Mine dokusunun yapısı, organik ve inorganik yapı bileşenleri

Transkript

1 2.Sınıf Ders Notu (Prof.Dr.Engin Ersöz) Sert Doku Histolojisi Mine Mine dokusunun sertliği, rengi, kalınlığı Mine kalınlıg ı ayrıca dis sınıfları arasında da farklılık gösterir; kesici dis lerin insizal kenarlarında ortalama 2 mm kalınlıg ında iken küçük azı dis lerin kasp tepelerinde 2.3 ile 2.5 mm arasında ve azı dis lerin kasplarında 2.5 ile 3 mm arasındadır. Posterior dis lerin (küçük azı ve azı dis ler) gelis imsel kasplarının birles im bölgelerinde mine kalınlıg ı genelde azalır, hatta bazen birles im bölgesinin tam kaynas mamıs oldug u fissürlerde sıfıra yaklas ır. Mine yarısaydam özellikte oldug u için, dis rengi altta bulunan dentin rengine, mine kalınlıg ına ve minedeki renklenmelerin miktarına bag lıdır. Saydamlık (translusensi) miktarı, kalsifikasyon düzeyi ve homojenlikteki varyasyonlarla ilis kilidir. Mine dokusunun yapısı, organik ve inorganik yapı bileşenleri Kimyasal olarak mine, ag ırlıkça %95-98 inorganik materyal içeren yüksek oranda kristalize bir yapıdır. Kristalin örgü s eklindeki hidroksiapatit en fazla bulunan mineral biles endir ve hacimce %90 ile 92 arasındadır. Dig er mineraller ve eser elementler daha az miktarlarda bulunurlar. Dis minesi biles enlerinin dig er kısmı ise; toplam olarak yaklas ık hacimce %6, ag ırlıkça % 1-2 organik içerik ve yaklas ık %4 sudan olus ur. Mine prizması I nsan minesi; birbirine kenetlenmis, çapraz kesitlerde yuvarlak bir bas veya gövde kısmı ile bir kuyruk kısmından olus tug u görülen mine prizmalarından meydana gelir. Her prizmanın yuvarlak bas kısmı (yaklas ık 5 μm genis liginde) koms u iki prizmanın kuyruk kısımları (yaklas ık 5 μm uzunlug unda) arasında

2 uzanır (soldaki resim). Genelde, yuvarlak bas kısmı okluzal veya insizal yönde konumlanırken; kuyruk kısmı servikal yönde uzanır. Mine prizmalarının sayısı, sıklığı ve yönleri Kristaller ortalama 1600 Ao uzunlug unda, Ao genis lig inde ve farklı s ekillerdedir. Her bir apatit kristali son derece düzenli s ekilde sıralanmıs atomlara sahip binlerce hücre biriminden meydana gelir. Boğumlu mine Mine prizması grupları koms u gruplarla sarmal bir hale gelerek, dis yüzeyine dog ru düzensiz bir yapı s eklinde uzanırlar. Bu yapılar, servikal bölgelerde veya insizal ya da okluzal alanlarda bulunan, "bog umlu mine"yi (gnarled enamel) olus tururlar Hunter Schreger Çizgileri Aksiyal yöndeki yarıkları en aza indirgeyen, mine prizmalanın yönlerindeki deg is iklikler; "Hunter-Schreger Çizgileri" olarak tanımlanan optik bir görüntü olus tururlar. Mine tuğları Mine-dentin birles iminden uzanan koms u prizma grupları arasında bulunan, prizmalar arası madde ve mine prizmalarından olus an hipermineralize yapılardır Mine Lamelleri

3 Mine yüzeyinden mine-dentin birles imine dog ru uzanan, bazen de dentin dokusunun içine dog ru genis leyen mine prizma grupları arasındaki, ince ve yaprak görünümünde kusurlu alanlardır. Mine Pistonları Odontoblast uzantıları bazen mine-dentin birles iminden mineye dog ru geçerler ve uçları kalın oldug unda mine pistonları olarak tanımlanırlar. Retzius Çizgileri Mine prizmaları, minenin farklı tabakalar halinde dog rusal biçimde yıg ılımı ile olus ur.bu sırada olus an yapı veya mineralizasyon farklılıkları "Tabakalı Retzius Çizgileri" olarak adlandırılır ve bu olus umlar büyüme çizgileri olarak kabul edilebilir. Dentin Dentin dokusunun sertliği, rengi, kalınlığı Dis dokusunun büyük bir kısmını kaplayan dentin, sarımsı beyaz renkte,ıs ıgı yarı geçirgen özellig e sahiptir. Kompakt kemikten daha sert olan dentin; strüktür, gelis me ve kimyasal yapı bakımından kemig i andırır. Sert ve kırılgan olan minenin aksine hafif deformasyonlara kars ı koyabilir ve çok elastiktir. Dentin dokusu, mine dokusuna nazaran daha az mineralize olup daha az kırılgandır. Dentinin sertlig i Mohs sertlik skalasında 3-4 tür ve üzerinde yer alan mine dokusu tarafından desteklenir. Dentin Dokusunun inorganik yapısı

