sertifikalı tohumlukta çeşit saflığı tamdır. İçerisinde yabancı madde ve yabancı tohum olmadığı için hangi ürünü ekmişseniz onu alırsınız. Sertifikalı tohumluklarda yüksek çimlenme kabiliyeti vardır. Yani tarlaya attığınız her tohum çimlenir. Bu sayede kuvvetli bir gelişme gösterir, bu da bazı bitkilerde dekara ekilecek tohum miktarında %25 e varan verim artışı ve tasarruf sağlayarak tohum maliyetini düşürür ve üreticiye kazanç sağlar. Söz konusu tohum ıslah edilmiştir. Bu nedenle toprak rutubetinden ve bitki besin elementlerinden (gübre) yararlanma kabiliyeti sertifikasız tohumlara oranla daha yüksektir. Ekilen tohumların tamamı aynı günlerde çıkış sağladığı için (tekdüze çıkış) tarlada dalgalanma ve boşluklar olmaz, dolayısıyla da ürün kaybı görülmez. Bitkilerin tümünün gelişmesi aynı dönemdedir, böylece; bakım, çapalama, sulama, ilaçlama gibi işlemlerin yararı tam olarak kendini gösterir. Buda üreticiye zaman ve kazanç sağlar. Olgunlaşma tüm bitkilerde aynı zamanda olacağından hasat kolaylığı sağlar. Çeşit özellikleri bilindiğinden ekim zamanı tam olarak ayarlanabilir. Çeşit özellikleri bilindiğinde ürünün gelişimi sırasında izlenecek olan uygulama (bakım, sulama vs.) programı da daha rahat belirlenir. Elde edilen ürünler aynı özelliklerde ve kaliteli olduğundan pazar değerleri yüksektir, bu da satış kolaylığı sağlar. Verim kabiliyeti diğer tohumlara göre daha yüksek olduğundan daha yüksek kazanç sağlar. Söz konusu tohumlar toprakta mevcut ve tohumla taşınan bazı hastalıklara karşı koruyucu olarak ilaçlandığından kayıplar minimum düzeydedir, ekimde fazla tohum kullanılmasına gerek kalmadığından tasarruf sağlar. Tarım Bakanlığı tarafından desteklenmektedir. Sertifikalı tohum kullanan çiftçilerimiz sertifikalı tohumluk kullandıklarını faturaları ile tespit ettirdikleri takdirde kullanılan tohumluk miktarına göre destekleme ödemesi almaktadırlar.

3 SAFİYET ANALİZ LABORATUARI Sertifika düzenlenebilmesi amacıyla laboratuar tarafından Safiyet ve Çeşit analizleri ile Çimlenme analizlerinin yapılması gerekmektedir. Buna göre laboratuarımızda, yönetmelik gereği yapılan analizler şöyledir. Safiyet Analizi: Analiz edilen numunenin ağırlıkça yüzde oranını ve numuneyi oluşturan çeşitli tohum ve cansız kısımların tespiti amacıyla yapılır. Safiyet analizleri; Saf Tohum: Göndericinin beyan ettiği tür, tür beyan edilmemiş ise içerisinde en fazla olan tür ve bozulmamış tohumlar Diğer Tohumlar: Saf tohum dışındaki tüm bitki türleridir ve Ot tohumu ve Mahsul tohumu olarak ikiye ayrılır. Cansız Yabancı Madde: Toprak, kum, taş parçacığı, sap, saman, kök, çavdar mahmuzu, orijinal büyüklüğünün yarısı veya yarısından daha küçük kırık yada hasar görmüş taneler vs..

4 Tahıllarda İstenmeyen Ot Tohumları Pelemir: Cephelaria syriaca Delice: lolium temulantum Deli Yulaf : Avena fatua Kısır Yulaf: Avena sterilis Yabani Yulaf: Avena ludoviciana Safiyet Analiz raporunda; Saf tohum, Diğer tohumlar, Cansız yabancı madde oranı, diğer tür ve tohumların cins ve tür isimleri teşhis edilir. Cansız yabancı maddelerin nitelikleri ve diğer tohumların her bir türünün bilimsel adları rapor edilmelidir. Saf tohum türlerinin bilimsel adları sertifika üzerinde belirtilmelidir.

5 Tür Çeşit Analizleri: Sertifika düzenlenecek olan tohumluğun içerindeki diğer tür çeşitlerin belirlenmesi analizidir. Diğer tür çeşitlerin belirlenmesi kimyasal madde içerisinde belirli bir süre tohumluğun bekletilmesi neticesinde, diğer tür çeşitlerin ayrılarak tespitine dayanır. Tür çeşit analizlerinde kimyasal olarak, %5 lik NaOH veya %5 lik KOH çözeltisi kullanılır. Bu çözeltide belirli bir süre bekletilen tohumluklarda oluşan renge göre ayrım sağlanır. Kırmızı daneli buğdaylarda portakal rengi, kahverengi bir renk oluşurken, beyaz daneli buğdaylar saman sarısı renk alırlar.

6 ÇİMLENDİRME ANALİZ LABORATUARI Çimlendirme Analizleri: Laboratuar şartlarında belirli koşul ve sürelerde tohumların çimlenmesi, fidenin ortaya çıkması ve temel yapıları oluşan bitkilerin değerlendirilmesi işlemidir. Bir tohum partisinin çimlenme kapasitesini belirlemek, tarla çıkış değerini tespit etmek, tohum partisi hakkında bilgi edinmek ve farklı tohum partilerinin kalitesini karşılaştırmak amacıyla yapılır. Çimlendirme analizleri; safiyeti yapılmış numune üzerinden yapılır. Çimlendirme koşulları buğday ve arpa için aşağıdaki gibidir. TÜR ADI ORTAM SICAKLIK SAYIM GÜNLERİ ÖN İŞLEMLER ARPA Kağıt Arası veya Kum Ön Üşütme Ön Kurutma BUĞDAY Kağıt Üstü Kağıt Arası veya Kum Ön Üşütme Ön Kurutma

