Connective Cities & UCLG-MEWA Kentsel Uygulayıcılar Atölyesi

Transkript

1 Connective Cities & UCLG-MEWA Kentsel Uygulayıcılar Atölyesi Atıktan Kaynağa Belediyeler için Entegre Katı Atık Yönetimi Çözümleri Planlaması Kocaeli, Temmuz 2017

2 "Atıklardan Kaynağa Belediyeler için Entegre Katı Atık Yönetimi Çözümleri Planlanması Kocaeli, Türkiye Temmuz 2017 ARKA PLAN Sürdürülebilir Kentsel Kalkınma için bir uygulama topluluğu olarak Connective Cities, kentsel sektörler arasında uygulama odaklı deneyim paylaşımı, karşılıklı öğrenme ve yenilikçi kentsel projeler geliştirilmesi amacıyla uygulayıcılar arasında dünya çapında bir ağ kurulmasına yönelik talep odaklı hizmetler sunmaktadır. Connective Cities; Alman Şehirler Birliği, Engagement Global Küresel Bağlılık/Hizmet Acentesi Topluluğu (Service Agency Communities in One World) ve Alman Uluslararası İş Birliği Kurumu (GIZ) tarafından ortaklaşa yapılandırılmış bir platform ve ağdır yılından bu yana, Asya, Sahra altı Afrika, Latin Amerika ve Almanya'da, "İyi Kentsel Yönetişim", "Entegre Kentsel Gelişme", "Yerel Ekonomik Kalkınma" ve "Belediye Hizmetleri" konularındaki sürdürülebilir kentsel kalkınma stratejileri üzerine 30 dan fazla bölgesel diyalog başlatmıştır. Türkiye deki Ortadoğu Programında Ev Sahibi Topluluklar için Belediye Teknikleri çerçevesinde gerçekleştirilecek olan bu etkinlik, Connective Cities in Engagement Global işbirliği içinde mültecilere ev sahipliği yapan belediyelere özel önem gösterilecek bir program şeklinde olacaktır yılı Aralık ayında, UCLG ve Connective Cities UCLG üyelerine eğitim verilmesi amacıyla bir mutabakat (NM) imzalamışlardır. Bu sebeple, Connective Cities, UCLG öğrenim gündeminin bir operatörü konumundadır. Bölgesel veya tematik alanlara bağlı olarak UCLG bölge teşkilatları ve/veya komiteleri, üyelerin harekete geçirilmesi, öğrenilen derslerin yaygınlaştırılması ve takip mekanizmalarıyla üyelerin desteklenmesi konusunda işbirliği yapmaktadır. Küresel kentleşme eğilimi, giderek artan atık miktarlarının yeterli biçimde yönetilmesi sorumluluğunu da beraberinde getirmektedir Bu kapsamda, Katı Atık Yönetimi Türkiye deki şehirlerde öncelikli konular arasında gelmektedir UCLG-MEWA tarafından Türk Belediyeler arasında yapılan son araştırmaya göre, Türk belediyelerin %91 inin Atık Yönetimi ne ilgi duydukları görülmüştür. Her ne kadar atık yönetimine dair yasal çerçevenin oluşturulması ulusal makamların sorumluluğunda bulunsa da, bu temel kamu hizmetini sağlama ve işletme sorumluluğu yerel yönetimler ve onların kamu hizmet kuruluşlarına aittir. Bu duruma karşılık olarak, Connective Cities ve UCLG-MEWA Alman ve Türk belediyeleri arasında kentsel atık yönetimi uygulamalarının karşılıklı öğrenimini destekleyen, iyi uygulamaları paylaşan, katı atık yönetimini entegre bir şekilde geliştiren ve belediyelere bu alanda yerel eylem planları hazırlamalarını tavsiye eden bu atölye çalışmasını geliştirmiştir. 1

