TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (TMO) 2011 YILI RAPORU

Transkript

1 TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (TMO) 2011 YILI RAPORU

2 Bu rapor tarih ve 6085 sayılı Kanun, tarih ve 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname uyarınca düzenlenmiştir.

3 Kuruluşun unvanı : Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü (TMO) Merkezi : Ankara İlgili Bakanlık : T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı(*) Esas sermayesi : TL Ödenmiş sermayesi : TL Ödenmemiş sermayesi : - Karar organı (Yönetim Kurulu) Karar organındaki unvanı Adı Soyadı Temsil ettiği bakanlık veya kuruluş Kuruluştaki görevi veya mesleği Görevli bulunduğu süre Başlama tarihi Ayrılma tarihi 1- Başkan Mesut KÖSE Toprak Mahsülleri Ofisi Genel Müdür Devam ediyor 2-Üye Uğur ERKAYMAZ Toprak Mahsülleri Ofisi Genel Müdür Yrd Devam ediyor 3- Üye Ayhan KARAYAMA Toprak Mahsülleri Ofisi Genel Müdür Yrd " Mustafa ERDOĞAN Toprak Mahsülleri Ofisi Genel Müdür Yrd Devam ediyor 4- Üye Dr. Ahmet ARSLAN Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Kor. Kontr. Gn. Md. Yrd Devam ediyor 5-Üye Davut HANER Hazine Müsteşarlığı Mülki İdare Amiri Devam ediyor 6-Üye Mesut KÖSE Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı " Mehmet TAŞAN Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Bakanlık Müşaviri Devam ediyor (*)T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarih ve Mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 639 sayılı KHK ile kurulmuştur.

4 Raporda yer alan kısaltmalar AAF: Afyon Alkoloid Fabrikası AB: Avrupa Birliği ABD: Amerika Birleşik Devletleri AMA: Susuz Morfin Alkoloid APK: Araştırma Planlama ve Koordinasyon Daire Başkanlığı ARIP: Tarım Reformu Uygulama Projesi AŞ: Anonim Şirket CICIL: Uluslar arası Bakliyat Ticaret ve Endüstri Konfederasyonu DGD: Doğrudan Gelir Desteği DİR: Dahilde İşleme Rejimi DPB: Devlet Personel Başkanlığı DPT: Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı DTÖ: Dünya Ticaret Örgütü EFT: Elektronik Fon Transferi FAO: Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü FAPRI: Gıda ve Tarım Politikaları Araştırma Enstitüsü FİSKOBİRLİK: Sınırlı Sorumlu Fındık Satış Kooperatifleri Birliği GAFTA: Uluslar arası Hububat ve Yem Ticaret Birliği GSMH: Gayrisafi Milli Hasıla IGC: Uluslar arası Hububat Konseyi KHK: Kanun Hükmünde Kararname KİK: Kamu İhale Kanunu KİT: Kamu İktisadi Teşebbüsü KKTC: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti MAYDÜ: Modern Açık Yığın Depolama Ünitesi MDV: Maddi Duran Varlıklar OHAL: Olağanüstü Hal TBMM: Türkiye Büyük Millet Meclisi TCDD: Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demir Yolları TCMB: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası TOBB: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği TPA: Tarım Ürünleri Piyasası Ödeme Ajansı TÜBİTAK: Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu TÜFE: Tüketici Fiyatları Endeksi TÜGEM: Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü TÜHİS: Türk Ağır Sanayi ve Hizmet Sektörü Kamu İşverenler Sendikası TÜİK: Türkiye İstatistik Kurumu USD: Amerikan Doları USDA: ABD Tarım Bakanlığı ÜFE: Üretici Fiyatları Endeksi VUK: Vergi Usul Kanunu YDK: Yüksek Denetleme Kurulu YPK: Yüksek Planlama Kurulu

5 İÇİNDEKİLER Sayfa No I- TOPLU BAKIŞ... I A-Üretilen malın veya hizmetin Dünya ekonomisindeki yeri... B-Kuruluşun tarihçesi, Türkiye ekonomisindeki yeri ve gelişimi... C-Öneriler... II- İDARİ BÜNYE... 1 A- Mevzuat... 1 B- Teşkilat... 8 C- Personel durumu III- MALİ BÜNYE A- Mali durum B- Mali sonuçlar IV- İŞLETME ÇALIŞMALARI A-İşletme bütçesinin genel durumu B-Finansman C-Giderler D-Tedarik işleri E-Üretim ve maliyetler F-Pazarlama G-Sigorta işleri H-İşletme sonuçları I-Bağlı ortaklık ve iştirakler J-Kalkınma planı ve yıllık programlar V- BİLANÇO Aktif Pasif VI- GELİR TABLOSU VII- EKLER I VI XI

6 TOPLU BAKIŞ A- Hububat, fındık, bakliyat ve uyuşturucu maddelerin Dünya ekonomisindeki yeri: 1- Hububat: Dünyadaki sorunların başında hızlı nüfus artışı yanında küresel ısınmaya bağlı olarak gıda talebinin karşılanamaması gelmekte ve bu yüzden dünya açlık tehlikesi ile karşı karşıya bulunmaktadır. Beslenme için endüstride hububat önemli bir yere sahiptir. Ancak, hububat üretimindeki duraklama ve dünya çevre koşullarının bozulması karşısında yakın gelecekte hububat arzı ve bu alandaki talebi karşılayamayacak duruma gelecektir. Hububat, dünyada temel bir gıda maddesi olarak yerini korumakta, ekmek ve undan yapılan gıda maddeleri, özellikle gelişmekte olan ülkelerin başlıca ihtiyacını teşkil etmekte olup bu nedenle üretimi ve ticareti büyük önem kazanmaktadır. Dünya hububat üretimi, tüketimi ve ticareti yıllar itibariyle aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

7 (Milyon Ton) 2007/ / / /11(*) 2011/12(**) Üretim Buğday Arpa Mısır Pirinç Ticaret Buğday Arpa Mısır Pirinç Tüketim Buğday Arpa Mısır Pirinç Stok Buğday Arpa Mısır Pirinç (*) Kesinleşmemiş rakamlardır. (**) Öngörü Tali hububat: arpa, yulaf, çavdar, mısır ve sorgum. Kaynak, IGC( Ocak 2012) Hububat üretiminde yıllar itibariyle iklim şartlarına bağlı olarak dalgalanmalar meydana gelmekte, buna bağlı olarak dünya hububat tüketim ve ticareti de yıllara göre farklılık göstermektedir. Buğday, arpa ve mısırın Dünya üretim rakamları ülkeler itibariyle aşağıdaki tablolarda gösterilmiştir.

8 Dünya buğday üretimi (Milyon Ton) Ülkeler 2007/ / / /11(*) 2011/12(**) AB(27) Çin Rusya A.B.D Kanada Avustralya Türkiye Arjantin Hindistan Kazakistan Toplam Dünya arpa üretimi (Milyon Ton) Avrupa Birliği (27 Ülke) Rusya A.B.D Kanada Avustralya Türkiye Ukrayna Toplam Dünya mısır üretimi (Milyon Ton) Çin Avrupa Birliği (27 Ülke) Brezilya A.B.D Meksika Arjantin Hindistan Toplam (*)Tahmin. (**) Öngörü Kaynak: IGC (Ocak 2012) 2- Bakliyat: Protein değeri yüksek olan bakliyat (nohut, mercimek) aynı zamanda toprağın verimini artıran ve ihracat olanağı yüksek bir üründür. Dünya bakliyat üretiminde söz sahibi ülkeler Hindistan, Pakistan, Bangladeş, Tayland, Türkiye, Kanada, ABD, Avustralya ve Çin dir.

