Risk Yönetimi Örnekleri Kenan Tata

Transkript

1 Risk Yönetimi Örnekleri Kenan Tata İstanbul DenizcilikAR-GE ve Danışmanlık A.Ş. Gemi ve Yat İhracatçıları Birliği Semineri, 6-7 Kasım 2012, GİSBİR, Tuzla 1 Bunker Riski Riski yönetme yöntemine göre enstrümanlar: Sigortalama Cap (call opsiyonu, artan faizlere karşı), Floor (put opisyonu, düşen faizlere karşı). Salt opsiyon gibi hareket etmektense her bir faiz güncelleme dönemi için yazılan opsiyon serisi olarak işlevi vardır. Collar (Cap ve Floor karışımı) Swaption (Swap ın vade bitimine yazılan opsiyon, swap ı uzatıp uzatmama hakkı) Riski tamamen yok etme (hedge) Forward/Futures Swap (vanilla (düz) ve egzotik swap lar(differentials, forward, participation, swing vs)) 2

2 Örnek: Swap Gemi sahibi Ekim 2011 de önündeki 12 aylık dönem için yakıt fiyatlarındaki oynaklıktak korunmak istemektedir. Aylık ortalama kullanımı 5000mt Ekim 380cst Roterdam Fiyatı 633$ olarak gerçekleşmiş. Swap fiyatı 650$. Gerçekleşen piyasa fiyatlarına göre toplam kar/zarar nedir? 3 SWAP ÖRNEK Ortalama Swap Fiyatı Hacim Fark Fark $ mt $/mt toplam , , , , , , , , , , , ,250 toplam -131,000 4

3 Kar/Zarar Bölgeleri 5 Forward ile hedge Önceki örnekte gemi sahibi, bir yıl boyunca her ay için sabit bir fiyat değil de, belli başlı aylar için önceden belirlenen bir fiyattan alım yapmak isteseydi, forward anlaşması yapmak durumunda olacaktı. (Swap ın kendisi bir dizi forward anlaşması olarak da görülebilir) 6

4 Futures ile hedge Futures sözleşmeleri organize piyasalarda alınıp satılır ve standarttır. Bunker için böyle sözleşmeler dizayn etmek, bölgesel fiyat farklılıkları yüzünden daha zordur. Bunun yerine organize piyasalarda alınıp satılan ve bunker fiyat gelişimine en yakın ürünlerle bu işlemi yapmak mümkündür. «En yakın» kısmını ölçebilmek için korelasyon katsayısı kullanılabilir. Bu korelasyonun mükemmel (%100 e çok yakın bir değer) olmaması bizi extra risklerle karşı karşıya bırakabilir. 7 Navlun Riski Riski yönetme yöntemine göre enstrümanlar: Sigortalama Opsiyonlar Dışsal Risk Etkisini giderme (hedge) Forward/Futures (FFAs) Swap 8

5 Örnek: FFA 150,000 dwt lik kuru yük gemimizi Avrupa-Guney Afrika rotasında önümüzdeki 1 yılda kömür taşımak için bağlamak üzereyiz. Mevcut (Eylül 2011) navlunlar 12$/mt civarında seyretmektedir. Gemi sahibi 11.40$/mt dan 1 yıllığına çeyreklik bazda anlaşma yapabileceğini öğrenmiştir. (Calendar FFA, C4 rotası için, 1 yıllık anlaşma, kar/zarar hesabı her çeyreğin sonunda yapılır) Bu durumda oluşacak +/- nakit akımlar nelerdir? 9 Kontrat 1 yıllık olduğu için, 4 adet 11.40$/mt fiyatlı forward kontrattan oluşuyormuş gibi düşünebiliriz. Uzlaşı fiyatlar o ayın ortalama fiyatı olarak da düşünülebilir. Ödemesi gereken toplam komisyon: (%0.25 komisyon)*4(çeyrek)*11.40*150,000=17,250$ Uzlaşı Fiyatı Kontrat K/Z K/Z Toplam $/mt $/mt $/150000mt 2011 Aralık Mart Haziran Ekim toplam

6 Erken sonlandırma 3. Çeyrekteki 10$ lık uzlaşı fiyatını goren gemi sahibi, bunun zaten minimum fiyat olacağını, ve bu konuda 4. çeyrek için herhangi bir korumaya ihtiyaç duymayacağını düşünebilir. Bu durumda başlangıç sözleşmesini sonlandırmak için 3. çeyrek sonunda 1 çeyreklik FFA alıp (ilk pozisyonlar satım yönünde idi), yani tam tersini yaparak sözleşmeden doğabilecek zararı azaltma yoluna gidebilir. Bu sözleşmenin üzerinde yazan fiyat 12.2$/mt. Böylece son çeyreğe gelindiğinde elinde artık tek bir kısa 11.4$/mt sözleşme yok, yanında bir de uzun 12.2$/mt fiyatlı bir sözleşme daha var. Bu durumda K/Z tablosu aşağıdaki gibi olur. Uzlaşı Fiyatı Kontrat K/Z 2. Sözleşme K/Z Toplam $/mt 11.4$/mt 12.2/mt $/150000mt 2011 Aralık Mart Haziran Ekim toplam Faiz Riski Riski yönetme yöntemine göre enstrümanlar: Sigortalama Cap (call opsiyonu, artan faizlere karşı), Floor (put opisyonu, düşen faizlere karşı). Salt opsiyon gibi hareket etmektense her bir faiz güncelleme dönemi için yazılan opsiyon serisi olarak işlevi vardır. Swaption (opsiyon ve swap birleşimi) Collar (Cap ve Floor karışımı) Riski tamamen yok etme (hedge) Forward/Futures Swap 12