3 KONU Son yıllarda mevcut Türk şehirlerine 16 yeni Büyükşehir Belediyesi nin katılması ve buna ek olarak yaklaşık 3 milyon Suriyeli mültecinin Türk şehirlerinde yaşamaya başlaması yeni zorlukların ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu sebeple belediyeler vatandaşlarına yeterli KAY hizmetleri sağlama konusunda yeni sıkıntılarla karşılaşmaktadır. Şehirlerdeki KAY sistemlerinin kritik durumuna sebep olarak, genellikle mali ve teknik kapasite eksikleri gösterilmektedir. Buna ilaveten değişen yaşam tarzları, tüketim alışkanlıkları ve ambalaj üretimindeki artış nedeniyle, Türkiye yüksek miktarda ambalaj atığı ile karşı karşıya kalmıştır. Türkiye deki atık yönetimi hakkında genel bilgiler verilecek olursa; ambalaj atıkları toplam evsel katı atıkların ağırlıkça %20 hacimce ise neredeyse %50 kadarına karşılık gelmektedir. T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ndan alınan 2014 verilerine göre, Türkiye de 2014 yılında 1400 belediyen toplamda 71 milyon nüfusa karşılık gelecek 28 milyon ton katı atık toplanıp bertaraf edilmiştir. Bu 28 milyon ton katı atığın 18 milyon tonu (yaklaşık %64 ü) profesyonel katı atık depolama sahalarına bertaraf edilmiş ve neredeyse 10 milyon tonu (yaklaşık %36 sı) belediye atık bertaraf birimlerince toplanmıştır. Sadece ton kadar bir miktar kompost tesislerine getirilmiş olup bu miktar %0,5 ten daha az bir orana denk gelmektedir. Bu atölye çalışması, Türk ve Alman belediyeleri tarafından uygulamaların karşılıklı paylaşılması yaklaşımı ile geliştirilmiştir. Bu uygulama Alman ve Türk belediyeler arasında atık yönetimi üzerinde hukuki, mali ve teknik kapasitelerin iyi anlaşılmasına ve bunun yanı sıra yeni büyükşehir statüsü kazanmış belediyelerin hizmet sunum yeterlilikleri ve güçleri üzerinden büyükşehir ve ilçe belediyelerinin kapasite farklılıklarının karşılaştırılmasını da sağlayacaktır. Atölye, başarılı Katı Atık Yönetimi uygulamalarının tanıtımı, yetersiz Katı Atık Yönetim sistemlerinin kentlere özgü nedenlerini ve etkilerinin araştırılması ve bu sorunların çözümü için potansiyel stratejilerin belirlenmesini amaçlamaktadır. Entegre Sürdürülebilir Katı Atık Yönetimi (ESKAY) (Integrated Sustainable Solid Waste Management - ISWM) kavramı, Kentsel Katı Atık Yönetimi ni hem yönetişim hem de fiziksel boyutları ile ele alan aşağıdaki dört ana işlevi ayrıntılı bir şekilde kapsamaktadır; Önleme/ Azaltma Toplama (İlçe Belediyeleri nin üstlendiği sorumluluk üzerinden) Tekrar Kullanım / Geri Dönüşüm / Geri Kazanım Bertaraf Atölye çalışması, aşağıdaki soruların tartışılarak tüm boyutlarıyla incelenmesini içermektedir. 1.) Etkin toplama, çevre-dostu bertaraf, yüksek oranda kaynak geri kazanımı ve geri dönüşüme ulaşılmasına yönelik hangi teknolojiler ve stratejiler uygulanabilir? 2.) Yönetim modellerinde ana aktörler ve ana farklılıklar nelerdir? Etkin KAY hizmetlerine yönelik kurumsal ve politika temelli ön gereklilikler nelerdir? 3.) Ekonomik sürdürülebilirliğin sağlanması ve KAY hizmetlerinin kapsayıcılığının geliştirilmesine yönelik hangi önlemler alınabilir? 4.) Entegre bir KAY sistemi için paydaşların rolleri nelerdir ve böyle bir sistem nasıl yönetilmelidir? 2

4 HEDEFLER Genel hedef belediyelerden, özel sektörden, sivil toplum ve akademilerden oluşacak olan kentsel uygulayıcıların küresel bir uygulama topluluğuna dahil olması; bu uygulayıcıların kendi şehirleri ve sürdürülebilir kentsel kalkınmaya yönelik yüksek önem içeren belirli sorunların üstesinden gelinmesine yönelik somut sonuçlar geliştirilmesinin kolaylaştırılmasıdır. KAY uygulamalarının karmaşıklığı ve çeşitliliği dikkate alındığında, elbette ki bu atölye çalışması evrensel çözümler sunmayacaktır. Bunun yerine atölye çalışması; yerel katkıların farkına varılmasını, güvenilir ve tutarlı verilere bağlı olarak farklı seçenekler arasından uygun bileşimin seçilebilmesini, sorunların, çerçeve koşulların ve ilgili hedeflerin tanımlanması için mesleki paylaşım yoluyla katılımcıların kapasitelerinin geliştirilmesini hedeflemektedir. Bu paylaşım, Alman ve Türk belediyeler arasında yapılacak işbirliklerinin Ortadoğu Programında Ev Sahibi Topluluklar için Belediye Teknikleri hedefleri paralelinde tematik paylaşımlarda bulunulması ve ağ kurulması adına ilk adım olacak olup; bundan sonraki aşamalarda Türk-Alman ortaklığında ikili şehir ortaklıkları ve proje fikirlerinin geliştirilmesini mümkün kılacaktır. Atölye çalışmasının hedefleri ve katılımcılara sağlayacakları fırsatları aşağıdaki gibidir: Atık yönetimi sektörü üzerine değişik şehir ve bölgelerden gelen katılımcılar arası iş birliği ve paylaşımları geliştirmek, Katı Atık Yönetimi alanında pratiğe dayalı iyi uygulama örneklerinin paylaşılmasına destek vermek, Elverişli ve yaratıcı bir atölye ortamında eşler arası danışmanlık hizmetleri sunmak, Katılımcıların mevcut olan Katı Atık Yönetim Sistemleri ni analiz etmeye yönelik kapasitelerini geliştirmek ve karşılaşılan zorluklara karşı entegre çözümler geliştirmek için yerel eylem planları oluşturmak, Hem proje geliştirme/uygulamaya hem de uygulama topluluğu aracılığıyla sürekli paylaşımlarda bulunulmasına yönelik geleceğe dönük destekleri belirlemek. 3

