Tarım Ekonomisi ve İşletmeciliği

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Tarım Ekonomisi ve İşletmeciliği"

Aydin Yılmaz
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Tarım Ekonomisi ve İşletmeciliği Doç.Dr.Tufan BAL 9.Bölüm İşletme Analizi Not: Bu sunuların hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.İ.Hakkı İnan ın Tarım Ekonomisi ve İşletmeciliği Kitabından Faydalanılmıştır.

2 2 Analizin Amacı ve Kapsamı Amaç, bir çiftliğin bütününe ve üretim faaliyetlerine ilişkin başarının ölçülmesidir. Gerekli veriler genelde muhasebe kayıtlarından elde edilir. Ekonomik analiz, işletmeler arası ve işletmedeki faaliyetlerin yıllara göre karşılaştırılmasına dayandığından, işletmelerin ekonomik yönden aynı baza oturtulması gerekir.

3 3 Analizin Amacı ve Kapsamı Ekonomik analizde kullanılan gelir, masraf, kar kavramları da birbirinden farklı olabilir ENVANTER Bir işletmenin varlıklarının; alacak ve borçlarının bir listesinin oluşturulmasıdır. Bu liste işletmeninin varlıklarının belirlenmesine yarar. İşletme analizi açısından yapılacak değerlemelerde normal olarak Pazar fiyatı dikkate alınır.

4 4 Analizin Amacı ve Kapsamı Tarladaki bitkiler için o ana kadar yapılan tüm masraflar ve üretimde kullanılan üretim girdileri için yapılan ödemeler toplamı tarla demirbaşı kıymetini verir. Yeni alınan tarım makinelerinde satın alma maliyeti, eski makinelerde ise yenisinin satın alma bedelinden yıpranma payı düşülerek bulunan değer esas alınır.

5 5 Amortisman Belirli bir dönemde uzun ömürlü bir sermaye malının demirbaş değerinde eskime ve yıpranmadan ötürü meydana gelen düşüşe denir. Sabit masraf olarak kabul edilir ve en çok iyi yöntem kullanılır. 1.Doğu Hat Yöntemi Daha çok bina amortismanı hesabında kullanılır. Araştırmaya konu olan demirbaşın değerinden ekonomik kullanma süresi sonundaki kalıntı değer düşürülerek ekonomik ömre bölünür.

6 6 Amortisman 2.Azalan Kalıntı (Bakiye) Yöntemi Daha çok makine amortismanın hesaplanmasında kullanılır. Makine eskidikçe yıllık amortisman payı da azaldığından, yönteme azalan kalıntı yöntemi denmektedir.

7 7 Gayri Safi (Brüt) Üretim Değeri Tüm işletmeye veya işletme faaliyetlerinden birine (buğday, sığırcılık, koyunculuk vs) ait brüt gelir olarak tanımlanabilir. GSÜD=(Satışlar + Kapanış Envanteri) -(Hayvan Alımları + Satılmak Üzere Alınan Ürünler + Açılış Envanteri)

8 8 Gayri Safi (Brüt) Üretim Değeri Yılbaşında 300 milyon TL olan buzağısı yıl sonunda 400 milyon TL değere sahip olan danaya dönüşmüşse, aradaki 100 milyon TL fark büyümeden ötürü oluşan değer artışıdır, gelir olarak kaydedilir. Yeniden satılmak üzere satın alınan ürünler hem GSÜD ne hem de masraflara katılmaktadır. Satın aldığı arpayı hayvanlara yediren çiftçi arpa bedelini GSÜD ne katmayıp, sadece masrafların içinde gösterir.

9 9 Gayri Safi (Brüt) Üretim Değeri Çiftçinin evi işletmeden ayrı kabul edildiğinden, evde kullanılan ve işçilere verilen ürünler işletmeden eve satış şeklinde gösterilir. Bu nedenler bunların değeri de satışlar içinde gösterilerek GSÜD ne katılır. Satış amacıyla üretilmeyen ve hayvanlara verilen kuru ot, saman gibi ürünlerin değeri GSÜD ne katılmaz. Buzağılara, kuzulara içirilen sütün değeri ve tarlalara atılan çiftlik gübresi de GSÜD ne katılmaz.

10 10 İşletme Masrafları Bir tarım işletmesinin masrafları Gayri Safi Üretim Değerini elde etmek için yapılan tohum, fidan, gübre, yem, ilaç, işçilik gibi çeşitli masraflardır. İşletme faaliyetlerinin karlı olup olmadığını anlamak isteyen bir çiftçinin en büyük sorunu, işletme masraflarının faaliyetlere dağıtımıdır. Muhasebe kayıtları varsa bu sorun kolaylıkla çözümlenebilir. Müşterek masrafların dağıtımında üretim faaliyetinin GSÜD içindeki payı kullanılan yöntemlerden birisidir.