7 Çimlenmeyen Tohumlar Sert Tohumlar : Çimlendirme koşullarında su alamaz ve sert kalırlar. Taze Tohumlar: Çimlendirme koşullarında su alabilirler ancak çimlenme süreci engellenir. Ölü Tohumlar: Yumuşak, Renksiz, sıklıkla küflüdürler ve fide gelişiminin hiçbir işaretini göstermezler. Diğer Kategoriler: Boş tohumlar, embriyosuz tohumlar, böcek tarafından zarar görmüş tohumlar

8 Çimlenme Çeşitleri

9 Çimlenme Şekilleri: Epigenal Çimlenme: Kotiledonların toprak üzerinde oluştuğu çimlenme (Ayçiçeği, Fasulye) Hipogenal Çimlenme: Kotiledonların toprak içinde oluştuğu çimlenme şekli

10 Ülkemizde Tohumluk Kontrol ve Sertifikasyonu ile ilgili çalışmalar ilk olarak 1953 yılında Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümünde başlamış, bu çalışmaları 1959 yılında Ankara Tohumluk Kontrol ve Sertifikasyon Enstitüsünün kurulması izlemiştir yılında ISTA'ya (International Seed Testing Association) üye olan Kuruluşun çalışmaları Tarih ve 308 sayılı Tohumlukların Kontrol ve Sertifikasyonu Hakkındaki Kanun ve ilgili yönetmelikleriyle kanuni esasa bağlanmıştır yılında Bölge Çeşit Deneme Enstitüsü Müdürlüğü ile birleşerek "Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürlüğü" adını alan Kuruluşta sertifikasyon hizmetleri, 5553 sayılı Tohumculuk Kanunu ve ilgili yönetmeliklerle belirlenen esas ve prensiplere uygun olarak devam etmektedir.

11 ÇEŞİT TESCİL SİSTEMİ VE UYGULAMALARI Ülkemizde yürütülen çeşit tescil çalışmalarının başlıca iki temel amacı vardır. Tescile konu olan çeşidin ayırt edici özelliklerini belirleyip tanımlayarak bir buluş yada yenilik olarak kayıt altına almak ve gerekirse kaydedilen bu bilgileri referans olarak kullanmak ve bu çeşit adayının ülke tarımı için taşıdığı ekonomik değeri belirlemektir. Bütün bu işlemlerin sonucunda çeşitlerin kayıt altına alınması ile ülkemizde üretilen ve yurt içinde ya da yurtdışına satılan tohumluğun kalitesi de güvence altına alınır. Sözü edilen bu amaca uygun olarak tüm bu teknik uygulamalar ve işlemler bir sistem içinde yapılmaktadır. Bitki Çeşitlerinin Kayıt Altına Alınması Yönetmeliği tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Kayıt işlemleri ile ilgili başvuru kabulü ve teknik uygulamalar Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı adına Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir.

12 ÇEŞİT TESCİL SİSTEMİ VE UYGULAMALARI Bu Yönetmelik, tarla bitkilerinde 98, sebze türlerinde 53, meyve ve asma da 59 türe ait çeşitlerin kayıt altına alınması ile ilgili işlemleri kapsar. Listede yer almayan türler için 43. Madde hükümleri geçerlidir. (Eklerde yer almayan türlere ait çeşitlerin kayıt altına alma işlemleri, türlerin ait olduğu cinslerdeki diğer türlere ait bu Yönetmelik hükümlerine göre, TTSM tarafından, teknik gerekliliklerin tamamlanması sonrasında başlatılır). Çeşidi ıslah eden yada geliştiren araştırma kuruluşları (kamu,özel ve üniversite), gerçek kişiler ve yetki belgesine sahip tohum üreticisi kuruluşlar tescil için başvuruda bulunabilirler. Bu özelliklere sahip kuruluşlar; tarla bitkileri türlerinde, yurt içinde ya da yurt dışında geliştirilmiş çeşitleri, yurt dışında ıslah edilmiş ancak yurt dışında tescil edilmemiş çeşitleri, yurt dışında ıslah edilip yine yurt dışında kayıt altına alınmış çeşitler tescil edilmesi amacıyla başvuru yapabilirler. Başvuru öncesinde çeşit sahibi kuruluşlar, çeşit adayının gelişme tabiatına uygun, eş zamanlı olarak en az iki lokasyonda bir yetiştirme sezonu veya tek lokasyonda iki yetiştirme sezonu deneme kurarlar ve bu denemelerin değerlendirildiği bir rapor ve gerekli belgelerin yer aldığı başvuru dosyası ile Yönetmelikte bildirilen tarihlerde Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğüne başvuruda bulunurlar. Buna göre, kayıt başvuruları, yazlık ekimler için; Ocak ve Şubat, kışlık ekimler için; Temmuz ve Ağustos ayları olarak belirlenmiştir. Sebze türlerinde başvurular Şubat, Mayıs, Ağustos ve Kasım, meyve türleri, asma ve çilek de başvuru ise Şubat ve Ağustos ayları olarak belirlenmiştir. üretim izinleri için başvurular ise, tescil başvuruları için geçerli olan ayların ilk haftası olarak bildirilmiştir.

