Adli yönü ile zor bipolar hastalar:

Transkript

1 Adli yönü ile zor bipolar hastalar: Medeni yasadan ceza yasasına adli süreçler Doğan YEŞİLBURSA, Deniz GÜNEŞ

2 AÇIKLAMA Araştırmacı: Yok Konuşmacı: Pfizer (2017) Danışman: Yok

3 Olgu 1 42 y, E, evli, lise mezunu, ticaret Uzun yıllardır tekrarlayan 3-4 ay süreli manik dönemler Tedavi uyumu ve içgörüsü yok, manuplatif İş girişimleri, aile şirketi, parasal konularda uyuşmazlık, tekrarlayan etkili eylemleri Son defa babayı bıçakla yaralama???

4 Olgu 2 80 y, E, emekli, uzun yıllardır remisyonda, 42 y, E, bekar, üniv mezunu, düzenli çalışma yaşamı olmamış, remisyonda 36 y, K, bekar, üniv mezunu, düzenli çalışıyor 50 y abla kardeşler ve babaya vesayet davası açmış???

5 Olgu 3 50 y, K, halen yalnız yaşayan, üniversite mezunu Yurtdışı tedaviler 5-6 kez evlilik, her defasında önemli maddi kayıplar Yakınlarının ne yapabiliriz sorusu???

6 Olgu 4 Yaklaşık 6 ay önce dahili sorunlar nedeniyle vefat etmiş annenin sağlığında 2 yıl önce yaptığı noter satış sözleşmesi Anne 80 y, uzun yıllardır BP tanısıyla ayaktan ve yatarak tedaviler???

7 Olgu 5 Yaklaşık 3 yıl önce dahili sorunlar nedeniyle vefat etmiş K 1982 de vasiyetname düzenleme Farklı kurumlar Ayaktan ya da yatırılarak gözlem sonucu raporlar düzenlenmesi Adli tıp genel kurulu yanlış kayıta dayalı rapor??????

8 Bipolar (BP) hastalık: - iyilik (remisyon) ve belirtili dönemler - döngüsel özellik Standart bir yaklaşımın ötesinde, hem ceza yargılaması ve infaz süreçleri, hem de medeni hakların kullanımına ilişkin farklı özellikler taşır.

9 Suç davranışı genellikle BP hastalığın irritabilite, kabarmış duygudurum ve artan enerji ile belirli manik evresiyle dönemi ile ilintilidir. İrritabilitenin yanı sıra dürtüsellik ve düşmanca tutum saldırgan davranışta belirleyicidir.

10 Zaman zaman davranışsal ve cinsel dürtülerin kontrol edilememesi nedeniyle, ölçüsüz, kontrolsüz, aşırı cinsel eylemler, sarkıntılık ve sınır aşımları ya da teşhircilik gibi cinsel suçlar da görülebilmektedir.

11 Suç eylemleri depresif dönemlerde de görülebilmektedir. Özellikle psikotik özellikli ağır depresyonda, aile bireylerinin maruz kalabileceğini düşündüğü trajik sonuçları yaşamamaları için, iyilik ya da kurtarmak amaçlı fedakarcaaltruistik cinayetler işleyebilmektedirler.

12 BP hastalar şiddet kurbanı da olurlar. BP hastalığı olan bireyler arasında suç işleyen, cezaevine giren ve tekrarlayan saldırgan davranışları olanlar, kötü klinik gidişli olgular olarak değerlendirilir.

13 BP hastaların şiddet içeren suçları işleme sıklığı davranışının genel popülasyona kıyasla belirgin olarak daha sık olduğu çeşitli çalışmalarda gösterilmiştir.