9 3- Fındık: Fındık, önemli sert kabuklu meyve türleri arasında yaklaşık % 21oranında payı ve dünya üretiminde 800 bin tonluk üretimi ile 750 bin ton seviyelerinde gerçekleşen tüketimiyle dünya ölçeğinde ekonomik önemi yüksek bir üründür. Dünya fındık üretim alanları son yıllarda ha alanı aşmış bulunmaktadır. Türkiye başta olmak üzere İtalya, ABD ve İspanya da fındık tarımı geniş ölçüde yapılmasına karşın son yıllarda Azerbaycan ve Gürcistan gibi ülkelerde üretim artışı görülmeye başlamıştır yılı verilerine göre dünya fındık üretiminin %71 ini Türkiye, %10 unu İtalya, % 5 ini Azerbaycan, % 3 ünü ABD, % 5 ini Gürcistan, % 2 sini İspanya ve % 4 ünü de diğer ülkeler gerçekleştirmiş iken, 2011 yılında Türkiye nin payı % 60 a düşerken İtalya nın payı % 16 ya yükselmiştir. Fındık üretiminde söz sahibi ülkeler ve üretim miktarları aşağıda gösterilmiştir. Önemli Fındık Üreticisi Ülkeler ve Üretim Miktarları (Bin Ton) Ülkeler Türkiye İtalya Azerbaycan A.B.D İspanya Gürcistan Diğerleri Toplam Kaynak: FAO, INC Dünyada fındık üretim alanları son yıllarda ha alanı aşmış bulunmaktadır. Özellikle 2000 li yılların başından itibaren ekim alanları Türkiye başta olmak üzere sürekli bir artış göstermiştir. Dünyada en çok fındık Avrupa ülkelerince tüketilmekte olup dünya üretiminin % 90 ından fazlasını tüketen bu ülkelerde, fındığın yaklaşık % 80 i çikolata, %15 i şekerleme ve pastacılıkta kullanılırken, % 5 i doğrudan kuru yemiş olarak tüketilmektedir. Dünya genelinde ise tüketim şekli dikkate alındığında Avrupa ülkeleri ile benzerlik göstermesine karşın kullanım oranları farklılık arz etmektedir. Buna göre Dünya da fındık, % 70 oranında çikolata, % 20 pasta ve şekerleme, % 10 çerez olarak ve % 5 diğer alanlarda kullanılmaktadır. 4- Uyuşturucu maddeler: Uyuşturucu maddeler arasında afyon alkaloitleri ve bu alkaloitler arasında morfin önemli bir yer tutmaktadır. Morfinin hammaddesi, haşhaş bitkisinin kapsülü veya kapsülden elde edilen afyon sakızıdır.

10 Afyon alkaloitleri dünyada yasal olarak tıbbi ve bilimsel amaçlı olarak kullanılmakta olup, yasal olmayan amaçlara yönelik olarak da kullanılması nedeniyle haşhaş ekimi başta Birleşmiş Milletler Teşkilatı olmak üzere uluslararası düzeyde izlenmekte ve kontrol edilmektedir. Morfin eşdeğerine göre dünya uyuşturucu madde üretimi, ülkeler ve yıllar itibariyle aşağıda gösterilmiştir. Ülkeler Hindistan Ekim Alanı(ha) Üretim(Ton) Macaristan Ekim Alanı (ha) Üretim(Ton) Avustralya Ekim Alanı(ha) Üretim(Ton) Fransa Ekim Alanı(ha) Üretim(Ton) İspanya Ekim Alanı(ha) Üretim (Ton) Türkiye Ekim Alanı(ha) Üretim(Ton) Diğer Ekim Alanı(ha) Ülkeler Üretim(Ton) Toplam Ekim Alanı(ha) Üretim(Ton) (*) Kaynak: Narcotics Drugs, 2011 Türkiye hariç diğer ülkelere ait veriler tahminidir. Dünya afyon ve alkaloitleri üretimi yıllar itibariyle aşağıda gösterilmiştir. Yıllar Afyon üretimi Ton Morfin üretimi Ton Kodein üretimi Ton 2007 (Kg) Kaynak: Narcot drugs (2011) INCB iicsic Dünya drugs genelinde tarım sektöründe üreticiler çeşitli şekillerde desteklenerek ürün kalite, verim (2008 ve geliri ile ilgili bir dizi önlemler sürdürülmektedir.

11 B- Kuruluşun tarihçesi, Türkiye ekonomisindeki yeri ve gelişimi: Ofis hububat fiyatlarının üreticiler yönünden normalin altına düşmesini önlemek için belirlenen fiyatlarla alım yapmak suretiyle piyasayı ve tüketici aleyhine anormal derecede yükselmesini düzenlemek, tanzim etmek ve stok bulundurmak üzere 1938 yılında 3491 sayılı Kanunla kurulmuş, yapılan değişikliklerle bakliyat ile afyon konusu da faaliyet alanı içine alınmıştır. 233 sayılı KHK ile KİT lerle ilgili yeni düzenlemeler yapılmış ve kuruluş kanunları yerine, Ekonomik İşler Yüksek Koordinasyon Kurulu nun tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanan kararı ile Ofis ana statüsü yürürlüğe konulmuştur. TMO, esas itibariyle 1938 yılından beri, hububat piyasalarının regülasyonunu sağlayan, ayrıca haşhaş ürününde devlet tekelini yürüten bir kurumdur. Bununla birlikte TMO bazı yıllarda bakliyat, yağlı tohumlar, yumrulu bitkiler, gibi ürünlerle ilgili olarak verilen görevleri de yerine getirmiştir yılında ana statüsünün 4 ncü maddesinde hububat dışındaki diğer tarım ürünleri ile ilgili verilecek görevleri yürütmek şeklinde yapılan değişiklikle fındık alımı da yapmıştır tarihli Bakanlar Kurulu kararıyla yürürlüğe konulan Fındık Alım ve Satımı Hakkındaki Karar tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2009/15202 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla yürürlükten kaldırılmıştır. Türkiye de bitkisel üretimin en önemli ürün grubunu hububat oluşturmaktadır. Türkiye nin 17,5 milyon hektar ekilebilen alanının % 76 sını oluşturan 13,4 milyon hektarında hububat üretimi yapılmaktadır. Tarımsal destekleme sisteminden istenilen sonuçların alınamaması nedeniyle destekleme esaslarının yeniden düzenlenmesi amacıyla; - Dünya Bankası ile birlikte tarımsal politikaların değiştirilmesi yönünde önemli adımlar atılmış Tarım Reformu Uygulama Projesi ( ARİP ) adı altında bir yapısal dönüşüm programı uygulamaya konulmuş, proje; doğrudan gelir desteği, çiftçi geçiş ( alternatif ürün) programı ve tarım satış kooperatif ve birliklerinin yeniden yapılandırılması programından oluşmaktadır. Tarım Reformu Uygulama Projesi ile; -Tarım politikalarının yeniden yapılandırılması ve doğrudan gelir desteği sistemi şeklindeki uygulamanın yaygınlaştırılması, desteklemenin değiştirilmesi, -Girdi desteği ve sübvansiyonlu kredi desteğinin kaldırılarak, tarımsal KİT lerin küçültülmesi ve/veya özelleştirilmesi için gerekli tedbirlerin alınması,

12 - Alternatif ürün projesi ile arz fazlası olan ürünlerin, arz açığı olan ürünlere kaydırılması, amaçlanmıştır. Hububat alım, satım ve stoklanmasında piyasada ağırlığı bulunan Ofis in yeniden yapılandırılarak küçülmesi, teknolojisi yüksek, AB ülkeleri benzeri bir müdahale kuruluşu haline getirilmesi hususları güncelleştirilen Ulusal programda yer almıştır. Ofisin dönemine ait toplu bilgiler aşağıdaki çizelgede gösterilmiştir.