5 YÖNTEM Atölye çalışması, üç atölye günü boyunca birbiri ardına gelecek üç adım şeklinde yapılandırılmıştır. Bu üç adım temel olarak; iyi uygulamalar, denkler arası tavsiye ve birlikte planlama ve üçüncü adımda katılımcılara eylem planları üzerinde ya aynı şehirden katılımcılarla şehir tabanlı olarak ya da katı atık yönetiminin belirli bir öğesine odaklı konu tabanlı olarak- çalışma fırsatı verilmesi şeklinde olacaktır. 1. Gün: Başlangıç: Giriş ve İyi Uygulama Paylaşımları İlk adım olarak katılımcılar ve program organizatörleri kendilerini tanıtmaya davet edilecek ve diğer günler için ana tema ve sorunların tartışılması yoluyla atölye için bir çerçeve oluşturulacaktır. Ana tema konuşması Türk şehirlerindeki Katı Atık Yönetiminin mevcut durumunu özetleyecektir. Öğleden sonra, bazı katılımcılar Katı Atık Yönetimi ne dair modern yaklaşımlara genel bir bakış geliştirilmesini sağlayarak ilgili ön koşulları ve başarı faktörlerini göz önünde bulunduran İyi Uygulama örneklerini sunacaklardır. Katılımcılar arası paylaşım üzerinden, ön koşullar, yaklaşımlar, zorluklar ve öğrenilen dersler tartışılacaktır. 2. Gün: Zorlukların Anlaşılması: Eş Düzeyde Danışma Oturumu İkinci gün, katılımcılar kendi şehirlerine ilişkin mevcut karşılaşılan zorlukları küçük gruplar halinde tanımlayıp tartışacaktır. Bundan sonra, gruptaki tüm katılımcılar ya da eşler- sunulan uygulamalara yönelik öneri, fikir ve yorumlarını sunmaya davet edilecektir. Tüm katılımcıların uzman sayıldığı bu eşler arası paylaşımlar, hem bireysel olarak şehirlere ilişkin kapsamların daha iyi anlaşılıp analiz edilmesine hem de sunulan sorunlara karşılık ortaya atılacak fikirlerin değerlendirilmesine olanak sağlayacaktır. Bu oturum, sorulacak soruların analitik biçimde tartışılmasını sağlayarak gelecek eylem planı oturumuna hazırlanmasına yardımcı olacaktır. 3. Gün: KAY Eylem Planı Süreci Atölyenin üçüncü günü, katılımcılara bir stratejik vizyon ile birlikte şehirlerinde KAY hizmetlerini iyileştirmeye yönelik somut sonuçlar sağlama amaçlıdır. Buradaki yaklaşım çıktı odaklı, aktöre özel bir planlama süreci olan bir eylem planı na dayalıdır. Çalışma tüm gruba yönelik metodolojik girdi ve küçük gruplar arasında gerçekleştirilecek yoğun planlama oturumlarını içerecek olup, bu oturumlar konuya özgü (örneğin önceki güne ait analizler temelinde KAY hizmetlerinin belirli bir yönüne odaklanılarak) veya diğer katılımcıların desteğiyle şehre özel çalışmalar şeklinde olacaktır. Gelecek İşbirlikleri Son adım olarak katılımcılara KAY alanında kurulabilecek potansiyel işbirliklerini tanımlama ve katılma imkanı sunulacaktır. İşbirliği, belediyeler arası teknik bilgi çerçevesinde Türk ve Alman şehirler arasında ortak projelerin planlanmasına yönelik yapılandırılmış öğrenme süreçlerini içerecektir. Talep ve kaynaklara bağlı olarak bunlar Connective Cities üzerinden kolaylaştırılabilecek ve Engagement Global işbirliğinde Ortadoğu Programında Ev Sahibi Topluluklar için Belediye Teknikleri programı kapsamında desteklenebilecektir. 4