7 Örnek: Caps, Floor Kredi anlaşmasının toplam değeri 10 milyon $. Anlaşma şartları: libor+%3. (şu anki libor %1 olduğu varsayılmış, vade 2 yıl) Faiz güncellemeleri: 6 ayda bir. Caps Prim fiyatı: sözleşmenin %2 u kadar. Caps kullanım fiyatı: %4.5 Floor Prim fiyatı: sözleşmenin %1 si kadar. Floor Kullanım fiyatı %3.2 Amaç 1: faiz artışlarına karşı koruma sağlamak Amaç 2: «koruma» ve maliyet düşürme 13 Faizdeki pozisonumuz nedir?uzun?kısa? Bizim için risk bölgesi, mevcut faizin ötesinde yada üzerinde olan bölgelerdir. Bunun için faizlerin yükselmesi durumunda bize kazandıracak bir enstrümana ihtiyacımız var. Caps bu görevi görecektir. 14

8 Örneğin, ilk 6. ayın sonunda LIBOR %2 olsa idi, %2+%3> kullanım fiyatı (%4.5) Bu durumda banka yada karşı kurum bize 10,000,000*180/360*( )=50,000$ ödeme yapması gerekir. Eğer aynı dönemde gerçekleşen LIBOR %1.5 olsa idi, bu durumda %1.5+%3<%4.5 olduğu için bankanın herhangi bir ödeme yapması gerekmez. 15 Zamana Bağlı Faiz Gelişimi ve Güncelleme Dönemleri 16

9 Floor yada alt sınır ise faiz sözleşmelerinde genelde Caps in maliyetini azaltmak için kullanılır... Nasıl ki Caps artan fazilerde, belli bir sınırdan sonra kazandırabiliyr, Floor tam tersine, belli bir faizin altında bize kaybettirir. Sözleşmeyi biz değil karşı taraf (banka) bizden belli bir prim karşılığında alır. Bu prim Caps için ödediğimiz primin masrafını azaltmış olur. Ancak karşı tarafa da belli bir faizin altında kazanma satmış oluyoruz. Kazanç grafiği kısa Put (satım) opsiyonuna benzemektedir. 17 Aynı örnek için banka ile sözleşmemizi yaparken bankaya bir de Floor satabiliriz. Böylece Caps için 200,000 $ ödediğimizde, Floor u da 100,000 $ a sattığımız için, toplam maliyetimiz 100,000$ olmuş olur. Bankaya para ödememiz için hangi şartın gerçekleşmesi gerekir? 18

10 Caps+Floor+Pozisyon=Collar 19 FX Riski Riski yönetme yöntemine göre enstrümanlar: Sigortalama Call opsiyonu (artan FX fiyatına karşı), Put opisyonu (düşen FX fiyatına karşı) Collar (Call ve Put karışımı) Riski tamamen yok etme (hedge) Forward/Futures FX Swap (vadeyi değiştirmek, faiz kurunu değiştirmek vs) 20

11 Örn: FX Swap(forward+süre uzatımı) Senaryo: Yapmış olduğumuz gemi parçaları ihracatından kaynaklanan 1 milyon $ alacağımız mevcut. İthalatçı bunu 3 ay içinde ödeyeceğini belirtmiştir. $ kurundaki oynaklıktan korunmak için, bu anlaşmanın yapıldığı tarihte, banka ile 1 milyon $ değerinde 3 aylık forward satış sözleşmesi yapılmıştır. Satış kuru da 1.80 $/TL olarak belirlenmiştir. 3 ay süre dolmuş ancak İthalatçı 1 milyon doları göndermemiştir, 1 aylık gecikmeden bahsetmektedir!! Amaç: alacağımızın vadesini uzatıp, şu anki banka yükümlülüğümüzü karşılamamız gerekmektedir. 21 Faizler: TL %10, $ %3 Şu anki kur: 1.81 Ödeme gelmediği için bankaya karşı olan şu anki 1 milyon $ lık yükümlülüğümüzü karşılamak zorundayız: piyasadan 1milyon $ al, bankaya öde *1.81 (spot)= TL şu anki masraf. Banka ise bize *1.80= TL ödeme yapacak (forward fiyatı 1.80 olduğu için) Aynı anda banka ile yeni bir 1 aylık 1 milyon dolar satış forwardı imzaladık, kur ise bu durumda: 1.81*(30/360)( ) = primli olmalı, $ ı dan satma sözleşmesi imzalanmış oldu. Vade geldiğinde ithalatçı 1 milyon $ ı gonderdiğinde, bunu bankaya dan satabiliriz. (1, 820,206TL ) 22

12 Bizim zararımız: eğer ödeme zamanında yapılmış olsa idi, 1,800,000TL na %10 faiz işletebilirdik, bu durumda da 1 ay sonra elimizde yaklaşık: *(1+0.1*30/365)=1,814,795 TL olurdu... Ancak bu durumda 1,820,600-10,000(banka spot zararı, ilk forward günü kasa -10 bin TL)=1,810,600TL 23