13 Son iki Artış veya Toplu bilgiler yıl farkı Azalış Ölçü Artış % Sermaye Bin TL Ödenmiş sermaye " Öz kaynaklar " ,9 Yabancı kaynaklar ( ) (40,2) Finansman giderleri " ,0 Maddi Dur.Varl. (edinme değ.) " ,8 Maddi duran varlık birik.amort. " ,2 Yatırımlar için yap nakdi ödeme Bin TL (4.706) (19,6) Yatırım gerçekleşme oranı (nakdi) % (53) (55,8) Başlıca alım miktarı Bin Ton Buğday " (196) (19,9) Arpa " (783) (82,4) Mısır " (63) (74,1) Çeltik " Pirinç " Fındık " Haşhaş kapsülü " ,5 Tüm alım tutarı Bin TL ( ) (15,2) Başlıca üretim Miktarı Morfin ve türevleri Ton ,9 Tüm üretim tutarı (üretim maliyeti) Bin TL Başlıca satış miktarı: Buğday Bin Ton (1.670) (61,2) Arpa " (74) (10,4) Mısır " ,6 Fındık Ton (1.264) (1,1) Net satış tutarı Bin TL ( ) (34,2) Stoklar : İlk madde ve malzeme Bin TL ( ) (46) Yarı Mamüller " (10.214) (83,6) Mamüller " (7.009) (16,4) Ticari Mallar " (12.069) (0,7) Diğer stoklar " (1.802) (85,3) Memur (Ortalama) Kişi ,5 Sözleşmeli (Ortalama) " ,5 İşçi (Ortalama) " (37) (8,6) Personel İçin Yap. Tüm Giderler Bin TL ,2 Cari Yıla İlişkin Memurlar İçin Yapılan Giderler Bin TL ,1 Memur Baş.Ort.Aylık Gid. TL ,4 Sözleşmeliler için yap.gid. Bin TL ,9 Sözleşmeli İçin Aylık Ort. Gid. TL ,4 İşçiler İçin Yap.Gid. Bin TL (1.027) (5,6) İşçiler İçin yap. Aylık Ort.Gid. TL ,3 Döneme kar. iiliş.vergi ve Bin TL (48.561) (79,4) diğ.yas.yük. Tahakkuk Eden Vergiler " (61.613) (75,7) GSYİH'na Katkı (Üretici Fiyatı) " ,8 GSYİH'na Katkı (Alıcı Fiyatı) " ( ) ( ) (45.610) ,1 GSMH'na Katkı (Alıcı Fiyatı) " ( ) ( ) (45.610) ,1 Faaliyet Kârlılığı (Öz kaynak yön.) % 0, Mali Kârlılık (Öz Kaynak yön.) % 0,7-6,8 7,7 1,0 (6,7) (87) Zararlılık (Öz kaynak yitirilişi) % - 5, Ekonomik Kârlılık % 0, Faaliyet Kârı Bin TL Dönem Kârı veya zararı " ( ) ( ) (84,3) Bilanço Kârı-zararı " (95.077) ( ) (85,6)

14 TMO Çiftçi Kayıt Belgesi kapsamında sınırlama olmaksızın üreticiden alım yapmak ve maliyet esası göz önünde bulundurularak belirlenen bir fiyatla tüketiciye satmak şeklinde özetlenebilecek olan alım satım politikasıyla yetkilendirilmiştir. Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planında Ofisin işlevini etkin olarak yerine getirmesi için yeniden yapılandırılarak faaliyet alanının sınırlandırılacağı ve piyasada gerekli hallerde müdahale görevi yapacağı belirtilmiş iken 2006 yılında ana statüde değişiklik yapılarak fındık alım faaliyetine geçmiştir. Bakanlar Kurulu nun 2009/15202 sayılı Kararıyla da 2006/10865 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Fındık Alım Satımı Hakkında Karar yürürlükten kaldırılmıştır. TMO ile ilgili olarak 2001 yılında küçülerek sadece olağanüstü hal stoku ve müdahale amacıyla, stratejik stok tutacak bir yapıda olacağı şeklindeki I.Ulusal Programla getirilen husus gerçekleşememiştir. Acil eylem planı, Türkiye Tarım Reform Uygulama Projesi (ARIP) anlaşmalarında, -Yerel hububat fiyatlarının dünya hububat fiyatlarına yaklaştırılması, -İç ve dış satış işlemlerinden zarar doğmasını önleyecek politikaların geliştirilmesi, -Sadece olağanüstü hal stoku ve stratejik stok (müdahale amacıyla) tutacak yapıda olacak şekilde küçültülmesi, hedeflenmiştir yılında hazırlanan Ulusal Plan taslağında TMO nun yeniden yapılandırılarak tarım ürünlerinin piyasalarını düzenlemek için, müdahale önlemlerinden sorumlu Tarım Ürünleri Piyasası Ödeme Ajansı (TPA) şeklinde, AB benzeri bir ödeme kurumuna dönüştürülmesi hususunda TMO Ana Statüsünün uyumlu hale getirilmesi için Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı nın tarihli yazısı Kalkınma Bakanlığına iletilmiş ve tarihinde kamuoyuna açıklanan Türkiye nin AB Müktesebatına Uyum Programında ( ), Tarım Ürünleri Piyasası Ödeme Ajansları (TPA) kurulması hakkındaki Kanun un yılları arasında çıkarılması planlanmıştır. Kanunun hazırlanmasından Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, yönetmeliklerin hazırlanmasından ise TMO sorumlu tutulmuştur.

15 Diğer taraftan; Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca hazırlanan Eylem Planı nda yer alan ve TMO nun yeniden yapılandırılmasına yönelik Kanuna ilişkin çalışmaların sürdürüldüğü görülmüştür. Ofis son 5 yılda ( ) 5 milyon ton üzerindeki geçmiş yıllardaki hububat alımlara göre 2007 yılında 667,1 bin ton, 2008 yılında 2,2 milyon ton, 2009 yılında 5,5 milyon ton, 2010 yılında da 2,1 milyon ton ve 2011 yılında ise 1,5 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. TMO nun yurt içinden alacağı 2-2,5 milyon ton hububat ile piyasayı regüle etmesi mümkündür. Piyasadaki spekülatif hareketlerin önlenebilmesi için ithalat imkanı olmakla birlikte, üreticinin zarar görmemesi için yurt içi alım politikalarının titizlikle gözden geçirilmesi ve kalıcı tedbirler alınması gereklidir. Gerek geleneksel tedarikçi üretici avantajının, gerekse Birleşmiş Milletler Teşkilatınca ülkemize tanınan dekarlık ekim alanı limitinin korunması için, ekonomik anlamda morfin ihtiva etmeyen ancak yüksek miktarda haşhaş tohumu verimine sahip gıda amaçlı haşhaş çeşitlerinin geliştirilmesi planlanmıştır. 2010/2011 tarım döneminde üreticiye dekar alanda ekim izni verilerek, ölçüm sonunda tespit edilen dekar fiili hasat alanında ton haşhaş kapsülü satın alınmıştır yılı faaliyet dönemine ton kabuklu fındık devir stoku ile giren TMO, cari yılda fındık rekoltesinin düşük olması nedeniyle önceki yıllara göre daha fazla fındık satışı yapmakla birlikte istenilen ya da hedeflenen boyutlarda satış gerçekleştirilememiş, 90,5 bin ton kabuklu fındık ve 33,8 bin ton fındık ürünü satabilmiştir. Yüksek Planlama Kurulu nun tarih ve 2007/T-20 sayılı kararıyla; 5300 sayılı Kanun hükümlerince kurulacak Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk A.Ş ye TMO Genel Müdürlüğü nce depolama tesisleri ve arsasının ayni sermaye olarak koymak suretiyle % 48 sermaye payı ile iştirak etmesine karar verilmiştir tarihli Ticaret Sicil Gazetesinde ana sözleşme yayınlanarak tüzel kişilik kazanmıştır. Sermayesi 24,5 milyon TL ayni, 26,5 milyon TL. nakdi olmak üzere 51 Milyon TL olan şirkete TMO Genel Müdürlüğünce taahhüt edilen ayni sermaye tahsis edilmiştir. Ofisin daha kârlı ve verimli olmasını teminen öncelikle; - Sürdürülmekte olan morfin oranı yüksek haşhaş çeşidi ıslah çalışmalarının ve diğer çalışmaların aksatılmadan devam ettirilmesi,