4 Dentin yapısında kalsiyum fosfat, kalsiyum hidroksit biles imindeki hidroksil apatit bulunur. I norganik kısmın büyük bir bölümü hidroksil apatit kristallerinden meydana gelmis tir. Dentin Dokusunun organik yapısı Substantia fundamentalis ve onun içinde yatan fibriller bir protein olan kollajenden ibarettir. Dentinin mineralizasyonu kollajen lifleri boyunca olus tug undan, kollajen altyapının dentinin fizyolojisinde önemli etkisi oldug u kabul edilir. Dentiṅin Histolojik Yapisi Dentin dokusunun bas lıca histolojik yapı elemanları; dentin kanalları dentin dokusunu olus turan odontoblast hücreleri ve bunların uzantıları olan Tomes lifleri ile intertübüler dentindir. Gençlerde dentin kanalları pulpa odası yakınında 3-4 mikron çapında iken; mine- dentin sınırında bu çap 2 mikron kadar düs mektedir. Yas lanmayla birlikte kanal çapı daralır; gençlerde kanal çapı ortalama 3.3 mikron iken yas lılarda 1.2 mikrona düs er. Dentin kanallarının milimetre karedeki sayısı lokalizasyonuna göre arasında deg is ir. Dentin kanallarının milimetre karedeki sayısı ortalama dir. Dentin kanallarının yog unlug u mine-dentin sınırında en düs ük, predentin bölgesinde ise en yüksektir. Kanallara dik alınan bir kesitte odontoblast uzantısı etrafında görülen, ıs ıg ı iyi geçiren ve bütün kanalı bir kılıf gibi kaplayan dentin parçasına peritübüler dentin adı verilir.yine aynı kesitte peritübüler dentin halkacıkları arasında kalan ve daha az kireçli kısma da intertübüler dentin adı verilir. Peritübüler ve intertübüler dentin arasında dekalsifiye preparatlarda bariz boyanıs ıyla dikkat çeken neumann kılıfı bulundug una yıllarca inanılmıs fakat elektron mikroskobik çalıs malarda bu kılıfın varlıg ı gösterilememis tir.

5 Denti Dokusunda Yerles im Yerleriṅe Göre Farkli Dentiṅ Tiṗleri Priṁer Dentiṅ Dis in gelis imi sırasında apeksin kapanıs ına kadar yapılan dentindir. Primer dentinde kanallar oldukça düzgün bir yapıdadır. Sekonder Dentiṅ Dis in gelis iminin tamamlanmasından sonra çok daha yavas bir tempo ile hayat boyu yapılan dentin, sekonder dentin adını alır. Sekonder dentinde kanallar düzenini kaybeder, primer ve sekonder dentin sınırı bu yüzden fark edilebilir. Tamiṙ Dentiṅi Sekonder dentin yapımı devam ederken s iddetli bir stimulusun etkimesi ile etkime alanına bag lı olarak lokalize veya çok genis bir alanda dentin yapımı hızlanır. Odontoblastlar tarafından bu kez daha hızlı yapılan bu dentine tersiyer dentin veya tamir dentini adı verilir. Sement Sement dokusunun sertliği, rengi, kalınlığı Sert dis dokuları içinde sement fiziksel ve kimyasal özellikleri bakımından kemig e en yakın olanıdır. Mine, dentin ve kemik ile kars ılas tırıldıg ında; sement dokusunun bu dokulardan daha az mineralize oldug u görülür. Sement dokusu kökün büyük bir kısmını kaplar. Periodontal kemig e ve dentine tutunur. Sement açık sarı renkte olup dentinden biraz daha açık renk tonuna sahiptir. Tüm mineralize dokular içinde en fazla florid içeren dokudur. Sement dokusu bir ölçüde kendini onarabilecek yapıya sahiptir ve sement normal s artlarda

6 as ınmaz. Fizyolojik dis hareketleri sırasında ise dis in apikal kısmında yer alan sement rezorbe olur. Sement dokusunun yapısı Sement dokusu hücreler, esas madde ve fibrillerden olus mus tur. Sement %65 inorganik materyal, %23 organik materyal ve %12 sudan olus mus tur. Sement Dokusunun inorganik yapısı I norganik yapı hidroksiapatitten meydana gelmis tir. Sementin kök dentinine koms u olan iç kısımları normal sementten %80 daha fazla inorganik apatit fazı içerir. I norganik yapıda hidroksiapatit kalsiyum fosfat mineral ve bazı eser elementler bulunur. Sement Dokusunun organik yapısı Organik materyal kollajen ve mukopolisakkaridden olus mus tur. Periodontal ligamandan uzanankollajen lifler sement içine gömülür ve dis ile alveol kemig ini birbirine bag lar.