AKIL HASTALARINDA TEHLİKELİLİK Akıl hastalarına ceza verilmemesi hukukun çağdaşlaşma sürecinde önemli bir adımdır. 19. yüzyılın ilk yarısından bu

Transkript

1

2 AKIL HASTALARINDA TEHLİKELİLİK Akıl hastalarına ceza verilmemesi hukukun çağdaşlaşma sürecinde önemli bir adımdır. 19. yüzyılın ilk yarısından bu yana çağdaş hukukun geçerli olduğu ülkelerde, suç işlediği sırada yaptığı eylemin anlam ve sonuçlarını ayırt etme gücünden yoksun olacak, davranışlarını kontrol etme melekesi ortadan kalkacak ölçüde bir akıl hastalığı olan kişilere ceza verilmez. Ancak toplumun korunması amacıyla akıl hastalığı iyileşinceye kadar bu kişilere mahkeme kararıyla zorunlu tedavi uygulanır.

3 İnsana yönelik suçların büyük çoğunluğu akıl hastası olmayan kişilerce işlenmektedir. Akıl hastaları arasında insana yönelik suç işleyenlerin oranı yüksek değildir. Kişiyi kendisi veya başkaları için tehlikeli kılması yönünden psikiyatrik hastalıklar arasında ciddi farklar olduğu gibi aynı hastalıkta da hastalığın gidişi aynı olmamaktadır. Sözgelimi şizofreni bazı kişilerde yüksek tehlikeliliğe yol açarken, bazılarında hiçbir tehlikelilik söz konusu olmayabilir. Tedaviye cevap veya direnç, kişisel ve dönemsel farklılıklar gösterebilir. Hastalığın değerlendirilmesi, tedavisi ve izlenmesi klinik bir yaklaşımı gerektirir. Bu sebeple konuya ilişkin işlemlerin mutlaka bu konuda deneyimli psikiyatri uzmanları tarafından yürütülmelidir.

4 TEDAVİ OLMA HAKKI Nasıl ki akıl hastaları yüksek düzeyde uyum sağlamalarına yönelik tedavi ve bakım hakkına sahipse, bu prensipler akıl sağlığı birimlerine kabul edilen akıl hastası suçlulara karşı da uygulanmalıdır. Tedavinin kalitesi uygun fizik koşullar, personel ve kaynak sağlanması ile bağlantılıdır. Kabul edilmiş bilimsel bilgi ve etik prensipler doğrultusunda, bu konuda yapılabilenin en iyisini yapmalıdır.

5

6 DÜNYADA YÜKSEK KORUMALI ADLİ PSİKİYATRİ HASTANE SİSTEMİ İlk olarak 1815 yılında İngiltere de kurulmuş.

7

8 DÜNYADA YÜKSEK GÜVENLİKLİ SERVİS VE HASTANELERİN DURUMU 1) Bazı ülkelerde sadece ceza ehliyeti olmayanlar, bazı ülkelerde ise hem ceza ehliyeti olmayanlar hem de azaltılmış sorumluluğu olanlar toplum güvenliği için yargı kararıyla mecburi klinik tedaviye tabi tutulurlar. 2) Suçun şiddet derecesi, psikiyatrik bozukluğun ağırlığı, gelecekteki suç riski göz önüne alınarak ya özelleşmiş adli hastanelere veya genel hastanelerdeki özel ünitelerde tedaviye alınırlar. 3) Böylece hem tıbbi tedavi uygulanarak şiddet davranışı doğrudan bastırılır hem de çevreden, silah ve hedeften uzaklaşma sağlanır.

9 DÜNYADA YÜKSEK GÜVENLİKLİ SERVİS VE HASTANELERİN DURUMU 4) İngiltere de ruh sağlığı yasası (1983) ile ciddi derecede tehlikeli hastalar yüksek güvenlikli; riskli olabilecek hastalar orta güvenlikli; en düşük risk grubundaki hastalar ise genel psikiyatri hastanelerinde tedavi altına alınmaktadırlar. Bu kurumlar arasında hastanın klinik ve tehlikelilik durumuna göre nakiller yapılabilmektedir. 5) ABD ve İngiltere de bazı bölgelerde cezaevlerindeki akıl sağlığı birimleri hastaneleri yapılarak tutuklu ve hükümlü gözlem ve tedavi yerleri ayrılmıştır. 6) Bu kurumlarda kapatmadan daha ziyade tedaviye odaklanılmalıdır. Bu yüzden yeterli sayıda yatak, psikiyatri uzmanı, psikolog, hemşire, sosyal hizmet uzmanı ve diğer görevliler bulunmalıdır.