13 ÇEŞİT TESCİL SİSTEMİ VE UYGULAMALARI Tescil işlemleri, TTSMM tarafından eş zamanlı olarak Tarımsal değerleri ölçme denemeleri (TDÖ) ve farklılık, yeknesaklık ve durulmuşluk (FYD) testleri olmak üzere iki ayrı aşamada gerçekleştirilir. Tarla bitkilerinde tescil denemeleri ; en az üç lokasyonda, iki yetiştirme sezonu TDÖ denemeleri, en az bir lokasyonda iki yetiştirme sezonu FYD testi ile eş zamanlı olarak yürütülür.ttsmm nin imkanlarının yetmediği durumlarda TTSMM nin koordinatörlüğünde çeşit isimleri saklı kalmak koşulu ile araştırma kuruluşları ile yapılacak bir protokolle TDÖ denemeleri bu kuruluşlara yaptırılabilir.tescil denemelerine alınacak deneme materyallerinin TTSMM ye geliş tarihleri ve miktarları TTSMM nin Web sitesinde yayınlanarak çeşit sahibi kuruluşların bilgisine sunulmuştur.tdö denemeleri ve FYD testleri tamamlanan çeşitler için TTSMM tarafından hazırlanan rapor Tarla Bitkileri Tescil Komitesinde görüşülerek aday çeşit hakkında karar verilir. Sebze türleri ve meyve türleri ve asma-çilek FYD testleriyle kayıt altına alınırlar. FYD testlerinde başarılı olan çeşitler hakkında hazırlanan rapor sebze ve meyve-asma-çilek tescil komitesinde görüşülerek aday çeşit hakkında karar verilir. Tarla bitkileri tescil komitesi; TTSM nden iki, Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğünden, Ziraat Fakültelerinden, Kamu Tarımsal Araştırma Kuruluşlarından, Tohum Sanayicileri ve Üreticileri Alt Birliğinden, Bitki Islahçıları Alt Birliğinden, ürün ile ilgili sanayi sektöründen ve Türkiye Ziraat Odaları Birliğinden birer temsilciden olmak üzere toplam dokuz üyeden, meyve-asma, çilek ve sebze (STK) tescil komiteleri de Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğünden, kamu tarımsal araştırma kuruluşlarından, TTSM den, ziraat fakültesinden bir ve ilgili alt birlikten birer temsilciden olmak üzere toplam beş üyeden oluşur.

14 ÇEŞİT TESCİL SİSTEMİ VE UYGULAMALARI Çeşitler belirli süreler için tescil edilirler ve tarla bitkilerinde ve sebzeler de bu süre on yıl ile sınırlıdır. Meyve, asma-çilek türlerinde süre sınırlaması yoktur. Kayıt altına alınan çeşitlerin TTSMM nin internet sayfasında bildirilen miktardaki standart numunesi kayıt tarihinden itibaren altmış gün içinde çeşit sahibi tarafından TTSMM de muhafaza edilmek üzere gönderilir. Tarla bitkilerinde on, sebzelerde beş yılda bir bu numuneler yenilenir. Tescil edilen çeşitler, bildirilen süre içinde standart numunelerinin gönderilmesi halinde Milli Çeşit Listesine alınır. FYD testlerinde farklı, yeknesak ve durulmuş olduğu belirlenen ancak TDÖ denemelerinde standart çeşitlerden geride kalan çeşitler tescil edilmezler. Bu gibi çeşitler, Alt Liste de kayıt alına alınarak Yurt dışında ticaretinin yapılmasına olanak tanınır.

15 BAŞVURU Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğü Tescil başvurularının kabul edilmesi ve dosyaların incelenmesi TDÖ denemeleri ve FYD testlerin planlarının ve deneme setlerinim hazırlanması FYD testleri için Yenikent deneme arazisinde ve diğer lokasyonlarda toprak işleme ve deneme parsellerinin hazırlanması TDÖ denemelerinin ve FYD testlerinin kurulması FYD testlerinde gözlem alınması ve TDÖ denemelerinin kontrolleri Denemelerin bakım, hasat, harman işlemleri Deneme sonuçlarından elde edilen verilerin istatistiki değerlendirilmesi TDÖ denemelerinden elde edilen materyallerin teknolojik analizlerinin yapılabilmesi amacıyla hazırlanması Yıllık çalışma raporları ve tescil raporlarının hazırlanması Tescil komite toplantılarının yapılması ve çeşidin tescil edilmesi Çeşit kataloglarının hazırlanması Standart numunelerin TTSM ye gelişi ve çeşitlerin listede yayınlanması

16 Tescili yapılmış ve Resmi Gazetede adı yayımlanmış olan çeşitlere ait tohumluk üretimlerinin sertifikasyonu her üretim yılı için aşağıdaki sırayı takip etmektedir. Beyanname Verilmesi (Müracaat) Tarla Kontrolü Tohum Hazırlama İşlemleri Ambalajlama ve Etiketleme Numune Alma Laboratuvar Analizleri Sertifikalandırma Post Kontrol Denemeleri Depolama Pazarlama ve Dağıtım

17 TOHUMLUK BEYANNAMESİ VERİLMESİ (MÜRACAAT) Yurt içi sertifika almak amacıyla tohumluk üreten kişi ve kuruluşlar, her yıl yapacakları üretimlerle ilgili bilgileri içeren tohumluk beyannamelerini doldurarak belirtilen süre içerisinde İl Müdürlüklerine gönderirler. ISTA ve OECD amaçlı sertifika başvuruları ise kuruluşumuza yapılmakta olup, OECD sertifikası talebi amacıyla hazırlanan tohumluk beyannameleri kuruluşumuz tarafından kontrol edilip onaylanmakta ve tarla kontrolleri ile ilgili çalışmalar başlatılmaktadır.

18 TARLA KONTROLLERİ Sertifikalı tohumluk üretimi yapılacak tarlaların kontrolü, çeşide ait morfolojik karakterlerin en iyi gözlendiği ve hastalıkların en belirgin olduğu devre yada devrelerde görevli teknik personel tarafından yapılmaktadır.

19 NUMUNE ALMA Tohumluk partisine ait numunelerin partiyi tam olarak temsil edecek şekilde ve talimatta belirtilen yöntem ve esaslara uygun olarak alınarak gönderilmesi gerekmektedir.