16 -Piyasadaki spekülatif hareketlerin önlenebilmesi için ithalat imkanı olmakla birlikte, üreticinin zarar görmemesi için yurt içi alım politikalarının titizlikle gözden geçirilmesi ve kalıcı tedbirler alınması, -Özel sektör alımlarına her alım döneminde devamlılık kazandırılması yönünde gerekli çabanın gösterilmesi, -Fındık stokunun, stok maliyetinin yanı sıra, uzun süre bekletilmesi sonucu fındıkta oluşabilecek değer kayıpları dikkate alınarak zaman geçirilmeden değerlendirilmesi, - Lisanslı Depoculuk Yasası ile verilen 5 yıllık intibak süresi tamamlandığından Ofis in umumi mağazacılık faaliyetlerinin hukuki yapısının yasaya uygun hale getirilmesi, gereklidir. C- Öneriler: Toprak Mahsulleri Ofisi nin 2011 yılındaki çalışmaları üzerinde Sayıştay tarafından yapılan incelemeler sonucunda getirilen öneriler aşağıdadır. 1- Afyon Alkoloidleri Fabrikası Ekstraksiyon ünitesinde, verimin ve kapasitenin artırılması, dolayısı ile maliyetin düşürülmesi, rekabet gücünün artırılması amacıyla devam etmekte olan morfin oranı yüksek haşhaş çeşidi ıslah çalışmalarının ve diğer çalışmaların aksatılmadan devam ettirilmesi (Sayfa:59-61), 2- Kuruluşun 2011 yılsonu bilanço kayıtlarına göre 689,2 milyon TL tutarındaki, ton fındık stoklarının, stoklama maliyetinin yüksek olmasının yanı sıra zamanla fındıkta oluşabilecek kalite kaybı da dikkate alınarak pazarlanması yönündeki çabaların sürdürülmesi (Sayfa:72-76), 3- Kuruluşun görev zararlarının tespitine yönelik düzenlenen, 2008 ve 2009 yıllarına ilişkin Müşterek Tespit Tutanakları doğrultusunda belirlenen görev zararları nedeniyle Hazineden alacakların tahsil edilmesi, uzun vadeli yabancı para cinsinden kredilerin borçlanma maliyetlerinin görev zararı kapsamında değerlendirilmesi hususunda oluşan tereddütlerin giderilmesi için de ilgili merciler nezdinde girişimlerde bulunulması (Sayfa:85-95,114), sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu nun Geçici 2 nci maddesi ile tanınan intibak süresinin dolması ile iptal edilmiş sayılan tarımsal ürünlere ilişkin umumi mağazacılık yapma izni, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının idari tasarrufu ile sürdürülmeye devam edilmekte olup, tarımsal ürünlerle ilgili umumi

17 mağazacılık işlemlerinin bahse konu Kanuna göre yürütülebilmesi için ilgili merciler nezdinde girişimlerde bulunulması (Sayfa:99-103), 5- Raporun ilgili bölümlerinde yer alan ve rapor ekinde (Ek:17) listesi verilen diğer öneri ve tavsiyelerin de yerine getirilmesi. Sonuç: Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğünün 2011 yılı bilançosu ve ,35 Türk Lirası dönem karı ile kapanan gelir tablosu tasvibe sunulur.

18 I. İDARİ BÜNYE A-Mevzuat: 1-Kanunlar ve kuruluş statüsüne ilişkin mevzuat: Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO), sermayesinin tamamı Devlete ait, tarih, 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkındaki Kanun Hükmünde Kararname (KHK) hükümlerine tabi, tüzel kişiliğe ve faaliyetlerinde özerkliğe sahip, sorumluluğu sermayesi ile sınırlı, İktisadi Devlet Teşekkülü statüsünde kurulmuştur. TMO nun kuruluş amaç ve faaliyet konuları, hukuki bünyesi ve denetimine ilişkin usul ve esasları, tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan ana statüsünde yer almıştır. TMO Ana Statüsü nde yapılan değişiklik tarih, sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Teşekkülün amacı ana statünün 4 üncü maddesinde, yurtta hububat fiyatlarının üreticiler yönünden normalin altına düşmesini ve tüketici halk aleyhine anormal derecede yükselmesini önlemek, bu ürünlerin piyasasını düzenleyici tedbirler almak ve gerektiğinde Bakanlar Kurulu Kararı ile hububat dışındaki diğer tarım ürünleri ile ilgili verilecek görevi yürütmek, afyon ve uyuşturucu maddelere konulan devlet tekelini işletmek olarak yer almaktadır. Toprak Mahsulleri Ofisinin faaliyet konuları; bu maddede belirtilen ürünlerin tespit olunacak fiyatlarla alım ve satışını yapmak ve gerekli stok tesisi ve muhafazasını temin etmek suretiyle bu ürünler piyasalarında istikrarı sağlamak, lüzum görülen hallerde, yurt içinden satın aldığı ürünlerin ve bunların mamullerinin dış piyasalarda sürümünü sağlamak için her türlü işlemleri yapmak ve gerekirse bunları yurt dışına satmak, buğdayı mahdut nevilere irca etmek ve ticari maksatlara göre standart tiplere varabilmek amacıyla yetiştirilen buğdayları Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının talebi ve teklifi, Bakanlar Kurulunun kararı dahilinde fiyat farkı ile satın almak, gerektiğinde faaliyet konularına giren ürünleri, mamulleri ve tohumluğu muhafaza eden ve işleyen tesisler kurmak, satın almak ve işletmek bu mamullerin alım, muhafaza ve satışını yapmak, faaliyet konuları ile ilgili olmak üzere yurt içinde ve yurt dışında her türlü alım, satım, nakliye, imalat, depolama ve muhafaza işleri için şirket ve kooperatifler kurmak veya bu amaçla kurulan ortaklıklara katılmak, Dünya hububat üretim hareketlerini ve fiyatlarını izlemek, değerlendirmek, faaliyet konuları ile ilgili her türlü yayımları yapmak, her yıl Bakanlar Kurulunca kararlaştırılan yerlerde, haşhaş ekimi yapacak alanlara izin belgesi vermek, memleketteki haşhaş ekimi, afyon ve kapsül üretimini kontrol etmek ve Bakanlar Kurulunun tespit edeceği fiyattan bu ürünleri satın almak, haşhaş kapsülü, afyon ve tıbbi bitkilerden alkoloidler ve uyuşturucu maddeler ile türevlerini imal edecek fabrikalar ve bunlarla ilgili entegre

