TIBBİ DEANTOLOJİ,ETİK, AHLAK,BİLİMDE ETİK HATALAR. Prof.Dr.Mustafa Yenigün EÜTF. Haseki Eğ.Arş.Hast.

Transkript

1 TIBBİ DEANTOLOJİ,ETİK, AHLAK,BİLİMDE ETİK HATALAR Prof.Dr.Mustafa Yenigün EÜTF. Haseki Eğ.Arş.Hast.

2 BİLİM Bilim, insanların kendilerini ve çevrelerindeki diğer varlıkları anlamak ve bu varlıkların birbirleri ile ilişki ve etkileşmelerini inceleyip, oluşan olayları açıklayabilmek için uyguladıkları yöntem ve etkinlikler ile ilk çağlardan günümüze kadar elde edip biriktirerek yeni kuşaklara aktardıkları bilgilerin tümü olarak tanımlanabilir. (Helmut Spinner, "Wissenschaftsethik in der philosophischen Sackgasse", Wissenschaft und Ethik, s

3 AHLAK Ahlak Arapça hulk sözcüğünün çoğuludur.huy,adet,alışkanlık, insanın ruhsal-zihinsel-manevi halleri anlamındadır.ingilizce de moral, morality ahlak anlamında kullanılır, adet, alışkanlık, karakter anlamlarına gelir. Ahlak: Bir toplum içinde kişilerin benimsedikleri, uymak zorunda bulundukları davranış biçimleri ve kuralları. Tanımlanmış İyi nitelikler, güzel huylar. olarak tanımlanabilir. Ahlak yöreseldir,toplumdan topluma değişebilir (Kansu E (1994) Bilimsel Yanıltma ve Önlenmesi. Dünya'da ve Türkiye'de Bilim, Etik ve Üniversite. Ankara,Türkiye Bilimler Akademisi TÜBA, s s.71)

4 ETİK Etik kelimesi köken olarak Eski Yunan'a kadar gider.yunanca Ethos,iyi,güzel anlamındadır Etik,ahlak,ahlakla ilgili demektir ama terimler arasında farklar vardır.etik evrenseldir. Etik,evrensel kabul gören kurallardır. Daha geniş bakış açısı ile etik genel olarak, neyin doğru neyin yanlış olduğunu ayırmaya yarayan davranış kurallarıdır. Ahlaki mükemmelliktir Dürüstlük, adalet, saygı, sevgi, güven Bilgelik,ölçülülük, ve cesaretin karmaşası. Etik davranışların temelinde erdemlilik ve erdeme ulaşma fikri vardır Kansu E (1994) Bilimsel Yanıltma ve Önlenmesi. Dünya'da ve Türkiye'de Bilim, Etik ve Üniversite Ankara,Türkiye Bilimler Akademisi TÜBA, s s.71)

5 ERDEM Erdem,ahlaksal ve etiksel mükemmelliktir Dürüstlük, adalet, saygı, sevgi, güven Bilgelik,ölçülülük, ve cesaretin karmaşası. Etik davranışların temelinde erdemlilik ve erdeme ulaşma fikri vardır

6 AHLAK VE ETİK FARKLARI

7 BİLİMİN YAPMANIN TEMEL İLKELERİ DÜRÜSTLÜK İLKESİNE SAHİP OLMAK ŞEFFAFLIK SUNMA DURUMUNDA BULUNMA EVRENSELLİK SAĞLANMIŞ OLMAK ADALET DOLULUK ERİŞİLEBİLME HAKKI OLMA ÖZGÜR TARTIŞILABİLME GEREĞİ ARAŞTIRMA VE DENEYLE KANITLANABİLME.

8 Helsinki bildirgesi (1964, 1975, 1983,1989,1996, 2000, 2002, 2004,2012)İnsan Denekleri Üzerindeki Tıbbi Araştırmalarda Etik İlkeler-33 madde. Klinik araştırmalar etiğinin temel taşıdır. İnsan Denekler Üzerindeki Biyomedikal Araştırmalar İçin Hekimlere Yol gösterici öneriler sunar. Tüm tıbbi araştırmalardaki temel ilkeleri ve tıbbi bakımla birleşik tıbbi araştırmalara ilişkin ek ilkeleri tanımlar. Dünya tıp birliği helsinki bildirgesi 29. maddesinin açıklama notu (Washington-2002) Kanıtlanmış bir tedavi varsa,plasebo kontrollu çalışma yapılamaz. Kanıtlanmış bir tedavi mevcut olsa bile plasebo kontrollü denemeler aşağıdaki koşulda, etik yönden kabul edilebilir Bir profilaktik, diagnostik ya da terapötik yöntemin, güvenilirliği ve etkinliliğini belirlemek için gerekli, zorunlu ve bilimsel olarak doğru metodolojik nedenlerle kullanılarak plasebo-kontrollü denemeler yapılabilir. 8

9 WHO (Dünya Sağlık Örgütü) Amsterdam Bildirgesi (1994) Hasta insan hakları Özgürce hekim seçimi. Bakım/tedavi hakkı. Önerilen tedaviyi red/kabul. Bilgilendirilme/onam. Sağlık hizmetlerinde insan hak ve değerlerinin gözetilmesi. Özel hayatın gizliliğine saygı. Mahremiyet. Kişinin, rızası ve resmi makamların izni ve gözetimi olmaksızın tıbbi araştırmalara katılmama. Onurlu bir şekilde ölme hakkı. Dini temsilci yardımı.