6 1. Gün: 4 Temmuz 2017 Kentsel Uygulamacıların Katı Atık Yönetimine Dair İyi Uygulamalara Dair Paylaşımları İlk adım olarak program gündemi oluşturulacak ve katılımcılar kendilerini tanıtmaya davet edilecektir. Organizatörler, ilerideki günler için ana tema ve sorunların tartışılması yoluyla atölye için bir çerçeve çizecektir. Öğleden sonra, bazı katılımcılar Katı Atık Yönetimi ne dair modern yaklaşımlara genel bir bakış geliştirilmesini sağlayarak ilgili ön koşulları ve başarı faktörlerini göz önünde bulunduran İyi Uygulama örneklerini sunacaklardır. Katılımcılar arası paylaşımlar üzerinden, ön koşullar, yaklaşımlar, zorluklar ve öğrenilen dersler tartışılacaktır. Saat Gündem Ayrıntılar 08:30 Kayıt Çay ve kahve OTURUM 1 Resmi açılış ve açılış konuşması 09:00 Karşılama ve tanışma Öğrenim paylaşımının resmi açılışı İZAYDAŞ hakkında genel bilgiler Zekeriya Özak, Belediye Başkan Vekili Muhammet Saraç, İZAYDAŞ A.Ş. Genel Müdürü Destek mesajı Mehmet Duman, UCLG-MEWA Genel Sekreteri Paylaşım hedefleri ve Connective Cities sunumu Eva Prediger, Connective Cities, GIZ 09:45 Katılımcıların tanıtılması 10:00 Ana Tema Konuşması: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi nde Katı Atık Yönetimi 10:30 Ana Tema Konuşması: Belediyelerde Katı Atık Yönetimi Hüseyin Kılıç, Kocaeli Belediyesi Atık Yönetimi Şube Müdürü Osman Şenaydın, Türkiye Belediyeler Birliği 11:00 Çay ve kahve molası OTURUM 2 Katı atık yönetiminde iyi uygulamalar 11:30 Uygulayıcıların köşesi: Galeri gezisi İyi uygulama örneklerinin içeriğine dair kısa açıklama 13:00 Öğle arası 14:00 Uygulayıcıların köşesi: İyi uygulamaların sunumu ve tartışılması Katılımcılar tarafından hazırlanan iyi uygulamalara dair ayrıntılı paylaşımlar 5

7 1) Kurumsal ortamlar ve finansman modelleri 2) Toplama ve Transfer 3) Sürdürülebilr Bertaraf,Geri Dönüşüm ve Tekrar Kullanım Malatya Entegre Çevre Projesi Alican Bozkurt Malatya Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma Ve Kontrol Daire Başkanı Malatya, Türkiye Entegre Katı Atık Yönetiminde Atıkların Transferi Mehmet Demir Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma Ve Kontrol Dairesi Başkanlığı Atık Yönetimi Şube Müdürü Şanlıurfa, Türkiye Düzenli Depolama Alanlarının Sürdürülebilir Yönetimi M. Selman Önder İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atık Yönetimi Müdür Yardımcısı İstanbul, Türkiye Katı Atık Yönetim Sistemlerinin Finansmanı Norbert Evermann AVG Köln Köln, Almanya Fevzipaşa Katı Atık Transfer İstasyonu Mustafa Yılmaz Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Atık Yönetimi Şube Müdürü Gaziantep, Türkiye Cologne de Organik Atıkların Geri Dönüştürülmesi Norbert Evermann AVG Köln Köln, Almanya Yönetişim Dietmar Bothe Bremen Karesi Belediyesi nde Katı Atık Toplama Sistemi Umut Gültekin Karesi Belediyesi Temizlik İşleri Müdürlüğü Karesi, Türkiye Ordu-Ünye Mekanik Ayırma Tesisi Bülent Gül Ordu Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Daire Başkanı Ordu, Türkiye Saat Gündem Ayrıntılar 15:00 Çay ve kahve molası 15:15 Uygulayıcıların köşesi: Sunumlara Devam 16:45-17:00 Değerlendirme Başarı etkenleri ve bunları tekrarlama olanakları 19:30 Gala Yemeği 6