11 11 Değişken Masraflar Belirli girişimlere (faaliyetlere) kolayca ve doğru olarak dağıtılabilen ve girişimlerin büyüklüklerine bağlı olarak değişme eğiliminde olan masraflardır. Bitkisel Üretimde: 1-Tohum, gübre,fidan,ilaç 2-Yakıt,yağ,tamir 3- Geçici işçilik 4- Makine kirası 5- Su ücreti 6- Ürün sigortası 7- Pazarlama masrafları 8- Özel (diğer) değişken masraf Hayvansal Üretimde: 1- Yem masrafları 2- Veteriner ilaç masrafı 3- Suni tohumlama 4- Silaj 5- Geçici işçilik 6- Yakıt,yağ,tamir 7- Pazarlama masrafları 8- Özel (diğer) değişken masraf

12 12 Sabit Masraflar İşletme faaliyetlerinin büyüklüklerine bağlı olarak değişmeyen ve ancak çok ayrıntılı kayıtları tutulduğu zaman faaliyetlere dağıtılabilen masraflardır. 1-Borç faizleri 2-Sürekli işçilik giderleri 3- Ortakçılık ve kira bedelleri 4- Posta ve telefon giderleri 5- Genel sigorta giderleri 6- Bina ve makine amortismanları 7- Hayvan Amortismanları 8- Vergiler 9- Genel İdari Giderler

13 13 Brüt Kar Belirli bir işletme faaliyetinin brüt karı, o faaliyetin GSÜD den değişken masrafları düşülerek bulunur. Brüt Kar=GSÜD-Değişken Masraflar Bu yüzden Brüt Kar, sabit kaynakların gelir olarak da tanımlanır. İşletme analizinde faaliyetlerin başarısını ölçmede brüt kar kullanılır. İşletme planlamasında hareket noktasıdır.

14 14 Kar ve Zarar Hesabı Temel yaklaşım işletmelerin mal sahibi tarafından işletilmesi ve yeterli sermayeye sahip olmasıdır. Be nedenle Net Kar hesaplanır. Net Kar=GSÜD-İşletme Masrafları Net Kar, çiftçi ve ailesinin sahip olduğu yatırım sermayesinin (öz sermaye) ve yönetim fonksiyonunun geliridir.

15 15 Kar ve Zarar Hesabı Net kara yabancı sermayeye ödenen faizler, ortakçılık ve kira bedelleri eklendiğinde Saf Hasıla bulunur. Saf Hasıla=Net Kar + Borç Faizleri ve Kiralar Bu şekilde hesaplanan saf hasıla, işletmenin toplam yatırım sermayesinin geliridir. Yani Saf Hasıla, öz sermaye ile yabancı sermayenin geliridir.

16 16 Kar ve Zarar Hesabı Net kara çiftçi ve ailesinin işgücü karşılığı eklendiğinde tarımsal gelir (işletme geliri) bulunur. Bu gelir, çiftçi ve ailesinin el emeği ücreti, çiftçinin girişimci olarak yöneticilik ücreti ve öz sermayenin karşılığı olarak kabul edilir. Tarımsal gelir içinde çiftçi ve ailesinin işgücü karşılığı vardır. İşletmeden işletmeye değiştiğinden işletmeleri karşılaştırmada net kar ve saf hasılayı kullanmak daha doğrudur.

17 17 Bilanço Analizi Bilanço: Envanterde gösterilen kıymetlerin tasnifi ve karşılıklı olarak değerleri itibariyle tertiplenmiş özetidir. Varlıklar+Alacaklılar=Sermaye+Borçlar Aktif=Pasif

18 Tüm İşletme Analizi - Etkinlik Standartları - Karlılık (Rantabilite) Oranları: (rate of return on investment) Ekonomik Rantabilite=(Net Kar + Borç Faizleri) / Yatırım Sermayesi *100 Mali Rantabilite = Net kâr / Öz Sermaye * Sermaye Devir Oranı: (rate of turnover) Sermaye Devir Oranı = GSÜD / Yatırım Sermayesi * Gayri Safi Üretim Değeri: Ürün Fiyatları : Düşük/yüksek fiyat doğrudan GSÜD yi etkiler Ürün Verimleri :GSÜD ni doğrudan etkiler Üretim Yoğunluğu (Entansite):Fazla girdi ve işgücü kullanarak yüksek verim alınması - Masraflar ve GSÜD İlişkisi: 18

19 19 İletişim Bilgilerim Doç.Dr.Tufan BAL Süleyman Demirel Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü, Isparta. e-posta:

Benzer belgeler

Bölüm 10.Tarım İşletmelerinde Performans Analizi

Bölüm 10.Tarım İşletmelerinde Performans Analizi İşletme Analizinin Amacı ve Kapsamı Envanter Değerleme Amortisman Gayrisafi (Brüt) Üretim Değeri İşletme Masrafları Brüt Kar Kar ve Zarar Hesabı Gelirlere