20 LABORATUVAR ANALİZLERİ Numune Kayıt Kabul ve Değerlendirme Laboratuvarı Müdürlüğüne gönderilen tüm tohumluk numuneleri ilk olarak kontrol edilip kayda alınır ve numaralandırılır. Burada tohumlukların morfolojik özelliklerine göre değişik metot ve aletler kullanılarak temsili numuneler çalışma numunesi haline getirilir. Temsili numunenin geri kalan kısmı 1 yıl süre ile şahit numune olarak saklanır Çeşit Safiyet Laboratuvarı Tohumluk numunesini oluşturan farklı tohum türlerini ve cansız yabancı maddelerini ayırıp tartarak tohum partilerinin karışımını belirlemek amacıyla safiyet analizi yapılır. Çalışma numunesinden % safiyet ve adet/kilogram analizleri yapılarak ayrılan unsurlar analiz kartına işlenir. Tohum Çimlendirme ve Test Laboratuvarı Çeşit Safiyeti laboratuvarında saf tohumluk olarak ayrılan kısım çimlenme laboratuvarında ISTA kurallarında her cins tohumluk için belirlenen metotlar çerçevesinde 4x100 adet tohum olarak çimlendirilir ve 4 tekerrür ortalaması çimlenme %'si olarak belirlenir. Çimlenme %'sinin yanı sıra anormal çim, sert tohum, dormant tohum ve ölü tohum adetleri de belirlenir. Dormantlık gösteren tohumlar ön ısıtma, ön üşütme, kimyasal uygulamalar gibi özel işlemlerle muamele edildikten sonra analize alınır. Diğer Testler, safiyet ve çimlenme analizlerinin dışında isteğe bağlı olarak güç testleri, 1000 tane ağırlık testi, hektolitre ağırlık testi ve rutubet tayini yapılmaktadır.

21 SERTİFİKALANDIRMA Yurtiçi Sertifikalandırma Yurtiçi uygulamalarda yapılan tarla kontrolleri ve laboratuvar analizlerinin standartlarla karşılaştırılması sonucunda tohumluk hangi sınıfın standartlarına uygunsa o sınıfa ait sertifika ile belgelendirilir. Buna göre; Elit Tohumluk Sertifikası Beyaz üzerine mor kuşaklı Orijinal Tohumluk Sertifikası Beyaz Sertifikalı I Tohumluk Sertifikası Mavi Sertifikalı II, III, IV,V Tohumluk Sertifikası Kırmızı Ham (İslenmemiş) Tohumluk Sertifikası Gri Yurtdışı Sertifikalandırma TTSMM kurumu ISTA üyesi olması nedeniyle Uluslararası ISTA Orange ve Blue sertifikaları ile OECD sertifikası düzenlemektedir.

22 ETİKETLEME Yurtiçi Amaçlı Etiketleme 5553 Sayılı Tohumculuk Kanununun 6 ıncı maddesi ve tarih ve 969 sayılı Tarım ve Köyişleri Bakanlığının Merkez ve Taşra Kuruluşlarına Döner Sermaye Verilmesi Hakkında Kanunun 3 üncü maddesine dayanılarak hazırlanan ve yönetmeliklere istinaden etiketlendirme yapılmaktadır.

23 ETİKETLEME Yurtdışı Amaçlı Etiketleme OECD Tohum Sertifikasyon Sistemi dahilinde üretimi yapılan tohumluklar için sınıflarına ve döl kademelerine göre farklı renklerde etiket düzenlenir. Yine aynı sistem dahilinde üretimi yapılarak ihraç edilen tohumlukların, ihraç edildiği ülkede yeniden ambalajlanarak sertifikalandırılması durumunda bu tohumluk ambalajları gri renkte etiketlendirilir. Elit (Pre-Basic Seed)- Mor kuşaklı beyaz etiket Orijinal (Basic Seed) - Beyaz etiket Sertifikalı I (Certified Seed, First Generation) -Mavi etiket Sertifikalı II (Certified Seed, Second Generation) -Kırmızı etiket İşlenmemiş Tohumlar (Tüm sınıflar için) -Gri etiket

24 OECD İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) tarafından Uluslararası Ticarette Dolaşımda Olan Tohumların Çeşit Sertifikasyonuna İlişkin OECD Sistemi başlığı ile oluşturulan bir sistemdir. Tohumların çeşit safiyetine ilişkin tarla kontrolleri standartları ile çeşit safiyetinin kontrolü için yapılacak son kontrol testlerine ilişkin metotları belirler. Tahıllar, Pancar, Sebze, Yağlı Lifli Bitkiler, Çimler ve Baklagiller (Yem Bitkileri), Mısır ve Sorgum, Akdeniz Yoncası ve Benzer Türler olmak üzere 7 farklı bitki grubuna özgü standartlar düzenlenmiştir. Ülkemiz tahıllar, pancar, sebze, yağlı lifli bitkiler, yem bitkileri ile mısır ve sorgum gruplarında söz konusu sistemin üyesidir.

25 UNECE Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UNECE) tohumluk patates ile ilgili standartları ortaya koyan en üst düzey kuruluştur. UNECE Tohumluk Patates Standartları ticarete sunulacak tohumluk patateslerin tarla kontrol standartları ile tohumluk partilerinde bulunacak asgari toleransları düzenler.

26 ISTA Uluslararası Tohum Test Birliği (ISTA) tohum testlerinde standart metotların belirlenerek uluslararası tohum ticaretinde yeknesaklığın sağlanması hedefi ile kurulmuştur. Gerek devlet kurumları gerekse özel şirketlere ait laboratuvarlar ISTA ya üye olabilmektedir. ISTA tarafından akredite edilen laboratuvarda düzenlenmiş olan sertifikalar, ISTA tarafından onaylanan metotlara uygun olarak yapıldığını göstermesinden dolayı tohum ticaretinde önemli role sahip bütün ülkeler tarafından kabul edilmektedir. Ülkemizde Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğü (TTSM) ISTA tarafından akredite edilmiş tek laboratuvardır.