8 2. Gün: 5 Temmuz 2017 Katı Atık Yönetiminde Mevcut Zorluklar ve Fırsatlar İkinci gün, katılımcılar kendi şehirlerine ilişkin mevcut karşılaşılan zorlukları küçük gruplar halinde tanımlayıp tartışacaktır. Bundan sonra, gruptaki tüm katılımcılar ya da eşler- sunulan uygulamalara yönelik öneri, fikir ve yorumlarını sunmaya davet edilecektir. Tüm katılımcıların uzman sayıldığı bu eşler arası paylaşımlar, hem bireysel olarak şehirlere ilişkin kapsamların daha iyi anlaşılıp analiz edilmesine hem de sunulan sorunlara karşılık ortaya atılacak fikirlerin değerlendirilmesine olanak sağlayacaktır. Bu oturum, sorulacak soruların analitik biçimde tartışılmasını sağlayarak gelecek eylem planı oturumuna hazırlanmasına yardımcı olacaktır. Saat Gündem Ayrıntılar 08:00 Ulaşım ve kayıt Çay ve kahve 08:30 Giriş Karşılama ve 1. Günün özeti OTURUM 3 Atık Yönetiminde Mevcut Zorluklar ve Fırsatlar 08:45 Belediyelerde karşılaşılan zorluklar: 11:15 Kahve molası Tanımlama, analiz ve denkler arası tavsiye paylaşımı Giriş: Zorluk ne anlamda kullanılmaktadır? Zorluklara dair belediye ekipleriyle kısa İstişareler 1. Oturum: Mevcut Zorlukların Paylaşımı Gökçegöz Katı Atık Düzenli Depolama Sahası Üzerinde Mevcut Zorluklar Ahmet Dolgun Hatay Büyükşehir Belediyesi Çevre Koruma ve Kontrol Daire Başkanı Hatay,Türkiye Zorluğun yönlendirici sorularla analiz edilmesi Denkler arası tavsiye paylaşımı 11:40 Belediyelerde karşılaşılan zorluklar: 13:00 Öğle yemeği Analiz ve denkler arası tavsiye paylaşımı 2. Oturum: Mevcut Zorlukların Paylaşımı Zorluğun yönlendirici sorularla analiz edilmesi Eş düzeyde tavsiye paylaşımı OTURUM 4 Saha ziyareti: IZAYDAS 14:00-18:00 Gezi: Saha ziyareti, İZAYDAŞ 7

9 3. Gün: 6 Temmuz 2017 Katı Atık Yönetimi Eylem Planlama Süreci Atölyenin üçüncü günü, katılımcılara bir stratejik vizyon ile birlikte şehirlerinde KAY hizmetlerini iyileştirmeye yönelik somut sonuçlar sağlama amaçlıdır. Buradaki yaklaşım çıktı odaklı, aktöre özel bir planlama süreci olan bir eylem planı na dayalıdır. Çalışma tüm gruba yönelik metodolojik girdi ve küçük gruplar arasında gerçekleştirilecek yoğun planlama oturumlarını içerecek olup, bu oturumlar konuya özgü (örneğin önceki güne ait analizler temelinde KAY hizmetlerinin belirli bir yönüne odaklanılarak) veya diğer katılımcıların desteğiyle şehre özel çalışmalar şeklinde olacaktır. Saat Gündem Ayrıntılar 08:00 Ulaşım ve kayıt Çay ve kahve 08:30 Giriş Karşılama ve 2. Günün özeti OTURUM 5 Katı Atık Yönetimi Eylem Planlama Süreci 08:45 Connective Cities ve Orta Doğu İnisiyatifine Muhtemel Desteğe Genel Bakış Sunum: Eva Prediger, Connective Cities, GIZ Angela König, Service Agency Communities in One World, EG 09:05 Yöntemsel girdi Eylem planlama araçları 09:25 Kahve molası 09:40 Eylem planları üzerinde çalışma 13:00 Öğle yemeği Şu ana kadarki tartışmalar temelinde; geliştirilmek üzere proje fikirlerine dair seçeneklerin tanımlanması Katı atık yönetimini iyileştirme yolunda eylem planları ve ortaklıklar yoluyla somut proje fikirleri üzerinde çalışılması 14:00 Eylem planlarının, geri bildirim ve tavsiyelerin sunumu 15:30 Kahve molası Çalışma gruplarının sonuçlarının sunulması OTURUM 6 Toparlama, ileriye bakış, değerlendirme ve kapanış 15:45 Connective Cities ve UCLG-MEWA ile daha fazla ilişkilenmeye yönelik olanaklar 16:10-16:30 Toparlama ve veda Daha ileri işbirliğine yönelik fikir ve taahhütler 8

10 In cooperation with: On behalf of Implemented by In the framework of: 9