19 tesisler kurmak ve kurulmuş olan fabrikaları işletmek, uyuşturucu maddelerin yurt içi ve yurt dışı pazarlamasını yapmak, bilimsel ve tıbbi amaçlı uyuşturucuları ithal etmek, haşhaş türlerinin, tohum, afyon ve kapsülün ihtiva ettiği morfin ve alkoloidler yönünden ıslahı için araştırmalar yapmak ve araştırma izni verilen diğer kuruluşların bu konuda yapacakları çalışmalara katılmak, görev alanındaki ürünlerin piyasasını düzenlemek için, ürünlerin kapalı depolarda muhafazasını sağlamak amacıyla diğer kişi ve kuruluşlar tarafından inşa edilmiş ve/veya inşa edilecek depoları uzun sürelerle kiralamak, bu amaçla yapılacak depolara kiralama garantisi vermek şeklinde ifade edilmiştir. Toprak Mahsulleri Ofisi 233 sayılı KHK ve ana statüsü hükümlerine göre yönetilmekte ve 233 sayılı KHK ve 6085 sayılı Kanun hükümlerine göre Sayıştay denetimi ile 3346 sayılı Kanun hükümlerine göre TBMM ce denetlenmektedir. Teşekkülde hizmetler memur, sözleşmeli personel ve işçi personel tarafından yürütülmektedir. İstihdam edilen personelden memur statüsünde çalışanların özlük ve sosyal hakları 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, sözleşmeli statüde çalışanların özlük hakları 233 ve 399 sayılı KHK nin ilgili hükümleri, işçi statüsünde çalışanların özlük ve sosyal hakları 1475 sayılı İş Kanununun 14.maddesi ile 4857 sayılı İş Kanunu, 2821 sayılı Sendikalar Kanunu, 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu, 5502 sayılı SGK Kanunu, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile bunların ek ve değişiklikleri uygulanmaktadır sayılı Kamu İhale Kanununun 3 üncü maddesinin (g) bendi uyarınca istisna kapsamında kabul edilen mal ve hizmet kalemleri haricinde bu kanun hükümlerine tabi kılınmıştır. TMO yu ilgilendiren diğer kanunlara ilişkin açıklamalara aşağıda yer verilmiştir. -Umumi mağazacılık faaliyeti: TMO da 1993 yılından itibaren 2699 sayılı Umumi Mağazacılık Kanunu hükümleri gereğince makbuz senedi düzenleyerek emanet alımı yapılmaktadır. Bu uygulama ile yeterli deposu olmayan üretici ve diğer kesimlere depolama sağlayarak, ürünlerini hasat dönemi dışında pazarlama imkânı ve ürününü emanete bırakan kesimlerin makbuz senedi karşılığı finans elde etmeleri sağlanmıştır. TMO tüm ürünlerde emanet ve yerinde emanet alım uygulamasıyla emanet alımları teşvik ederek, ürün arzının hasat dönemi dışına ötelenmesini, ürünün daha yüksek fiyattan pazarlanmasını ve lisanslı depoculuğa geçişe öncülük etmeyi amaçlamıştır.

20 TMO tarafından umumi mağazacılık faaliyeti kapsamında çıkarılan makbuz senetleri, gerek TMO nun gerekse diğer piyasa aktörlerinin piyasalardan kredi temin etmesinde son derece yararlı bir finansal araç niteliği kazanmıştır. - Lisanslı depoculuk ve ürün ihtisas borsası teşkili: 5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu, tarih, sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Kanun; tarım ürünlerinin standartları belirlenerek emniyetli ve sağlıklı koşullarda depolanması ile ürün senetleri vasıtasıyla ticaretinin kolaylaştırılması amaçlarıyla, lisanslı depo işletmelerinin ve yetkili sınıflandırıcıların kuruluş, işleyiş ve denetimine ilişkin usûl ve esaslar ile lisanslı depoculuk sistemine dair diğer hususları kapsamaktadır sayılı Lisanslı Depoculuk Kanunu ile anonim şirket (A.Ş.) olarak yapılanma, lisanslı depoya bırakılan tarım ürünlerinin bu Kanun kapsamında geçerli lisansa sahip yetkili sınıflandırıcılar tarafından analiz edilerek sınıflandırılması, lisanslı depo işleticilerinin yükümlülüklerini yerine getirmemesinden dolayı ortaya çıkan zararlarının tazmini amacıyla bir fon kurulması, lisanslı depo işleticilerinin lisans şartı olarak işletme tesisleri ve lisanslı depoculuk faaliyeti kapsamında depoladığı ürünler için sigorta yaptırma zorunluluğu, ürünün lisanslı depo işletmesine teslim ve kabul edilmesi halinde, ürünlerin mülkiyetini temsil eden, finansmanını satışını ve teslimini sağlayan ürün senedi düzenlenmesi ve elektronik ortamda ürün senetleri oluşturulma gibi hususlar getirilen yenilik olarak kabul edilmektedir. Kanununun geçici 2 inci maddesinde yer alan 2699 sayılı Umumi Mağazalar Kanunu kapsamında umumi mağazacılık yapmak üzere izin ve yetki alan kuruluşlardan bu kanun kapsamındaki tarım ürünlerinin depolanması hizmetleriyle iştigal edenler, bu kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren en geç beş yıl içinde bu kanun hükümlerine intibak etmedikleri takdirde bunlara verilen izin yeni bir karara gerek kalmaksızın iptal edilmiş sayılır. hükmü gereğince, TMO tarihinden itibaren umumi mağazacılık hizmeti veremeyecek durumla karşı karşıya kalmıştır. Anılan madde ile intibak için öngörülen sürenin uzatılması yönünde düzenleme yapılması için TMO tarafından Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığından talepte bulunulmuş ancak bu konuda mesafe alınamamıştır. Diğer yandan, 2006 yılı Kasım ayında TMO ile TOBB arasında müşterek bir lisanslı depoculuk şirketi kurulmasına ilişkin çeşitli görüşmeler yapılmış, tarih ve 32/ sayılı yönetim kurulu kararı ile, TMO nun ortak olacağı bir tarım ürünleri lisanslı depoculuk şirketi kurulmasına yönelik çalışmalarda bulunmak üzere