27 ISF Uluslararası Tohum Federasyonu (International Seed Federation) tohum sektöründe faaliyet gösteren şirketler, kurum ve organizasyonlar ile sivil toplum örgütlerinin üye olarak oluşturduğu bir federasyondur. Uluslararası tohum sektörünü temsil eden, tohum ile ilgili en üst düzeyde sivil toplum örgütüdür. FIS (International Seed Trade Federation) ile ASSINSEL (International Association of Plant Breeders for the Protection of Plant Varieties), ISF adı altında 2002 yılında birleşmesi ile kurulmuştur. Ülkemizden Türkiye Tohumculuk Endüstrisi Derneği (TÜRKTED) ve Tohum Sanayicileri ve Üreticileri Alt Birliği (TSÜAB) ISF üyesi kuruluşlardır. ISF tarafından yayımlanan Fikri-Sınai Mülkiyet konusunda ISF Görüşü, Tohumlukların Ticaretinde ISF Kuralları ve Usulleri, Tohum Ticaretinde Uyuşmazlıkların Çözümünde Uyulacak Kurallar gibi dokümanlar, uluslararası tohum ticareti yapan Türk firmaları için önemlidir.

28 ESA Avrupa Tohum Birliği (European Seed Association) tohumculuk sektöründe Avrupa ülkelerinde organize olmuş olan meslek kuruluşlarının üye olduğu Avrupa nın en yüksek düzeyde sektör temsilcisidir. Ülkemizden Türkiye Tohumculuk Endüstrisi Derneği (TÜRKTED) ve Tohum Sanayicileri ve Üreticileri Alt Birliği (TSÜAB) ESA üyesi kuruluşlardır.

29 UPOV Uluslararası Yeni Bitki Çeşitlerini Koruma Birliği (The International Union for the Protection of New Varieties of Plants) yeni bitki çeşitlerinin korunması konusunda faaliyet gösteren ve ülkeler ile ülkelerarası organizasyonların üye olabildiği birliktir. İlk UPOV sözleşmesi 1961 yılında imzalanmış, 1978 ve 1991 yıllarında revize edilmiştir. TBMM UPOV sözleşmesini 2007 yılında kabul etmiş olup, ülkemiz 2007 yılından bu yana UPOV üyesidir.

30 CPVO Avrupa Birliği Bitki Çeşitleri Ofisi (Community Plant Variety Office) Avrupa da bitki çeşitlerinin korunması konusunda AB düzeyinde faaliyet göstermek üzere kurulan Avrupa Birliği kurumudur yılında kurulmuş ve 1995 den bu yana faaliyettedir. AB ye üye olan ülkeler doğrudan CPVO sisteminin bir parçası olmakta, CPVO tarafından koruma altına alınan çeşitler bütün AB ülkelerinde koruma zırhına kavuşmaktadır.

31 CIOPORA Uluslararası Süs Bitkileri ve Meyve Islahçıları Topluluğu (International Community of Breeders of Asexually Reproduced Ornamental and Fruit Varieties) ESA nın dışında kalan generatif çoğaltılan türler ile patates dışındaki süs bitkileri ve meyve türlerinin ıslahçılarını ve ıslahçılarının haklarını korumak konusunda faaliyet gösteren patent ofisleri ve avukatların üye olduğu sivil toplum örgütüdür.

32 EUCARPIA Avrupa Bitki Islahı Araştırmaları Birliği (European Association for Research on Plant Breeding) bitki ıslahı alanında faaliyet yürüten kuruluşlar ve şirketlerin üye olduğu bir sivil toplum kuruluşudur.

33 ECOSA ECOSA (ECO Tohumcular Birliği ECO Seed Association): ECO ülkeleri arasında tohumculuk faaliyetlerinin geliştirilmesi amacıyla uzun süren girişimler sonucunda tarih ve 2258 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına istinaden kurulmuştur. ECOSA nın resmi kuruluşu 2011 yılında tamamlanmış olmasına rağmen faaliyetleri 2009 yılından bu yana devam etmektedir. Bu kapsamda kuruluş her yıl Uluslararası Tohum Ticareti Konferansı düzenlemektedir.

34 BİTKİSEL ÜRETİM GENEL MÜDÜRLÜĞÜ BÜGEM Tohumluk üretim politikalarının belirlenmesi, bu politikaların uygulanması ile ilgili çalışmalar yürütülmesi konusunda çalışmaktadır. Tohumculuk Daire Başkanlığı tohumculuk ile ilgili faaliyetleri BÜGEM çatısı altında yürütmektedir. Bitki çeşitlerinin kayıt altına alınması, tohum, fide ve fidan sertifikasyonu, tohumculuk desteklemeleri, bitki ıslahçı hakları, süs bitkileri, tohumculuk sektörü yetkilendirme ve denetim işlemleri, tohumluk ithalat ön izin işlemleri, tohumculuk hizmetlerinde yetki devri ile ilgili işlemlerin yürütülmesi ve tohumculuk verilerinin toplanması için gerekli olan mevzuat ve talimat çalışmaları BÜGEM in tohumculuk ile ilgili ana faaliyet alanlarıdır.

35 GIDA VE KONTROL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ - GKGM Bitki sağlığı ile ilgili kontrol ve denetim politikalarının belirlenmesi GKGM nün tohumculukla ilgili faaliyet alanıdır. Bu faaliyet alanı çerçevesinde ülkemize girecek tohumlukların sınır kontrol işlemleri ile ülkemiz içinde dolaşan tohumlukların sevk ve pazarlanmasında uygulanacak bitki sağlığı standartlarının belirlenmesi faaliyetlerini yürütmektedir. Bitki Sağlığı ve Karantina Daire Başkanlığı ile Bitki ve Bitkisel Ürünler Sınır Kontrol Daire Başkanlığı GKGM nün tohumculuk ile ilgili faaliyetlerini yürütmekte ve yönetmektedir.