10 KADRO VE İŞLEYİŞ Psikiyatri uzmanı, iç hastalıkları uzmanı, klinik psikolog, sosyal hizmet uzmanı, hemşire, iş terapisti, eğitimci, tıbbi sekreter, yardımcı personel ve güvenlik görevlileri bulunur. Hepsinde klinik idarecisi psikiyatristtir. Ayrıca kurul veya komiteler bulunur. Bunlar hastane ve güvenlik problemlerini, alt komiteler ise bireysel sorunları takip eder. Bu kurullar hastaların daha az güvenlikli bölümlere geçişinde ve hastaneden çıkarılma esasına kadar süreci takip eder ve mahkemeye belli aralıkla rapor düzenler. New York ta 160 yataklı yüksek güvenlikli hastanede 330 çalışan, Alabama da 137 yatağa 220 çalışan bulunmaktadır. Her yatağa tam günlü bir psikiyatrist görev almaktadır.

11 Bir adli psikiyatri hastanesi; güvenlikli kapılar, elektrikli çitler ve tel örgüler dışında normal bir hastaneye oldukça benzer. Hastanenin içinde ise diğer bölümlere açılan kapılar kilitli olabilir veya alt katlarda camlara parmaklıklar takılı olabilir. Hastalar, hapis hücrelerinde kalmamalarına rağmen bireysel veya ortak odalarda kalırlar. Hastaları tutmak için güvenlik görevlileri bulunur. Genellikle hiçbir silah taşımazlar ve üniforma yerine sıradan kıyafetler giyinmiş gibi olabilirler.

12

13 DONANIM Kanada da en fazla 21 yatağın olduğu 15 koğuşlu hastanede her koğuşta izolasyon odası bulunmaktadır. Odaların kapısı hemşire tarafından elektronik kontrollüdür. Bahçesinde farklı spor alanları yer almaktadır. Almanya da 5 metreden yüksek erken uyarı sistemi olan elektronik aygıtlı duvarlarla kaplıdır. Birbiriyle ilişkili 3 binadan oluşan 10 koğuşta hastalar tek yataklı odalarda kalmaktadır. 2 koğuş nörozlar ve kişilik bozukluklarına, 2 koğuş mental retardelere, 2 koğuş bağımlılara, 1 koğuş psikotiklere, 1 koğuş cinsel suçlulara, 1 koğuş krize müdahale edilenlere, 1 koğuş gözlem ve değerlendirme yapılanlara ve 1 koğuş psikotik olmayan hastalara ayrılmıştır.

14 DONANIM ABD de 3 metre yükseklikte 2 çitle çevrilidir. Mikrodalgalı elektromanyetik güvenlik sistemi mevcuttur. Elektronik kapılar ve alarm sistemi bulunmaktadır. Dış güvenlik kameraları, yangın alarm sistemi ve acil telefon hattı vardır. Tüm ünitelerde merkezi olarak izlenen manyetik kart sistemi mevcuttur. İç kısımda tedavi programı yapılan alanlarda kamera bulunmamaktadır. 15 yataklı hastanelerde 2-3 yataklı odalar bulunmaktadır. Ayrıca kütüphane, farklı spor alanları, müzik mekanı, oyun masaları ile sosyal mekanlar vardır.

15 DONANIM ABD de ve Kanada da içeride üniformasız, dışarıda üniformalı güvenlik görevlileri iş başındadır. Eğitimli ve güvenilirdirler.