10 HASTA HAKLARI YÖNETMELİĞİ Bedeni, ruhi ve sosyal yönden tam bir iyilik hali içinde yaşama hakkı Herkesin yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkı Irk, dil, din ve mezhep, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç ve ekonomik ve sosyal durum farklılıkları dikkate alınamaz Tıbbi zorunluluklar ve kanunlarda yazılı haller dışında, rızası olmaksızın kişinin vücut bütünlüğüne ve diğer kişilik haklarına dokunulamaz Kişi, rızası ve Bakanlığın izni olmaksızın tıbbi araştırmalara tabi tutulamaz Özel hayatın ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz Sağlık bakanlığı hasta hakları yönetmeliği 2012

11 BİLİM YAPARKEN YANLIŞ UYGULAMALALAR,ETİK HATALAR Araştırma süreci ve sonuçlarıyla ilgili etik kural ihlal ve cezaları UYDURMA ( Fabrication) ÇARPITMA ( Falsification) AŞIRMA ( Plagiarism ) DUPLİKASYON ( Duplication) DİLİMLEME ( Least Publishable Units) DESTEK VEREN KURUMUN BELİRTİLMEMESİ İSİM ÇIKARILMASI VEYA EKLENMESİ ( Unauthorized Authorship) TÜBİTAK.2011

12 1. AŞIRMAK (İNTİHAL) Yaptırımlar Etiğe Aykırı Davranışlar Doçentlik Sınav Yönetmeliği (11.md) Disiplin Yönetmeliği Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Başkasının verilerini, çalışmasını atıf yapmadan kısmen/tamamen almak veya sunmak, Başkasının hipotez aşamasındaki fikirlerini aşırarak kendine mal etmek, Bir daha doçentlik sınavına başvuramama 11-a/3: Üniversite öğretim mesleğinden çıkarma cezası 5846 s.fsek 71-1 ve 3: İki yıldan dört yıla kadar hapis ve bin YTL para cezası (Eylemin ağırlığına göre her ikisine birden hükmolunabilir) Yabancı dilden tercüme yaptıklarını kendi yazmış gibi göstermek.

13 2. SAHTECİLİK Yaptırımlar Etiğe Aykırı Davranışlar Doçentlik Sınav Yönetmeliği (11.md) Disiplin Yönetmeliği Sunulan belgeyi gerçeğe aykırı düzenlemek ya da belgeyi değiştirmek veya gerçeğe aykırı belgeyi bilerek kullanmak, Bir daha doçentlik sınavına başvuramama 9-c: Kademe ilerlemesinin durdurulması cezası Araştırmaya dayanmayan veriler üretmek, raporlamak, yayınlamak, Yapılmamış bir araştırmayı, çalışmayı yapılmış göstermek.

14 3. ÇARPITMA Etiğe Aykırı Davranışlar Araştırma kayıtlarını, verilerini tahrif etmek, (Mülga) Doçentlik Sınav Yönetmeliği (11.md) 1-3 yıl arası doçentlik sınavlarına girme yasağı Yaptırımlar Disiplin Yönetmeliği 8-i ve 8-n: Aylıktan kesme cezası Araştırmada olmayan yöntem, cihaz, materyalleri kullanmış göstermek, Araştırma hipotezine uymayan verileri değerlendirmeye almamak, İlgili teori, varsayıma uydurmak için verilerde, sonuçlarda oynamak.

15 4. DUPLİKASYON Yaptırımlar Etiğe Aykırı Davranışlar Araştırma sonuçlarını birden fazla yerde yayımlamak. (Mülga) Doçentlik Sınav Yönetmeliği (11.md) O yıl yapılan doçentlik başvurusunun reddi Disiplin Yönetmeliği 5-e: Uyarma cezası; kasıtlı olması halinde 8-d: Aylıktan kesme cezası

16 5. DİLİMLEME Yaptırımlar Etiğe Aykırı Davranışlar Araştırma sonuçlarını bütünlüğü bozacak şekilde parçalara ayırıp yayınlamak. (Mülga) Doçentlik Sınav Yönetmeliği (11.md) O yıl yapılan doçentlik başvurusunun reddi Disiplin Yönetmeliği 5-e: Uyarma cezası