36 KAMU SERTİFİKASYON KURULUŞLARI TOHUMLUK TESCİL VE SERTİFİKASYON MERKEZ MÜDÜRLÜĞÜ Ülkemizde bitki çeşitlerinin kayıt altına alınması işlemleri ile tohumluk sertifikasyon işlemlerinde merkez kuruluştur. Kayıt için başvuran çeşitlerin farklılık, yeknesaklık ve durulmuşluk testleri (FYD) ile tarımsal değerlerinin ölçülmesi denemelerinin (TDÖ) yürütülmesi, OECD tohumluk sertifikasyon işlemleri, ISTA sertifikalarının düzenlenmesi konusunda ülkemizde tek yetkili kuruluştur. Tohumculuk sektörü ile ilgili kendi faaliyet alanlarında eğitim düzenlemek ve tohumlukların uluslararası kabul görülen kurallara uygun olarak üretilip üretilmediğini kontrol etmek için yapılan son kontrol denemeleri de TTSM nin önemli faaliyet alanlarındandır. Tohumluk patates ve meyve fidanı ile çilek fidesi sertifikasyonunda tek yetkili kuruluş TTSM dir. Fidan ve çilek fidesi ile OECD ve orijinal ve elit sınıftaki tohumların etiketleri de TTSM tarafından verilmektedir. Milli çeşit listeleri de bu kuruluş tarafından hazırlanıp duyurulur.

37 KAMU SERTİFİKASYON KURULUŞLARI ADANA TOHUM SERTİFİKASYON TEST MÜDÜRLÜĞÜ Çukurova ile Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu bölgesindeki bazı illerdeki tohum sertifikasyon işlemleri Adana Tohum Sertifikasyon Test Müdürlüğü görev alanındadır. Laboratuvar işlemleri ile son kontrol işlemlerini yürütmektedir. Görev alanındaki illerde faaliyet gösteren laboratuvar yetki devri alan kuruluşlarında şahit numunelerinin denetimi de bu kuruluş tarafından yürütülmektedir.

38 KAMU SERTİFİKASYON KURULUŞLARI ANTALYA TOHUM SERTİFİKASYON TEST MÜDÜRLÜĞÜ Batı Akdeniz ile İç Ege bölgesindeki bazı illerdeki tohum sertifikasyon işlemleri Antalya Tohum Sertifikasyon Test Müdürlüğü görev alanındadır. Laboratuvar işlemleri ile son kontrol işlemlerini yürütmektedir. Görev alanındaki illerde faaliyet gösteren laboratuvar yetki devri alan kuruluşlarında şahit numunelerinin denetimi de bu kuruluş tarafından yürütülmektedir.

39 KAMU SERTİFİKASYON KURULUŞLARI BEYDERE TOHUM SERTİFİKASYON TEST MÜDÜRLÜĞÜ Ege bölgesi ile Güney Marmara bölgesindeki bazı illerdeki tohum sertifikasyon işlemleri Beydere Tohum Sertifikasyon Test Müdürlüğü görev alanındadır. Laboratuvar işlemleri ile son kontrol işlemlerini yürütmektedir. Görev alanındaki illerde faaliyet gösteren laboratuvar yetki devri alan kuruluşlarında şahit numunelerinin denetimi de bu kuruluş tarafından yürütülmektedir.

40 KAMU SERTİFİKASYON KURULUŞLARI ÇAYIROVA TOHUM SERTİFİKASYON TEST MÜDÜRLÜĞÜ Trakya ile Batı Karadeniz bölgesindeki bazı illerdeki tohum sertifikasyon işlemleri Çayırova Tohum Sertifikasyon Test Müdürlüğü görev alanındadır. Laboratuvar işlemleri ile son kontrol işlemlerini yürütmektedir. Görev alanındaki illerde faaliyet gösteren laboratuvar yetki devri alan kuruluşlarında şahit numunelerinin denetimi de bu kuruluş tarafından yürütülmektedir.

41 KAMU SERTİFİKASYON KURULUŞLARI SAMSUN TOHUM SERTİFİKASYON TEST MÜDÜRLÜĞÜ Orta ve Doğu Karadeniz ile Doğu Anadolu bölgesindeki bazı illerdeki tohum sertifikasyon işlemleri Samsun Tohum Sertifikasyon Test Müdürlüğü görev alanındadır. Laboratuvar işlemleri ile son kontrol işlemlerini yürütmektedir. Görev alanındaki illerde faaliyet gösteren laboratuvar yetki devri alan kuruluşlarında şahit numunelerinin denetimi de bu kuruluş tarafından yürütülmektedir.

42 KAMU SERTİFİKASYON KURULUŞLARI KARACABEY FİDAN VE FİDE TEST MÜDÜRLÜĞÜ Fidan ve fide sertifikasyonu için gerekli olan zararlı organizmalardan ari fidanların üretilmesi ve fidancı kuruluşlara dağıtılmasından sorumlu kuruluştur. Virüssüz materyalle kurulan çeşit anaç damızlıklarını temiz olarak muhafaza etmek, Sertifikalı fidan üretimi yapan üreticilere hastalıklardan ari ve virüssüz fidan üretim materyali (çeşit anaç) ihtiyaçlarını karşılamak, Sertifikalı fidan üretiminde görev bölgesine dahil illerdeki fidan üreticilerinin sertifika kontrollerini yapmak, Üreticilerden gelen numunelerde virüs test kontrolleri yapmak ana görevleridir.

43 LABORATUVAR YETKİ DEVRİ ALAN KURULUŞLAR Tohumculuk Hizmetlerinde Yetki Devri Yönetmeliği hükümlerine göre laboratuvar analizi ve belgelendirme işlemlerinde yetki devri yapılmaktadır. Yetki devri yapılan aşağıdaki kuruluşlardan KLD hariç diğer kuruluşlar aynı zamanda tohum üreticisi olup bu kuruluşlar yalnızca kendi ürettikleri tohumlara analiz yaparak sertifikalandırma yetkisine sahiptir. KLD ise ilgili türde faaliyet yürüten bütün firmalara hizmet verebilmekte, bu kuruluşların analizlerini yaparak sertifikalandırabilmektedir. Yetki verilen kuruluşlar BÜGEM, TTSM ve bölgesel sertifikasyon kuruluşları uzmanları tarafından yılda en az bir defa denetlenmektedir. Ayrıca bölgesel sertifikasyon kuruluşları görev alanına giren illerde faaliyet gösteren yetki devri yapılan laboratuvarların yıl içerisinde yapmış olduğu analizlere ait şahit numunelerinden tesadüfi olarak seçilen en az % 10 unu yeniden analize tabi tutmaktadır. Bu analizlerin sonuçları ISTA tarafından belirlenen standartlara göre değerlendirilmekte ve standartların dışında sapmalar görülen laboratuvarlara eğitimler, denetimlerin sıklaştırılması hatta yetkilerin iptal edilmesi gibi yaptırımlar uygulanmaktadır.