21 genel müdürlük yetkili kılınmış, tarih ve 505 sayılı; tarih ve 549 sayılı makam olurları ile kurulacak şirkete ayni sermaye olarak konulacak depo ünitelerinin durumlarının incelenmesi için çalışmalara başlanılmıştır. Hazırlanan işyeri tespit tutanakları da değerlendirilerek, tarihinde TMO ile TOBB arasında, kurulacak şirket için belirlenen esasları içeren protokol imzalanmıştır. Yönetim kurulunun tarih ve 8/51-3 sayılı kararı ile protokol onaylanarak, işlemleri yürütmek üzere genel müdürlüğe yetki verilmiştir. Yüksek Planlama Kurulunun tarih ve 2007/T-20 sayılı kararıyla; 5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu hükümleri gereğince kurulacak olan Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Anonim Şirketine, TMO Genel Müdürlüğü nün diğer ortakların nakdi sermaye koymaları kaydıyla, mahkeme kararıyla tespit ettirilecek değerleri üzerinden depolama tesisleri ve arsasını ayni sermaye olarak koymak suretiyle %48 sermaye payıyla iştirak etmesi hususunda TMO Genel Müdürlüğü yetkili kılınmıştır. TOBB ile yapılan tarihli protokolle, YPK Kararı doğrultusunda, şirket sermaye payları tarihli protokolde kararlaştırılan şekilde belirlenerek, şirket ana sözleşmesinin hazırlanması ve yönetim ve denetim kurulu üye sayılarının belirlenmesi konularında mutabakat sağlanmıştır. Ayrıca, TMO nun ayni sermaye olarak koyacağı gayrimenkullerin mahkeme kararıyla değer tespit işlemleri tamamlanmış, buna paralel olarak diğer ortakların koyacağı nakdi sermaye tutarları da belirlenmiştir. TMO nun tarih ve 26/190-2 sayılı kararıyla, şirket ana sözleşme taslağının imzalanması ve şirket kuruluşuna ilişkin diğer tüm işlemlerin yürütülmesi için genel müdürlük yetkili kılınmıştır tarih ve 17/125-6 sayılı ve tarih ve 4/46-5 sayılı yönetim kurulu kararıyla da ana sözleşmeye yazılmak üzere TMO yu temsilen şirket yönetim ve denetim kurulunda geçici olarak yer alacak görevliler belirlenmiştir. Şirketin ana sözleşmesi tarihinde Ticaret Sicili Gazetesi nde yayımlanmıştır. Şirketin lisanslı depoculuk faaliyetlerine başlayabilmesi için Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığından lisans alınmasına ilişkin çalışmaları sürmektedir. Diğer yandan lisanslı depoculuk sisteminin etkin bir şekilde işlemesi ve hızlı ve sağlıklı bir şekilde geliştirilmesi amacıyla alınması gereken tedbirleri ve yapılacak işlemleri belirlemek amacıyla konu Ekonomik Koordinasyon Kurulu (EKK) gündemine getirilmiş, tarihinde yapılan EKK toplantısında, lisanslı depoculuk sisteminin temel ayaklarından birini teşkil eden ürün ihtisas borsasının bir an önce kurulması ve Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı nın koordinasyonunda bir çalışma yürütülerek borsanın kurucu ortaklarının ve bunların sahip olması gereken payların belirlenmesi kararlaştırılmıştır. Bu çerçevede borsanın muhtemel kurucu

22 ortakları arasında TMO nun da yer alması gerektiği belirtilmiştir. Kuruluş sürecinin başlatılmasına ilişkin olarak, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı nın koordinasyonunda, borsanın muhtemel kurucu ortakları ile tarihinde toplantı yapılmış ve bu toplantıda muhtemel ortaklar ve bunların iştirak payları hakkında prensip kararı alınmıştır. TMO, anılan prensip kararına ilişkin görüşlerini tarih ve 2455 sayılı yazı ile Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı na bildirmiştir. Ürün ihtisas borsası anonim şirketinin bir an önce kurulup faaliyete başlamasını teminen şirkete ilişkin ortaklık yapısına son şeklinin verilmesi ve gelinen aşamanın değerlendirilmesi için tarihinde toplantı yapılmış ve diğer ortaklarla birlikte şirketin kuruluşuna ilişkin protokol imzalanmıştır. İmzalanan protokol çerçevesinde, TMO Yönetim Kurulu tarih ve 1/4-4 sayılı kararı ile, kurulucak şirkete %15 nakit sermaye payı ile iştirak edilmesine, bu doğrultuda karar ihdası için Yüksek Planlama Kurulu na müracaat edilmesine, işlemlerin genel müdürlükçe yürütülmesine karar vermiştir. 2- Tüzükler: Faaliyet döneminde kuruluşu doğrudan ilgilendiren, mevzuat uyarınca hazırlanıp yürürlüğe giren tüzük bulunmamaktadır. 3- Bakanlar Kurulu Kararları: 2011 yılı içerisinde tüm kamu kurum ve kuruluşlarını ilgilendiren Bakanlar Kurulu kararları TMO Genel Müdürlüğü nde de uygulanmış, önceki yıllarda alınan ve uygulaması devam eden kararlar hariç olmak üzere 2011 yılında, tarih, 2011/1812 sayılı TMO Stoklarındaki Fındıklardan Yağlık Olarak Kullanılmak Üzere Fındık Tarım Satış Kooperatifleri Birliğine Satış Yapılmasına İlişkin Karar, tarih, 2011/2106 sayılı Haşhaş Kapsülü ve Tohumu Alımı ve Satımı Hakkındaki Karar, tarih ve 2011/2148 sayılı Afrika kıtasında Yaşanan Kuraklık Afetinden Zarar Gören Ülkelere Ekmeklik Buğday Unu Hibe Edilmesi amacıyla Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğünün Görevlendirilmesine İlişkin Karar, yürürlüğe konulmuştur. Uygulaması devam eden kararnamelerde hububat (buğday, arpa, çavdar, çeltik, yulaf, mısır), haşhaş kapsülü ve tohumu alımı ve satımı hakkında esaslar belirlenmiş, ana statüsü gereği Bakanlar Kurulu Kararları ile faaliyet konularında TMO görevlendirilmiş olup, Bakanlar Kurulu Kararları ile ilgili olarak özellik arz eden diğer hususlara aşağıda değinilmiştir.

23 - Stratejik plan: tarihli, sayılı Resmî Gazetede yayımlanan, tarih, 2007/12702 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kamu iktisadi teşebbüslerinin 5 yıllık stratejik planlarını hazırlama zorunluluğu getirilmiştir. Bu kapsamda TMO dönemi Stratejik Plan çalışmaları, tarih ve 219 sayılı Genel Müdürlük Oluru ile oluşturulan Stratejik Planlama Ekibi tarafından tamamlanarak tarih, 16/110 4 sayılı Yönetim Kurulu Kararı ile kabul edilmiş ve DPT ile Hazine Müsteşarlıklarına gönderilmiştir. Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı tarafından yapılan değerlendirme neticesinde; Bakanlık stratejik planının henüz tamamlanmamış olması, amaç ve hedeflerin yeniden gözden geçirilerek kaynak tablosunun oluşturulması gibi hususların göz önünde bulundurularak stratejik planın dönemi yıllarını kapsayacak şekilde yeniden ele alınmasının uygun olacağı belirtilmiştir. Yeniden oluşturulan stratejik planlama ekibi tarafından TMO Stratejik Plan Taslağı hazırlanmış ve tarih ve 8/68 4 sayılı yönetim kurulu kararı ile taslak benimsenerek, planın ilgili kurum ve kuruluşlara sevki için genel müdürlük yetkili kılınmıştır. Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığınca, TMO tarafından hazırlanan plan değerlendirilerek, uygulamaya konulması uygun bulunmuştur. - Seferi stoklara ilişkin görevlendirme: tarih, sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2009/15095 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile hububat alımları hakkında düzenleme yapılmıştır. Bu kararın 8 inci maddesinde olağanüstü hal ve savaş stokuna ilişkin TMO ya ayrıca görev verilmiştir. Buna göre; TMO'ya verilen görev kapsamında tutulan olağanüstü hal ve savaş stokuna ait muhafaza ve finansman giderleri ile bu stok miktarında artış olduğu takdirde artan kısma ait mal bedeli, olağanüstü hal ve savaş stok miktarlarının azalması nedeniyle serbest stok haline dönüşen olağanüstü hal ve savaş stoklarının satılıncaya kadar oluşan muhafaza giderleri müteakip bütçe yılında Hazinece karşılanır. şeklinde hüküm ile TMO nun olağanüstü hal ve savaş stoklarına ilişkin görevi ve neticeleri hakkında düzenlemeye yer verilmiştir. 4-Uluslararası anlaşmalar: Kuruluşun ticari, mali, teknik hususlarda doğrudan uluslararası bir anlaşması mevcut değildir. Yurt dışından alınan krediler, yapılan ihracat ve ithalatlarla ilgili sözleşme hükümlerine raporun ilgili bölümlerinde yer verilmiştir.