14 Eşlik eden madde kullanım bozukluğu: kötü klinik gidişe yol açar şiddet suçları ve intihar riskini arttırır tedavi uyumunu bozar diğer BP hastalara kıyasla daha sık hastaneye yatırılarak tedavi gereksinimi ortaya çıkar

15 BP hastalığa eşlik eden kişilik bozuklukları: özellikle antisosyal kişilik bozukluğu olanların artmış dürtüsellikleri nedeniyle, şiddet ve antisosyal davranışlarla belirli suç işleme olasılıkları yüksek borderline ya da antisosyal kişilik bozukluklarına bağlı davranışlar ve madde bağımlılığı ön planda olup, duygudurum bozukluğu tablosunu maskeleyebilmektedir

16 Eş hastalıklar Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan adolesanlarda BP hastalık gelişme olasılığı belirgin olarak fazla Davranım Bozukluğunun eşlik ettiği DEHB olan adolesanlarda tek uçlu depresyon ve BP hastalık gelişir Davranım bozukluğunun eşlik etmesi genel saldırganlık oranlarını arttırmaktadır. Eştanı olarak anksiyete bozuklukları da göz ardı edilmemelidir. Panik bozukluk ve obsesif kompulsif bozukluk sıklıkla BP hastalığa eşlik eder.

17 İntihara bağlı ölümlerde başlı başına cezaevi ortamı etkili Cezaevindeki ölümlerde intihar en sık rastlanan neden BP hastalığı olan tutuklu ve hükümlülerin intihar riskinin hiç psikiyatrik hastalığı olmayanlara kıyasla belirgin olarak yüksek olduğunu göstermişlerdir.

18 Erken başlangıçlı olgular Tutuklu ve hükümlüler Tedavi uyumu

19 Ceza sorumluluğu Bireyin yargılama sürecini ağır derecede etkileyebilen BP hastalıklar - manik atak dönemi ya da psikotik depresyon, madde kullanımına bağlı duygudurum bozukluğu tabloları TCK nın 32/2. maddesi: birinci fıkrada yazılı derecede olmamakla birlikte işlediği fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneği azalmış olan kişiye ceza indirimi

20 Kısmi iyilik (remisyon) döneminde suç işlemiş BP bireyler hakkında TCK 32/2 maddesine göre bilirkişi raporu düzenlenebilir. (en fazla 1/6 oranında ceza indirimi) Depresif tablolarda ise, klinik özelliklerin ağırlığı ve inceleme konusu olayın gerçekleştiği dönemde sözü edilen zihinsel süreçleri etkileme derecesinin ortaya konması önem taşımaktadır. Psikotik özelliklerin varlığı, yetilerin önemli derecede etkilendiğini göstermektedir.

21 Tam iyilik halleriyle süregiden bir BP olgusu: suç anındaki durumuna göre; iyilik halindeyse ceza sorumluluğu tam kısmi iyilik halindeyse ceza sorumluluğu azalmış (TCK madde 32/2) belirtili hastalık dönemindeyse ceza sorumluluğunun olmadığı (TCK madde 32/1)

22 BP hastalık iddiası veya şüphesi: suç tarihinde mağdurun hastalığın hangi döneminde olduğunun saptanmasında, suçun işleniş biçimi, kişinin o anki direnme şekli gibi dosya verilerinin yanı sıra hastanın tıbbi kayıtları yol gösterici olur

23 Alkol ve madde kullanımına bağlı olarak gelişen duygudurum bozukluğu (mani) tabloları: gerçeği değerlendirme yetilerinin bozulması ve belirgin yargılama kusurları nedeniyle ceza sorumlulukları yoktur (kişilerin işledikleri fiillerin hukuki anlam ve sonuçlarını algılamalarını ve fiille ilgili davranışlarını yönlendirme yeteneklerini önemli derecede etkilenir)

24 Zorunlu Tedavi Klinik tablo iyilik dönemine girmiş ise, ayaktan ya da kısa süreli yatışlar sonrası düzenlenen sağlık kurulu raporu ile hastaneden çıkış kararı yargı organlarınca verilebilmektedir. Toplum açısından tehlikeliliğinin arttığı anlaşıldığında, yeniden koruma-tedavi uygulaması yapılır.

25 BP hastalığı olan mağdurlara yönelik işlenen suçlar: işlenen suçun ağırlaştırıcı nedenlerini ortaya çıkarabilmek amacıyla, mağdurların işlenen suç sırasında gerçekleşen eylemin yanlış olup olmadığını bilme gerçekleştirilmesine ruhsal olarak karşı koyabilme yetilerinin olup olmadığı hasta olup olmadıklarının başkalarınca anlaşılıp anlaşılamayacağı.