16 TEDAVİ EKİBİ İLE ADLİ SİSTEM ARASINDAKİ İLİŞKİ Tedavide ana yaklaşım, tedavi eden ekip ile adli sistem (mahkeme ve şartlı çıkarılmayı sağlayan bölümler gibi) arasındaki gizli ilişkidir. Bu ilişkinin temel özelliği, hastayı ayaktan izlemeye uygun tedavi programının oluşturulması ile hastanın problemlerinin derecesinin anlaşılmasında konu ile ilgili yardımı olabilecek verilerin tamamlanmasıdır. Bu veriler, tutuklanma raporları, hastane kayıtları, mahkemece görevlendirilmiş psikiyatristlerin (veya psikologların) değerlendirmeleri, psikometrik incelemelerin sonuçları, şartlı çıkarılma raporları, önceki hastane kayıtları, ayaktan tedavi ve mahkeme kayıtlarının incelemesi ile elde edilir. Suç işlememiş hastaların tedavisinde semptomların hafifletilmesine odaklanılırken, özelleşmiş adli psikiyatrik tedavideki amaç, psikopatolojinin remisyonunu sağlamaya çalışmak, gelecekteki potansiyel şiddet davranışını azaltmak veya elimine edip, yeni suçları azaltarak toplumu korumak, bu bireylerin sağlıklı gelişimlerine ve kişiler arası ilişkilerde sorumluluk almalarına yardımcı olmaktır.

17 ÜLKEMİZDE DURUM 2004 yılında kabul edilen 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu nun 57. madde birinci fıkrasında, «Fiili işlediği sırada akıl hastası olan kişi hakkında, koruma ve tedavi amaçlı olarak güvenlik tedbirlerine hükmedilir. Hakkında güvenlik tedbirlerine hükmedilen akıl hastaları, yüksek güvenlikli sağlık kurumlarında koruma ve tedavi altına alınırlar» denilmektedir. RSHH lerindeki 668 psikiyatri yatağının 551 i yüksek güvenlikli olmadığı halde Kanun da bahsedilen müşahede, muhafaza ve tedavi amacıyla kullanılmaktadır. Yatak sayısı çok yetersiz olduğundan ileri tarihlere randevu verilmektedir.

18

19 ÜLKEMİZDE DURUM: TEHLİKELİLİĞİN KALKMASI 57. maddenin 2. fıkrasında da, «Hakkında güvenlik tedbirine hükmedilmiş olan akıl hastası, yerleştirildiği kurumun sağlık kurulunca düzenlenen raporda toplum açısından tehlikeliliğin kalktığının veya önemli ölçüde azaldığının belirtilmesi üzerine mahkeme veya hakim kararıyla serbest bırakılabilir» düzenlemesi yapılmış.

20 ÜLKEMİZDE DURUM: TEHLİKELİLİĞİN KALKMASI Araştırmalar, şiddetin en isabetli tahmininin şu şartların gerçekleşmesi halinde bilinebileceğini ifade etmektedir: Bir kişi, yakın geçmişte tekrar tekrar şiddet uyguladıysa veya tutumlarında çok büyük bir değişiklik olmadığı sürece kişinin yakın gelecekte şiddet uygulayacağı tahmin edilebilir. Eğer kişi uzak geçmişte şiddet uygulamışsa ve bu, çok ciddi ama tek seferlik bir eylemse ve kişi bir süre hapsedilmişse eğer kişinin alıkonmadan önceki kişiliği ve fiziksel yetenekleri değişmemişse ve kişi önceden şiddet uyguladığı aynı çevreye dönmüşse salıverilmesinden sonra kişinin tekrar şiddet göstermesi beklenebilir. Hiç şiddet geçmişi olmasa bile, eğer kişinin tehlikeli bir eylemin eşiğinde olduğuna karar verilmişse örneğin eğer kişi, insanlarla dolu bir binaya silah doğrultuyorsa şiddet göstereceği tahmin edilebilir.

21 İZMİR YÜKSEK GÜVENLİKLİ ADLİ PSİKİYATRİ HASTANE PROJESİ

22 KAYSERİ YÜKSEK GÜVENLİKLİ ADLİ PSİKİYATRİ HASTANE PROJESİ

23 ANKARA BİLKENT YÜKSEK GÜVENLİKLİ PSİKİYATRİ HASTANESİ PROJESİ

24