24 Bununla birlikte, hükümetlerce imzalanan çeşitli anlaşma hükümleri kuruluşu da dolaylı olarak etkilemekte, ayrıca üyeliğine dayanak oluşturmaktadır. Kuruluşun yurtdışı hububat alım satımı, yeniden yapılanma çalışmaları, AB ye uyum çalışmaları çerçevesinde Dünya Ticaret Örgütü ve Dünya Bankası gibi uluslararası kuruluşlarla dolaylı ilişkileri mevcuttur. Kuruluşun uluslararası ilişkide bulunduğu kuruluşların başlıcaları; Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ), Uluslararası Hububat Konseyi ( IGC: International Grain Counsil), Uluslararası Hububat ve Yem Ticaret Birliği (GAFTA: Grain and Feed Trade Association), Uluslararası Bakliyat Ticaret ve Endüstri Konfederasyonu (International Pulse Trade & Industry Confederasyon- CICIL) ve Dünya Bankasıdır. GAFTA ya tarih, 95/6532 sayılı, IGC ye tarih ve sayılı, CICIL e tarih ve 95/6532 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile üye olunmuştur. IGC günlük, haftalık, aylık ve yıllık raporlar ile dünya hububat üretimi, ekimi, ticareti hakkında bilgileri üyelere duyurmaktadır. GAFTA ya üye olan firmalar standart kontratlara uygun olarak ticaret yapmayı kabul etmektedirler. 5- Yüksek Planlama Kurulu Kararları: 2011 yılında TMO yu doğrudan ilgilendiren YPK kararı bulunmamaktadır. Ayrıca KİT leri ilgilendiren YPK kararları TMO da da uygulanmaktadır. 6-Yönetmelikler: Kuruluş iş ve hizmetlerin yürütülmesi amacıyla 35 yönetmelik, 1 nizamname, 10 izahname, 6 yönerge ve TMO genel hesap planı ve açıklamaları kitabı yürürlükte bulunmaktadır. Yapılan incelemelerde, yönetim kurulunun tarih ve 10/70-5 sayılı kararı ile TMO Teftiş Kurulu Yönetmeliğinde, tarihli ve 599 sayılı kararı ile TMO Hububat Alım ve Satış Esaslarına İlişkin Uygulama Yönetmeliğinde ve TMO Çeltik Alım ve Çeltik-Pirinç Satış Esaslarına İlişkin Uygulama Yönetmeliğinde, tarih ve 17/116-8 sayılı kararı ile TMO Hukuk Müşavirliği Yönetmeliği ve APK Dairesi Başkanlığı Yönetmeliğinde değişiklik yapıldığı görülmüştür. TMO merkez ve taşra teşkilat yapısı ve görevleri ile mevzuatta görülen değişikliklerin yönetmeliklere işlenmesi için gerekli düzenlemelere yer verilmiştir. AB ye uyum sürecinde TMO için öngörülen mevzuat ve uyum çalışmaları hakkında geniş bilgiye aşağıda kurumsal yapılanma bölümünde yer verilmiştir.

25 B- Teşkilat: 1-Teşkilatın yapısı: Ana statünün 5 inci maddesine göre teşekkülün organları yönetim kurulu ve genel müdürlüktür. Kuruluş merkez ve taşra teşkilatı şeklinde örgütlenmiştir. TMO merkez teşkilatı; Yönetim Kurulu, Genel Müdür, 3 Genel Müdür Yardımcısı, Teftiş Kurulu Başkanlığı, Hukuk Müşavirliği, Alım ve Muhafaza Daire Başkanlığı, Personel ve Eğitim Daire Başkanlığı, Mali İşler Daire Başkanlığı, Teknik İşler Daire Başkanlığı, Haşhaş ve Alkaloid İşleri Daire Başkanlığı, Ticaret Daire Başkanlığı, Bilgi İşlem Daire Başkanlığı, APK Daire Başkanlığı, Fındık İşleri Daire Başkanlığı, Özel Büro Şube Müdürlüğü, Ürün Teknolojisi ve Laboratuar Şube Müdürlüğü, Güvenlik Şube Müdürlüğü ve Basın,Yayın ve Halkla İlişkiler Şube Müdürlüğü nden oluşmaktadır. Faaliyet döneminde taşra teşkilatı; 28 şube, 119 ajans, 73 tesisli ekip şefliği, 1 işletme müdürlüğü olarak faaliyet göstermiştir. -Afyon Alkaloidleri Fabrikası İşletme Müdürlüğü: Çizilmemiş haşhaş kapsülünden baz morfin ve baz morfinden de türevlerini üretmek üzere işletme tesis edilmiştir. Afyon Alkaloidleri İşletmesi ton/yıl çizilmemiş haşhaş kapsülü işleme kapasitesine sahip bir fabrika olup, 2011 sonu itibariyle 314 personel istihdam edilmiştir. İdari yapısı; 1 işletme müdürü, 1 işletme müdür yardımcısı, üretim, kalite kontrol, yardımcı tesisler, muhasebe, personel idari işler, haşhaş ıslah tohumluk üretim, malzeme satınalma depolama, teknik emniyet ve güvenlik, kalite güvence ve AR-GE şube müdürlükleri olmak üzere 10 şube müdürlüğünden oluşmaktadır. - AB ye uyum sürecinde TMO mevzuatı ve kurumsal yapılanma: tarih, sayılı Resmi Gazete de Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programı yayımlanmıştır. Söz konusu programda TMO nun; ilgili AB mevzuatı esas alınmak suretiyle hububat ve çeltik uygulama yönetmelikleri hazırlaması ve TMO nun hububat ve çeltik veya tüm ürün gruplarına yönelik olarak müdahale kuruluşu yapısına dönüştürülmesi öngörülmüştür tarihinde açıklanan Türkiye nin AB Müktesebatına Uyum Programı ( ) ve tarih, sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2008 Programı nın 4. Bölüm Gelişme Eksenleri Başlığı altında yer alan Rekabet Gücünün Arttırılması kısmının politika öncelikleri ve tedbirleri bölümünde, 10.1 no.lu tedbir