26 Yasal temsilci, Yasal Danışman Nükslerin sıklığı, kişinin tedavi uyumu, içgörüsü ve işbirliği olanaklarının olup olmaması, eşlik eden psikiyatrik hastalık, alkol-madde kullanımı vb. özellikler dikkate alınarak her bir olguda kişiye özgü ve durumsal değerlendirme yapılması zorunludur. Vesayetini kaldırma başvurusu yapma hakkı

27 İstemsiz yatış - Ulysses Sözleşmesi BP hastaların iyilik dönemlerinde iken tedavileri konusunda ileriye dönük irade beyanı: örneğin manik dönem ya da psikotik özellikli tabloların yaşanabileceği dönemleri kapsar. BP hastalar gelecekte ortaya çıkabilecek belirtili dönemde, temel zihinsel süreçlerinin bozulabileceği ve sağlıklı karar veremeyecekleri öngörüsüyle, gereksinim duyulduğunda yapılacak tedaviyi önceden kabul ederler. Bu irade beyanı gelecekte ayrıca tedaviye rızanın aranması gereği ni ortadan kaldırır. İleriye dönük tedavi gereksinimin önceden kabulü olarak özetlenebilecek Ulysses Sözleşmesi

28 ileriye dönük olarak kendini bağlayıcı sözleşme hastanın otonomisini ortadan kaldırması, kendine ilişkin karar verme hakkının ihlal edilmesi, makul yasal güvence, sınır ve dayanakların olmaması birçok ülkede etik ve yasal bir tartışma konusudur ve olarak konu belirsizliğini korumaktadır

29 Hollanda da 2008 Ocak tan bu yana belirli koşullarda kendini hukuki olarak bağlamaya yasal olarak izin verilmiştir. Kendini bağlayıcı sözleşme nin (self-binding directive/sbd) temel alındığı mahkeme kararı ile kendini bağlayıcı yetkilendirme (selfbinding authorization/sba) söz konusu olabilmektedir. Sözleşme ile tümüyle sağlık sistemine teslimiyet değil, tedavi ekibinin ve uygulamaların sınırlarını da belirten bir sözleşmenin mahkeme kararı ile güvence altına alınması, geçerliliğinin sağlanması söz konusudur. Yaş sınırı, sözleşmenin düzenlendiği sıradaki karar verebilme kapasitesi, yani hukuk ehliyetin olup olmadığı, sözleşmenin geçerlilik süresi, kısıtlı ortamlardaki tedavi süreleri, tedavinin niteliği gibi tüm karar ve tedavi aşamaları açıklıkla tanımlanmalıdır.

30 İstemsiz Yatış Yatış endikasyonu kayıt Tıbbi durumu ve yatış endikasyonunu yargı mensuplarının da anlayabileceği bir dille ifade eden yazılı bir metin sulh hukuk hakimliğine bildirilmek üzere hastane başhekimliğine yazı ile başvuru Başhekimliğin ilk resmi çalışma günü içinde en yakın sulh hukuk hakimliğine bildirimi ve kişinin medeni kanunun 432. maddesi çerçevesinde, istemsiz olarak yatırılarak tedavisi için izin ve kararını talep Yargı kararı- hakim izin ve denetiminde istemsiz yatış Bu noktadan itibaren hasta ve yakınlarının çıkış için başvuracakları makam istemsiz yatışa karar veren mahkemedir. İstemsiz yatışın mahkeme kararı ile kesinleşmiş olması, yürürlükteki yasal düzenlemeler uyarınca hekimin hastaneye yatırarak kişileri özgürlüklerinden alıkoyduğu ve benzeri gerekçelerle sorumlu tutulmalarının önüne geçer.