44 LABORATUVAR YETKİ DEVRİ ALAN KURULUŞLAR Kuruluşun Adı İli Yetkilendirilen Bitki Türleri Agromar Marmara Tarım Ürünleri San. ve Tic.A.Ş. Bursa Mısır, ayçiçeği, pamuk, soya, kolza Ata Tohumculuk İşletmeleri San. ve Tic. A.Ş. Ankara Buğday, arpa, yulaf, çavdar Atay Tarım A.Ş. Hatay Arpa, ayçiçeği, buğday, kolza, mısır, sorgum, sorgum sudan otu, soya, pamuk Beta Ziraat ve Ticaret A.Ş. Konya Buğday, arpa, yulaf, tritikale, mısır, ayçiçeği, kolza, soya, Şekerpancarı Fito Tohumculuk Tic. Ltd. Şti. Antalya Buğday, arpa, yulaf, çavdar, tritikale, çeltik, sorgum, mısır, ayçiçeği, pamuk Konya Laboratuvar ve Depoculuk Tarım Gıda Enerji A.Ş. (KLD) Konya Buğday, arpa (Konya İl Sınırları) KWS Türk Tarım Tic. A.Ş. Eskişehir Pancar, mısır Limagrain Tohum Islah ve Üretim San. Tic. A.Ş. Bursa Arpa, buğday, çeltik, mısır, soya, ayçiçeği, kolza Marmara Tohum Geliştirme A.Ş. Tekirdağ Buğday, tritikale, çavdar, çeltik, arpa, yulaf, mısır, sorgum sudan otu, sorgum, sudan otu, kuşyemi, yerfıstığı, kolza, kenevir, aspir, soya, pamuk, ayçiçeği, keten, haşhaş, susam Maro Tarım İnşaat Tic.ve San. A.Ş. Ankara Buğday, mısır May Agro Tohumculuk San ve Tic. A.Ş. Bursa Adana Ayçiçeği, buğday, mısır, sorgum sudan otu, soya, pamuk Monsanto Gıda ve Tarım Tic. Ltd. Şti Bursa Mısır Pioneer Tohumculuk A.Ş. Adana Ayçiçeği, buğday, kolza, mısır, pamuk Progen Tohum A.Ş. Hatay Arpa, buğday, mısır, soya, pamuk Set Tohumculuk Gıda Tarım San. ve Tic. A.Ş. Adana Pamuk Syngenta Tarım San. ve Tic. A.Ş. Manisa Ayçiçeği, kolza, mısır TARİŞ İzmir Pamuk Tasaco Tarım San. ve Tic. A.Ş. Konya Buğday, arpa, çavdar, yulaf, tritikale, mısır Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TİGEM) Ankara Buğday, arpa, yulaf, çavdar, mısır, tritikale

45 SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI TÜRKİYE TOHUMCULAR BİRLİĞİ TÜRKTOB Tohumculuk Kanunu na göre kurulan, alt birliklerin üye olduğu kamu kurumu niteliğinde meslek örgütüdür. Yedi alt birliğin seçimleri sonucu belirlenen delegelerin katılımı ile yapılan genel kurul neticesinde ilgili her alt birlikten bir temsilcinin seçilmesi ile oluşturulan yönetim kurulu tarafından yönetilir. Sertifikalı sınıfta tohum etiketlerinin basılması ve özel tohumluk kontrolör eğitimi düzenlenmesi ile yetkilendirilmiştir.

46 SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI BİTKİ ISLAHÇILARI ALT BİRLİĞİ BİSAB Tohumculuk Kanunu na göre kurulan, bitki ıslahçısı olan gerçek kişiler ile özel sektör tarımsal araştırma kuruluşlarının üye olduğu kamu kurumu niteliğinde meslek örgütüdür. Bütün üyelerin katılımı ile yapılan genel kurul tarafından seçilen yönetim kurulu tarafından yönetilir. Bitki ıslahçı kursları düzenleme konusunda yetkilendirilmiştir.

47 SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI TOHUM YETİŞTİRİCİLERİ ALT BİRLİĞİ TYAB Tohumculuk Kanunu na göre kurulan, tohum yetiştirici belgesine sahip gerçek veya tüzel kişilerin üye olduğu kamu kurumu niteliğinde meslek örgütüdür. Bütün üyelerin katılımı ile yapılan genel kurul tarafından seçilen yönetim kurulu tarafından yönetilir.

48 SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI TOHUM SANAYİCİLERİ VE ÜRETİCİLERİ ALT BİRLİĞİ TSÜAB Tohumculuk Kanunu na göre kurulan, tohum üretici belgesi ile doku kültürü ile tohumluk üretici belgesine sahip gerçek veya tüzel kişilerin üye olduğu kamu kurumu niteliğinde meslek örgütüdür. Bütün üyelerin katılımı ile yapılan genel kurul tarafından seçilen yönetim kurulu tarafından yönetilir.

49 SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI FİDAN ÜRETİCİLERİ ALT BİRLİĞİ FÜAB Tohumculuk Kanunu na göre kurulan, fidan üretici belgesi ile doku kültürü ile tohumluk üretici belgesine sahip gerçek veya tüzel kişilerin üye olduğu kamu kurumu niteliğinde meslek örgütüdür. Bütün üyelerin katılımı ile yapılan genel kurul tarafından seçilen yönetim kurulu tarafından yönetilir.

50 SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI SÜS BİTKİSİ ÜRETİCİLERİ ALT BİRLİĞİ SÜSBİR Tohumculuk Kanunu na göre kurulan, süs bitkisi üretici belgesine sahip gerçek veya tüzel kişilerin üye olduğu kamu kurumu niteliğinde meslek örgütüdür. Bütün üyelerin katılımı ile yapılan genel kurul tarafından seçilen yönetim kurulu tarafından yönetilir.