17 6. HAKSIZ YAZARLIK Etiğe Aykırı Davranışlar Çalışmaya aktif katkısı olmayanları yazarlar arasında göstermek, (Mülga) Doçentlik Sınav Yönetmeliği (11.md) 1-3 yıl arası doçentlik sınavlarına girme yasağı Yaptırımlar Disiplin Yönetmeliği 8-d: Aylıktan kesme cezası Aktif katkısı olanları yazarlar arasında göstermemek, En hafifi 5-h: Uyarma cezası; kasıtlı olması halinde 9-f: Kademe ilerlemesinin durdurulması cezası Yazar sıralamasını değiştirmek. O yıl yapılan doçentlik başvurusunun reddi En hafifi 5-e v e 5-h: Uyarma cezası; kasıtlı olması halinde 8- d:aylıktan kesme cezası

18 7. DİĞER ETİK İHLALLERİ Etiğe Aykırı Davranışlar (Mülga) Doçentlik Sınav Yönetmeliği (11.md) Yaptırımlar Disiplin Yönetmeliği Makul ölçüleri aşan alıntılamalar yapmak 1-3 yıl arası doçentlik sınavlarına girme yasağı En hafifi 5-e: Uyarma cezası; kasıtlı olması halinde 8-i: Aylıktan kesme cezası Lisansüstü çalışmalarda öğrenci veya danışmanın isminin olmaması O yıl yapılan doçentlik başvurusunun reddi En hafifi 5-h: Uyarma cezası; kasıtlı olması halinde 8-d ve 8-i: Aylıktan kesme cezası Araştırmaya destek olanların çalışmada belirtilmemesi O yıl yapılan doçentlik başvurusunun reddi En hafifi 5-h: Uyarma cezası; kasıtlı olması halinde 8-d ve 8- i: Aylıktan kesme cezası

19 7. DİĞER ETİK İHLALLERİ (DEVAM) Etiğe Aykırı Davranışlar İnsan-Hayvanlar üzerindeki çalışmalarda etiğe uymama (Mülga) Doçentlik Sınav Yönetmeliği (11.md) 1-3 yıl arası doçentlik sınavlarına girme yasağı Yaptırımlar Disiplin Yönetmeliği 8-i: Aylıktan kesme cezası Hasta haklarına saygı göstermeden bilgileri yayınlama 1-3 yıl arası doçentlik sınavlarına girme yasağı 8-i: Aylıktan kesme cezası; idarecilik görevi olanlar için 7- b: Yönetim görevinden ayırma cezası Doçentlik başvurularında jüriyi yanıltan yanlış-eksik beyanda bulunma O yıl yapılan doçentlik başvurusunun reddi 8-d: Aylıktan kesme cezası

20 Etiğe Aykırı Davranışlar Hakemliğini kötüye kullanmak (Mülga) Doçentlik Sınav Yönetmeliği (11.md) 1-3 yıl arası doçentlik sınavlarına girme yasağı Yaptırımlar Disiplin Yönetmeliği 9-c: Kademe ilerlemesinin durdurulması cezası Kongre katılım sahteciliği Çalışmadaki diğer yazar isimlerini silerek fotokopi ile tek isimli makale oluşturmak Farklı yayınlardan paragraflar alıp, kısmi değişikliklerle özet yazmak YÖK kriterlerini aşmak için para karşılığı makale yazdırmak veya yayınlatmak 1-3 yıl arası doçentlik sınavlarına girme yasağı Bir daha doçentlik sınavına başvuramama 1-3 yıl arası doçentlik sınavlarına girme yasağı Bir daha doçentlik sınavına başvuramama 8-d ve 8-r:Aylıktan kesme cezası 11-a/3: Üniversite öğretim mesleğinden çıkarma cezası En hafifi 5-e: Uyarma cezası; kasıtlı olması halinde 8- i:aylıktan kesme cezası 11-a/3: Üniversite öğretim mesleğinden çıkarma cezası veya eylemin durumuna göre gerekirse 11-b/6: Kamu görevinden çıkarma

21 Çukurova ve Osmangazi üniversitelerinden 8 doktor, yabancı meslektaşlarına ait makaleleri kendi eserleriymiş gibi yayınlayınca, suçüstü yakalandı. 2 dergi tarafından teşhir edilen doktorlar, bilimsel hırsızlıkla suçlandılar. Dergilerde isimleri geçen doktorlar şunlar: M. İpek Cingi, E. Cingi, Y. Aktan, A. Başaran, Okan Dalyan, Haluk Demiryürek, Fatih Kaya ve Bülent Belevi.

22 Report of European Centre for the Development of education and research. Evaluation of scientific publications (2008)

23 INNOVATION INDEX (YENİLİK,YARATICILIK İNDEKSİ) USA İSVEÇ TR Report of European Centre for the Development of education and research..(2010 )scientific ranking

24 Bir kantar ilim,bir okka edebe muhtaçtır Söz ma'rifet tacıdır Sanma gayri tac ola Taklid ile tok olan Hakikatte aç ola... Gaybi Sunullah(hekimbaşı) Gevher Nesibe Şifahanesi yazıtı