31 Geriye dönük hukuki işlemlerin iptali BP hastalığın bilinç, kavrayış, irade kusurlarına yol açmış önceki belirtili dönemlerinde yapıldığı ortaya konabilen hukuki işlemlerin geçerli olmadığı kararı yargı organlarınca verilebilir. Bilirkişi değerlendirmesine dayanak olabilecek işlem tarihini de içeren belirtili döneme ilişkin özellikleri içeren tıbbi belge ve kayıtların sağlanması gereklidir. Ortaya konan tıbbi belgelere dayanarak mahkeme bilirkişi incelemesi ister.

32 Boşanma BP hastaların hastalıkları nedeniyle boşanmaları gündeme geldiğinde, yasada ifade edildiği şekilde akıl hastalığı gerekçesi ile açılan boşanma davalarında, BP hastalık süreci (sık nüks, kronisite, vb.) ve hastalığın gidişine ilişkin değerlendirme belirleyicidir. TMK 165. maddesi: hastalık nedeniyle ortak hayatın diğer eş için çekilmez hale gelmesi ve hastalığın geçmesine olanak bulunmadığının belirlenmesi koşullarında hastalık nedeniyle boşanmayı öngörmektedir.

33 Evliliğin geçersizliği (Butlan) Evliliğin gerçekleştikten sonra taraflardan biri evlenmeye engel olacak derecede akıl hastalığı bulunması iddiası evlenme sözleşmesi sırasında kişinin ayırt etme gücü olmadığında, yani tutum ve davranışlarının çıkış noktalarını ve sonuçlarını doğru olarak kavrayabilmesi ve buna uygun biçimde hareket etmesinin (telkine karşı koyabilmesinin) söz konusu olmadığı durumlarda evlilik sözleşmesinin geçersiz hale gelmesi söz konusudur.

34 Gerektiğinde mahkeme aracılığı ile görgü tanıkları ya da kişinin yakın çevresinden kişilerle görüşülebilir. Dava dosyasında olmayan ancak inceleme konusu olaya açıklık getirebilecek başka verilere de ulaşmak için mahkemeden talepte bulunulabilir. Sonuçta elde ettiği nesnel veriler çerçevesinde bir değerlendirme yaparak, hukuki işlemin yapıldığı tarihlerde kişinin hastalığı nedeniyle medeni haklarını kullanacak yeterlikte olup olmadığı yönündeki kanaatini mahkemeye bildirir. Elde edilen tüm verilere rağmen mutlak bir sonuca ulaşma imkanı olmadığında, eldeki verilerin bilimsel bir sonuca varmaya yetmediği kanaatini mahkemeye bildirir.

35 Olgu 1 42 y, E, evli, lise mezunu, ticaret Uzun yıllardır tekrarlayan 3-4 ay süreli manik dönemler Tedavi uyumu ve içgörüsü yok, manuplatif İş girişimleri, aile şirketi, parasal konularda uyuşmazlık, tekrarlayan etkili eylemleri Son defa babayı bıçakla yaralama???

36 Olgu 2 80 y, E, emekli, uzun yıllardır remisyonda, 42 y, E, bekar, üniv mezunu, düzenli çalışma yaşamı olmamış, remisyonda 36 y, K, bekar, üniv mezunu, düzenli çalışıyor 50 y abla kardeşler ve babaya vesayet davası açmış???

37 Olgu 3 50 y, K, halen yalnız yaşayan, üniversite mezunu Yurtdışı tedaviler 5-6 kez evlilik, her defasında önemli maddi kayıplar Yakınlarının ne yapabiliriz sorusu???

38 Olgu 4 Yaklaşık 6 ay önce dahili sorunlar nedeniyle vefat etmiş annenin sağlığında 2 yıl önce yaptığı noter satış sözleşmesi Anne 80 y, uzun yıllardır BP tanısıyla ayaktan ve yatarak tedaviler???

39 Olgu 5 Yaklaşık 3 yıl önce dahili sorunlar nedeniyle vefat etmiş K 1982 de vasiyetname düzenleme Farklı kurumlar Ayaktan ya da yatırılarak gözlem sonucu raporlar düzenlenmesi Adli tıp genel kurulu yanlış kayıta dayalı rapor??????