51 SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI FİDE ÜRETİCİLERİ ALT BİRLİĞİ FİDEBİRLİK Tohumculuk Kanunu na göre kurulan, fide üretici belgesine sahip gerçek veya tüzel kişilerin üye olduğu kamu kurumu niteliğinde meslek örgütüdür. Bütün üyelerin katılımı ile yapılan genel kurul tarafından seçilen yönetim kurulu tarafından yönetilir.

52 SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI TOHUM DAĞITICILARI ALT BİRLİĞİ TODAB Tohumculuk Kanunu na göre kurulan, tohumluk bayi belgesine sahip gerçek veya tüzel kişilerin üye olduğu kamu kurumu niteliğinde meslek örgütüdür. Bütün üyelerin katılımı ile yapılan genel kurul tarafından seçilen yönetim kurulu tarafından yönetilir.

53 SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI TÜRKİYE TOHUMCULUK ENDÜSTRİSİ DERNEĞİ TÜRKTED Türkiye tohumculuk endüstrisini güçlendirmeye ve geliştirmeye odaklanmış, kurulduğu 1985 yılından beri çalışmalarını sürdüren ve kar amacı gütmeyen bir sivil toplum kuruluşudur. Bitki ıslahı-çeşit geliştirme, yeni bitki çeşitlerinin adaptasyonu ve kayıt altına alınması, kaynak ve sertifikalı tohumlukların çoğaltımı, işlenmesi, ambalajlanması, yurt içi ve yurt dışında pazarlanması aşamalarında faaliyet gösteren firmalar üye olmaktadır. Bütün üyelerin katılımı ile yapılan genel kurul tarafından seçilen yönetim kurulu tarafından yönetilir.

54 TOHUMCULUK DESTEKLERİ Sektörde kalite ve üretim devamlılığını sağlamak, tohumluk ihtiyaçlarını yurtiçinden temin etmek amacıyla sektöre destekler verilmektedir. Sertifikalı Tohum Üretim Desteği 2008 yılından beri yurt içerisinde tohumluk üretip sertifikalandıran özel sektör tohumculuk kuruluşlarına verilmekte olup bugüne kadar 197 Milyon TL, Sertifikalı Tohum Kullanım Desteği 2005 yılından beri Sertifikalı tohum kullanarak üretim yapan çiftçilerimize verilmekte olup bugüne kadar yaklaşık 1,3 milyon çiftçimize 751 Milyon TL, Sertifikalı-Standart Fidan/Fide Kullanım Desteği 2005 yılından beri Sertifikalı-standart fidan/fide kullanarak bağ/bahçe tesis eden çiftçilerimize verilmekte olup bugüne kadar yaklaşık 73 bin çiftçimize 308 Milyon TL ödenmiştir.

55 Sertifikalı Tohum Tanıtım Broşürü

56 SERTİFİKALI TOHUM KULLANIM DESTEĞİ Sürdürülebilirlik ilkesi çerçevesinde kaliteye, teknoloji kullanımına ve çevre koruma önceliklerine göre bitkisel üretim faaliyetinde, sertifikalı tohumluk kullanımının yetersiz olduğu bazı türlerde yurt içinde üretilip sertifikalandırılan tohumları kullanan Çiftçi Kayıt Sistemine kayıtlı çiftçilere dekar başına sertifikalı tohum kullanım desteği verilmektedir. Başvuruda istenecek Belgeler: Başvuru Dilekçesi Talep Formu (Ek-15) Fatura Tohumluk sertifikası fotokopisi SERTİFİKALI TOHUM KULLANIM DESTEKLEMESİ BİRİM FİYATLAR Buğday, arpa 8,5 TL/da Tritikale, yulaf, çavdar 6 TL/da Çeltik, yerfıstığı 8 TL/da Nohut, kuru fasulye, mercimek 12 TL/da Susam, kanola, aspir 4 TL/da Patates 40 TL/da Soya fasulyesi 20 TL/da Yonca 10 TL/da Korun ga, fiğ, yem bezelyesi 7 TL/da

57 SERTİFİKALI TOHUM ÜRETİM DESTEKLEMESİ Tohumculuk sektörünün uluslararası rekabete uygun bir şekilde gelişmesini sağlamak için yurt içi tohum üretiminin yetersiz olduğu bazı türlerde, yurt içinde sertifikalı tohumluk üreten/ürettiren ve sertifikalandıran, yurt içinde satışını gerçekleştiren yetkilendirilmiş tohumculuk kuruluşlarına kg başına destekleme verilmektedir. Başvuruda istenecek belgeler Tohumluk üretim bilgileri formu (Ek-16) YTK ve bu kuruluşlar adına sözleşmeli olarak tohumluk yetiştirenlerin ÇKS belgesi Onaylı sözleşmeli yetiştirici listesi ve tohumluk yetiştiricilerine ait arazi bilgilerinin içeren form (Ek-18) Onaylı tohumluk sertifika sureti Onaylı tohumluk beyanname sureti YTK olduğunu gösterir belge Tohumluk satış faturası Fatura ve sertifika icmali (Ek-17) Tarla kontrol raporu Tohumluk üreticisi ile tohum yetiştiricisi arasında yapılan sözleşme protokolü

58 SERTİFİKALI TOHUM ÜRETİM DESTEKLEMESİ BİRİM FİYATLAR Buğday 0,10 TL/kg Arpa, tritikale, yulaf, çavdar, patates 0,08 TL/kg Çeltik 0,25 TL/kg Nohut, kuru fasulye, mercimek, aspir, korunga, fiğ, yem bezelyesi 0,50 TL/kg Soya Fasulyesi 0,35 TL/kg Kanola (kolza) 1,20 TL/kg Susam 0,60 TL/kg Yonca 1,50 TL/kg Yer fıstığı 0,80 TL/kg