26 olarak Hububat ve Çeltik Alım ve Satımına İlişkin Yönetmeliklerin 2008 yılı Mart ayında çıkarılması hükmü yer almıştır. Bu bağlamda Hububat Alım ve Satış Esaslarına İlişkin Uygulama Yönetmeliği ve Çeltik Alım ve Çeltik/Pirinç Satış Esaslarına İlişkin Uygulama Yönetmeliği, tarihinde yürürlüğe girmek üzere; tarih, 2/16 6 nolu TMO Yönetim Kurulu Kararı ile kabul edilmiştir. Söz konusu yönetmelikler, gerek AB mevzuatında yapılan son düzenlemeler gerekse uygulamanın geçiş dönemlerinde kolaylaştırılması açısından revize edilmiş ve tarih ve 4/29-1 sayılı yönetim kurulu kararı ile onaylanmıştır. AB Komisyonunun Türkiye için hazırladığı tarihli İlerleme Raporunda, TMO nun hazırladığı AB ye uyum yönetmelikleri ortak piyasa düzenleri konusunda bir ilerleme olarak kaydedilmiştir. Ayrıca tarih, sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programının; III. Ekonomik Kriterler; Tarım sektöründe piyasa liberalizasyonu ve fiyat reformları başlığı altında TMO nun çıkardığı uyum yönetmelikleri ile ilgili olarak hububat sektöründe AB ye uyum amacıyla ve piyasanın daha etkin işlemesini teminen 2008 yılında Hububat ve Çeltik Yönetmelikleri kabul edilmiştir. yorumuna yer verilmiştir. Avrupa Birliği nde müdahale kurumları tarihsel süreç içerisinde ödeme kurumlarına dönüşmüşlerdir. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı nın 2006 yılı Ulusal Plan hazırlık çalışmaları kapsamında Avrupa Birliği Bakanlığı na ilettiği tarih, 2276 sayılı yazısı ile OPD ile ilgili kurumsal yapılanmaya ilişkin olarak TMO nun yeniden yapılandırılarak tüm tarım ürünlerinin piyasalarını regüle etmek amacıyla müdahale alımlarından ve ihracat geri ödemelerinden sorumlu Tarım Ürünleri Piyasası Ödeme Ajansı (TPA) şeklinde AB benzeri ödeme kurumu olarak faaliyet göstermesi hususundaki mutabakatını bildirmiştir yıllarını kapsayan ve 24 ay sürmesi planlanan Tarım Ürünleri Piyasası Ödeme Ajansı (TPA) Kanunun Çıkarılması Projesi Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Eylem Planında yer almıştır. Bu kapsamdaki çalışmaları yürütmek üzere TMO birimlerinden bir komisyon oluşturulmuş ve Ocak 2009 da teknik çalışmalara başlanmıştır. Oluşturulan komisyon 2009 yılında çeşitli tarihlerde toplanarak, ödeme kurumu kurulmasına dair kanun taslağı, genel gerekçe ve madde gerekçeleri ile kanun taslağına ilişkin düzenleyici etki analizi raporunu hazırlamıştır. Hazırlanan taslak, TMO merkez birimlerine bir kez daha gönderilerek, tarihinde kuruluş üst yönetimi ve yöneticilerin katılımı ile yeniden ele alınmış, daha sonra tarihinde bakanlık hukuk müşavirliğine gönderilmiştir.

27 Başbakanlık Avrupa Birliği Genel Sekreterliği tarafından hazırlanan Türkiye nin Katılım Süreci İçin AB Stratejisi Eylem Planının Tarımsal ve Kırsal Kalkınma Faslı nda tamamlanması gereken diğer çalışmalar başlığı altında Avrupa Komisyonu ile tarım sektörüne ve kırsal kesime verilen destek ödemelerinin yapılmasında yer alan ödeme kuruluşlarının sayısı konusunda görüşmeler yapılması ve bu görüşmelerin sonuçlarına göre idari yapılanma çalışmalarının başlatılması hususu yer aldığından, önümüzdeki dönemde AB Komisyonu ile yapılacak görüşmelerde konu gündeme gelecek ve müzakere edilecektir. Bu yönüyle kuruluşun müzakerenin temelini oluşturacak altyapının oluşturulmasını sağlaması önem arzetmektedir. 2-Karar organı: 233 sayılı KHK nın 5 inci maddesine göre, TMO nun en üst seviyede yetkili ve sorumlu karar organı yönetim kuruludur. 233 sayılı KHK nin 6. maddesine göre; altı üyeden oluşan kurulun başkanı genel müdür olup, ilgili bakanın teklifi üzerine ortak karar ile atanmaktadır. Kurul üyelerinden ikisi ilgili bakanın, birisi Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu bakanın, ikisi ise genel müdür yardımcıları arasından ilgili bakanın teklifi üzerine ortak karar ile atanmaktadır. Yönetim kurulu başkan ve üyelerinin görev sürelerine ilişkin çizelgeye raporun başlangıç kısmında yer verilmiştir. Kuruluşun genel müdür ve yönetim kurulu başkanı tarihinde görevinden ayrılmış, iki seneyi aşkın süreyle bu görev vekaleten yürütülmüş, tarih ve 2011/100 sayılı kararname ile genel müdür vekili, genel müdür ve yönetim kurulu başkanlığına asaleten atanmıştır. Kuruluşun genel müdür yardımcılarından biri, kendi isteği ile tarihinde görevinden ayrılmış, yerine tarih ve 2011/229 sayılı kararname ile atama yapılmış ve ilgili tarihi itibariyle görevine başlamıştır tarihli ve 2011/582 sayılı kararname ile genel müdür yardımcısı ve yönetim kurulu üyesi bir başka kuruma atanmış, yerine aynı kararla atama yapılmış ve ilgili tarihinde bu görevine başlamıştır tarih, 2011/597 sayılı kararname ile de yönetim kurulu üyeliğine Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığını temsilen atama yapılmış ve ilgili bu görevine tarihinde başlamıştır. Yönetim kurulu 2011 yılında 25 toplantı yaparak 158 karar almıştır.

28 3- Yürütme organı: TMO nun yetkili ve sorumlu yürütme organı genel müdürlüktür yılında genel müdürlük; genel müdür ve 3 genel müdür yardımcısı ve bağlı alt birimlerden oluşmuştur. 399 sayılı KHK nin 5 inci maddesine göre genel müdür ve yardımcıları ilgili bakanın teklifi üzerine ortak kararla atanmaktadır. Genel müdürlük, yönetim kurulu kararları çerçevesinde ve kanunların verdiği görev ve yetkiler dâhilinde kuruluşun faaliyetlerini yürütmektedir. 4- Servisler: TMO Genel Müdürlüğünün yürütme organını oluşturan yönetim kademeleri, bu görev birimlerine bağlı olan servis müdürlerinin dağılımı teşkilat şemasında gösterilmiştir. (EK:1) Servislerin görev ve yetkileri TMO Kadro Tanımları Kitabı ile birimlerin kendi yönetmeliklerinde belirlenmiştir. Fonksiyonel birimler raporun ilgili bölümlerinde incelenmiş olup bu bölümde danışma ve denetim birimlerinin faaliyetlerine yer verilmiştir. a) Danışma servisleri: Teşekkülde danışmanlık kadrosu 101 olup, bunlardan 83 adedi dolu, 18 adedi boştur. Tahsis edilen kadrolardan 22 adedi müşavir, 79 adedi başuzmandır. Merkezde 16 genel müdürlük müşaviri ve iki başuzman genel müdüre, 16 başuzman daire başkanına veya şube müdürüne, taşra teşkilatında ise 49 başuzman şube müdürüne bağlı olarak çalışmaktadır. -Araştırma Planlama ve Koordinasyon Dairesi Başkanlığı: APK daire başkanlığı 1 daire başkanı, 3 şube müdürlüğü ve büro hizmetleri şefliği olarak teşkilatlanmıştır. Şube müdürlükleri; koordinasyon ve değerlendirme, yönetimi geliştirme, AB mevzuat uyum ve koordinasyon adları altında faaliyette bulunmakta iken, yönetim kurulunun tarih ve 17/116-8 sayılı kararı gereğince AB mevzuat uyum ve koordinasyon şube müdürlüğünün adı dış ilişkiler şube müdürlüğü olarak değiştirilmiş ve görev alanı yeniden belirlenmiştir. Başkanlıkta 2011 yılında biri başkan, üçü başuzman ve ikisi şube müdürü olmak üzere toplam 32 personel görev yapmıştır. APK dairesi başkanlığının görev ve yetkileri tarih, 14/220-6 sayılı yönetim kurulu kararı ile yürürlüğe giren araştırma planlama ve koordinasyon dairesi başkanlığı yönetmeliği ile belirlenmiştir.